TEXTE d'étude : Pierre de la Ramée (1515 - 1572), Commentaire au Songe de Scipion de Cicéron, Préface

Auteur :
Pierre de la Ramée (Peter Ramus) :
http://fr.wikipedia.org/wiki/Pierre_de_La_Ram%C3%A9e

Oeuvre :
Scipionis Somnium ex sexto M. T. Ciceronis De Republica libro Petri Rami praelectionibus explicatum
ad Carolum Lotharingum Rhemorum archiespiscopum. Secunda editio.

Édition: Paris, 1550

Texte encodé par nos soins d'après l'édition de 1550.

Texte :
PRAEFATIO ad Carolum Lotharingum Rhemorum archiepiscopum.
{Charles de Guise (17-2-1524 - † 26-12-1574), 82e archévêque de Reims, cardinal de Guise (1547) puis de Lorraine (1550)}

Recentis beneficii tui memoria, Praesul amplissime, tametsi laudi uirtutique tuae deditum, me tamen nescio quomodo uehementius cepit et incedit ut antea te hominem adolescentem genere clarissimum, omnibus naturae dotibus ornatum, multis et uariis literis excultum, prima inter Franciae pares dignitate praeditum colere et obseruare debuerim, nunc uero nouo quodam obseruantiae genere prosequi debeam.

Etenim qui se conditione hac legeque natum existimat, ut reliquos mortales liberalitate foueat, auxilio tueatur, gratia sustentet, idque quanto et saepius et largius faciat, tanto se fortunatiorem credat ; eum sane	non cum summis hominibus comparo sed beatioris cuiusdam atque excellentioris  naturae esse iudico.

Enimuero tam popularis illa tua et facies et oratio, tam magnificus animus, tam aperta omnibus ad gratificandum beneficentia, nonne admirabiles illas in te laudes apertissime demonstrant ? Ergo et hanc tuam in summa fortuna bonitatem omnes tui familiares domesticique certatim imitantur ; quam enim tota tua domus est referta non solum doctis hominibus sed humanis, sed benignis, sed promptis ad audiendum opitulandumque, si qui dominum adire salutareque cupiant ? Quamobrem macte animi egregia ista uirtute esto laudumque tuarum (quamuis maximus est) cumulum noua semper aliqua singularique accessione amplificato. Atque ut in me recognoscas (quod iampridem a teipso didicisti) quam illustre sit et insigne  liberalia praesertim ingenia adiuuare beneficiisque ornare, testimonium aliquod tuae erga me liberalitatis esse uolui.

Explicandum sumpseram primis hisce diebus, quibus Academia respirare et e superioris anni pestilentia se paulisper recreare coeperat, Scipionis somnium ex sexto Ciceronis libro de republica. Atque in tanti tamque grauis somnii quaestione existimaui ueluti deliberationem quandam non ariolorum aut coniectorum imperitorum sed eorum hominum, qui de his rebus  scienter et prudenterloqui possent, habendam esse neque metuendum, ne nobiles authores, qui suis in studiis singuli probarentur, uniuersi unum in locum aduocati, cum sententias nobis suas explicarent, moleste aut fastidiose audirentur. Itaque quae tunc habui in illo tumultuario subitarioque docendi, interpretandique studio, magis ea rapui, quam distinguere uel ornare potui : multos locos a Platone, Aristotele, Cicerone, Plinio, nonnullis a poetis, quosdam etiam a nostrae religionis hominibus huc conieci. Huius igitur consultationis partes, tanquam librarius aut notarius (nihil enim amplius meum hic esse duco) conscripsi easque ut Mecoenatem suum salutarent, felicemque perpetuo ac florentem esse iuberent, ad te misi. Ac si tantum tibi a grauissimis occupationibus otii fuerit ut etiam quod in his legendis amittas, aliquid redundet ; multa leges, quae te non solum ingenua quadam cognitione oblectare sed laudum tuarum similitudine excitare possint.

Est enim non iniucunda de summo hominis extremoque bono, de ornatu et pulchritudine caeli, de terrarum descriptione, cultu, solitudine, de animorum immortalitate disputatio, tum uero quid illa ? quo animo legens existimabis ? Scipio est in hac somnii fictione princeps nobilissimo sanguine creatus, at maiores habes Syriae, Siciliaeque reges amplissimos, patrem maximorum in Gallia exercituum bellorumque principem, patruos auunculosque, tum duces magnorum populorum, tum cardinales Romanae curiae primarios. Scipio propositis in caelo praemiis ciues suos ad iustitiam pietatemque cohortatur ; at te summa tua cum gloria patronum uniuersa Gallia sibi designauit, per quem ueram pietatem, uerumque dei optimi maximique cultum tueatur. Scipio somnians patrem Paulum, auumque Africanum, sermonis huius magistros habet at tu uigilans in primis attentusque tam splendido tot episcoporum comitatu septus, Despenseum illum theologorum nostrorum tanquam Coripheum, doctorem Christianae religionis habes.

Quamobrem tam liberaliter hoc munus accipies, quam grato animo muneris authorem frequenter accepisti monumentique huius recordatione pones ante oculos non soulum amplitudinem claritatemque familiae tuae, ut te, quemadmodum de Ascanio apud poetam est "Et pater Aeneas, et auunculum excitet Hector". Sed te, te inquam, tibi potius audiendum, spectandum, aemulandum propones ; cum enim uestigiis, quibus adhuc ingressus es, iisdem insistere, sicut facis, perseuerabis non modo eorum, qui tibi praeluxerunt, sed maiora quaedam praestantioraque omnis honoris insignia ornamentaque consequere. Vale.

Lutetiae, e gymnasio Praelleorum. Anno 1546 salutis humanae 6. Calendas Martii.