Notice : 1. Texte d'étude : Coluccio SALUTATI (1331 - 1406) lance, en 1377, un appel aux Romains en faveur de leur ville et pour exalter le sentiment national :
Auteur : Coluccio SALUTATI (WIKIPEDIA)
Édition : Giuseppe RIGACCI, Lini Coluci Pieri Salutati EPISTOLAE. Pars prima. Florence, 1741.
EPISTOLA LVII. ROMANIS.
Illustres et magnifici domini soli patres Italiae, uidetis dispositionem summi pontificis, qui totis conatibus omnique modo procurat desolationem Italiae ipsamque magis uult bellorum turbine conquassari quam pacis et concordiae desideratissimo munere reformare ; et pacem ore praedicans, solum bellicas uastationes animo meditatur.
In absentia nostrorum oratorum publice pacem obfert : quum aurem dignis condictionibus obfertur ; quum ab eodem omni cum humilitate et reuerentia postulatur, ipsam per moras distrahens, dum speratur conclusio, desperatur.
O indigna et deflenda temporum nostrorum conditio ! O nefas nullis temporibus subticendum. Regis pacifici Vicarius, coeli clauiger, Petrique successor, cuius est cunctos fideles in pacis dulcedine continere, pacificare prouincias et diffidentes regum discordias ad unitatem pro augumento fidei reuocare, bellum ardentissime contra fideles et deuotos Ecclesiae gerit nec ueretur contra Iesu Christi instituta pacem toties petitam humiliter in duritia mirabili denegare.
Et ob id, quum maiestatis populi romani sit curam de conseruatione Italiae gerere principalem et eius libertatem modis omnibus procurare, uestram magnificentiam cordialiter deprecamur, quatenus ad accurrendum tantae ruinae, quam non sine nota negligentiae, si ad hoc manum non posueritis, permittetis, uos promptis animis disponatis.
Et ecce inter nos et magnificum fratrem nostrum dominum Bernabouem parata tenemus tria millia lancearum, quas ad omnia uestra beneplacita, quandocumque nos requirendos duxeritis, exponemus ; ut in ueterem status Romani gloriam uestra maiestas hoc nostro tempore reuertetur.
Mementote maiores uestros se infiniti sanguinis impensa Senonibus Brenno duce, saeuientibus Thessalis rege Pyrrho, pugnantibus Carthaginiensibus Annibale ductore, fulminantibus Theutonis, Tygurinis et Cimbris exitio Italiae triplici duce imminentibus occurrisse. Quarum rerum merito ne dum Italiae, sed omni terrarum orbi iustissime profuerunt.
Reuocate ueterem animorum uirtutem. Numquam habuit populus Romanus paratiorem occasionem ad gloriam, nunquam faciliorem aditum ad triumphum, numquam pleniora subsidia ad rem arduam ad grediendam ; ut omnium ignauiarum ignauissimum sit uel Italiae uestrae curam negligere, uel tantae gloriae praeparatam opportunitatem feruentibus animis et constanti proposito non amplecti.
Nos autem tamquam uerum Romanum genus et qui a tantis descendisse uiris merito gloriamur, parati sumus uestigia uestra sequi et numquam a uestris consultationibus deuiare sed originis nostrae memores per semitas uestrorum gressuum proficisci.
Quid facietis, o uiri clarissimi ? In societatem iam partae uictoriae uestra sublimitas euocatur, cuius rei gloriam quanto desiderio cupiamus titulis nostris accedere nec scribendo possemus nec etiam uerbo tenus explicare.
Datum Florentiae XXI Septembris XV indictione MCCCLXXVII.
2. Lecture : Francis BACON (1561 - 1626) à propos de l'interprétation des songes naturels :
Francis Bacon, De la dignité et de l'accroissement des sciences, IV, 1 :
... Quod uero ad Somniorum Naturalium Interpretationem attinet,
res est quorundam laboribus pertractata, sed plurimis ineptiis
scatens. Illud tantum in praesentia innuo, basim illam huic rei
quae maxime est solida non substerni. Ea huiusmodi est : ubi
idem fit ab interna causa quod fieri quoque solet ab externa,
actus ille externus transit in somnium. Similis est stomacbi
oppressio ex crasso uapore, atque incubitu ponderis externi;
itaque qui incubo laborant pondus sibi superimponi, magno
cum apparatu circumstantiarum, somniant. Similis uiscerum
pensilitas ex fluctuum agitatione in mari, et ex flatu circa
praecordia collecto; itaque hypochondriaci saepius nauigationes
et agitationes super aquas somniant. Sunt et innumera id genus. ...
... Quant à ce qui regarde l'interprétation des songes naturels,
c'est un sujet que plusieurs écrivains ont traité ; mais leurs ouvrages
fourmillent d'inepties. Je me contenterai d'observer qu'on n'a pas pensé à faire
porter cette théorie sur la base la plus solide. Voici cette base : lorsque les effets
produits par la cause intérieure, sont semblables à ceux que produirait
la cause extérieure, on rêve à l'acte extérieur qui produit ou accompagne
ordinairement la disposition physique produite par cette cause intérieure.
Par exemple, cette oppression qu'occasionne dans l'estomac une vapeur épaisse,
ressemble à l'effet d'un poids qui serait appuyé sur cette partie. Aussi ceux
qui ont le cauchemar, rêvent-ils qu'un poids énorme les écrase ; à quoi se joignent
une infinité de circonstances analogues à cette illusion. Ces nausées qu'excite
l'agitation des flots lorsqu'on est sur mer ont quelque analogie avec celles
qu'occasionnent les flatuosités logées dans les intestins. Les hypocondriaques
rêvent souvent qu'ils sont sur la mer, et qu'ils sont portés çà et là. Il est une infinité
d'autres exemples de ce que nous disons ici. ...
3. Lecture : Francis BACON (1561 - 1626) cite des exemples de facultés intellectuelles ou de vertus morales exceptionnelles :
Francis Bacon, De la dignité et de l'accroissement des sciences, IV, 1:
... Res autem usa minor, at ostentatione et facultate ortasse maior,
quam de Archia magistro suo memorat Cicero; "eum magnum numerum
optimorum uersuum, de iis rebus quae tum agerentur, potuisse dicere ex tempore".
Tot millibus hominum nomina reddere potuisse Cyrum aut Scipionem,
magnum memoriae decus. At uirtutum moralium palmae non minus celebres,
quam intellectualium. Quantam rem in exercitio patientia exhibet historia
illa uulgata de Anaxarcho, qui quaestioni et tormentis subiectus linguam
(indicii spem) dentibus praescidit, et in os tyranni exspuit. ...
... Un autre genre de perfection, moins utile sans doute, mais plus imposant,
et qui exige peut-être encore plus de talent, c'est ce que Cicéron rapporte d'Archias,
son maître, "qu'il était en état de composer sur-le-champ un grand nombre
de vers excellents sur les affaires du moment" (Cicéron, Plaidoyer pour Archias, ch. VIII}.
Que Cyrus ou Scipion aient pu retenir les noms de tant de milliers d'hommes,
n'est-ce pas une preuve bien éclatante de ce que peut la mémoire humaine ?
Mais les vertus morales ne se sont pas moins signalées que les facultés intellectuelles.
Quel prodige de fermeté nous offre cette histoire si connue d'Anaxarque, qui, étant
appliqué à la torture, coupa sa langue avec ses dents, cette langue qu'on voulait
forcer à parler, et la cracha au visage du tyran {Valère Maxime, Des faits et des paroles mémorables, III, 3.1}.
4. ITINERA ELECTRONICA & textes préparés :
- Plaute (vers 254 - 184 av. J.-Chr.), Comédies, Pseudolus [Traduction française reprise au site de Philippe Remacle]
latin :
http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/AClassFTP/Textes/Plaute/pseudolus.txt
français :
http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/AClassFTP/Textes/Plaute/pseudolus_fr.txt
- Poggio Bracciolini (dit Le Pogge ; 1380 - 1459), Les Facéties, Préface [Traduction française numérisée par nos soins ; édition :P. RISTELHUBER, Les Contes de Pogge Florentin. Paris, Lemerre, 1867]
latin :
http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/aclassftp/Textes/Pogge_Le/facetiae_praef.txt
français :
http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/aclassftp/Textes/Pogge_Le/facetiae_praef_fr.txt
- Ulrich von Hutten (1488 - 1523), Poèmes, Exhortation à la vertu [Texte latin préparé par et traduction française personnelle établie par Jean-Paul WOITRAIN (site PRIMA ELEMENTA]
latin :
http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/AClassFTP/Textes/von_Hutten/de_virtute.txt
français :
http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/AClassFTP/Textes/von_Hutten/de_virtute_fr.txt
- Francis Bacon (1561 - 1626), De la dignité et de l'accroissement des sciences, IV, ch. 1 [Texte latin et traduction française numérisés par nos soins]
latin :
http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/Aclassftp/textes/BACON/de_dign_augm_sc_lv04_ch01.txt
français :
http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/Aclassftp/textes/BACON/de_dign_augm_sc_lv04_ch01_fr.txt
Jean Schumacher
27 septembre 2013 |