[0] EPISTULA XXII. AD EUSTOCHIAM, PAULAE FILIAM. De custodia uirginitatis. [1] 'Audi filia, et uide, et inclina aurem tuam, et obliuiscere populum tuum, et domum patris tui; et concupiscet rex decorem tuum'. In quadragesimo quarto Psalmo Deus ad animam loquitur humanam, ut secundum exemplum Abrahae, exiens de terra sua, et de cognatione sua, relinquat Chaldaeos qui quasi doemonia interpretantur, et habitet in regione uiuentium, quam alibi Propheta suspirat, dicens: 'Credo uidere bona Domini in terra uiuentium'. Verum non sufficit tibi exire de terra tua, nisi obliuiscaris populi tui, et domus patris tui, ut carne contempta, sponsi iungaris amplexibus. 'Ne respexeris, inquit, retro: nec steteris in omni circa regione, sed in monte saluum te fac, ne forte comprehendaris'. Non expedit apprehenso aratro, respicere post tergum, nec de agro reuerti domum, nec post Christi tunicam, ad tollendum aliud uestimentum tecto descendere. Grande miraculum: Pater filiam cohortatur, ne meminerit patris sui. 'Vos de patre diabolo estis, et desideria patris uestri uultis facere', dicitur ad Iudaeos. Et alibi: 'Qui facit peccatum, de diabolo est'. Tali primum parente generati, nigri sumus, et post poenitentiam, nec dum culmine uirtutis ascenso, dicimus: Nigra sum, sed speciosa, filiae Ierusalem. Exiui de domo infantiae meae, oblita sum patris mei, renascor in Christo. Quid pro hoc mercedis accipio? Sequitur: Et concupiscet rex decorem tuum. Hoc ergo illud magnum est Sacramentum. Propter hoc relinquet homo patrem, et matrem suam, et adhaerebit uxori suae, et erunt ambo, iam non, ut ibi, in una carne, sed in uno spiritu. Non est sponsus tuus arrogans, non superbus, Aethiopissam duxit uxorem: statim ut uolueris sapientiam audire ueri Salomonis, et ad eum ueneris, confitebitur tibi cuncta quae nouit, et inducet te rex in cubiculum suum, et mirum in modum colore mutato, sermo tibi ille conueniet: Quae est ista, quae ascendit dealbata. [2] Haec idcirco, mi Domina Eustochium, scribo (Dominam quippe uocare debeo sponsam Domini mei) ut ex ipso principio lectionis agnosceres, non me nunc laudem Virginitatis esse dicturum, quam probasti optimam, et consecuta es: nec enumeraturum molestias nuptiarum, quomodo uterus intumescat, infans uagiat, cruciet pellex, domus cura sollicitet, et omnia quae putantur bona, mors extrema praecidat. Habent enim et maritatae ordinem suum, honorabiles nuptias, et cubile immaculatum; sed ut intelligeres tibi exeunti de Sodoma, timendum esse Lot uxoris exemplum. Nulla est enim in hoc libello adulatio. Adulator quippe blandus inimicus est. Nulla erit Rhetorici pompa sermonis, quae te etiam inter Angelos statuat, et beatitudine Virginitatis exposita, mundum subiiciat pedibus tuis. [3] Nolo tibi uenire superbiam de proposito, sed timorem. Onusta incedis auro, latro tibi uitandus est. Stadium est haec uita mortalibus, hic contendimus, ut alibi coronemur. Nemo inter serpentes et scorpiones securus ingreditur. Et inebriatus est, inquit Dominus, gladius meus in coelo, et tu pacem arbitraris in terra, quae tribulos generat, et spinas, quam serpens comedit? Non est nobis colluctatio aduersus carnem et sanguinem, sed aduersus principatus, et potestates huius mundi, et rectores harum tenebrarum, aduersus spiritualia nequitiae in caelestibus. Magnis inimicorum circumdamur agminibus, bostium plena sunt omnia. CARO FRAGILIS, et cinis futura post modicum, pugnat sola cum pluribus. Cum autem fuerit dissoluta, et uenerit princeps mundi huius, et inuenerit in ea peccati nihil, tunc secura audies per Prophetam: Non timebis a timore nocturno: a sagitta uolante per diem, a negotio perambulante in tenebris, ab incursu et daemonio meridiano. Cadent a latere tuo mille, et decem millia a dextris tuis, ad te autem non appropinquabunt . Quod si eorum te multitudo turbauerit, et ad singula incitamenta uitiorum coeperis aestuare, et dixerit tibi cogitatio tua: quid faciemus? respondebit tibi Elisaeus: Noli timere, quia plures nobiscum sunt, quam cum illis, et orabit, et dicet: Domine, aperi oculos puellae tuae, ut uideat : et apertis oculis uidebis igneum currum, qui te ad exemplum Eliae in astra sustollat; et tunc laeta cantabis: Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo uenantium: Laqueus contritus est, et nos liberati sumus. [4] Quamdiu hoc fragili corpore detinemur, quamdiu habemus thesaurum istum in uasis fictilibus, et concupiscit spiritus aduersus carnem, et caro aduersus spiritum, nulla est certa uictoria. Aduersarius noster diabolus, tanquam leo rugiens aliquem deuorare quaerens, circumit. Posuisti tenebras, ait Dauid, et facta est nox. In ipsa pertransibunt omnes bestiae syluae. Catuli leonum rugientes, ut rapiant, et quoerant a Deo escam sibi. Non quaerit diabolus homines infideles: non eos qui foris sunt, et quorum carnes rex Assyrius in olla succendit: de Ecclesia Christi rapere festinat. Escae eius secundum Abacuc electae sunt. Iob subuertere cupit, et deuorato Iuda, ad cribrandos Apostolos expetit potestatem. Non uenit Saluator pacem mittere super terram, sed gladium. Cecidit Lucifer, qui mane oriebatur; et ille qui in Paradiso deliciarum nutritus est, meruit audire: Si exaltatus fueris, ut aquila, inde detraham te, dicit Dominus. Dixerat enim in corde suo; Super sidera coeli ponam sedem meam, et ero similis Altissimo. Unde quotidie ad eos qui per scalam Iacob somniantis descendunt, loquitur Deus: Ego dixi dii estis, et filii Altissimi omnes. Vos autem sicut homines moriemini, et tanquam unus de principibus cadetis . Cecidit enim primus diabolus, et cum stet Deus in synagoga deorum, in medio autem deos discernat, Apostolus iis qui dii esse desinunt, scribit: Ubi enim in uobis sunt dissensiones et aemulationes, nonne homines estis, et secundum hominem ambulatis? [5] Si Apostolus uas electionis, et separatus in Euangelium Christi, ob carnis aculeos et incentiua uitiorum reprimit corpus suum, et seruituti subiicit, ne aliis praedicans ipse reprobus inueniatur; et tamen uidet aliam legem in membris suis repugnantem legi mentis suae, et captiuum se in legem duci peccati, si post nuditatem, ieiunia, famem, carcerem, flagella, supplicia, in semetipsum reuersus exclamat: Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius, tu te putas securam esse debere? Caue, quaeso, ne quando de te dicat Deus: Virgo Israel cecidit, et non est qui suscitet eam. Audenter loquar: Cum omnia possit Deus, suscitare uirginem non potest post ruinam. Valet quidem liberare de poena, sed non uult coronare corruptam. Timeamus illam Prophetiam, ne in nobis etiam compleatur: Virgines bonae deficient. Obserua quid dicat, et uirgines bonae deficient; quia sunt et uirgines malae. Qui uiderit, inquit, mulierem ad concupiscendum eam, iam moechatus est eam in corde suo. Perit ergo, et mente uirginitas. Istae sunt uirgines malae, uirgines carne, non spiritu: uirgines stultae, quae oleum non habentes, excluduntur a sponso. [6] Si autem et illae quae uirgines sunt, ob alias tamen culpas, uirginitate corporum non saluantur: quid fiet illis, quae prostituerunt membra Christi, et mutauerunt templum Sancti Spiritus in lupanar? Illico audient: 'Descende, sede in terra uirgo filia Babylonis: sede in terra, non est solium filiae Chaldaeorum: non uocaberis ultra mollis, et delicata. Accipe molam, mole farinam, discooperi uelamen tuum, denuda crura, transi flumina, reuelabitur ignominia tua, apparebunt opprobria tua'. Et hoc post Dei Filii thalamos, post oscula fratruelis, et sponsi, illa de qua quondam sermo Propheticus concinebat: Astitit regina a dextris tuis, in uestitu deaurato, circumdata uarietate, nudabitur; et posteriora eius ponentur in faciem ipsius: sedebit ad aquas solitudinis, posito uase, et diuaricabit pedes suos omni transeunti, et usque ad uerticem polluetur. RECTIUS FUERAT hominis subiisse coniugium, ambulasse per plana, quam ad altiora tendentem, in profundum inferni cadere. Ne fiat obsecro ciuitas meretrix, fidelis Sion, ne post Trinitatis hospitium, ibi daemones saltent, et sirenae nidificent, et hericii. Non soluatur fascia pectoralis; sed statim ut libido titillauerit sensum, aut blandum uoluptatis incendium dulci nos calore perfuderit, erumpamus in uocem: Dominus auxiliator meus, non timebo quid faciat mihi caro. Cum paululum interior homo inter uitia atque uirtutes coeperit fluctuare, dicito: 'Quare tristis es anima mea, et quare conturbas me? Spera in Domino, quia confitebor illi, salutare uultus mei, et Deus meus'. Nolo sinas cogitationes crescere. Nihil in te Babylonium, nihil confusionis adolescat. Dum paruus est hostis, interfice: nequitia, ne zizania crescant, elidatur in semine. Audi Psalmistam dicentem: 'Filia Babylonis misera, beatus qui retribuet tibi retributionem tuam quam retribuisti nobis. Beatus qui tenebit, et allidet paruulos tuos ad Petram'. Quia enim impossibile est in sensum hominis non irruere innatum medullarum calorem, ille laudatur, ille praedicatur beatus, qui ut coeperit cogitare sordida, statim interficit cogitatus, et allidit ad petram: petra autem Christus est. [7] O quoties ego ipse in eremo constitutus, et in illa uasta solitudine, quae exusta solis ardoribus, horridum Monachis praestat habitaculum, putabam me Romanis interesse deliciis. Sedebam solus, quia amaritudine repletus eram. Horrebant sacco membra deformia, et squalida cutis situm aethiopicae carnis obduxerat. Quotidie lacrymae, quotidie gemitus, et si quando repugnantem somnus imminens oppressisset, nuda humo ossa uix haerentia collidebam. De cibis uero et potu taceo, cum etiam languentes Monachi aqua frigida utantur, et coctum aliquid accepisse, luxuria sit. Ille igitur ego, qui ob gehennae metum, tali me carcere ipse damnaueram, scorpionum tantum socius et ferarum, saepe choris intereram puellarum. Pallebant ora ieiuniis, et mens desideriis aestuabat in frigido corpore, et ante hominem sua iam in carne praemortuum, sola libidinum incendia balliebant. Itaque omni auxilio destitutus, ad Iesu iacebam pedes, rigabam lacrymis, crine tergebam; et repugnantem carnem hebdomadarum inedia subiugabam. Non erubesco infelicitatis meae miseriam confiteri, quin potius plango me non esse, quod fuerim. Memini me clamantem, diem crebro iunxisse cum nocte, nec prius a pectoris cessasse uerberibus, quam rediret, Domino increpante, tranquillitas. Ipsam quoque cellulam meam, quasi cogitationum mearum consciam pertimescebam. Et mihimet iratus et rigidus, solus deserta penetrabam. Sicubi concaua uallium, aspera montium, rupium praerupta cernebam, ibi meae orationis locus, ibi illud miserrimae carnis ergastulum; et, ut ipse mihi testis est Dominus, post multas lacrymas, post coelo inhaerentes oculos, nonnunquam uidebar mihi interesse agminibus Angelorum, et laetus gaudensque cantabam: Post te in odorem unguentorum tuorum curremus. [8] Si autem hoc sustinent illi, qui exeso corpore, solis cogitationibus oppugnantur, quid patitur puella, quae deliciis fruitur? Nempe illud Apostoli: Viuens mortua est. Si quid itaque in me potest esse consilii, si experto creditur, hoc primum moneo, hoc obtestor, ut sponsa Christi uinum fugiat pro ueneno. Haec aduersus adolescentiam prima arma sunt daemonum. Non sic auaritia quatit, infiat superbia, delectat ambitio. Facile aliis caremus uitiis; hic hostis nobis inclusus est. Quocumque pergimus, nobiscum portamus inimicum. VINUM ET ADOLESCENTIA, duplex incendium uoluptatis est. Quid oleum flammae adiicimus? Quid ardenti corpusculo fomenta ignium ministramus? Paulus ad Timotheum: 'Iam noli, inquit, aquam bibere, sed uinum modico utere, propter stomachum tuum, et frequentes tuas infirmitates'. Vide quibus causis uini potio concedatur, ut ex hoc stomachi dolor, et frequens mederetur infirmitas. Et ne nobis forsitan de aegrotationibus blandiremur, modicum praecepit esse sumendum, medici potius consilio, quam Apostoli: licet et Apostolus sit medicus spiritualis: et ne Timotheus imbecillitate superatus, Euangelii praedicandi non posset implere discursus: alioquin se dixisse meminerat: 'Vinum in quo est luxuria' Et, 'bonum est homini uinum non bibere, et carnem non manducare'. Noe uinum bibit, et inebriatus est. Post Diluuium, rudi adhuc saeculo, et tunc primum plantata uinea inebriare uinum forsitan nesciebat. Et ut intelligas Scripturae in omnibus sacramentum, Margarita quippe est sermo Dei, et ex omni parte forari potest, post ebrietatem nudatio femorum subsecuta est, libido iuncta luxuriae. Prius enim uenter extenditur, et sic caetera membra concitantur. 'Manducauit enim populus, et bibit, et surrexerunt ludere'. Lot amicus Dei in monte saluatus, et de tot millibus populi solus iustus inuentus, inebriatur a filiabus suis; et licet illae putarent genus hominum defecisse, et hoc facerent liberorum magis desiderio, quam libidinis: tamen sciebant uirum iustum, hoc nisi ebrium non esse facturum. Denique quid fecerit, ignorauit: et quanquam uoluntas non sit in crimine, tamen error in culpa est. Inde nascuntur Moabitae, et Ammonitae, inimici Israel, qui usque ad quartam et decimam progeniem, et usque in aeternum, non ingrediuntur in Ecclesiam Dei. [9] Elias cum Iezabel fugeret, et sub quercu iaceret lassus in solitudine, ueniente ad se Angelo suscitatur, et dicitur ei: 'Surge, et manduca. Respexit, et ecce ad caput eius panis collyrida, et uas aquae . Reuera nunquid non poterat Deus conditum ei merum mittere, et electos cibos, et carnes contusione mutatas? Elisaeus filios Prophetarum inuitat ad prandium, et herbis agrestibus eos alens, consonum prandentium audit clamorem: 'Mors in olla'. Homo Dei non iratus est cocis, lautioris enim mensae consuetudinem non habebat, sed farina desuper iacta, amaritudinem dulcorauit: eadem spiritus uirtute, qua Moyses mutauerat Maram in dulcedinem. Necnon et illos qui ad eum comprehendendum uenerant, oculis pariter ac mente caecatos, cum in Samariam nescios induxisset, qualibus eos epulis refici imperauerit, ausculta, 'Pone eis, inquit, panem et aquam; manducent, et bibant, et remittantur ad Dominum suum'. Potuit et Danieli de regiis ferculis opulentior mensa transferri; sed Abacuc ei messorum prandium portat, arbitror rusticanum. Ideoque et desideriorum uir appellatus est, quia panem desiderii non manducauit, et uinum concupiscentiae non bibit. [10] Innumerabilia sunt de Scripturis diuina responsa, quae gulam damnent, et simplices cibos probent. Verum quia nunc non est propositum de ieiuniis disputare, et uniuersa exequi, sui et tituli sit et uoluminis, haec sufficiant pauca de plurimis. Alioquin ad exemplum horum, poteris tibi ipsa colligere, quomodo primus de paradiso homo, uentri magis obediens, quam Deo, in hanc lacrymarum deiectus est uallem. Et ipsum Dominum Satanas fame tentauerit in deserto. Et Apostolus clamitet: 'Escae uentri, et uenter escis: Deus autem hunc et illas destruet'. Et de luxuriosis, 'quorum Deus uenter est'. Id enim colit unusquisque, quod diligit. [11] Ex quo sollicite prouidendum est, ut quos saturitas de paradiso expulit, reducat esuries. Quod si uolueris respondere, te nobili stirpe generatam, semper in deliciis, semper in plumis, non posse a uino et esculentioribus cibis abstinere, nec his legibus uiuere districtius, respondebo: Viue ergo lege tua, quae Dei non potes. Non quod Deus uniuersitatis Creator et Dominus, intestinorum nostrorum rugitu et inanitate uentris, pulmonisque delectetur ardore; sed quod aliter pudicitia tuta esse non possit. Iob Deo carus, et testimonio ipsius immaculatus et simplex, audi quid de diabolo suspicetur: 'Virtus eius in lumbis, et potestas eius in umbilico'. Honeste uiri mulierisque genitalia immutatis sunt appellata nominibus. Unde et de lumbis Dauid super sedem eius promittitur esse sessurus. Et septuaginta quinque animae introierunt in Aegyptum, quae exierunt de femore Iacob. At postquam colluctante Domino, latitudo femoris eius emarcuit, a liberorum opere cessauit. Et qui Pascha facturus est, accinctis mortificatisque lumbis, facere praecipitur. Et ad Iob dicit Deus: 'Accinge sicut uir lumbos tuos' : Et Ioannes zona pellicea cingitur et Apostoli iubentur accinctis lumbis, Euangelii tenere lucernas. Ad Ierusalem uero, quae respersa sanguine, in campo inuenitur erroris, in Ezechiele dicitur: 'Non est praecisus umbilicus tuus'. Omnis igitur aduersus uiros diaboli uirtus in lumbis est: omnis in umbilico contra feminas fortitudo. [12] Vis scire ita esse, ut dicimus? Accipe exempla: Samson leone fortior et saxo durior, qui et unus et nudus mille persecutus est armatos, in Dalilae mollescit amplexibus. Dauid secundum cor Domini electus, et qui uenturum Christum sanctum saepe ore cantauerat, postquam deambulans super tectum domus suae, Bethsabee captus est nuditate, adulterio iunxit homicidium. Ubi, et ILLUD BREVITER ATTENDE, quod nullus sit, etiam in domo, tutus aspectus. Quapropter ad Dominum poenitens loquitur: 'Tibi soli peccaui, et malum coram te feci'. Rex enim erat, alium non timebat. Salomon, per quem se cecinit ipsa Sapientia, qui disputauit a cedro Libani usque ad hyssopum, quae exit per parietem, recessit a Domino, quia amator mulierum fuit. Et ne quis sibi de sanguinis propinquitate confideret, illicito Thamar sororis Amnon frater exarsit incendio. [13] Pudet dicere, quot quotidie Virgines ruant, quantas de suo gremio mater perdat Ecclesia, super quae sidera inimicus superbus ponat thronum suum: quot petras excauet, et habitet coluber in foraminibus earum. Videas plerasque uiduas, antequam nuptas, infelicem conscientiam mentita tantum ueste protegere. Quas nisi tumor uteri, et infantium prodiderit uagitus, erecta ceruice, et ludentibus pedibus incedunt. Aliae uero sterilitatem praebibunt, et necdum sati hominis homicidium faciunt. Nonnullae cum se senserint concepisse de scelere, abortii uenena meditantur, et frequenter etiam ipsae commortuae, trium criminum reae, ad inferos perducuntur, homicidae sui, Christi adulterae, necdum nati filii parricidae. Istae sunt quae solent dicere: 'Omnia munda mundis'. Sufficit mihi conscientia mea. Cor mundum desiderat Deus. Cur me abstineam a cibis quos creauit Deus ad utendum? Et si quando lepidae et festiuae uolunt uideri, ubi se mero ingurgitauerint, ebrietati sacrilegium copulantes, aiunt: Absit, ut ego me a Christi Sanguine abstineam. Et quam uiderint pallentem atque tristem, miseram, et Manichaeam uocant: et consequenter: tali enim proposito ieiunium haeresis est. Hae sunt, quae per publicum notabiliter incedunt, et furtiuis oculorum nutibus, adolescentium greges post se trahunt, quae semper audiunt per Prophetam: 'Facies meretricis facta est tibi, impudorata es tu'. Purpura tantum in ueste tenuis, et laxius, ut crines decidant, ligatum caput, soccus uilior, et super humeros hyacinthina laena Maforte uolitans: succinctae manichae brachiis adhaerentes, et solutis genubus factus incessus. Haec est apud illas tota uirginitas. Habeant istiusmodi laudatores suos, ut sub uirginali nomine lucrosius pereant. Libenter talibus non placemus. [14] Pudet dicere, proh nefas: triste, sed uerum est: unde in Ecclesias Agapetarum pestis introiit? unde sine nuptiis aliud nomen uxorum? imo unde nouum concubinarum genus? Plus inferam: unde meretrices uniuirae? Eadem domo, uno cubiculo, saepe uno tenentur et lectulo, et suspiciosos nos uocant, si aliquid existimamus. Frater sororem uirginem deserit, coelibem spernit uirgo germanum, fratrem quaerit extraneum, et cum in eodem proposito esse se simulent, quaerunt alienorum spiritale solatium, ut domi habeant carnale commercium. Istiusmodi homines Salomon in Prouerbiis spernit : dicens; 'Alligabit quis in sinu ignem, et uestimenta eius non comburentur? Aut ambulabit super carbones ignis, et pedes illius non ardebunt' ? [15] Explosis igitur et exterminatis his quae nolunt esse uirgines, sed uideri, nunc ad te mihi omnis dirigatur oratio, quae quanto prima Romanae urbis uirgo nobilis esse coepisti, tanto tibi amplius laborandum est, ne et praesentibus bonis careas, et futuris. Et quidem molestias nuptiarum, et incerta coniugii domestico exemplo didicisti, cum soror tua Blesilla aetate maior, sed proposito minor, post acceptum maritum, septimo mense uiduata est. O infelix humana conditio et futuri nescia: et uirginitatis coronam, et nuptiarum perdidit uoluptatem. Et quanquam secundum pudicitiae gradum teneat uiduitas, tamen quas illam per momenta sustinere existimas cruces, spectantem quotidie in sorore; quod ipsa perdiderit, et cum difficilius experta careat uoluptate, minorem continentiae habere mercedem? Sit tamen et illa secura, sit gaudens. Centesimus et sexagesimus fructus de uno sunt semine castitatis. [16] Nolo habeas consortia matronarum: nolo ad nobilium domos accedas: nolo te frequenter uidere, quod contemnens, uirgo esse uoluisti. Sic sibi solent applaudere mulierculae de iudicibus uiris, et in aliqua positis dignitate. Si ad Imperatoris uxorem concurrit ambitio salutantium, cur tu facis iniuriam uiro tuo? Ad hominis coniugem, Dei sponsa quid properas? Disce in hac parte superbiam sanctam: scito te illis esse meliorem. Neque uero earum tantum te cupio declinare congressus, quae maritorum inflantur honoribus, quas eunuchochorum greges sepiunt, et in quarum uestibus attenuata in filum auri metalla texuntur; sed etiam eas fuge, quas uiduas necessitas fecit, non uoluntas: non quod mortem optare debuerint maritorum; sed quod datam occasionem pudicitiae non libenter acceperint. Nunc uero tantum ueste mutata pristina non mutatur ambitio. Praecedit caueas Basternarum ordo semiuirorum: et rubentibus buccis, cutis farta distenditur, ut eas putes maritos non amisisse, sed quaerere. Plena adulatoribus domus, plena conuiuiis. Clerici ipsi, quos in magisterio esse oportuerat doctrinae pariter et timoris, osculantur capita matronarum, et extenta manu, ut benedicere eos putes uelle, si nescias, pretia accipiunt salutandi. Illae interim, quae Sacerdotes suo uiderint indigere praesidio, eriguntur in superbiam: et quia maritorum expertae dominatum, uiduitatis praeferunt libertatem, castae uocantur, et Nonnae, et post coenam dubiam, Apostolos somniant. [17] Sint tibi sociae, quas ieiunia tenuant, quibus, pallor in facie est, quas et aetas probauit et uita, quae quotidie in cordibus suis canunt: 'Ubi pascis? ubi cubas in meridie'? Quae ex affectu dicunt: 'Cupio dissolui, et esse cum Christo'. Esto subiecta parentibus: imitare sponsum tuum. Rarus sit egressus in publicum. Martyres tibi quaerantur in cubiculo tuo. Nunquam causa deerit procedendi, si semper quando necesse est, processura sis. Sit tibi moderatus cibus, et nunquam uenter expletus. Plures quippe sunt, quae cum uino sint sobriae, ciborum largitate sunt ebriae. Ad orationem tibi nocte surgenti, non indigestio ructum faciat, sed inanitas. Crebrius lege, disce quamplurima. Tenenti codicem somnus obrepat, et cadentem faciem pagina sancta suscipiat. Sint tibi quotidiana ieiunia, et refectio satietatem fugiens. NIHIL PRODEST BIDUO triduoque transmisso, uacuum portare uentrem, si pariter obruatur, si compensetur, saturitate ieiunium. Illico mens repleta torpescit, et irrigata humus spinas libidinum germinat. Si quando senseris exteriorem hominem florem adolescentiae suspirare, et accepto cibo, cum te in lectulo compositam dulcis libidinum pompa concusserit, arripe scutum fidei, in quo ignitae diaboli exstinguuntur sagittae. 'Omnes adulterantes, quasi clibanus' corda eorum. At tu Christi comitata uestigiis, et sermonibus eius intenta, dic: 'Nonne cor nostrum ardens erat in uia, cum aperiret nobis Iesus Scripturas'? Et illud: 'Ignitum eloquium tuum uehementer, et seruus tuus dilexit illud'. Difficile est humanam animam aliquid non amare, et necesse est, ut in quoscumque mens nostra trahatur affectus. Carnis amor spiritus amore superatur. Desiderium desiderio restinguitur. Quidquid inde minuitur, hinc crescit. Quin potius semper ingemina, et dicito super lectulum tuum: 'In noctibus quaesiui quem dilexit anima mea. Mortificate ergo, inquit Apostolus, membra uestra quae sunt super terram'. Unde et ipse postea confidenter aiebat: 'Viuo autem, iam non ego, uiuit uero in me Christus'. Qui mortificat membra sua, et in imagine perambulat, non timet dicere: 'Factus sum sicut uter in pruina'. Quidquid in me fuit humoris libidinis excoctum est; Et: 'Infirmata sunt in ieiunio genua mea;' Et: 'oblitus sum manducare panem meum. A uoce gemitus mei adhaesit os meum carni meae'. [18] Esto cicada noctium. Laua per singulas noctes lectum tuum, lacrymis tuis stratum riga. Vigila, et sis sicut passer in solitudine. Psalle spiritu, psalle et sensu: 'Benedic, anima mea, Dominum, et ne obliuiscaris omnes retributiones eius: qui propitiatur cunctis iniquitatibus tuis: Qui sanat omnes infirmitates tuas, et redimit ex corruptione uitam tuam'. Et quis nostrum ex corde dicere potest: 'Quia cinerem tanquam panem manducabam, et potionem meam cum fletu miscebam'. An non flendum est, non gemendum, cum me rursus serpens inuitat ad illicitos cibos? Cum de paradiso Virginitatis eiectos, tunicis uult uestire pelliceis, quas Elias ad paradisum rediens, proiecit in terram? Quid mihi et uoluptati, quae breui perit? quid cum hoc dulci et mortifero carmine sirenarum? Nolo te illi subiacere sententiae, qua in hominem est illata damnatio: 'In doloribus, et in anxietatibus paries'. Mulieris lex ista est, non mea: 'Et ad uirum conuersio tua.' Sit conuersio illius ad maritum, quae uirum non habet Christum. Et ad extremum, 'morte morieris.' Finis iste coniugii; meum propositum sine sexu est. Habeant nuptae suum tempus, et titulum. Mihi uirginitas in Maria dedicatur et Christo. [19] Dicat aliquis: Et audes nuptiis detrahere, quae a Deo benedictae sunt? Non est detrahere nuptiis, cum illis uirginitas antefertur. Nemo malum bono comparat. Glorientur et nuptae, cum a uirginibus sint secundae. 'Crescite, ait, et multiplicamini, et replete terram'. Crescat et multiplicetur ille, qui impleturus est terram. Tuum agmen in coelis est. 'Crescite et multiplicamini,' hoc expletur edictum post paradisum et nuditatem, et ficus folia, auspicantia pruriginem nuptiarum. Nubat, et nubatur ille, qui in sudore faciei comedit panem suum, cuius terra tribulos et spinas generat, et cuius herba sentibus suffocatur. Meum semen centenaria fruge foecundum est. 'Non omnes capiunt uerbum Dei, sed hi quibus datum est'. Alium eunuchum necessitas faciat, me uoluntas. 'Tempus amplexandi, et tempus abstinendi a complexibus: tempus mittendi lapides, et tempus colligendi'. Postquam de duritia nationum generati sunt filii Abrahae, coeperunt 'sancti lapides uolui super terram'. Petranseunt quippe mundi istius turbines, et in curru Dei, rotarum celeritate uoluuntur. Consuant tunicas, qui inconsutam desursum tunicam perdiderunt, quos uagitus delectat infantium, in ipso lucis exordio fletu lugentium quod nati sunt. Eua in paradiso uirgo fuit: post pelliceas tunicas, initium sumpsit nuptiarum. Tua regio paradisus est. Serua quod nata es, et dic: 'Reuertere anima mea in requiem tuam'. Et ut scias uirginitatem esse naturae, nuptias post delictum: uirgo nascitur caro de nuptiis, et in fructu reddens, quod in radice perdiderat. 'Exiet uirga de radice Iesse, et flos de radice eius ascendet'. Virga Mater est Domini, simplex, pura, sincera, nullo extrinsecus germine cohaerente, et ad similitudinem Dei unione foecunda. Virgae flos Christus est, dicens: 'Ego flos campi, et lilium conuallium'. Qui et in alio loco, lapis praedicatur abscissus de monte sine manibus', significante Propheta, uirginem nasciturum esse de Virgine. Manus quippe accipiuntur pro opere nuptiarum, ut ibi: 'Sinistra eius sub capite meo, et dextera illius amplexabitur me'. In huius sensus congruit uoluntatem etiam illud, quod animalia, quae in Arcam Noe bina inducuntur, immunda sunt: impar enim numerus est mundus. Et Moyses et Iesus Naue nudis in sanctam Terram pedibus iubentur incedere. Et discipuli sine calceamentorum onere, et uinculis pellium ad praedicationem noui Euangelii destinantur: Et milites, uestimentis Iesu sorte diuisis, caligas non habebant quas tollerent. Nec enim poterat habere Dominus, quod prohibuerat seruis. [20] Laudo nuptias, laudo coniugium, sed quia mihi uirgines generant: lego de spinis rosam, de terra aurum, de concha margaritam. Nunquid qui arat, tota die arabit? Nonne et laboris sui fruge laetabitur? Plus honorantur nuptiae, quando quod de illis nascitur plus amatur. Quid inuides mater filiae? Tuo lacte nutrita est, tuis educata uisceribus, in tuo adoleuit sinu. Tu illam uirginem sedula pietate seruasti. Indignaris, quod noluit militis esse uxor, sed regis? Grande tibi beneficium praestitit. Socrus Dei esse coepisti. 'De Virginibus, inquit Apostolus, praeceptum Domini non habeo'. Cur? Quia et ipse ut esset uirgo, non fuit imperii, sed propriae uoluntatis. Neque enim audiendi sunt, qui eum uxorem habuisse confingunt, cum de continentia disserens et suadens perpetuam castitatem, intulerit: 'Volo autem omnes esse sicut meipsum'. Et infra: 'Dico autem innuptis et uiduis: Bonum est illis, si sic permaneant, sicut et ego.' Et in alio loco: 'Nunquid non habemus potestatem circumducendi mulieres, sicut et caeteri Apostoli'. Quare ergo non habet Domini de Virginitate praeceptum? Quia maioris est mercedis, quod non cogitur, et offertur. Quia, si fuisset Virginitas imperata, nuptiae uidebantur ablatae: et durissimum erat contra naturam cogere, Angelorumque uitam ab hominibus extorquere, et id quodam modo damnare, quod conditum est. [21] Alia fuit in ueteri Lege felicitas. Ibi dicitur: 'Beatus qui habet semen in Sion, et domesticos in Ierusalem.' Et: 'maledicta sterilis, quae non pariebat'. Et: 'filii tui sicut nouellae oliuarum, in circuitu mensae tuae'. Et repromissio diuitiarum. Et, 'non erit infirmus in tribubus tuis'. Nunc dicitur, ne te lignum arbitreris aridum: habes locum pro filiis et filiabus in coelestibus sempiternum. Nunc benedicuntur pauperes, et Lazarus diuiti praefertur in purpura. Nunc qui infirmus est, fortior est. Vacuus erat orbis: et ut de typicis taceam, sola erat benedictio liberorum. Propterea et Abraham iam senex Cethurae copulatur: et Iacob mandragoris redimitur: et conclusam uuluam in Ecclesiae figuram Rachel pulchra conqueritur. Paulatim uero increscente segete, messor immissus est. Virgo Elias, Eliscus uirgo, uirgines multi filii Prophetarum. Ieremiae dicitur: 'Et tu ne accipias uxorem'. Sanctificatus in utero, captiuitate propinqua, uxorem prohibetur accipere. Aliis uerbis idipsum Apostolus loquitur: 'Existimo hoc bonum esse propter instantem necessitatem, quoniam bonum est homini sic esse'. Quae est ista necessitas, quae aufert gaudia nuptiarum? 'Tempus breuiatum est: Reliquum est, ut et qui habent uxores, sic sint quasi non habeant'. In proximo est Nabuchodonosor. Promouit se leo de cubili suo. Quo mihi superbissimo regi seruitura coniugia? Quo paruulos, quos Propheta complorat, dicens: 'Adhaesit lingua lactentis ad faucem ipsius in siti. Paruuli postulauerunt panem, et qui frangeret eis, non erat'. Inueniebatur ergo, ut diximus, in uiris tantum hoc continentiae bonum, et in doloribus iugiter Eua parturiebat. Postquam uero Virgo concepit in utero, et peperit nobis puerum, 'cuius principatus in humeros eius', Deum, fortem, patrem futuri saeculi, soluta maledictio est. Mors per Euam: uita per Mariam. Ideoque et ditius uirginitatis donum fluxit in feminas, quia coepit a femina. Statim ut filius Dei ingressus est super terram, nouam sibi familiam instituit, UT QUI AB ANGELIS adorabatur in coelo, haberet Angelos et in terris. Tunc Holofernis caput, Iudith continens amputauit. Tunc Aman, qui interpretatur iniquitas, suo combustus est igni. Tunc Iacobus et Ioannes relicto patre, rete, nauicula, secuti sunt Saluatorem; affectum sanguinis et uincula saeculi, et curam domus pariter relinquentes. Tunc primum auditum est: 'Qui uult uenire post me, abneget semetipsum: et tollat crucem suam, et sequatur me.' Nemo enim miles cum uxore pergit ad praelium. Discipulo ad sepulturam patris ire cupienti, non permittitur. Vulpes foueas habent, et uolucres coeli nidos, ubi requiescant: Filius autem hominis, non habet ubi caput suum reclinet. Ne forsitan contristeris, si anguste manseris. 'Qui sine uxore est, sollicitus est quae Domini sunt, quomodo placeat Domino. Qui autem cum uxore est, sollicitus est quae sunt mundi; quomodo placeat uxori. Diuisa est mulier, et Virgo. Quae non est nupta, cogitat quae sunt Domini, ut sit sancta corpore et spiritu'. Nam quae nupta est, cogitat quae sunt mundi, quomodo placeat uiro. [22] Quantas molestias habeant nuptiae, et quot sollicitudinibus uinciantur, in eo libro quem aduersus Heluidium de beatae Mariae perpetua Virginitate edidimus, puto breuiter expressum. Nunc eadem replicare perlongum esset; et si cui placet, de illo potest haurire fonticulo. Verum ne penitus uidear omisisse: nunc dicam, quod cum Apostolus sine intermissione orare nos iubeat, et qui in coniugio debitum soluit, orare non possit: aut oramus semper, et uirgines sumus: aut orare desinimus, ut coniugio seruiamus. 'Et si nupserit, inquit, uirgo, non peccat: Tribulationem tamen carnis habebunt huiusmodi'. Et in principio libelli praefatus sum, me de angustiis nuptiarum, aut nihil omnino, aut pauca dicturum: et nunc eadem admoneo, ut si tibi placet scire quot molestiis uirgo libera, quot uxor astricta sit, legas Tertullianum ad amicum Philosophum, et de Virginitate alios libellos, et beati Cypriani uolumen egregium, et Papae Damasi super hac re, uersu, prosaque composita; et Ambrosii nostri quae nuper scripsit ad Sororem opuscula. In quibus tanto se effudit eloquio, ut quidquid ad laudes uirginum pertinet, exquisierit, expresserit, ordinarit. [23] Nobis diuerso tramite incedendum. Virginitatem non tantum efferimus, sed seruamus. Nec sufficit scire, quod bonum est, nisi custodiatur attentius quod electum est: quia illud iudicii est, hoc laboris: et illud commune cum pluribus, hoc cum paucis. 'Qui perseuerauerit, inquit usque in finem, hic saluus erit'. Et, 'multi uocati, pauci uero electi'. Itaque obtestor te coram Deo, et Christo Iesu, et electis Angelis eius ut custodias quae coepisti, ne uasa templi Domini, quae solis Sacerdotibus uidere concessum est, facile in publicum proferas; ne sacrarium Dei quisquam profanus aspiciat. Oza Arcam, quam non licebat tangere, attingens, subita morte prostratus est. Neque enim uas aureum, et argenteum tam carum Deo fuit, quam templum corporis uirginalis. Praecessit umbra, nunc ueritas est. Tu quidem simpliciter loqueris, et ignotos quosque blanda non despicis, sed aliter uident impudici oculi. NON NORUNT animae pulchritudinem considerare, sed corporum Ezechias thesaurum Dei monstrat Assyriis: sed Assyrii non debuerunt uidere, quod cuperent. Denique frequentibus bellis Iudaea conuulsa, uasa primum Domini capta atque translata sunt. Inter epulas et concubinarum greges (quia palma uitiorum est honesta polluere) Balthasar potat in phialis. [24] Ne declines aurem tuam in uerba malitiae. Saepe enim indecens aliquid loquentes, tentant mentis arbitrium, si libenter audias uirgo quod dicitur, si ad ridicula quaeque soluaris, quidquid dixeris, laudant; quidquid negaueris, negant: facetam uocant et sanctam, et in qua nullus sit dolus: Ecce uere ancilla Christi, dicentes: ecce tota simplicitas. Non ut illa horrida, turpis, rusticana, terribilis, et quae ideo forsitan maritum non habuit, quia inuenire non potuit. Naturali ducimur malo. Adulatoribus nostris libenter fauemus, et quanquam nos respondeamus indignos, et calidus rubor ora perfundat; attamen ad laudem suam intrinsecus anim laetatur. Sponsa Christi arca est Testamenti, intrinsecus et extrinsecus deaurata, custos legis Domini. Sicut in illa nihil aliud fuit, nisi tabulae Testamenti, ita et in te nullus sit extrinsecus cogitatus. Super hoc propitiatorium quasi super Cherubim, sedere uult Dominus. Mittit discipulos suos, ut in te sicut in pullo asinae sedeat, curis te saecularibus soluat, ut paleas et lateres Aegypti derelinquens, Moysen sequaris in eremo, et terram repromissionis introeas. Nemo sit qui prohibeat, non mater, non soror, non cognata, non germanus: Dominus te necessariam habet. Quod si uoluerint impedire, timeant flagella Pharaonis, qui populum Dei ad colendum cum nolens dimittere, passus est ea quae scripta sunt. Iesus ingressus in Templum, ea quae Templi non erant, proiecit. Deus enim zelotes est, et non uult Patris domum fieri speluncam latronum, Alioquin ubi aera numerantur, ubi sunt caueae columbarum, et simplicitas enecatur, ubi in pectore uirginali saecularium negotiorum cura aestuat, statim uelum Templi scinditur; sponsus consurgit iratus, et dicit: Relinquetur uobis domus uestra deserta. Lege Euangelium, et uide quomodo Maria ad pedes Domini sedens, Marthae studio praeferatur. Et certe Martha sedulo hospitalitatis officio, Domino atque discipulis eius conuiuium praeparabat, cui Iesus, 'Martha, inquit, Martha, sollicita es, et turbaris erga plurima: pauca autem necessaria sunt, ut unum: Maria bonam partem elegit, quae non auferetur ab ea', Esto et tu Maria, cibis praeferto doctrinam. Sorores tuae cursitent, et quaerant quomodo Christum hospitem suscipiant. Tu semel saeculi onere proiecto, sede ad pedes Domini, et dic: 'Inueni eum, quem quaerebat anima mea: tenebo eum, et non dimittam' : et ille respondeat: 'Una est columba mea, perfecta mea: una est matri suae, electa genitrici suae', coelesti uidelicet Ierusalem. [25] Semper te cubiculi tui secreta custodiant, semper tecum sponsus ludat intrinsecus. Oras, loqueris ad Sponsum: legis, ille tibi loquitur: et cum te somnus oppresserit, ueniet post parietem, et mittet manum suam per foramen, et tanget uentrem tuum: et expergefacta consurges, et dices: 'Vulnerata caritate ego sum': et rursus ab eo audies, 'Hortus conclusus soror mea sponsa: hortus conclusus, fons signatus'. Caue ne domum exeas, et uelis uidere filias regionis alienae, quamuis fratres habeas Patriarchas, et Israel parente laeteris: Dina egressa corrumpitur. Nolo te Sponsum quaerere per plateas. Nolo te circumire angulos ciuitatis, dicas licet: 'Surgam, et circumibo ciuitatem, et in foro, et in plateis quaeram quem dilexit anima mea'; et interroges: 'Num quem dilexit anima mea, uidistis'? nemo tibi respondere dignabitur. Sponsus in plateis non potest inueniri. 'Arcta, et angusta uia est, quae ducit ad uitam'. Denique sequitur: 'Quaesiui eum, et non inueni, uocaui eum, et non respondit mihi'. Atque utinam non inuenisse sufficiat! Vulneraberis, nudaberis, et gemebunda narrabis: 'Inuenerunt me custodes, qui circumeunt ciuitatem: percusserunt me, et uulnerauerunt me, tulerunt theristrum meum mihi'. Si autem hoc exiens patitur illa, quae dixerat: 'Ego dormio, et cor meum uigilat'. Et, 'fasciculus stactes fratruelis meus mihi, in medio uberum meorum commorabitur;' quid de nobis fiet, quae adhuc adolescentulae sumus; quae sponsa intrante cum sponso, remanemus extrinsecus? Zelotypus est Iesus, non uult ab aliis uideri faciem tuam. Excuses licet, atque causeris, obducto uelamine ora contexi, et quaesiui te ibi, et dixi: 'Annuntia mihi, quem dilexit anima mea: ubi pascis, ubi cubas in meridie, ne quando efficiar sicut operta super greges sodalium tuorum' : indignabitur, tumebit, et dicet: 'Si non cognoueris teipsam, o pulchra inter mulieres, egredere tu in uestigiis gregum, et pasce haedos tuos in tabernaculis pastorum.' Sis licet pulchra, et inter omnes mulieres species tua diligatur a Sponso, nisi te cognoueris, et omni custodia seruaueris cor tuum: nisi oculos iuuenum fugeris, egredieris de thalamo meo, et pasces haedos, qui statuendi sunt a sinistris. [26] Itaque, mi Eustochium, filia, domina, conserua, germana (aliud enim aetatis, aliud meriti, aliud religionis, hoc caritatis est nomen) audi Isaiam loquentem: 'Populus meus intra cubiculum tuum. Claude ostium tuum, abscondere pusillum aliquantulum, donec transeat ira Domini'. Foris uagentur uirgines stultae, tu intrinsecus esto cum Sponso; quia si ostium clauseris, et secundum Euangelii praeceptum in occulto oraueris Patrem tuum, ueniet, et pulsabit, et dicet: 'Ecce ego sto ante ianuam, et pulso. Si quis mihi aperuerit, introibo et coenabo cum eo, et ipse mecum', et tu statim sollicita, respondebis: 'Vox fratruelis mei pulsantis : Aperi mihi soror mea, proxima mea, columba mea, perfecta mea' . Nec est ut dicas: 'Despoliaui me tunica mea, quomodo induam illam? laui pedes meos, quomodo inquinabo eos?' Illico consurge, et aperi, ne te remorante, pertranseat, et postea conqueraris, et dicas: 'Aperui ego fratrueli meo, fratruelis meus pertransiuit.' Quid enim necesse est, ut cordis tui ostia clausa sint sponso? Pateant Christo, claudantur diabolo, secundum illud. 'Si spiritus potestatem habentis ascenderit super te, ne dimiseris locum tuum'. Daniel in coenaculo suo manebat in superioribus (neque enim manere poterat in humili) fenestras apertas ad Ierusalem habuit. Et tu habeto apertas fenestras, sed unde lumen introeat, unde uideas ciuitatem Domini. Ne aperias illas fenestras, de quibus dicitur: 'Intrauit mors per fenestras uestras' . [27] Illud quoque tibi uitandum est cautius, ne inanis gloriae ardore capiaris. 'Quomodo, inquit Iesus, potestis credere, gloriam ab hominibus accipientes'? Vide quale malum sit, quod qui habuerit, non potest credere. Nos uero dicamus: 'Quoniam gloriatio mea tu es'. Et: 'Qui gloriatur, in Domino glorietur'. Et: 'Si adhuc hominibus placerem, Christi seruus non essem'. Et: 'Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo.' Et illud: 'In te laudabimur tota die, in Domino laudabitur anima mea'. Cum facis eleemosynam, Deus solus uideat. Cum ieiunas, laeta sit facies tua. Vestis nec satis munda, nec sordida, et nulla diuersitate notabilis; ne ad te obuiam praetereuntium turba consistat, et digito monstreris. Frater est mortuus, sororis est corpusculum deducendum: caue ne dum haec saepius facis, ipsa moriaris. Nec satis religiosa uelis uideri, nec plus humilis quam necesse est, ne gloriam fugiendo quaeras. Plures enim paupertatis, misericordiae, atque ieiunii arbitros declinantes, HOC IPSO CUPIUNT placere, quod placere contemnunt: et mirum in modum laus, dum uitatur, appetitur. Caeteris perturbationibus quibus hominis mens gaudet, aegrescit, sperat et metuit, plures inuenio extraneos. Hoc uitio pauci admodum sunt qui caruerint: et ille est optimus, qui quasi in pulchro corpore, rara naeuorum sorde respergitur. Neque uero moneo, ne de diuitiis glorieris, ne de generis nobilitate te iactes, ne te caeteris praeferas. Scio humilitatem tuam: scio te ex affectu dicere: 'Domine, non est exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei'. Noui apud te, et apud matrem tuam, superbiam, per quam diabolus cecidit, penitus locum non habere. Unde ad te super ea scribere superfluum sit. Stultissimum quippe est docere, quod nouerit ille quem doceas. Sed ne hoc ipsum tibi iactantiam generet, quod saeculi iactantiam contempsisti; ne cogitatio tacita subrepat, ut quia in auratis uestibus placere desisti, placere coneris in sordidis: et si quando in conuentum fratrum ueneris uel sororum, humilies sedeas, scabello te causeris indignam. Vocem ex industria, quasi confecta ieiuniis, non tenues; et deficientis imitata gressum, humeris innitaris alterius. Sunt quippe nonnullae exterminantes facies suas, ut appareant hominibus ieiunantes: quae statim ut aliquem uiderint, ingemiscunt, demittunt supercilium, et operta facie, uix unum oculum, liberant ad uidendum. Vestis pulla, cingulum sacceum, et sordidis manibus pedibusque, uenter solus, quia uideri non potest, aestuat cibo. His quotidie Psalmus ille canitur: 'Dominus dissipabit ossa hominum sibi placentium'. Aliae uirili habitu, ueste mutata, erubescunt esse feminae quod natae sunt, crinem amputant, et impudenter erigunt facies eunuchinas. Sunt quae ciliciis uestiuntur, et cucullis fabrefactis, ut ad infantiam redeant, imitantur noctuas et bubones. [28] Sed ne tantum uidear disputare de feminis, uiros quoque fuge, quos uideris catenatos, quibus feminei contra Apostolum crines, hircorum barba, nigrum pallium, et nudi in patientia frigoris pedes. Haec omnia argumenta sunt diaboli. Talem olim Antimum, talem nuper Sophronium Roma congemuit. Qui postquam nobilium introierunt domus, et deceperunt mulierculas oneratas peccatis, semper discentes, et nunquam ad scientiam ueritatis peruenientes, tristitiam simulant; et quasi longa ieiunia, furtiuis noctium cibis protrahunt. Pudet dicere reliqua, ne uidear potius inuehi, quam monere. Sunt alii (de mei ordinis hominibus loquor) qui ideo Presbyteratum et Diaconatum ambiunt, ut mulieres licentius uideant. Omnis his cura de uestibus, si bene oleant, si pes, laxa pelle, non folleat. Crines calamistri uestigio rotantur; digiti de annulis radiant: et ne plantas humidior uia aspergat, uix imprimunt summa uestigia. Tales cum uideris, sponsos magis aestimato quam Clericos. Quidam in hoc omne studium uitamque posuerunt, ut matronarum nomina, domos, moresque cognoscant. Ex quibus unum, qui huius artis est princeps, breuiter strictimque describam: quo facilius magistro cognito, discipulos recognoscas. Cum sole festinus exurgit; salutandi ei ordo disponitur; uiarum compendia requiruntur, et pene usque ad cubicula dormientium, senex importunus ingreditur. Si puluillum uiderit, si mantile elegans, si aliquid domesticae suppellectilis, laudat, miratur, attrectat, et se his indigere conquerens, non tam impetrat, quam extorquet: quia singulae metuunt Veredarium urbis offendere. Huic inimica castitas, inimica ieiunia: prandium nidoribus probat et altili geranopepa, quae uulgo pipizo nominatur. Os barbarum et procax, et in conuicia semper armatum. Quocumque te uerteris, primus in facie est. Quidquid nouum insonuerit, aut auctor, aut exaggerator est famae. Equi per horarum momenta mutantur, tam nitidi, tamque feroces, ut Thracii regis illum putes esse germanum. [29] Variis callidus hostis pugnat insidiis. Sapientior erat coluber omnibus bestiis, quas creauerat Dominus super terram. Unde et Apostolus: Non, inquit, ignoramus eius astutias. NEC AFFECTATAE SORDES, nec exquisitae munditiae conueniunt Christiano. Si quid ignoras, si quid de Scripturis dubitas, interroga eum, quem uita commendat, excusat aetas, fama non reprobat; qui possit dicere, 'Desponsaui enim uos uni uiro, uirginem castam exhibere Christo'. Aut si non est qui possit exponere, MELIUS EST ALIQUID nescire secure, quam cum periculo discere. Memento, quia in medio laqueorum ambulas: et multae ueteranae uirgines castitatis indubitatae in ipso mortis limine coronam perdidere de manibus. Si quae ancillulae sunt comites propositi tui, ne erigaris aduersus eas, ne infleris ut domina. Unum sponsum habere coepistis, simul psallitis, Christi simul corpus accipitis, cur menda diuersa sit? Prouocentur et aliae. Honor uirginum sit inuitatio caeterarum. Quod si aliquam senseris infirmiorem in fide, suscipe, consolare, blandire, et pudicitiam illius fac lucrum tuum. Si qua simulat, fugiens seruitutem, huic aperte Apostolum lege: 'Melius est nubere, quam uri'. Eas autem uirgines et uiduas, quae otiosae et curiosae domos circumeunt matronarum, quae rubore frontis attrito, parasitos uincunt mimorum, quasi quasdam pestes abiice. 'Corrumpunt mores bonos confabulationes pessimae'. Nulla illis nisi uentris cura est, et quae uentri sunt proxima. Istiusmodi hortari solent, et dicere: Mi catella, rebus tuis utere, et uiue dum uiuis: et nunquid filiis tuis seruas? Vinosae atque lasciuae, quiduis mali insinuant, ac ferreas quoque mentes ad delicias emolliunt. 'Et cum luxuriatae fuerint in Christo, nubere uolunt, habentes damnationem, quod primam fidem irritam fecerunt' . Nec tibi diserta multum uelis uideri, aut Lyricis festiua carminibus, metro ludere. Non delumbem matronarum saliuam delicata secteris, quae nunc strictis dentibus, nunc labiis dissolutis, balbutientem linguam in dimidiata uerba moderantur, rusticum putantes omne quod nascitur. Adeo illis adulterium etiam linguae placet: 'Quae enim communicatio luci ad tenebras? Qui consensus Christo cum Belial'? Quid facit cum Psalterio Horatius? cum Euangeliis Maro? cum Apostolo Cicero? Nonne scandalizatur frater, si te uiderit in idolio recumbentem? Et licet omnia munda mundis, et nihil reiiciendum, quod cum gratiarum actione percipitur: tamen simul bibere non debemus calicem Christi, et calicem daemoniorum. Referam tibi meae infelicitatis historiam. [30] Cum ante annos plurimos domo, parentibus sorore, cognatis, et quod his difficilius est, consuetudine lautioris cibi, propter coelorum me regna castrassem, et Ierosolymam militaturus pergerem, Bibliotheca, quam mihi Romae summo studio ac labore confeceram, carere omnino non poteram. Itaque miser ego lecturus Tullium, ieiunabam. Post noctium crebras uigilias, post lacrymas, quas mihi praeteritorum recordatio peccatorum ex imis uisceribus eruebat, Plautus sumebatur in manus. Si quando in memetipsum reuersus, Prophetas legere coepissem, sermo horrebat incultus; et quia lumen caecis oculis non uidebam, non oculorum putabam culpam esse, sed solis. Dum ita me antiquus serpens illuderet, in media ferme Quadragesima medullis infusa febris, corpus inuasit exhaustum: et sine ulla requie (quod dictu quoque incredibile sit) sic infelicia membra depasta est, ut ossibus uix haererem. Interim parantur exequiae, et uitalis animae calor, toto frigescente iam corpore, in solo tantum tepente pectusculo palpitabat: Cum subito raptus in spiritu, ad tribunal iudicis pertrahor; ubi tantum luminis, et tantum erat ex circumstantium claritate fulgoris, ut proiectus in terram, sursum aspicere non auderem. Interrogatus de conditione, Christianum me esse respondi. Et ille qui praesidebat: Mentiris, ait, Ciceronianus es, non Christianus: ubi enim thesaurus tuus, ibi et cor tuum. Illico obmutui, et inter uerbera (nam caedi me iusserat) conscientiae magis igne torquebar, illum mecum uersiculum reputans: 'In inferno autem quis confitebitur tibi'? Clamare tamen coepi, et eiulans dicere: Miserere mei, Domine, miserere mei. Haec uox inter flagella resonabat. Tandem ad praesidentis genua prouoluti qui astabant, precabantur, ut ueniam tribueret adolescentiae, et errori locum poenitentiae commodaret, exacturus deinde cruciatum, si Gentilium litterarum libros aliquando legissem. Ego qui in tanto constrictus articulo, uellem etiam maiora promittere, deierare coepi, et nomen eius obtestans, dicere, Domine, si unquam habuero codices saeculares, si legero, te negaui. In haec sacramenti uerba dimissus, reuertor ad superos; et mirantibus cunctis, oculos aperto tanto lacrymarum imbre perfusos, ut etiam, incredulis fidem facerem ex dolore. Nec uero sopor ille fuerat, aut uana somnia, quibus saepe deludimur. Testis est tribunal illud, ante quod iacui, testis iudicium triste, quod timui: ita mihi nunquam contingat in talem incidere quaestionem. Liuentes fateor habuisse me scapulas, plagas sensisse post somnum, et tanto dehinc studio diuina legisse, quanto non ante mortalia legeram. [31] Auaritiae tibi quoque uitandum est malum, non ut aliena non appetas (hoc enim et publicae leges puniunt) sed quo tua, quae tibi sunt aliena, non serues. 'Si in alieno, inquit, fideles non fuistis, quod uestrum est, quis dabit uobis'? Aliena nobis auri argentique sunt pondera, nostra possessio spiritalis est: de qua alibi dicitur: 'Redemptio animae uiri, propriae diuitiae. Nemo potest duobus dominis seruire: aut enim unum odiet, et alterum amabit; aut unum patietur, et alterum contemnet. Non potestis Deo seruire, et mammonae', id est 'diuitiis.' Nam gentili Syrorum lingua, Mammona diuitiae nuncupantur. COGITATIO VICTUS, spinae sunt fidei. Radix auaritiae, cura gentilium. At dicis: Puella sum delicata, et quae manibus meis laborare non possim. Si ad senectam uenero, si aegrotare coepero, quis mei miserebitur? Audi Apostolis loquentem Iesum: 'Ne cogitetis in corde uestro, quid manducetis: neque corpori uestro, quid induamini. Nonne anima plus est quam esca, et corpus plus quam uestimentum? Respicite uolatilia caeli, quoniam non serunt, neque metunt, neque congregant in horrea, et Pater uester coelestis pascit illa' . Si uestis defuerit, lilia proponantur. Si esurieris, audias beatos pauperes et esurientes. Si aliquis te afflixerit dolor, legito: 'Propter hoc complaceo mihi in infirmitatibus meis.' Et, 'datus est mihi stimulus carnis meae, angelus Satanae, qui me colaphizet' , extollar. Laetare in omnibus iudiciis Dei. 'Exultauerunt enim filiae Iudae in omnibus Iudiciis tuis, Domine.' Illa tibi semper in ore uox resonet: 'Nudus exiui de utero matris meae, nudus redeam'. Et: 'Nihil intulimus in hunc mundum, neque auferre quid possumus.' [32] At nunc plerasque uideas armaria uestibus stipare, tunicas mutare quotidie, et tamen tineas non posse superare. Quae religiosior fuerit, unum exterit uestimentum, et plenis arcis pannos trahit. Inficiuntur membranae colore purpureo. Aurum liquescit in litteras, gemmis codices uestiuntur, et nudus ante fores earum Christus emoritur. Cum manum egenti porrexerint, buccinant. Cum ad agapen uocauerint, praeco conducitur. Vidi nuper (nomen taceo, ne Satyram putes) nobilissimam mulierum Romanarum in Basilica Beati Petri, semiuiris antecedentibus, propria manu, quo religiosior putaretur, singulos nummos dispertire pauperibus. Interea anus quaedam annis pannisque obsita praecucurrit, ut alterum nummum acciperet: ad quam cum ordine peruenisset, pugnus porrigitur pro denario, et tanti criminis reus sanguis effunditur. Radix omnium malorum est auaritia, ideoque ab Apostolo idolorum seruitus appellatur. Quaere primum regnum Dei, et haec omnia apponentur tibi. Non occidet fame animam iustam Dominus. 'Iunior fui, et senui, et non uidi iustum derelictum, neque semen eius quaerens panem'. Elias coruis ministrantibus pascitur. Vidua Sareptana, ipsa cum filiis nocte moritura, Prophetam pascit esuriens: et mirum in modum capsace completo, qui alendus uenerat, alit. Petrus Apostolus inquit: 'Argentum, et aurum non habeo, quod autem habeo, hoc tibi do. In nomine Domini Iesu surge, et ambula'. At nunc multi, licet sermone taceant, opere loquuntur: Fidem et misericordiam non habeo: quod autem habeo, argentum et aurum, hoc tibi non do. 'Habentes autem uictum et uestitum, his contenti sumus'. Audi Iacob, quid sua oratione postulet: 'Si fuerit Dominus meus mecum, et seruauerit me in uia hac, per quam ego iter facio, et dederit mihi panem ad manducandum, et uestitum ad uestiendum'. Tantum necessaria deprecatus est: et post annos uiginti diues dominus, et ditior pater, ad terram reuertitur Chanaan. Infinita de Scripturis exempla suppetunt, quae auaritiam doceant esse fugiendam. [33] Verum quia nunc ex parte de ea dicitur (et suo, si Christus annuerit uolumini reseruatur) quid ante non plures annos Nitriae gestum sit, referemus. Quidam ex fratribus parcior magis quam auarior, et nesciens triginta argenteis Dominum uenditum, centum solidos, quos lino texendo acquisierat, moriens dereliquit. Initum est inter Monachos consilium (nam in eodem loco circiter quinque millia diuisis cellulis habitabant) quid facto opus esset. Alii pauperibus distribuendos esse dicebant: alii dandos Ecclesiae: nonnulli parentibus remittendos. Macarius uero, et Pambo, et Isidorus, et caeteri, quos Patres uocant, Sancto in eis loquente Spiritu, decreuerunt infodiendos esse cum domino suo, dicentes: 'Pecunia tua tecum sit in perditionem'. Nec hoc crudeliter quisquam putet factum: tantus cunctos per totam Aegyptum terror inuasit, ut unum solidum dimisisse, sit criminis. [34] Et quoniam Monachorum fecimus mentionem, et te scio libenter audire, quae sancta sunt, aurem paulisper accommoda. Tria sunt in Aegypto genera Monachorum. Unum, Coenobitae, quod illi Sauses gentili lingua uocant, nos in commune uiuentes possumus appellare. Secundum, Anachoretae, qui soli habitant per deserta; et ab eo quod procul ab hominibus recesserint, nuncupantur. Tertium genus est, quod Remoboth dicunt, deterrimum atque neglectum, et quod in nostra prouincia aut solum, aut primum est. Hi bini uel terni, nec multo plures simul habitant, suo arbitratu ac ditione uiuentes: et de eo quod laborauerint, in medium partes conferunt, ut habeant alimenta communia. Habitant autem quam plurimum in urbibus et castellis: et quasi ars sit sancta, non uita, quidquid uendiderint, maioris est pretii. Inter hos saepe sunt iurgia: quia suo uiuentes cibo, non patiuntur se alicui esse subiectos. Reuera solent certare ieiuniis; et rem secreti, uictoriae faciunt. Apud hos affectata sunt omnia; laxae manicae, caligae follicantes, uestis crassior, crebra suspiria; uisitatio Virginum, detractio Clericorum: et si quando dies festus uenerit, saturantur ad uomitum. [35] His igitur quasi quibusdam pestibus exterminatis, ueniamus ad eos qui plures sunt, et in commune habitant, id est, quos uocari Coenobitas diximus. Prima apud eos confoederatio est, obedire maioribus, et quidquid iusserint, facere. Diuisi sunt per decurias atque centurias, ita ut nouem hominibus decimus praesit. Et rursus decem praepositos sub se centesimus habeat. Manent separati seiunctis cellulis. Usque ad horam nonam, ut institutum est, nemo pergit ad alium, exceptis his Decanis, quos diximus, ut si cogitationibus forte quis fluctuat, illius consoletur alloquiis. Post horam nonam in commune concurritur, Psalmi resonant, Scripturae recitantur ex more. Et completis orationibus, cunctisque residentibus, medius, quem Patrem uocant, incipit disputare. Quo loquente, tantum silentium fit, ut nemo alium respicere, nemo audeat excreare. Dicentis laus in fletu est audientium. Tacite uoluuntur per ora lacrymae, et ne in singultus quidem erumpit dolor. Cum uero de regno Christi, et de futura beatitudine, et de gloria coeperit annuntiare uentura, uideas cunctos moderato suspirio, et oculis ad coelum leuatis, intra se dicere: 'Quis dabit mihi pennas sicut columbae, et uolabo, et requiescam'? Post haec concilium soluitur, et unaquaeque decuria cum suo parente pergit ad mensas, quibus per singulas hebdomadas uicissim ministrant. Nullus in cibo strepitus est; nemo comedens loquitur. Viuitur pane, legumini bus et oleribus, quae sale solo condiuntur. Vinum tantum senes accipiunt, quibus cum paruulis saepe fit prandium, ut aliorum fessa sustentetur aetas, aliorum non frangatur incipiens. Dehinc consurgunt pariter, et hymno dicto, ad praesepia redeunt: ibi usque ad uesperam cum suis unusquisque loquitur, et dicit: Vidistis illum et illum? quanta in ipso sit gratia? quantum silentium? quam moderatus incessus? Si infirmum uiderint, consolantur: si in Dei amore feruentem, cohortantur ad studium. Et quia nocte extra orationes publicas in suo cubili unusquisque uigilat, circumeunt cellulas singulorum; et aure apposita, quid faciant, diligenter explorant. Quem tardiorem deprehenderint, non increpant: sed dissimulato quod norunt, eum saepius uisitant: et prius incipientes, prouocant magis orare quam cogunt. Opus diei statum est: quod Decano redditum, fertur ad Oeconomum, qui et ipse per singulos menses Patri omnium cum magno tremore reddit rationem. A quo etiam cibi cum facti fuerint, praegustantur: et quia non licet dicere cuiquam: Tunicam et sagum textaque iuncis strata non habeo, ille ita uniuersa moderatur, ut nemo quid postulet, nemo dehabeat. Si quis uero coeperit aegrotare, transfertur ad exedram latiorem, et tanto senum ministerio confouetur, ut nec delicias urbium, nec matris quaerat affectum. Dominicis diebus orationi tantum et lectionibus uacant: quod quidem et omni tempore completis opusculis faciunt. Quotidie aliquid de Scripturis discitur. Ieiunium totius anni aequale est, excepta Quadragesima, in qua sola conceditur districtius uiuere. A Pentecoste coenae mutantur in prandia: quo et traditioni Ecclesiasticae satisfiat, et uentrem cibo non onerent duplicato. Tales Philo Platonici sermonis imitator: tales Iosephus, Graecus Liuius, in secunda Iudaicae captiuitatis historia Essenos refert. [36] Verum quia nunc de Virginibus scribens, pene superfluum de Monachis disputaui, ad tertium genus ueniam, quos Anachoretas uocant; qui et de Coenobiis exeuntes, excepto pane et sale, ad deserta nihil perferunt amplius. Huius uitae auctor Paulus, illustrator Antonius: et ut ad superiora conscendam, princeps Ioannes Baptista fuit. Talem uero uirum Ieremias quoque Propheta describit, dicens: 'Bonum est uiro cum portauerit iugum ab adolescentia sua. Sedebit solitarius, et tacebit, quoniam sustulit super se iugum, et dabit percutienti se maxillam: saturabitur opprobriis, quia non in sempiternum abiiciet Dominus'. Horum laborem et conuersationen in carne non carnis, alio tempore, si uolueris, explicabo. Nunc ad propositum redeam, quia de auaritia disserens, ad Monachos ueneram. Quorum tibi exempla proponens, non dico aurum atque argentum, et caeteras opes, sed ipsam terram et coelum despiciens, et Christo copulata cantabis: 'Pars mea Dominus.' [37] Post haec quanquam Apostolus orare nos semper iubeat, ET SANCTIS etiam ipse sit somnus oratio, sic tamen diuisas orandi horas debemus habere, ut si forte aliquo fuerimus opere detenti, ipsum nos ad officium tempus admoneat. Horam tertiam, sextam, nonam, diluculum quoque et uesperam, nemo est qui nesciat. Nec cibi sumantur, nisi oratione praemissa: nec recedatur a mensa, nisi referatur Creatori gratia. Noctibus bis terque surgendum, reuoluenda quae de Scripturis memoriter retinemus. Egredientes de hospitio, armet oratio: regredientibus de platea, oratio occurrat antequam sessio: nec prius corpusculum requiescat, quam anima pascatur. Ad omnem actum, ad omnem incessum manus pingat Domini crucem. Nulli detrahas, nec aduersus filium matris tuae ponas scandalum. Tu quae es, ut alienum seruum iudices? 'Suo Domino stat, aut cadit. Stabit autem: potens est enim Dominus statuere illum'. Nec si biduo triduoque ieiunaueris, putes te non ieiunantibus esse meliorem. Tu ieiunas, et irasceris: ille comedit, et fronte blanditur. Tu uexationem mentis et uentris esuriem rixando digeris : ille moderatius alitur, et Deo gratias agit. Unde quotidie clamat Isaias: 'Non tale ieiunium elegi, dicit Dominus'. Et iterum: 'In diebus ieiuniorum uestrorum inueniuntur uoluntates uestrae, et omnes qui sub uestra potestate sunt, stimulatis. In iudiciis et litibus ieiunatis, et percutitis pugnis humilem'. Ut quid mihi ieiunatis? Quale illud potest esse ieiunium, cuius iram non dicam nox occupat, sed luna integram derelinquit? Te ipsam considerans, NOLI IN ALTERIUS ruina, sed in tuo opere gloriari. [38] Nec illarum tibi exempla proponas, quae carnis curam facientes, possessionum reditus, et quotidianas domus impensas supputant. Neque enim undecim Apostoli Iudae proditione sunt fracti: nec Phygelo, et Alexandro facientibus naufragium, caeteri a cursu fidei substiterunt. Nec dicas, illa et illa suis rebus fruitur; honoratur ab hominibus; fratres ad eam conueniunt et sorores. Nunquid ideo uirgo esse desiit? Primo dubium est, an uirgo sit talis. 'Non enim quomodo uidet homo, uidet Deus. Homo uidet in facie, Deus autem uidet in corde'. Dehinc etiam si corpore uirgo est, spiritu uirgo sit, nescio. Apostolus autem ita uirginem definiuit: Ut sit sancta corpore et spiritu. Ad extremum habeat sibi gloriam suam. Vincat Pauli sententiam, deliciis fruatur et uiuat. Nos meliorum exempla sectemur. Propone tibi beatam Mariam, quae tantae exstitit puritatis, ut Mater Domini esse mereretur. Ad quam cum Angelus Gabriel in uiri specie descendisset, dicens: Aue gratia plena, Dominus tecum, consternata et perterrita, respondere non potuit. Nunquam enim a uiro fuerat salutata. Denique nuntium discit et loquitur. Et quae hominem formidabat, cum Angelo fabulatur intrepida. Potes et tu esse Mater Domini. Accipe tibi tomum magnum, nouum, et scribe in eo stilo hominis: uelociter spolia detrahe: et postquam accesseris ad Prophetissam, et conceperis in utero, et pepereris filium, dic. 'A timore tuo, Domine, concepimus, et doluimus, et peperimus spiritum saluationis tuae, quem fecimus super terram'. Tunc et filius tuus tibi respondebit, et dicet: Ecce mater mea, et fratres mei. Et mirum in modum ille, quem in latitudine pectoris tui paulo ante descripseras, quem in nouitate cordis stilo rignaueras; postquam spolia ex hostibus receperit, postquam denudauerit principatuset potestates, et affixerit eas cruci, conceptus adolescit, et maior effectus sponsam te incipit habere de matre. GRANDIS LABOR, sed grande praemium, esse quod Martyres, esse quod Apostoli, esse quod Christus est. Quae quidem uniuersa tunc prosunt, cum in Ecclesia fiunt: cum in una domo Pascha celebramus; si Arcam ingredimur cum Noe; si pereunte Iericho, Rahab meretrix iustificata nos continet. Caeterum uirgines, quales apud diuersas haereses, et quares apud impurissimum Manichaeum esse dicuntur, scorta sunt existimandae, non uirgines. Si enim corporis earum auctor est diabolus, quomodo possunt honorare plasmationem hostis sui? Sed quia sciunt uirginale uocabulum gloriosum, sub ouium pellibus lupos tegunt. Christum mentitur Antichristus; et turpitudinem uitae falso nominis honore conuestiunt. Gaude soror, gaude filia, gaude mi uirgo: quia quod aliae simulant, tu uere esse coepisti. [39] Haec omnia quae digessimus, dura uidebuntur ei, quae non amat Christum. Qui autem omnem saeculi pompam pro purgamento habuerit; et uana duxerit uniuersa sub sole, ut Christum lucrifaciat; qui commortuus est Domino suo, et consurrexit, et crucifixit carnem cum uitiis et concupiscentiis, libere proclamabit: 'Quis nos separabit a caritate Dei? an tribulatio? an angustia? an persecutio? an fames? an nuditas? an periculum? an gladius?' Et iterum: 'Certus sum, quia neque mors, neque uita, neque Angelus, neque Principatus, neque Potestates, neque instantia, neque futura, neque fortitudo, neque excelsum, neque profundum, neque alia creatura poterit nos separare a caritate Dei, quae est in Christo Iesu Domino nostro'. Dei Filius pro nostra salute, hominis factus est filius. Nouem mensibus in utero ut nascatur exspectat, fastidia sustinet, cruentus egreditur, pannis inuoluitur, blanditiis delinitur : et ille pugillo mundum includens, praesepis continetur angustiis. Taceo quod usque ad triginta annos ignobilis, parentum paupertate contentus est: uerberatur, et tacet: crucifigitur, et pro crucifigentibus deprecatur. 'Quid igitur retribuam Domino pro omnibus quae retribuit mihi? Calicem salutaris accipiam, et nomen Domini inuocabo. Pretiosa est in conspectu Domini, mors Sanctorum eius' . Haec est sola DIGNA RETRIBUTIO, cum sanguis sanguine compensatur; et redempti cruore Christi, pro redemptore libenter occumbimus. Quis sanctorum sine certamine coronatus est? Abel iustus occiditur; Abraham uxorem periclitatur amittere. Et ne in immensum uolumen extendam, quaere et inuenies singulos aduersa perpessos. Solus in deliciis Salomon fuit, et forsitan ideo corruit. 'Quem enim diligit Dominus, corripit. Castigat autem omnem filium quem recipit'. Nonne melius est breui tempore dimicare, ferre uallum, arma sumere, lassescere sub lorica, et postea gaudere uictorem, quam impatientia unius horae seruire perpetuo? [40] Nihil amantibus DURUM EST, nullus difficilis cupienti labor est. Respice quanta Iacob pro Rachel pacta uxore sustinuit. 'Et seruiuit, inquit Scriptura, Iacob pro Rachel annis septem. Et erant in conspectu eius quasi dies pauci, quia amabat illam'. Unde et ipse postea memorat: In die urebar aestu, et gelu nocte. Amemus et nos Christum, eiusque semper quaeramus amplexus, et facile uidebitur omne difficile; breuia putabimus uniuersa quae longa sunt; et iaculo illius uulnerati, per horarum momenta dicemus: 'Heu me, quia peregrinatio mea prolongata est a me.. Non sunt enim condignae passiones huius temporis ad futuram gloriam, quae reuelabitur in nobis. Quia tribulatio patientiam operatur, patientia autem probationem, probatio autem spem, spes autem non confundit'. Quando tibi graue uidetur esse quod sustines, Pauli secundam Epistulam ad Corinthios lege: 'In laboribus plurimum; in carceribus abundantius; in plagis supra modum; in mortibus frequenter. A Iudaeis quinquies quadragenas una minus accepi: ter uirgis caesus sum: semel lapidatus sum: ter naufragium feci: nocte et die in profundo maris fui. In itineribus saepius, periculis fluminum, periculis latronum, periculis ex genere, periculis ex gentibus, periculis in ciuitate, periculis in deserto, periculis in mari, periculis in falsis fratribus: in laboribus, in miseriis, in uigiliis multis, in fame et siti, in ieiuniis plurimis, in frigore et nuditate'. Quis nostrum saltem minimam portionem de catalogo harum sibi potest uindicare uirtutum? Ob quae ille postea confidenter aiebat: 'Cursum consummaui, fidem seruaui. Superest mihi corona iustitiae, quam retribuet mihi in illa die Dominus iustus iudex' . Si cibus insulsior fuerit, contristamur: et putamus Deo nos aliquod praestare beneficium, cum aquatius uinum bibimus. Calix frangitur, mensa subuertitur; uerbera resonant, et aqua tepidior sanguine uindicatur. 'Regnum coelorum uim patitur, et uiolenti rapiunt illud'. Nisi uim feceris, coelorum regna non capies. Nisi pulsaueris importune, panem non accipies Sacramenti. AN NON TIBI VIDETUR VIOLENTIA, cum caro cupit esse quod Deus est: et illuc unde Angeli corruerunt, Angelos iudicatura conscendit? [41] Egredere quaeso paulisper de carcere, et praesentis laboris ante oculos tuos tibi pinge mercedem, quam nec oculus uidit, nec auris audiuit, nec in cor hominis ascendit. Qualis erit illa dies, cum tibi Maria Mater Domini choris occurret comitata Virgineis? cum post Rubrum mare, submerso cum suo exercitu Pharaone, tympanum tenens Maria soror Aaron in sua manu, praecinet responsuris: 'Cantemus Domino, gloriose enim honorificatus est: equum et ascensorem proiecit in mare'. Tunc Thecla in tuos laeta uolabit amplexus. Tunc et ipse sponsus occurret, et dicet: 'Surge, ueni proxima mea, speciosa mea, columba mea, quia ecce hyems transiuit, pluuia abiit sibi' . Tunc et Angeli mirabuntur, et dicent: 'Quae est ista prospiciens quasi diluculum, speciosa ut luna, electa ut sol'? Videbunt te filiae, et laudabunt reginae, et concubinae praedicabunt. Hinc et alius castitatis chorus occurret: Sara cum nuptis ueniet: filia Phanuelis Anna cum uiduis. Erunt in diuersis gregibus carnis et spiritus matres tuae. Laetabitur illa, quod genuit: exultabitur ista, quod docuit. Tunc uere super asinam Dominus ascendet, et coelestem ingreditur Ierusalem. Tunc paruuli, de quibus in Isaia Saluator effatur: 'Ecce ego, et pueri mei, quos mihi dedit Deus', palmas uictoriae subleuantes, consono ore cantabunt: 'Osanna in excelsis: Benedictus qui uenit in nomine Domini, osanna in excelsis'. Tunc centum quadraginta quatuor millia in conspectu throni et seniorum tenebunt citharas, et cantabunt Canticum nouum. Et nemo poterit dicere Canticum illud, nisi numerus definitus. 'Hi sunt qui cum mulieribus se non coinquinauerunt: Virgines enim permanserunt. Hi sunt qui sequuntur agnum quocumque uadit'. Quotiescumque te uana saeculi delectauerit ambitio: quoties in mundo aliquid uideris gloriosum, ad paradisum mente transgredere: esse incipe quod futura es, et audies a sponso tuo: 'Pone me sicut umbraculum in corde tuo; sicut signaculum in brachio tuo', et corpore pariter ac mente munita clamabis, et dices: 'Aquae multae non potuerunt extinguere caritatem, et flumina non operient eam'.