Sénèque, Médée
< Deuxième chœur : Ode argonautique >
v. 301-379
Texte scandé
Canticum en dimètres anapestiques
Cette succession est interrompue à trois reprises par un monomètre de deux pieds (v. 317, 319, 379). Les systèmes anapestiques de Sénèque consistent souvent en des dimètres irrégulièrement entrecoupés de monomètres : voir e.g. v. 832 ; Phae., 1 sq ; Ag., 57 sq. Contrairement à la comédie latine, le dimètre anapestique de Sénèque n’admet pas la succession de quatre syllabes brèves (e.g. dactyle + anapeste), même si le dactyle peut régulièrement remplacer l’anapeste. La " synaphie " ou stricte continuité métrique entre les vers est de rigueur pour l’ensemble de l’ode, ce qui exclut la possibilité de syllabe finale indifférente, nonobstant deux anomalies métriques aux v. 344 et 372. Au IVe siècle, le grammairien Diomède cite le v. 301 comme un exemple de lyrique anapestique : Anapaesticum choricum habemus in Seneca : audax…primus (511.23 K).
CHORVS
301 Audax nimium qui freta primus
1[Audax] 2[nimium] 3[qui freta] 4[primus]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]rate tam fragili perfida rupit
1[rate tam] 2[fragili] 3[perfida] 4[rupit]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]terrasque suas post terga uidens
1[terras] 2[que suas] 3[post ter] 4[ga uidens]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]animam leuibus credidit auris,
1[animam] 2[leuibus] 3[credidit] 4[auris]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]
305 dubioque secans aequora cursu
1[dubio] 2[que secans] 3[aequora] 4[cursu]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]potuit tenui fidere ligno
1[potuit] 2[tenui] 3[fidere] 4[ligno]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]inter uitae mortisque uias
1[inter] 2[uitae] 3[mortis] 4[que uias]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]nimium gracili limite ducto.
1[nimium] 2[gracili] 3[limite] 4[ducto]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]Nondum quisquam sidera norat,
1[Nondum] 2[quisquam] 3[sidera] 4[norat]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]
310 stellisque, quibus pingitur aether
1[stellis] 2[que quibus] 3[pingitur] 4[aether]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]non erat usus, nondum pluuias
1[non erat] 2[usus] 3[nondum] 4[pluuias]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]Hyadas poterat uitare ratis,
1[Hyadas] 2[poterat] 3[uita] 4[re ratis]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]non Oleniae lumina Caprae,
1[non O] 2[leniae] 3[lumina] 4[Caprae]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]nec quae sequitur flectitque senex
1[nec quae] 2[sequitur] 3[flectit] 4[que senex]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]
315 Arctica tardus plaustra Bootes :
1[Arctica] 2[tardus] 3[plaustra Bo] 4[otes]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]nondum Boreas, nondum Zephyrus
1[nondum] 2[Boreas] 3[nondum] 4[Zephyrus]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]nomen habebant.
1[nomen ha] 2[bebant]
1[– Ú U] 2[– ´–]Ausus Tiphys pandere uasto
1[Ausus] 2[Tiphys] 3[pandere] 4[uasto]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]carbasa ponto
1[carbasa] 2[ponto]
1[– Ú U] 2[– ´–]
320 legesque nouas scribere uentis :
1[leges] 2[que nouas] 3[scribere] 4[uentis]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]nunc lina sinu tendere toto,
1[nunc li] 2[na sinu] 3[tendere] 4[toto]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]nunc prolato pede transuersos
1[nunc pro] 2[lato] 3[pede trans] 4[uersos]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[U U ´–] 4[– ´–]captare notos, nunc antemnas
1[capta] 2[re notos] 3[nunc an] 4[temnas]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[– ´–]medio tutas ponere malo,
1[medio] 2[tutas] 3[ponere] 4[malo]
1[U U ´–] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]
325 nunc in summo religare loco,
1[nunc in] 2[summo] 3[religa] 4[re loco]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[U U ´–] 4[U U ´–]cum iam totos auidus nimium
1[cum iam] 2[totos] 3[auidus] 4[nimium]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[U U ´–] 4[U U ´–]nauita flatus optat et alto
1[nauita] 2[flatus] 3[optat et] 4[alto]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]rubicunda tremunt sipara uelo.
1[rubicun] 2[da tremunt] 3[sipara] 4[uelo]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]Candida nostri saecula patres
1[Candida] 2[nostri] 3[saecula] 4[patres]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]
330 uidere procul fraude remota.
1[uide] 2[re procul] 3[fraude re] 4[mota]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]Sua quisque piger litora tangens
1[Sua quis] 2[que piger] 3[litora] 4[tangens]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]patrioque senex factus in aruo,
1[patrio] 2[que senex] 3[factus in] 4[aruo]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]paruo diues, nisi quas tulerat
1[paruo] 2[diues] 3[nisi quas] 4[tulerat]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[U U ´–] 4[U U ´–]natale solum, non norat opes.
1[nata] 2[le solum] 3[non no] 4[rat opes]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]
335 Bene dissaepti foedera mundi
1[Bene dis] 2[saepti] 3[foedera] 4[mundi]
1[U U ´–] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]traxit in unum Thessala pinus
1[traxit in] 2[unum] 3[Thessala] 4[pinus]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]iussitque pati uerbera pontum,
1[iussit] 2[que pati] 3[uerbera] 4[pontum]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]partemque metus fieri nostri
1[partem] 2[que metus] 3[fieri] 4[nostri]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[U U ´–] 4[– ´–]mare sepositum. Dedit illa graues
1[mare se] 2[positum.] 3[Dedit il] 4[la graues]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[U U ´–] 4[U U ´–]
340 improba poenas per tam longos
1[improba] 2[poenas] 3[per tam] 4[longos]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– ´–] 4[– ´–]ducta timores, cum duo montes,
1[ducta ti] 2[mores] 3[cum duo] 4[montes]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]claustra profundi, hinc atque illinc
1[claustra pro] 2[fundi] 3[hinc at] 4[qu(e) illinc]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– ´–] 4[– ´–]subito impulsu uelut aetherio
1[subit(o) im] 2[pulsu] 3[uelut ae] 4[therio]
1[U U ´–] 2[– ´–] 3[U U ´–] 4[U U ´–]344 gemerent sonitu, spargeret aethram
(aethram La Penna : astra A Chau : astris E austris Peiper [cfr. OV., trist. I, 10, 33] arcis Madvig arces Leo Zwierlein)
1[gemerent] 2[sonitu] 3[spargeret] 4[aethram]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]
345 nubesque ipsas mare deprensum.
1[nubes] 2[qu(e) ipsas] 3[mare de] 4[prensum]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[U U ´–] 4[– ´–]Palluit audax Tiphys et omnes
1[Palluit] 2[audax] 3[Tiphys et] 4[omnes]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[–´–]labente manu misit habenas,
1[laben] 2[te manu] 3[misit ha] 4[benas]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]Orpheus tacuit torpente lyra
1[Orpheus] 2[tacuit] 3[torpen] 4[te lyra]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]ipsaque uocem perdidit Argo.
1[ipsaque] 2[uocem] 3[perdidit] 4[Argo]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]
350 Quid cum Siculi uirgo Pelori,
1[Quid cum] 2[Siculi] 3[uirgo Pe] 4[lori]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]rabidos utero succincta canes,
1[rabidos] 2[utero] 3[succinc] 4[ta canes]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]omnis pariter soluit hiatus ?
1[omnis] 2[pariter] 3[soluit hi] 4[atus]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]Quis non totos horruit artus
1[Quis non] 2[totos] 3[horruit] 4[artus]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]totiens uno latrante malo ?
1[totiens] 2[uno] 3[latran] 4[te malo]
1[U U ´–] 2[– ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]
355 Quid cum Ausonium dirae pestes
1[Quid c(um) Au] 2[sonium] 3[dirae] 4[pestes]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[– ´–]uoce canora mare mulcerent,
1[uoce ca] 2[nora] 3[mare mul] 4[cerent]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[U U ´–] 4[– ´–]cum Pieria resonans cithara
1[cum Pi] 2[eria] 3[resonans] 4[cithara]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[U U ´–] 4[U U ´–]Thracius Orpheus solitam cantu
1[Thracius] 2[Orpheus] 3[solitam] 4[cantu]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[U U ´–] 4[– ´–]retinere rates paene coegit
1[retine] 2[re rates] 3[paene co] 4[egit]
1[U U ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]
360 Sirena sequi ? Quod fuit huius
1[Sire] 2[na sequi ?] 3[Quod fuit] 4[huius]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]pretium cursus ? Aurea pellis
1[pretium] 2[cursus ?] 3[Aurea] 4[pellis]
1[U U ´–] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]maiusque mari Medea malum,
1[maius] 2[que mari] 3[Mede] 4[a malum]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]merces prima digna carina.
1[merces] 2[prima] 3[digna ca] 4[rina]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]Nunc iam cessit pontus et omnes
1[Nunc iam] 2[cessit] 3[pontus et] 4[omnes]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]
365 patitur leges : non Palladia
1[patitur] 2[leges] 3[non Pal] 4[ladia]
1[U U ´–] 2[– ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]compacta manu regum referens
1[compac] 2[ta manu] 3[regum] 4[referens]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]inclita remos quaeritur Argo ;
1[inclita] 2[remos] 3[quaeritur] 4[Argo]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]quaelibet altum cumba pererrat ;
1[quaelibet] 2[altum] 3[cumba per] 4[errat]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]terminus omnis motus et urbes
1[terminus] 2[omnis] 3[motus et] 4[urbes]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]
370 muros terra posuere noua,
1[muros] 2[terra] 3[posue] 4[re noua]
1[– ´–] 2[– ´–] 3[U U ´–] 4[U U ´–]nil qua fuerat sede reliquit
1[nil qua] 2[fuerat] 3[sede re] 4[liquit]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]
372 peruius orbis : Indus gelidum
1[peruius] 2[orbis :] 3[Indus] 4[gelidum]
1[– Ú U] 2[– ´~] 3[– ´–] 4[U U ´–]potat Araxen, Albin Persae
1[potat A] 2[raxen] 3[Albin] 4[Persae]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– ´–] 4[– ´–]Rhenumque bibunt. Venient annis
1[Rhenum] 2[que bibunt.] 3[Venient] 4[annis]
1[– ´–] 2[U U ´–] 3[U U ´–] 4[– ´–]
375 saecula seris quibus Oceanus
1[saecula] 2[seris] 3[quibus O] 4[ceanus]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[U U ´–] 4[U U ´–]uincula rerum laxet et ingens
1[uincula] 2[rerum] 3[laxet et] 4[ingens]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– Ú U] 4[– ´–]pateat tellus Tethysque nouos
1[pateat] 2[tellus] 3[Tethys] 4[que nouos]
1[U U ´–] 2[– ´–] 3[– ´–] 4[U U ´–]detegat orbes nec sit terris
1[detegat] 2[orbes] 3[nec sit] 4[terris]
1[– Ú U] 2[– ´–] 3[– ´–] 4[– ´–]ultima Thule.
1[ultima] 2[Thule.]
1[– Ú U] 2[– ´–]
Dernière mise à jour : 22 novembre 2018