[12,0] SATVRA XII : CATULLI REDITUS. Natali, Coruine, die mihi dulcior haec lux, qua festus promissa deis animalia caespes expectat. niueam reginae ducimus agnam, par uellus dabitur pugnanti Gorgone Maura; 5 sed procul extensum petulans quatit hostia funem Tarpeio seruata Ioui frontemque coruscat, quippe ferox uitulus templis maturus et arae spargendusque mero, quem iam pudet ubera matris ducere, qui uexat nascenti robora cornu. 10 si res ampla domi similisque adfectibus esset, pinguior Hispulla traheretur taurus et ipsa mole piger, nec finitima nutritus in herba, laeta sed ostendens Clitumni pascua sanguis et grandi ceruix iret ferienda ministro 15 ob reditum trepidantis adhuc horrendaque passi nuper et incolumem sese mirantis amici. nam praeter pelagi casus et fulminis ictus euasit. densae caelum abscondere tenebrae nube una subitusque antemnas inpulit ignis, 20 cum se quisque illo percussum crederet et mox attonitus nullum conferri posse putaret naufragium uelis ardentibus. omnia fiunt talia, tam grauiter, si quando poetica surgit tempestas. genus ecce aliud discriminis audi 25 et miserere iterum, quamquam sint cetera sortis eiusdem pars dira quidem sed cognita multis et quam uotiua testantur fana tabella plurima: pictores quis nescit ab Iside pasci? accidit et nostro similis fortuna Catullo. 30 cum plenus fluctu medius foret alueus et iam alternum puppis latus euertentibus undis arboris incertae, nullam prudentia cani rectoris cum ferret opem, decidere iactu coepit cum uentis, imitatus castora, qui se 35 eunuchum ipse facit cupiens euadere damno testiculi: adeo medicatum intellegit inguen. 'fundite quae mea sunt' dicebat 'cuncta' Catullus praecipitare uolens etiam pulcherrima, uestem purpuream teneris quoque Maecenatibus aptam, 40 atque alias quarum generosi graminis ipsum infecit natura pecus, sed et egregius fons uiribus occultis et Baeticus adiuuat aer. ille nec argentum dubitabat mittere, lances Parthenio factas, urnae cratera capacem 45 et dignum sitiente Pholo uel coniuge Fusci; adde et bascaudas et mille escaria, multum caelati, biberat quo callidus emptor Olynthi. sed quis nunc alius, qua mundi parte quis audet argento praeferre caput rebusque salutem? [12,50] {non propter uitam faciunt patrimonia quidam, sed uitio caeci propter patrimonia uiuunt.} iactatur rerum utilium pars maxima, sed nec damna leuant. tunc aduersis urguentibus illuc reccidit ut malum ferro summitteret, ac se 55 explicat angustum: discriminis ultima, quando praesidia adferimus nauem factura minorem. i nunc et uentis animam committe dolato confisus ligno, digitis a morte remotus quattuor aut septem, si sit latissima, taedae; 60 mox cum reticulis et pane et uentre lagonae accipe sumendas in tempestate secures. sed postquam iacuit planum mare, tempora postquam prospera uectoris fatumque ualentius euro et pelago, postquam Parcae meliora benigna 65 pensa manu ducunt hilares et staminis albi lanificae, modica nec multum fortior aura uentus adest, inopi miserabilis arte cucurrit uestibus extentis et, quod superauerat unum, uelo prora suo. iam deficientibus austris 70 spes uitae cum sole redit. tum gratus Iulo atque nouercali sedes praelata Lauino conspicitur sublimis apex, cui candida nomen scrofa dedit, laetis Phrygibus mirabile sumen et numquam uisis triginta clara mamillis. 75 tandem intrat positas inclusa per aequora moles Tyrrhenamque pharon porrectaque bracchia rursum quae pelago occurrunt medio longeque relincunt Italiam; non sic igitur mirabere portus quos natura dedit. sed trunca puppe magister 80 interiora petit Baianae peruia cumbae tuti stagna sinus, gaudent ubi uertice raso garrula securi narrare pericula nautae. ite igitur, pueri, linguis animisque fauentes sertaque delubris et farra inponite cultris 85 ac mollis ornate focos glebamque uirentem. iam sequar et sacro, quod praestat, rite peracto inde domum repetam, graciles ubi parua coronas accipiunt fragili simulacra nitentia cera. hic nostrum placabo Iouem Laribusque paternis 90 tura dabo atque omnis uiolae iactabo colores. cuncta nitent, longos erexit ianua ramos et matutinis operatur festa lucernis. neu suspecta tibi sint haec, Coruine, Catullus, pro cuius reditu tot pono altaria, paruos 95 tres habet heredes. libet expectare quis aegram et claudentem oculos gallinam inpendat amico tam sterili; uerum haec nimia est inpensa, coturnix nulla umquam pro patre cadet. sentire calorem si coepit locuples Gallitta et Pacius orbi, [12,100] legitime fixis uestitur tota libellis porticus, existunt qui promittant hecatomben, quatenus hic non sunt nec uenales elephanti, nec Latio aut usquam sub nostro sidere talis belua concipitur, sed furua gente petita 105 arboribus Rutulis et Turni pascitur agro, Caesaris armentum nulli seruire paratum priuato, siquidem Tyrio parere solebant Hannibali et nostris ducibus regique Molosso horum maiores ac dorso ferre cohortis, 110 partem aliquam belli, et euntem in proelia turrem. nulla igitur mora per Nouium, mora nulla per Histrum Pacuuium, quin illud ebur ducatur ad aras et cadat ante Lares Gallittae uictima sola tantis digna deis et captatoribus horum. 115 alter enim, si concedas, mactare uouebit de grege seruorum magna et pulcherrima quaeque corpora, uel pueris et frontibus ancillarum inponet uittas et, si qua est nubilis illi Iphigenia domi, dabit hanc altaribus, etsi 120 non sperat tragicae furtiua piacula ceruae. laudo meum ciuem, nec comparo testamento mille rates; nam si Libitinam euaserit aeger, delebit tabulas inclusus carcere nassae post meritum sane mirandum atque omnia soli 125 forsan Pacuuio breuiter dabit, ille superbus incedet uictis riualibus. ergo uides quam grande operae pretium faciat iugulata Mycenis. uiuat Pacuuius quaeso uel Nestora totum, possideat quantum rapuit Nero, montibus aurum 130 exaequet, nec amet quemquam nec ametur ab ullo.