DE ALEXANDRI MAGNI FORTUNA AUT VIRTUTE. OBATIO II. 1. In hesterna disputatione obliti sumus, ut apparet , dicere bona quadam fortuna factum fuisse , ut oetas Alexandri mullas etiam ailes, mulla praclara ingenia produceret : quanquam id fortasse non tom Alexandri fortunte imputandum , quam istorum felicitati ascri- bendum est, eum sua, præstantiae spectatorem testem- que nactis , qui et optime judicare egregia opera, et libcralissime compensare posset. Sane posterioribus temporibus perhibent Archestrato poetæ eleganti, sed qui in paupertate inglorius viveret , quemdam dixisse: Si tu Alexandri cetate vixisses , is tbi pro quovis versa Cyprum aut Phoenicen dedisset. F.xistimo auteur cos quoque, qui tum fucrunt, artifices primos, non tam aetate Alexandri, quam propter Alexandrum exstitisse. Ut enfin frugum copiam bona temperies ac tenuitas acris gignit : ita artium et bonorum ingeniorum iocrc- menta benignitas , honor, et humanitas regis efficit : et contra principum invidia, sorties, aut studium con- tendendi , onmia ista exstinguit atque perdit. Dionysius tyrannus, ut futur, citharoedum quenidam egregium audiens pollicitus est se talentuni ei dono daturum : curnque homo postridie promissum flagitaret : Ileri , inquit , exhilaratus abs te eo quo cecinisti tempore , te quoque spe injecta exhilaravi : habes ergo mercedem , pro eo quod me delectavisti vicissirn delectatus. Alexander Phermorum tyrannus ( tyrannurn duntaxat appcllari par crut , neque Alexandri 'Ionien ab co pollui) ; is ergo tyrannus cum spectarct tragoediam , pue voluptate animi vehementiore motu est ad misericordiam prola- psus : exsilicns itaque e theatro concitatiore gressu discessit, Gem indignam fore, iraquiens, si qui tot interfi- ceret cives, conspiceretur Ilecubic et I'olyxenæ calanai- tatibus illacrymans: parumquc adeo abfuit, (pin pce- nas a tragoedo exigeret, quod is quasi ferrum ipsius animum ernollivisset. Archelaum, quod in dounndo re- strictior videbatur, Timotheus canens salie troc pupugit versiculo : Tu tcrrigenaa argento fanes ; et Archelaus non inconcinne hoc ei reposuit Tu terra genitum argentum aves. Scytharum rex Ateas captivum adeptus Ismeniam tibi- cinem, l'assit inter pocula cancre : cumque cantum ejus reliqui plausu et admiratione prosequerentur, ju- ravit se suavius audire hinnitum equi : adeo procul is aures suas a Musis abduxerat, anirnumquc in pr.ese- pibus habebat, non equos, sed asinos qui audiret di- gnum. Quid putas apud tales reges incrementi aut ho- noris artibus et Nusica; futurum? Quin etiam non ferunt ii qui artcm aemulantur : ideoque veros arti- fices per invidentiam infenso anirno dejiciunt. Qualis rursunl fuit Dionysius qui Philoxenum poetam in lapi- dicinas injecit , quod scriptarn a tyranno tragoediam corrigere jussus , ab initio totam usque ad corouidem deleverat. Sed et Philippus, quia serins ad discendum se contulerat, fuit in froc genere se ipso inferior, et ado- lescentuli in morem arrogans : itaque psalten quemdam, cum tex de sonis quibusdam disputaret , ae coargui a se musicum putaret , hune Ieni voce subridentemquc aiunt dixisse : Absit veto , rex , istuc abs te miserite, ut /arc tu quant ego melius intelligas. IL Sed Alexander gnarus cum quai spectanda ipsi et audienda essent, tum in quibus sibi esset elaboran- dum atque certandum, in armis sese assiduo exercebat, ut ferret, secundum./Eschylum, Terror casuris hostibus armipotens. IIane enim artem a majoribus suis jEacidis et Hercule ad se transmissam colebat , reliquis auteur artibus lto- norem absque aemulatione tribucbat, gloriamque et de- gantiam , sed delectatione ad imitandum se duel non sinebat. Fuerunt aetate Alexandri Thessalus et Athe- nodorus tragcedi, quibus inter se certantibus sumptus scenicos fecerunt Cypriorum reges, judicium tulerunt ducum laudatissimi : cum autem victor esset ramifia- tus Athenodorus , dixit Alexander : ]Ifaluissem partem regui amittere , quant videra Tliessalunz vinci: neque tamen vel intercessit apud judices, vol judicium repre- hendit ; soutiens debere se omnibus aliis superiorem , justitiau tamen subdilum esse. Comicus tum fuit I,yco Scarphensis : huit , cum in quamdam comoediam ser- sum inseruisset quo donum petebat, ridons decem ta- lenta dedit. Citharcedi cum alii , tum Aristonicus, qui in pugna quadam cum ad auxilium ferendum accurris- set , sirenue praeliatus cecidit. Iluie certain statuam fieri et Pythiis collocari jussit Alexander, cithara et hasta projecta conspicuam : non virum modo honoras, sed musicam etiam , ut quae fortes faciat, ac recte edu- catos apprime impleat divino quodam instinctu et im- petu. Etenim ipse, aliquando Antigenida modum qui Ilarmatius dicitur canente tibia , ita fuit cantu illo con- citatus atque inflammatus animum, ut dato impetu, arma , quae prope jacebant, corriperet , testimonium- que ferret Spartanis cantantibus : Ferrum capcssere instigat citharae melos. Vixere tune etiam Apelles pictor , et Lysippus fictor : horum Apelles fulminigerum Alexandrum pinxit ita perspicue et attemperate, ut dicerent duos esse Alexan- dros, unum Philippi F. insuperabilem, alterum Apellis inimitabilem. Lysippus autem cum finxisset primat Alexandrum facie sursum conversa in coelum inlucu- Lem, sicut solebat suscipere Alexander leniter inilexo collo ; subscripsit quidam non absurde : iEreus inspiciens dis osque hominesque regentem velle mllti est virus tafia verJ>a loqui: magne, tene, Jupiter, neque enim prohibemus, Olympia, dum tellus loto pareat orbe mihi. Raque etiam solum Lysippum Alexander fabricari suas jussit imagines ; quod nimiruin is solus mre ingeniutn ipsius exprimeret, sinrulque cum forma etiam virtutean proponeret : reliqui inclinationem cersicis, oculorum- que renidentem volubilitatem imitari volentes, mascu- lum ejus leoninumque vultum non servabant. Inter alios artifices fuit tune etiam Stasicrates architectus, nullum opus moliens quod varium jucundumque aspe- ctu esset , sed et manu magnifica , et dispositions operum utens qua' sumptus a rege suppeditari opus ha- beret. Is cum ascendisset ad Alexandrum, pictas ejus, et sculptas atque fictas imagines culpavit , ut timido- rum et humilium opera artificum. Ego , aicbat, statut corporis, o rex , tai similitudinem in vivant et interitus expertem ceternisque firmatant radicibus materiam , et immola prceditam gravitate introducere. Thraciaa cairn mous Athos, obi ntaximus et plane conspirants assurgit, latitudines et altitudines habens proportione loti con- gruentes , taon inembra et tutus arque interstitia gare conformari vernit; potest artificio ira tractari , ut ima- go Alexandri et sit et dicatur : fandamentis suis mare attingetas , rnanuuin autem cillera gestans urbem decem millia civinm capacem, dextraperenuent fluvivan e pa- iera in mare libans. Proinde aurum, ces, ebur , ligna , tincturas, simulacra exigua , venalia, et j'unis expo- cita abjiciamus. IIoc ut audivit Alexander, audaciam sine artificis et fiduciam admiratus laudavit: Tu taanen, dixit , Atho montent iutactum relinque : salis est rami esse monimentum petulantice, quant mats in eum rex e.rer- cuerit : me Caucasus monstrabit, et Emodi montes, et 'Fanais, et Caspium mare : lue sont meoruaat factoraaan imagines. III. Enimvero ponamus obsecro , fuisse confectum istud opus : cratne futurus aliquis qui illud videns, fortuito liane formarn, figuram , dispositionemque oh- tigisse mitard ? Non equidem arbitror. Idem de fulmi- nigero, de hastato ejus simulacro sentiendum. Jam sta- tuai magnitudo absque arte a Fortuna effici non potest utcunque multum auri, ais, eboris, aliusque prc- tiosai materiac suggerente : vir autem magnus , imo omnium qui unquam exstiterunt maximus absolvi po- tuit absque Virtute, opera Fortunai , arma , opes , or- bes, equos ei largientis? Quai ipsa uti his nescienti , non potentia surit, non ornatus, sed periculum, imbe- cillitatisque et impotentiai suai argumentum. Recte enim Antisthenes dixit , &ostibus omnia botta nos opiace de- bere, excepta fortitndine: ea canin sic fiant non possi- dentiuin, sed Vincentivan. Atque banc ob causam cre- ditur , naturam cervo ignavissimo animali cornua mirandai magnitudinis atque asperitatis ad sui defen- sionem dedisse , docentem , nihil vires et arma prodesso lis, qui subsistere non audent. Sic etiam Fortuna saipe- uumero timidis et stultis potentiam et imperia tribuens, in gnibus turpiter se gerant, ornat atque commendat Virtutem , ut quai sola virum magnum prmelarumque reddat. Probe dictum est ab Epicharmo, Henlein videre, rnenlern audire, reliques et ececa et surda, rationi.s indi- ~ rdere. Nam sensus suas habent proprias opporiunitates: mentem autem prodesse, rnentem ornare, liane esse qua vincat, superet, regnet, reliqua omnia ma, surda, exanima possessores dejicere, gravare, et dedecorare ubi virtus abest, licet ex ipsis rebus discere. Nam ea- dern potentia, codem regno proposito, Semiramis cura esset millier, classes instruebat, legiones armabat, lia- bylonas condebat, rubrum mare circumvecta /Ethiopes et Arabes subigebat : Sardanapalus virili natus seau, domi purpuram carpebat, inter pellices desidens sursum erectis pedibus : cui mortuo lapideurn posuerunt simula- crum , barbarico more sibi saltantis, digitisque supra caput complosis crepitum edentis , inscripseruntque: Ede, bibe, Veneri da operam, s'aligna ni&il sunt. Equi- dem Craies, cum videret auream imaginera Phryaes meretricis apud Delphos stantern , exclamavit, esse cana tropceum de Graxornas intenaperantia erectunt Sarcla napali sive vitarn, sive sepulcrum (nihil enim pute interesse) inspiciens, diceres tropccum esse de Femme bonis posituna. Ergone patiemur cam post Sardanapalum etiam Alexandrum attingere , ejusque magnitudinenet potentiam sibi vindicare? Quid vero huie amplius dedit, gaaan aliis etiam regibus? arma, cquos, jacula, pecu- niam, satellites? fuis Fortuna magnum, si potest, fa- ciat Aridteum, Amasin , Ochum, Oarsen, Tigranem Armenium , aut Nicomedem Bithynum : quorum Ille, diademate pedibus Pompeii subjecto, turpiter regain arnisit, prwdu id cedens : hic, raso capite et sumptu pilets, libertum se populi Romani est professus. IV. Dicamus potins, Fortunam parvos, timides, abjectos facere : injustum vero esse , qui vel vitimu in- fortunio , vel fortitudinem et prudentiam prosperu fortune accepta ferat. 1\ ultum vero Fortuna lebel inaperie Alexandri : iii eo enim conspecta est illustris, invicta , magnanima , modesta , tmmana. Statim auteur mortuo Alexandro exercitum (jus vagantem, et in seipsum impingentem Leosthenes similem dix it Ctclapi esse, qui amisso oculo usqucquaque manus intcnde- bat nullum ad certum scopum directas : lia sublato duce rnagnitudo exercitus incertis motibus agitaba- tur. Atque aile() sicut, anima deserente, cadavera non consistant, non coharent, sed dissipantur et dissolvuntur : ita exercitus Alexandro amoto palpita- bat, concutiebatur, atque testuabat, l'ennuis ,!Relea- b gris, Selcucis, et Antigonis tanquam spiritibus etiam- num calidis ac pulsibus in corpore discurrentibus : tandem plane tlaccescens et putrescens, vermium in- star ex sese pullulavit degeneres reps atque principes semianimes. IIocque ipse etiam Alexander indicavit, cum IIephestionem , qui cum Cratero in rixam lucide- rat , objurgans dixit : Qum vert) tua res gesta est , si quis tibi Alexandrenn auferat ? Quod ego intrepide ad ejus temporis Fortunam dixero : Quo tua magnitudo, quai gloria, quo potentia, ubi vis illa est insuperabilis, si quis Alexandrum tipi detrahat? Id est, si quis tibi adimat armorum peritiam, divitiarum magnificurn usurn , continentiam in tanta luxus materia, audaciam in certarninibus, mausuetudinem erga subditos. Aliurn fat, si potes, magnum, qui pecuniam non elargiatur, non ante exercitum periculis se otferat, non honoret arnicos, non miseretur captivos, voluptates non sobrie percipiat, non in ternpore excubias agat, victor non placabilis et humanus sit. Quis magnus est in potentia constitutus , pravitate et stultitia cum tenentibus? Au- fer virtutem a fortunato , prorsum humilern cernes : in gratia paranda ob illibcralitatem , in laboribus ob mol- litiern, erga deos ob superstitionem, erga bonos ob in- vidiam, inter viros ob timiditatem, inter mulieres ob libidinem. Sicut enim inepti opifices dum magnas bases parvis donariis supponunt , corum parvitatem hoc ipso arguunt : sic Fortuna cum ingenium vile magnis ac splendidis rebus extollit , id eo magis demonstrat atque infamie exponit, cum pro levitate labascit atque im- pingit. V. Non ergo in possessione , sed in usu bonorum id invcnies, quod laudem meretur ; quando etiam infantes rogna et imperia paterna horeditatis jure consequun- tur : ut Charilaus, quem Lycurgus cum ipsis iucuna- bulis in phiditium attulit, ac suo loci) regem Spartano- rum renuntiavit: et sane nihil taudis infans merebatur, Lycurgus plurirnum, qui infanti paternam dignitatem redderet, non ad se eam traheret. Quis vero magnum fecit Arideum, quem nihil iufauti priestantem, tantum purpura veluti cunabulis invulvens llelesger in Alexan- dri solio collocavit? Becte is, ut conspicuum fieret in- tra paucos dies, quomodo virtute boulines, quomodo fortuna regerentur. Nam post imperii vernal arlmini- stratorem, histrionem introduxit : aut potins tanquam in scena diadema orbis terrarum imperii tacitum tra- duxit. rmponcnte vire molem millier quoquc perfert, inquit ille. Contra vero hoc rectius est dicere : poten- tiam , divitias, vel millier, vel puer potest alicui im- ponere. Qarse et Dario Bagoas diadema arreptum, cumque eo regnum Persieum, imposait. Ut auteur is, qui magnum est adeptus potentiam, tolerare eam, et administrare possit, neque mole rerum conteratur aut subvertatur, viii est virtute, mente, altoque animo priediti : qualis fuit Alexander, cui a uonnullis ebrietas et temulentia objiciuntur. Ille vero magnus fuit sobriusque in tanta rerum mole, neque passus a tentia et imperio se inebriari aut ad bacchandum Ia4 tari : cujus gustum alii exiguum cure percepissent,sd compotes esse nequiverunt. Etenim mati , saturati vel pecunia , in civitate vol potiti honoribus , luxuriant insperatam ob forlunam clonus. Clitus, cum apud Amorgum Ires vol quatuor Gr triremes sabvertisset, iNeptuni cognomen accessit, d, tridentem gestavit. Demetrius, cui Alexandrea poteo- ti;n parvam Fortuna portiunculam contulerat, pend est se Catcebatem (tanquam deum qui in terras desctn- disset) appellari, et ab urbibus ad cum non legati, sed consultores numinis mittebantur, responsaque ipsias, oracula dicebantur. Lysimachus Thraciam, quasiei- tremos regni Alexandrei fines, adeptus, eo superbisel ferocin processit , ut diceret : Nuite ad rue veinant Uq- mantii, crins hasta ccolurn tango; cum quidem Pasiades Byzantius , tune praesens : Abearnus lime, amuit, ne cuspide c clum per foret. Et quid de iis dicam, quibus licuit propter Alexandrum altos ducere spiritus? quando Clearchus etiam, occupata 1-leraclex tirannide, fulmen gessit, et filiorum ununi Cerauni (qua vox fui• men significat ) nomiue affecit ? Dionysius vero junior Apollinis se filium prædicavit hac inscriptione: Dorica quem genuit Pheebeosemine mater. Pater hujus, cum civium decem millia aut amplius In- terfecisset , fratrem ob invidiam hostibus prodidisset, matrem vetulam, paucis post diebus mori(ura exilum preostolari non sustinens, sufrocasset, atque in Iragmdia ipso scripsisset, Tyrannis injustilim mater est enim : (amen 6liabus Virtutis, Pudicitbe, Justitim nomint imposuit. Alii Euergetas (id est benefactores), alii Calli- nicos (id est pulchras victorias consecutos), alii Soteres (hoc est servatores), alii Magnas se denominaverunt. Alias autem supra alias eorum nuptias equorum instar in armentis mulierum promiscue versantium,pucrorum stupra, tympanorum inter semimares pulsationcs, lu- dos tesserarum quotidianos, tibias cantus in thealris, noctes in ceenis, dies in prandiis consumptos , enarrare sumo qucat. VI. AL enim Alexander prima lute sedens prude- 1 bat, tenebris noctis jam ingruentibus coenabat, bibebat dhs sacriticans , cum Media tesseris cerlabat febriri- tans, ludebat fier faciens, interimque aveu jaculari discens, et de curru descendere. Roxanen sibi soli duxit , amure ejus captus : Dard auteur Statiram re- gno et rebus : proderat enim gentium coma ixtio. lle- liquis Persidibus tantum superior fuit pudicitia, quan- tum fortitudine Persis : nullam enim invitam vidit; et quas vidit, mugis prx(criit quam non visas; ut mur alias fuerit humanissimus, adversus pulchritndfnes forma duntaxat superbe se gesserit. De uxore Darii longe formosissima, ne vocero quidem âudire voluit forma ejus commendatricem : mortuam vero ita regie ornavit , itaque misericorditer deflevit, ut pudicitia ejus in tanta humanitate fidem non invenerit, injuria- que crimen ei bonitas conflaverit. Sinistram enim de eo suspicionem Darius concepit, ad potentiam et ata - tem respiciens : quod ipse quoque erat eorum e nu- mero qui putabant a Fortuna Alexandri esse victoriam. Postquam auteur veritatem diligentissima inquisitione comperit : Proinde, dixit, non plane res Persica pc- riit`: neque nos quisquam prorsum ignavos mollesque dixerit, a Cali victos poste. Equidern deos bornait suc- cessurn, victoriamque belli (cajus flagito, ut beneficiis Alexandrum possim superare : ac me studiurn quoddam cemulatioque tenet benignitate eum vincendi. Sin action est de -rebus meis, patrie Persarum Jupiter, diique re- gii, nerno precor alias quam Alexander in Cgri solio sedeat. Ita dus testibus vocatis, file Alexandrum ado- ptavit. VII. Sie vincitur virtute. Si lubet , Fortuna accepta fer Arbela, et Ciliciam, et alla vi gesta ac peracta : Fortune benefcio bellice quassata fuerit Tyrus, et aperta iEgyptus : hujus opera ceciderit Halicarnassus, et capta sit Miletus, et Euphratem vacuum reliquerit Mazaeus, ac Babylonius campus cadaveribus fuerit oppletus. Non quidem temperantem eum Fortuna red- didit, neque contiuentem, neque invictum a voluptate, et nulla cupiditate violabilem animum conservavit. Atqui ea sunt quibus Darium vicit Alexander : reliqua, armorum erant et equorum clades , pugna, cardes, fu- gaque virorum : illa priora sunt quibus magnan et in confesso positam victoriam ille de Dario reportavit , concedente virtuti, magnanimitati, justitbeque ejus, miranteque ejus in voluptate, laboribus et officiis in- victum animum. Quippe inter scuta, scrissas, concla- malionem acierum, et armorum conflictus Tarrias quoque Dinomenis filius, et Antigenes Pellenaus, et Philotas Parmenionis filius invicti erant : iidcm veto ad voluptates , mulieres, aurumque et argentum ni- hilo melius affecti quam quivis captivorum. Nam Tar- rias, cum Alexander Macedonas are alieno exsolvc- ret, creditoribusque pro omnibus satisfaceret, mentitus se debere, quemdam, qui se ci credidisse simularct , ad mensam adduxit : deinde facinoris compertus , erat se ipsum interfecturus, nisi Alexander eum ab- solvisset crimine et argentum habere sivisset recor- datus eum Philippo Perinthum oppugnante jaculo oculum ictum , non passum ante sibi fuisse telum ex- trahi, quam hostes fudisset. Antigenes üs qui ob mor- bum aut mutilationem in Macedoniam remittebantur se immiscuit , inque eorum numerum ascriptus , curai deprehenderetur nihil habere mali, sed Gnxisse mur- bum vit bellicosus et cicatricum corpus plenum habens, molestiam Alcxandro exhibuit : interrogatusque ab co causam, confessus est Telesippas arnore se tenon , et quod ab ea divelli non pateretur, idco comitem ad mare ei se praebuisse : quaesivit Alexander, cujus ça roulier esset, et quis ejus gratin compellaudus : liberamque esse Antigeni respondenti : 1huneribus ergo, inquit, er pollicitis ei persuadeanzus ut nobiscuen mariera. Adeo cuivis amanti Alexander facilius quam sibi ignoit. Philotas Parmenionis filius vitio incontinentim labora- vit. Antigona fuit Pellaea muliercula inter cas qua apud Damascum capte erant, quondam capta ab Auto. phradate, cum ipsa in Samothraciam trajiceret, forma salis egregia. IIæc Philotam , cum amare eam cmpisset, plane tenebat sibi devinctum. Et vero ferreus fille ernollitus, in voluptate cogitationes suas non cuti- -nuit, sed aperuit, et multa arcana mulierculm etmn- tiavit : Quid enfin, dicebat, erat Pieilippus iste sine Parnaenione11 Quid esses, si Philotam non haberet, Alexander^? Ubi Ammon, ubi amines, si nos nolimas? 1?a verba ad quamdam familiarium mulierum extulit Anti- gona, haec Cratero indicavit : Craterus Antigonam occulte ad Alexandrum adduxit. Is corpore quidcm mulieris abstinuit , sed opera ejus Philotam totum ex- cussit, taciteque omnia consilia ejus expiseatus est. Et quidcm annis amplius septem exinde elapsis, neque in vivo unquam simultatem Alexander ebrius illant cavit, neque per Tram iracundus, neque amico ulli aperuit rem , omuia solitus Iiephrestioni credere atque communicare. Ferunt enfin Alexandro epistolam ma- tris arcanam tacite secum legente, IIepheestionem le- niter admoto capite una eam periegisse : neque Alexandrum prohibere sustinuisse, sed detracto an- nulo sigillum ori ejus admovisse. VIII. Fnirnvero defatigari dicendo oporteret, qai omnia ça veilet commemorare , quihus dmnonstratur puicherrime et ut regem maxime decebat sua usum fuisse Alexandrum potentia : ut si Fortuna magnum eum fecerit, majus hoc fit quod ea recto usus est: et quanto magis fortunam ejus laudes, tanto magis vir- tutem ipsius extollas, quae dignum fortuna sua eum fecit. Sed jam nunc ad principia incrementorum, ac initia potentiae Alexandei venio, consideraturus quod- nam Fortune opus in iis sit, propter quod Alexander a Fortuna evectus et auctus dicatur. Quidni euh, dii boni? scilicet iliresum , incruentatum, nulla obita expe- ditione, equi hinnitu cum in solium Cyri extulit, ut antea Darium Ilystaspis Illium, aut muliebri adulations inductus vir hoc ci contulit ? quoanodo Darius Atossa impeliente Xerxi ad fores diadema regni attulit. Aut sicut Parysatis liilio per Bagoam? ut stolam exuens astandre, regiam erectamque tiaram sibi circumposuit? Aut subito et praeter exspectationein sorte electus impe- rium orbis terrarum suscepit, sicut Athenis thesmo- thetm et archontes sorte leguntur? Discere vis, quo- modo hommes Fortunae favore reges creentur? Apud Argivos aliquando defecit lleraclidarum genus, e quo regem cos deligere patria consuetudo jubebat: quaereu- tibus ac sciscitantibus oraculum datum est, regem ab aquila demonstratum iri : ac post paucos dies aquila in domum zEgonis devolare conspecta fecit, ut }Egos rex designaretur. Rursum in Papho cum rex improbe in- justeque se gereret, Alexander eo ejecto alium quasre- bat e stirpe nature Cinyras, cum ea gens jam delicere et perire putaretur : unum ergo dicebant iode superesse hominem pauperem et obscurum, qui in horto quodarn neglectus ab aliis aleretur : ad hune missi a rege vene- runt, est/que inventus aquam arcolis olerum in horto infundens , ac perturbatus est, cum milites cum arri- perent, et ire juberent. Casterum adductus ad Alexan- drum in cili sindone, rex est factus, purpuraque orna- tus, et in numerum eorum receptus qui Socii appella- bantur : nomen ci fuit Alynomus. Hoc modo fortuiti eventus regs faciunt, vestitum mutantes , ac celai mutations alfa nomina imponentes nihil tale exspectan- tibus aut sperantibus. IX. Alexandro auteur quid prasclari obtigit praster meritum , quid sine sudore , sine sanguine, quid gra- tis, quid absque labore? Sanguine mixtos fluvios bibit, per cadavera veluti pontem amnes transiit, herbam edit farine urgente quam primam conspexit , gentes altis ni- vibus obrutas, et urbes infra terram desidentes pene- travit, mare hostile naigavit, tumulosque arenarum in Gedrosiis et Arachosiis pervadens, ante in mari quam in terra vidit stirpem. Quod si libero ore adver- sus Fortunam tanquam contra hominem loqui liceret pro Alexandro, nonne eam sic compellaret : Quando tandem, ô Fortuna, Alexandri actionibus tu, et ubi viam aperuisti? Quodnam saxum tua ope adjutus cepit sine sanguine ? Quam urbem ei praesidio nudatam tra- didisti ? Quem exercitum inermem ? In quem regem incidit socordem? In quem ducem negligentem? In quem janitorem dormientem? Quem fluvium trajectu facilem, quam hyemem temperatam, quam asstatem molestias expertem prasbuisti? Ad Antiochum Selcuci lilium , ad Artaxcrxem Cyri fratrem, ad Ptolemwum Philadclphmn abi : eos vivi etiamnurn patres regio titulo dignati sunt : ii praslia nullis lacryrnis constan- tia vicerunt , ii inter festos dies ac pompas et specta- cula vitam exegerunt , ii ob felicitatem in regia digui- tate consenuerunt. Alexandri , si nihil aliud , saltcm totum corpus considera a summo capite usque ad linos pedes hostilibus vulneribus contusum atque disseca- tum, nastis, et gladiis, saxisque ingentibus ictum. Ad Granicum galea ejus gladio fuit dissecata , ictu usque ad capillos penetrante : Gazas jaculo humermn est vulneratus: in Maragandis sagitta crus, ita ut os radii fractum eo ictu eminuerit : apud Ilyrcaniarn la- pide cervicem ictus est, qua ex plaga visas ita fuit hebetatus, ut per non paucos dies in periculo amittendi I usus oculorum Iucrit : ad Assacana Indico telo situ- datas talum est , quo quidem tempore adulatoribu subridens dixit: Bic (Initient sanguis est, :son ichor, qualis stillat de sanguine divrdsn. Aplati Issum gladio femur ei vulneratum est a Dario manum cum ipso conserente, ut Chares scribit: ipso simplicitcr et verissime scribens ad Antipatrum: Milhi (presque, inquit, usu venir ut pugione feinta sauciarer: sed neque tuai , neque postmodo quicquan mati ex eo vuluere evenit. In Mallis sagitta bicubitalis per thora- cem in pectus et sursurn usque ad cervicem fuit adacta: auctor Aristobulus. Tanaim transgressus Scythas fudit, et equo ad centum et quinquaginta stadia inseculus est, cum quidem alvi profluvio vexaretur. X. Euge, Fortuna, Alexandrum auges seilicet arque magnum facis undique perfodiens, undique Ioniens, omnia corporis membra vulneribus aperiens : non quo modo Minerva sagittam in Menelaum conjcetam in va- lidissima armorum vertit, ac thorace, mitra, et cingulo ictus vim ita retudit , ut leviter perstricto corpore duntaxat sanguis flueret: sed nuda membra vulneribus exponens periculosis, ictusque per ossa dirigens , cor- pusque in orbem ambiens, oculosque et perles op- pugnans, impediens persequentem hostos, victorias subtrahens, spes subruens. Mihi profectonullusrex vide- tur Fortunam expertus iniquiorem. In multos quidem ea incidit gravis atque invida : sed alios fulminis in morem succidit atquc perdidit : ira ejus et odinm in Alexandrum pertinax fuit, et cum invicto conteudendi studio coujunctum, quale adversus Iierculem. Quos enim Typhones aut vastissirnos Gigantes non in cm excitavit ? Quos hostes non munivit armorum mulli- tudine, aut fluminum profunditate, aut rupium aspe- ritale, aut peregrinarum belluarum robore? Quod nisi magna fuisset Alexandri altitudo animi, et a magna Virtute suscepti conatus contra Fortunam eniti mien- dissent ; quomodo non despondisset animum, tories signa conferens, exercitum armans, oppugnans, per- sequens in innurneris defectionibus, aversionibus, insultibus gentium ? quid reges jugum abjicientcs ; Bactra, Maracanda, Sogdiani ? denique inter gentes infidas et insidiosas hydram secans semper novis bellis pullulantem ? XI. Absurdum vidcbitur quod dicam : sed dicam tamen quia verum est. Purum abfuit quia Fortunw culpa Alexander desineret Ammonis filins haberi. Quis enim divina stirpe natus tot laboriosas exantlavitanu- mnas, Hercule dempto? Verum huic unus vir improbus injunxit ut leones caperet, apros insequeretur, aces abigeret ne majores ces obeundi, Anheumquepuniendi, et Busiridis homicidiis finem imponendi, otium habe- ret. Alexandro autem vir tus imposuit regium ac divi- num certamen, cujus finis esset non aurum ab Mun- merls circumferendum camelis, non luxus 11Iedieus, mense et mulieres, neque vinum Chalybonium aut IIyrcanici pisces : sed ut omnes hommes in unarn reipublicm constitutionem redigens, omnes uni princi- patui subditos, uni vite rationi assuefaceret. Hunt amorem a puero gerens insitum, unaque cum corpore auctum et adultum, ut legati venerunt a rege Persa- rum ad Philippum, qui tum peregre aberat, ipse cos comiter hospitio exceptos, nihil puerile, ut alii, inter- rogavit, de aurea illa arbori maritata vite, aut hortis pensilibus, aut ornatu regis: sed totus in iis erat, qua imperii summarn et vim continebant: sciscitans quart- tus esset Persarum exercitus, quo loto rex in praeliis pugnaret : cxemplo nimirum Ulyssis, rogantis : Arma ubi sont illi, stabulum quod quadrupedantum, I qum itinera brevissima sursum a mari tendentibus ; lia ut attoniti hospites dixerint : Isle puer magnus est re,r, noster autem dives. Posteaquam vero mortuo Philippo ad trajiciendum in Asiam appulit animum , jamque et spe et apparatu totus ea fuit in expeditione : injecit manum Fortuna, avertitque eum et retro abstraxit, innumerasque occupationes ei et moras circumdedit. Initio vicinis barbaris conturbatis , Illyricum et Tri- ballicum hellum ei irnmisit. Quibus ab Asiatica re usque ad Scythiam, Istro adjacentem,avulso, et circurn- cursitando magnisque periculis ac certaminibus obeun- ' dis defuncto, cum debellatis hostibus rursum expeditioui incumberet, eadem denuo Thebas incussit, Grmcum- que bellum , et atrocem adversus cognatos et populares per emdes, ferrum, ignemque, vindictam, cujus fuit tristissimus finis. His peractis rebus trajecit in Asiam , viatico instructus, ut Phylarchus prodidit, triginta dierum. Aristobulus scripsit, septuaginta eum habuisse talenta. Interim rem familiarem et redites regios maxi- ma ex parte inter amicos divisit. Solus Perdiccas nihil accepit, quanquam oi%rente rege ; sed interrogavit : Tibi vero, Alexander, quid facis reiiquum? Isque ubi respondit: Spes; tum file : Nos ergo etiam , inquit, in earum parte acquiescenius , rectum quippe est nos Dari poilus exspectare opes , quant tuas accipere. XII. Et qumnam tandem erant film spes , quibus fretus Alexander in Asiam transmisit? Non copie ex urbibus , quarum quamvis mulla civium millia inha- bitarent, certo numero conducte : non classis qua per montes navigaret : non flagella, non compedes, bar- barice insanim supplicia mari imponenda. Verum extra ipsurn in exiguo exercitu vigebat magnum taudis studi- um , et ermulatio mtate mqualium, certamenque de gloria et virtute cum cocus susceptum. Ipse autem magnas in se spes continebat: pietatem adversum deos , fidern erga amicos, frugalitatem, continentiam, benigni- tatem, mortis contemptum, magnanimitatem, humani- tatem, comitatem, candorem, constantiam in consiliis, celcritatem in actionibus, principatum in gloria, in- stitutum animi in rebus gerendis efficax. Nam llomerus quidem neque couvenienter neque probabiliter Aga- mernnonis pulchritudinem e tribus compegit similitudi- nibus : Ille capot magno similis, oculosque Tonanti , neptuno pectusque , iruci zonamque Gradivo. Alexandri autem naturam si genitor deus ex multis con. cinnavit composuitque virtutibus, quid obstat quomi- nus dicamus fuisse in eo magnanimitatem Clri, mo- destiam Agesilai , prudentiam Themistoclis, puffin' Philippi , audaciam Brasidae, vim et reipublica gerendto calliditatem Periclis? Quinimo si cum volis cum uelu- stiaribus componere, temperantior fuit Agamemnone: hic enim captivam prretulit uxori [quam primam virgi- nem duxerat] : Alexander etiamnum conjugii exsors ca- ptivis abstinuit. Majore etiam fuit quam Achillesanimo: hic enim Hectoris cadaver exiguo prelio redemptum red- didit, noster grandi sumptu funus Bardo fecit: alpe ille cum amicis in gratiam rediens, vcniam doris ac praemio vendidit, Alexander Victor hostos ditavit. Pie- tate porro Diomedem superavit : is enim paratus fuit adversum deos pugnare, noster omnem successum pro- sperum dus acceptum tulit. Acceptior quoque necessa- riis fuit quam Ulysses : hujus enim mater ob luctum et desiderium vita excessit, mortem Alexandri mater hostis ob benevolentiam est comitata. XIII. Jam, ut universe dicam, si Solon rempubli- cam Fortuna constituit, si Miltiades Fortuna exercitmu duxit , si Aristides Fortuna fuit justus ; nullum jan Virtutis erit opus, sed nomen hoc et oratio esta, pie aliqua cum gloria homines pervagetur, fiera a sophistis et legumlatoribus. Sin autem eorum, quos recensai, virorum , unusquisque pauper quidem aut dives, im- becillis vel robustus , deformis sive pulcher fuit, ac sel in senectutc felici mortem obiit , vel prnpropere vitam reliquit, Fortunæ nutu : magnum voro imperalorem, magnum legum conditorem, magnum reipublicn et ma- t gistratus administratorem Virtute se ipsumquivis etdo- ctrina adjutus prrestitit e agedum et considera, cum sin- gulisAlexandrum comparemus. Solon Athenis nouas fa- bulas confecit, eamque rem blando nomine Sisaehihiam (id est oneris excussionem ) appellavit : Alexander nominum loto pecuniam debitam creditoribus de sus dissolvit. Pericles tributo a Grmcis exacte, remplis ra e pecunia exstructis arcem ornavit : Alexander barba- rica potitus pecunia , in Graeciam decem millia talenlùm nuisit, mandrins ut rodes dus inde redificarentur. -la- gnarn nominis celebritatem per Graeciam Brasidas pe- perit, quod hoslium ad Methonam castra percurrit ad mare posita : Alexandri autem in Oxydracis saltmn illuen atrocem, incredibilem audientibus , et spectanti- bus terribilem, cum de rnuro se ipsum in hostes demisit hastis, et jaculis, et strictis ensibus eum excipientes, cuinam alii roi similem divas, quam fulminis igni cum impetu proripientis se et vento? Tale tum spcctrom in terras se dejecit ille, ardentibus circumfulgens arrois. i Et barbari initio pertcrriti, non sine honore dissipati recesserunt deinde cum videront unum hominem in rnultos irruere, restiterunt. Enimvero ibi loci Fortuna suæ erga Alexandrum benevolentire praclara et evi- dentia opera edidit, quando ipso in locum obscurum et barbarum abjecto, murisque incluso, eos qui auxilium ferre summo studio contendebant, murosque foris inva- debant , confractis serais prostravit atque pracipitavit de tribus vero, qui soli in muros evaserant ac seipsos demiserant ut juxta regem consisterent, unum statim rapuit atque interfecit : alter mullis confixus jaculis tantum abfuit a morte , quod sentire adhuc et quid ageretur cernere potuit : interim foris inanes incursio- nes arque conclamationes erant 11lacedonum , cum ma- china ad oppugnandum nulla , nullum in promptu esset instrumentum : sed muros pra opitulandi studio gla- diis percuterent, nudisque manibus rumpere ac tanturn non mordicus comminuere niterentur. At enim fortu- natus ilie rcx, utpote quem perpetuo stiparet custodi- retque Fortuna, fera in modum cassibus implicata desertus et auxilii inops agebat : non eo redactus, ut Susis, Babylone, vel Bactris potiretur, aut praclaraur de Poro illam victoriam reportaret. Nam qui arduas ac gloriosas res gerendas suscipiunt, ab illorum infortu_ nio, si quod habent, saltem dedecus abest. Sed ira per- tinax et invidiosa fuit Fortuna, ita barbaris ravit , Alexandro male voluit : ut, quantum in ipsa quidem fuit , non corpus modo tune ejus atque vitam , sed et gloriam decusque aboleverit. Neque mina adeo indi- gnum erat vel turpe Alexandrum ad Euphraten vel IIydaspen occumbere, aut manu cum Patio conserta, cquis , gladiis , et securibus Persarum pro rege suo propugnantium interfici, aut conscensis Baby louis mec- nibus, rucre et a magna spe decidere. Sic Pelopidas et Epaminondas exstincti sunt : quorum in tarais co- natibus mors virtuti, non calamitati est imputanda. Sed quodnam fuit facinus Fortunes , in quam nunc in- quirimus? Ut in extremo angulo barbarice fluvii rip:e, infra muros ignobilis oppiduli inelusus arque occultatus orbis terrarurn rcx atque dominus periret, arrois inho- nestis et instrumentis temere oblatis percussus arque contusus. Nam securi per galeam caput vulneraturn ejus est, et sagitta aliquis arcu emissa thoracem perrupit , cujus ad mammam infixae ossibus et inharentis, colis eminuit aggravans, cuspis auteur ferrea quatuor digi- tos fuit tata , longitudo quinquc. Extremum mali hoc fuit , dum ipse se adversus hostes defendit , et eum qui con jecerat telum , ac gladio armatus accedere audebat , pugione praventum dejicit arque necat interea quidam e pistrino accurrens a tergo ictum cervicibus Alexandra ingerit, quo in vertiganem acti sensus sunt hebetati. Verumtamen prasto adfuit Virtus, fiduciam ipsi, se- cils robur festinationemque inserens. Lirnnaeus cairn , Ptolernaus, Leonnatus, atque aloi, qui x el superate vel perrupto muro ante regem constituant, muras Brant virtutis , ob benevolentiam et amicitiam, qua Alexandro Brant juncti , corpora , facies , animasque suas pro eo opponentes. Non enim Fortunæ casu fit, ut alii ultro pericula pro regibus adeant , et mortem op- petant : sed ob Virtutis amorem, sicut ob illex aliquod rnedicamentum apes soient , principi se adjungunt et adheerent. Quis autem , qui tune extra periculum con- stitutus spectator adfuisset , non hoc erat dicturus? conspicere se magnum Fortunæ adversus Virtutem certamen : et barbaros indigne superiore esse loto, Fortuna favente : Groecos autem resistere ultra vires , Virtutis præsidio ? ac si barbari vincant, Fortunm hoc et invidi genii ac Nemesis fore opus : si Grmci, victo- riam Virtuti, audaciai, amicitiæ, ac fidelitati deberi? Etenim haie sola aderant tum Alexandro : reliquis eo- plis, apparatui, classibus , exercitibus, equitatui mu• rum objecerat Fortuna. Tamen barbaros fuderunt Ma- cedones, eosque stratus ruinis oppidi texerunt. Verum hoc Alexandro nihil tulit opis. Raptus enim iode est ut erat telo onustus, et bellum in visceribus continebat, tanquam vinculo aut clavo thoracem sagitta corpori astringente. Quam cum vi evellere e vulnere tanquam e radice essent aggressi , ferramenturn manus non est se- cutum, pectoris ossa quai cor muniunt pro firmamento nactum. Neque calami prominentem partem serra ab- scindere surit ausi : metuentes ne vebementiore agita- , tione fissum os nimios excitaret dolores, et sanguinis e profundo proruptioni causant praeberet. Ipse Alexander cum magnam videret perplexitatem difficultatemque et moram rei, sagittam conatus est ad ipsam thoracis superficiern pugione abscindere : sed rnanus torpens pro inflammatione vulneris , conatum non pertulit. Jussit ergo cos rem tentare, ac nihil metuere, ultro animos addens non vulneratis aliisque exprobravit lacrymas et nimium moerorem, alios desertores appellavit, qui opem ipsi ferre non auderent : altaque vote testatus ad socios, neminern ne pro ipso quidem debere timidum esse: Nam si vos , aiebat , pro me trepidatis, non eu- delta- nie ruillo mortis metu tener°i.