[3,01,1] Odi profanum uolgus et arceo. Fauete linguis: carmina non prius audita Musarum sacerdos uirginibus puerisque canto. [3,01,5] Regum timendorum in proprios greges, reges in ipsos imperium est Iouis, clari Giganteo triumpho, cuncta supercilio mouentis. Est ut uiro uir latius ordinet [3,01,10] arbusta sulcis, hic generosior descendat in campum petitor, moribus hic meliorque fama contendat, illi turba clientium sit maior: aequa lege Necessitas [3,01,15] sortitur insignis et imos, omne capax mouet urna nomen. Destrictus ensis cui super impia ceruice pendet, non Siculae dapes dulcem elaboratum saporem, [3,01,20] non auium citharaeque cantus Somnum reducent: somnus agrestium lenis uirorum non humilis domos fastidit umbrosamque ripam, non Zephyris agitata tempe. [3,01,25] Desiderantem quod satis est neque tumultuosum sollicitat mare, nec saeuus Arcturi cadentis impetus aut orientis Haedi, non uerberatae grandine uineae [3,01,30] fundusque mendax, arbore nunc aquas culpante, nunc torrentia agros sidera, nunc hiemes iniquas. Contracta pisces aequora sentiunt iactis in altum molibus: huc frequens [3,01,35] caementa demittit redemptor cum famulis dominusque terrae fastidiosus: sed Timor et Minae scandunt eodem quo dominus, neque decedit aerata triremi et [3,01,40] post equitem sedet atra Cura. Quod si dolentem nec Phrygius lapis nec purpurarum sidere clarior delenit usus nec Falerna uitis Achaemeniumque costum, [3,01,45] cur inuidendis postibus et nouo sublime ritu moliar atrium? Cur ualle permutem Sabina diuitias operosiores? [3,02,1] Angustam amice pauperiem pati robustus acri militia puer condiscat et Parthos ferocis uexet eques metuendus hasta [3,02,5] uitamque sub diuo et trepidis agat in rebus. Illum ex moenibus hosticis matrona bellantis tyranni prospiciens et adulta uirgo suspiret, eheu, ne rudis agminum [3,02,10] sponsus lacessat regius asperum tactu leonem, quem cruenta per medias rapit ira caedes. Dulce et decorum est pro patria mori: mors et fugacem persequitur uirum [3,02,15] nec parcit inbellis iuuentae poplitibus timidoue tergo. Virtus, repulsae nescia sordidae, intaminatis fulget honoribus nec sumit aut ponit securis [3,02,20] arbitrio popularis aurae. Virtus, recludens inmeritis mori caelum, negata temptat iter uia coetusque uolgaris et udam spernit humum fugiente pinna. [3,02,25] Est et fideli tuta silentio merces: uetabo, qui Cereris sacrum uolgarit arcanae, sub isdem sit trabibus fragilemque mecum soluat phaselon; saepe Diespiter [3,02,30] neglectus incesto addidit integrum, raro antecedentem scelestum deseruit pede Poena claudo. [3,03,1] Iustum et tenacem propositi uirum non ciuium ardor praua iubentium, non uoltus instantis tyranni mente quatit solida neque Auster, [3,03,5] dux inquieti turbidus Hadriae, nec fulminantis magna manus Iouis: si fractus inlabatur orbis, inpauidum ferient ruinae. Hac arte Pollux et uagus Hercules [3,03,10] ensius arces attigit igneas, quos inter Augustus recumbens purpureo bibet ore nectar; hac te merentem, Bacche pater, tuae uexere tigres indocili iugum [3,03,15] collo trahentes; hac Quirinus Martis equis Acheronta fugit, gratum elocuta consiliantibus Ionone diuis: 'Ilion, Ilion fatalis incestusque iudex [3,03,20] et mulier peregrina uertit in puluerem, ex quo destituit deos mercede pacta Laomedon, mihi castaeque damnatum Mineruae cum populo et duce fraudulento. [3,03,25] Iam nec Lacaenae splendet adulterae famosus hospes nec Priami domus periura pugnaces Achiuos Hectoreis opibus refringit nostrisque ductum seditionibus [3,03,30] bellum resedit. Protinus et grauis irae et inuisum nepotem, Troica quem peperit sacerdos, Marti redonabo; illum ego lucidas inire sedes, discere nectaris [3,03,35] sucos et adscribi quietis ordinibus patiar deorum. Dum longus inter saeuiat Ilion Romamque pontus, qualibet exules in parte regnato beati; [3,03,40] dum Priami Paridisque busto insultet armentum et catulos ferae celae inultae, stet Capitolium fulgens triumphatisque possit Roma ferox dare iura Medis. [3,03,45] Horrenda late nomen in ultimas extendat oras, qua medius liquor secernit Europen ab Afro, qua tumidus rigat arua Nilus; aurum inrepertum et sic melius situm, [3,03,50] cum terra celat, spernere fortior quam cogere humanos in usus omne sacrum rapiente dextra, quicumque mundo terminus obstitit, hunc tanget armis, uisere gestiens, [3,03,55] qua parte debacchentur ignes, qua nebulae pluuiique rores. Sed bellicosis fata Quiritibus hac lege dico, ne nimium pii rebusque fidentes auitae [3,03,60] tecta uelint reparare Troiae. Troiae renascens alite lugubri fortuna tristi clade iterabitur, ducente uictrices cateruas coniuge me Iouis et sorore. [3,03,65] Ter si resurgat murus aeneus auctore Phoebo, ter pereat meis excisus Argiuis, ter uxor capta uirum puerosque ploret.' Non hoc iocosae conueniet lyrae; [3,03,70] quo, Musa, tendis? Desine peruicax referre sermones deorum et magna modis tenuare paruis. [3,04,1] Descende caelo et dic age tibia regina longum Calliope melos, seu uoce nunc mauis acuta seu fidibus citharaue Phoebi. [3,04,5] Auditis? An me ludit amabilis insania? Audire et uideor pios errare per lucos, amoenae quos et aquae subeunt et aurae. Me fabulosae Volture in Apulo [3,04,10] nutricis extra limina Pulliae ludo fatigatumque somno fronde noua puerum palumbes texere, mirum quod foret omnibus quicumque celsae nidum Aceruntiae [3,04,15] saltusque Bantinos et aruum pingue tenent humilis Forenti, ut tuto ab atris corpore uiperis dormirem et ursis, ut premerer sacra lauroque conlataque myrto, [3,04,20] non sine dis animosus infans. Vester, Camenae, uester in arduos tollor Sabinos, seu mihi frigidum Praeneste seu Tibur supinum seu liquidae placuere Baiae; [3,04,25] uestris amicum fontibus et choris non me Philippis uersa acies retro, deuota non extinxit arbor nec Sicula Palinurus unda. Vtcumque mecum uos eritis, libens [3,04,30] insanientem nauita Bosphorum temptabo et urentis harenas litoris Assyrii uiator, uisam Britannos hospitibus feros et laetum equino sanguine Concanum, [3,04,35] uisam pharetratos Gelonos et Scythicum inuiolatus amnem. Vos Caesarem altum, militia simul fessas cohortes abdidit oppidis, finire quaerentem labores [3,04,40] Pierio recreatis antro; uos lene consilium et datis et dato gaudetis, almae. Scimus ut impios Titanas imnanemque turbam fulmine sustulerit caduco, [3,04,45] qui terram inertem, qui mare temperat uentosum et urbes regnaque tristia diuosque mortalisque turmas imperio regit unus aequo. Magnum illa terrorem intulerat Ioui [3,04,50] fidens iuuentus horrida bracchiis fratresque tendentes opaco Pelion imposuisse Olympo. Sed quid Typhoeus et ualidus Mimas aut quid minaci Porphyrion statu, [3,04,55] quid Rhoetus euolsisque truncis Enceladus iaculator audax contra sonantem Palladis aegida possent ruentes? Hinc auidus stetit Volcanus, hinc matrona Iuno et [3,04,60] nunquam umeris positurus arcum, qui rore puro Castaliae lauit crinis solutos, qui Lyciae tenet dumeta natalemque siluam, Delius et Patareus Apollo. [3,04,65] Vis consili expers mole ruit sua; uim temperatam di quoque prouehunt in maius; idem odere uires omne nefas animo mouentis. Testis mearum centimanus gigas [3,04,70] sententiarum, notus et integrae temptator Orion Dianae, uirginea domitus sagitta. Iniecta monstris Terra dolet suis maeretque partus fulmine luridum [3,04,75] missos ad Orcum; nec peredit impositam celer ignis Aetnen, incontinentis nec Tityi iecur reliquit ales, nequitiae additus custos; amatorem trecentae [3,04,80] Pirithoum cohibent catenae. [3,05,1] Caelo tonantem credidimus Iouem regnare: praesens diuus habebitur Augustus adiectis Britannis imperio grauibusque Persis. [3,05,5] Milesne Crassi coniuge barbara turpis maritus uixit et hostium, pro curia inuersique mores! consenuit socerorum in armis sub rege Medo Marsus et Apulus [3,05,10] anciliorum et nominis et togae oblitus aeternaeque Vestae, incolumi Ioue et urbe Roma? Hoc cauerat mens prouida Reguli dissentientis condicionibus [3,05,15] foedis et exemplo trahenti perniciem ueniens in aeuum, si non periret inmiserabilis captius pubes: 'Signa ego Punicis adfixa delubris et arma [3,05,20] militibus sine caede' dixit 'derepta uidi; uidi ego ciuium retorta tergo bracchia libero portasque non clausas et arua Marte coli populata nostro. [3,05,25] Auro repensus scilicet acrior miles redibit. Flagitio additis damnum. Neque amissos colores lana refert medicata fuco, nec uera uirtus, cum semel excidit, [3,05,30] curat reponi deterioribus. Si pugnat extricata densis cerua plagis, erit ille fortis, qui perfidis se credidit hostibus, et Marte Poenos proteret altero, [3,05,35] qui lora restrictis lacertis sensit iners timuitque mortem. Hic, unde uitam sumeret inscius, pacem duello miscuit. O pudor! o magna Carthago, probrosis [3,05,40] altior Italiae ruinis!' Fertur pudicae coniugis osculum paruosque natos ut capitis minor ab se remouisse et uirilem toruus humi posuisse uoltum, [3,05,45] donec labantis consilio patres firmaret auctor nunquam alias dato interque maerentis amicos egregius properaret exul. Atqui sciebat quae sibi barbarus [3,05,50] tortor pararet; non aliter tamen dimouit obstantis propinquos et populum reditus morantem quam si clientum longa negotia diiudicata lite relinqueret, [3,05,55] tendens Venafranos in agros aut Lacedaemonium Tarentum. [3,06,1] Delicta maiorum inmeritus lues, Romane, donec templa refeceris aedisque labentis deorum et foeda nigro simulacra fumo. [3,06,5] Dis te minorem quod geris, imperas: hinc omne principium, huc refer exitum. Di multa neglecti dederunt Hesperiae mala luctuosae. Iam bis Monaeses et Pacori manus [3,06,10] non auspicatos contudit impetus nostros et adiecisse praedam torquibus exiguis renidet. Paene occupatam seditionibus deleuit urbem Dacus et Aethiops, [3,06,15] hic classe formidatus, ille missilibus melior sagittis. Fecunda culpae saecula nuptias primum inquinauere et genus et domos: hoc fonte deriuata clades [3,06,20] in patriam populumque fluxit. Motus doceri gaudet Ionicos matura uirgo et fingitur artibus, iam nunc et incestos amores de tenero meditatur ungui. [3,06,25] Mox iuniores quaerit adulteros inter mariti uina, neque eligit cui donet inpermissa raptim gaudia luminibus remotis, sed iussa coram non sine conscio [3,06,30] surgit marito, seu uocat institor seu nauis Hispanae magister, dedecorum pretiosus emptor. Non his iuuentus orta parentibus infecit aequor sanguine Punico [3,06,35] Pyrrhumque et ingentem cecidit Antiochum Hannibalemque dirum; sed rusticorum mascula militum proles, Sabellis docta ligonibus uersare glaebas et seuerae [3,06,40] matris ad arbitrium recisos portare fustis, sol ubi montium mutaret umbras et iuga demeret bobus fatigatis, amicum tempus agens abeunte curru. [3,06,45] Damnosa quid non inminuit dies? aetas parentum, peior auis, tulit nos nequiores, mox daturos progeniem uitiosiorem. [3,07,1] Quid fles, Asterie, quem tibi candidi primo restituent uere Fauonii Thyna merce beatum, constantis iuuenem fide [3,07,5] Gygen? Ille Notis actus ad Oricum post insana Caprae sidera frigidas noctes non sine multis insomnis lacrimis agit. Atqui sollicitae nuntius hospitae, [3,07,10] suspirare Chloen et miseram tuis dicens ignibus uri, temptat mille uafer modis. Vt Proetum mulier perfida credulum falsis inpulerit criminibus nimis [3,07,15] casto Bellerophontae maturare necem, refert; narrat paene datum Pelea Tartaro, Magnessam Hippolyten dum fugit abstinens, et peccare docentis [3,07,20] fallax historias monet. Frustra: nam scopulis surdior Icari uocis audit adhuc integer. At tibi ne uicinus Enipeus plus iusto placeat caue; [3,07,25] quamuis non alius flectere equum sciens aeque conspicitur gramine Martio, nec quisquam citus aeque Tusco denatat alueo, prima nocte domum claude neque in uias [3,07,30] sub cantu querulae despice tibiae et te saepe uocanti duram difficilis mane. [3,08,1] Martis caelebs quid agam Kalendis, quid uelint flores et acerra turis plena miratis positusque carbo in caepite uiuo, [3,08,5] docte sermones utriusque linguae. Voueram dulcis epulas et album Libero caprum prope funeratus arboris ictu. Hic dies anno redeunte festus [3,08,10] corticem adstrictum pice dimouebit amphorae fumum bibere institutae consule Tullo. Sume, Maecenas, cyathos amici sospitis centum et uigilis lucernas [3,08,15] perfer in lucem; procul omnis esto clamor et ira. Mitte ciuilis super urbe curas. Occidit Daci Cotisonis agmen, Medus infestus sibi luctuosis [3,08,20] dissidet armis, seruit Hispanae uetus hostis orae Cantaber sera domitus catena, iam Scythae laxo meditantur arcu cedere campis. [3,08,25] Neglegens ne qua populus laboret, parce priuatus nimium cauere et dona praesentis cape laetus horae, linque serera. [3,09,1] 'Donec gratus eram tibi nec quisquam potior bracchia candidae ceruici iuuenis dabat, Persarum uigui rege beatior.' [3,09,5] 'Donec non alia magis arsisti neque erat Lydia post Chloen, multi Lydia nominis, Romana uigui clarior Ilia.' 'Me nunc Thressa Chloe regit, [3,09,10] dulcis docta modos et citharae sciens, pro qua non metuam mori, si parcent animae fata superstiti.' 'Me torret face mutua Thurini Calais filius Ornyti, [3,09,15] pro quo bis patiar mori, si parcent puero fata superstiti.' 'Quid si prisca redit Venus diductosque iugo cogit aeneo, si flaua excutitur Chloe [3,09,20] reiectaeque patet ianua Lydiae?' 'Quamquam sidere pulchrior ille est, tu leuior cortice et inprobo iracundior Hadria, tecum uiuere amem, tecum obeam lubens.' [3,10,1] Extremum Tanain si biberes, Lyce, saeuo nupta uiro, me tamen asperas porrectum ante foris obicere incolis plorares Aquilonibus. [3,10,5] Audis quo strepitu ianua, quo nemus inter pulchra satum tecta remugiat uentis, et positas ut glaciet niues puro numine Iuppiter? Ingratam Veneri pone superbiam, [3,10,10] ne currente retro funis eat rota: non te Penelopen difficilem procis Tyrrhenus genuit parens. O quamuis neque te munera nec preces nec tinctus uiola pallor amantium [3,10,15] nec uir Pieria paelice saucius curuat, supplicibus tuis parcas, nec rigida mollior aesculo nec Mauris animum mitior anguibus: non hoc semper erit liminis aut aquae [3,10,20] caelestis patiens latus. [3,11,1] Mercuri, nam te docilis magistro mouit Amphion lapides canendo, tuque testudo resonare septem callida neruis, [3,11,5] nec loquax olim neque grata, nunc et diuitum mensis et amica templis, dic modos, Lyde quibus obstinatas applicet auris, quae uelut latis equa trima campis [3,11,10] ludit exultim metuitque tangi, nuptiarum expers et adhuc proteruo cruda marito. Tu potes tigris comitesque siluas ducere et riuos celeres morari; [3,11,15] cessit inmanis tibi blandienti ianitor aulae Cerberus, quamuis furiale centum muniant angues caput eius atque spiritus taeter saniesque manet [3,11,20] ore trilingui. Quin et Ixion Tityosque uoltu risit inuito, stetit urna paulum sicca, dum grato Danai puellas carmine mulces. [3,11,25] Audiat Lyde scelus atque notas uirginum poenas et inane lymphae dolium fundo pereuntis imo seraque fata, quae manent culpas etiam sub Orco. [3,11,30] Impiae (nam quid potuere maius?) impiae sponsos potuere duro perdere ferro. Vna de multis face nuptiali digna periurum fuit in parentem [3,11,35] splendide mendax et in omne uirgo nobilis aeuom, 'Surge', quae dixit iuueni marito, 'surge, ne longus tibi somnus, unde non times, detur; socerum et scelestas [3,11,40] falle sorores, quae uelut nactae uitulos leaenae singulos eheu lacerant. Ego illis mollior nec te feriam neque intra claustra tenebo. [3,11,45] Me pater saeuis oneret catenis, quod uiro clemens misero peperci, me uel extremos Numidarum in agros classe releget. I, pedes quo te rapiunt et aurae, [3,11,50] dum fauet Nox et Venus, i secundo omine et nostri memorem sepulcro scalpe querellam.' [3,12,1] Miserarum est neque amori dare ludum neque dulci mala uino lauere aut exanimari metuentis patruae uerbera linguae. Tibi qualum Cythereae puer ales, tibi telas [3,12,5] operosaeque Mineruae studium aufert, Neobule, Liparaei nitor Hebri, simul unctos Tiberinis umeros lauit in undis, eques ipso melior Bellerophonte, neque pugno neque segni pede uictus; [3,12,10] catus idem per apertum fugientis agitato grege ceruos iaculari et celer arto latitantem fruticeto excipere aprum. [3,13,1] O fons Bandusiae splendidior uitro, dulci digne mero non sine floribus, cras donaberis haedo, cui frons turgida cornibus [3,13,5] primis et uenerem et proelia destinat. Frustra: nam gelidos inficiet tibi rubro sanguine riuos lasciui suboles gregis. Te flagrantis atrox hora Caniculae [3,13,10] nescit tangere, tu frigus amabile fessis uomere tauris praebes et pecori uago. Fies nobilium tu quoque fontium me dicente cauis impositam ilicem [3,13,15] saxis, unde loquaces tymphae desiliunt tuae. [3,14,1] Herculis ritu modo dictus, o plebs, morte uenalem petiisse laurum, Caesar Hispana repetit penatis nictor ab ora. [3,14,5] Vnico gaudens mulier marito prodeat iustis operata sacris et soror clari ducis et decorae supplice uitta uirginum matres iuuenumque nuper [3,14,10] sospitum. Vos, o pueri et puellae ac iam uirum expertae, male + ominatis parcite uerbis. Hic dies uere mihi festus atras eximet curas; ego nec tumultum [3,14,15] nec mori per uim metuam tenente Caesare terras. I, pete unguentum, puer, et coronas et cadum Marsi memorem duelli, Spartacum si qua potuit uagantem [3,14,20] fallere testa. Dic et argutae properet Neaerae murreum nodo cohibere crinem; si per inuisum mora ianitorem fiet, abito. [3,14,25] Lenit albescens animos capillus litium et rixae cupidos proteruae; non ego hoc ferrem calidus iuuenta consule Planco. [3,15,1] Vxor pauperis Ibyci, tandem nequitiae fige modum tuae famosisque laboribus; maturo propior desine funeri [3,15,5] inter ludere uirgines et stellis nebulam spargere candidis. Non, si quid Pholoen satis, et te, Chlori, decet. Filia rectius expugnat iuuenum domos, [3,15,10] pulso Thyias uti concita tympano. Illam cogit amor Nothi lasciua similem ludere capreae: te lanae prope nobilem tonsae Luceriam, non citharae decent [3,15,15] nec flos purpureus rosae nec poti uetulam faece tenus cadi. [3,16,1] Inclusam Danaen turris aenea robustaeque fores et uigilum canum tristes excubiae munierant satis nocturnis ab adulteris, [3,16,5] si non Acrisium, uirginis abditae custodem pauidum, Iuppiter et Venus risissent: fore enim tutum iter et patens conuerso in pretium deo. Aurum per medios ire satellites [3,16,10] et perrumpere amat saxa potentius ictu fulmineo; concidit auguris Argiui domus ob lucrum demersa exitio; diffidit urbium portas uir Macedo et subruit aemulos [3,16,15] reges muneribus; munera nauium saeuos inlaqueant duces. Crescentem sequitur cura pecuniam maiorumque fames. Iure perhorrui late conspicuum tollere uerticem, [3,16,20] Maecenas, equitum decus. Quanto quisque sibi plura negauerit, ab dis plura feret; nil cupientium nudus castra peto et transfuga diuitum partis linquere gestio, [3,16,25] contemptae dominus splendidior rei, quam si quicquid arat inpiger Apulus occultare meis dicerer horreis, magnas inter opes inops. Purae riuus aquae siluaque iugerum [3,16,30] paucorum et segetis certa fides meae fulgentem imperio fertilis Africae fallit sorte beatior. Quamquam nec Calabrae mella ferunt apes nec Laestrygonia Bacchus in amphora [3,16,35] languescit mihi nec pinguia Gallicis crescunt uellera pascuis, inportuna tamen pauperies abest, nec, si plura uelim, tu dare deneges. Contracto melius parua cupidine [3,16,40] uectigalia porrigam quam si Mygdoniis regnum Alyattei campis continuem. Multa petentibus desunt multa; bene est cui deus obtulit parca quod satis est manu. [3,17,1] Aeli uetusto nobilis ab Lamo quando et priores hinc Lamias ferunt denominatos et nepotum per memores genus omne fastos, [3,17,5] auctore ab illo ducis originem, qui Formiarum moenia dicitur princeps et innantem Maricae litoribus tenuisse Lirim, late tyrannus, cras foliis nemus [3,17,10] multis et alga litus inutili demissa tempestas ab Euro sternet, aquae nisi fallit augur annosa cornix. Dum potes, aridum conpone lignum; cras Genium mero [3,17,15] curabis et porco bimenstri cum famulis operum solutis. [3,18,1] Faune, Nympharum fugientum amator, per meos finis et aprica rura lenis incedas abeasque paruis aequus alumnis, [3,18,5] si tener pleno cadit haedus anno larga nec desunt Veneris sodali uina craterae, uetus ara multo fumat odore. Ludit herboso pecus omne campo, [3,18,10] cum tibi Nonae redeunt Decembres, festus in pratis uacat otioso cum boue pagus; inter audacis lupus errat agnos, spargit agrestis tibi silua frondes, [3,18,15] gaudet inuisam pepulisse fossor ter pede terram. [3,19,1] Quantum distet ab Inacho Codrus, pro patria non timidus mori, narras, et genus Aeaci, et pugnata sacro bella sub Ilio. [3,19,5] Quo Chium pretio cadum mercemur, quis aquam temperet ignibus, quo praebente domum et quota Paelignis caream frigoribus, taces. Da lunae propere nouae, [3,19,10] da noctis mediae, da, puer, auguris Murenae. Tribus aut nouem miscentur cyathis pocula commodis? Qui Musas amat imparis, ternos ter cyathos attonitus petet [3,19,15] uates, tris prohibet supra rixarum metuens tangere Gratia nudis iuncat sororibus. Insanire iuuat... Cur Berecyntiae cessant flamina tibiae? [3,19,20] Cur pendet tacita fistula cum lyra? Parcentis ego dexteras odi: sparge rosas; audiat inuidus dementem strepitum Lycus, et uicina seni non habilis Lyco. [3,19,25] Spissa te nitidum coma, puro te similem, Telephe, Vespero tempestiua petit Rhode: me lentus Glycerae torret amor meae. [3,20,1] Non uides quanto moueas periclo, Pyrrhe, Gaetulae catulos leaenae? Dura post paulo fugies inaudax proelia raptor, [3,20,5] cum per obstantis iuuenum cateruas ibit insignem repetens Nearchum: grande certamen tibi praeda cedat maior, an illi. Interim, dum tu celeris sagittas [3,20,10] promis, haec dentes acuit timendos, arbiter pugnae prosuisse nudo sub pede palmam fertur, et leni recreare uento sparsum odoratis umerum capillis, [3,20,15] qualis aut Nireus fuit aut aquosa raptus ab Ida. [3,21,1] O nata mecum consule Manlio, seu tu querellas siue geris iocos seu rixam et insanos amores seu facilem, pia testa, somnum, [3,21,5] quocumque lectum nomine Massicum seruas, moueri digna bono die, descende, Coruino iubente promere languidiora uina. Non ille, quamquam Socraticis madet [3,21,10] sermonibus, te negleget horridus: narratur et prisci Catonis saepe mero caluisse uirtus. Tu lene tormentum ingenio admoues plerumque duro; tu sapientium [3,21,15] curas et arcanum iocoso consilium retegis Lycaeo. Tu spem reducis mentibus anxiis uiresque et addis cornua pauperi, post te neque iratos trementi [3,21,20] regum apices neque militum arma. Te Liber et si laeta aderit Venus segnesque nodum soluere Gratiae uiuaeque procucent lucernae, dum rediens fugat astra Phoebus. [3,22,1] Montium custos nemorumque uirgo, quae laborantis utero puellas ter uocata audis adimisque leto, diua triformis, [3,22,5] inminens uillae tua pinus esto, quam per exactos ego laetus annos uerris obliquom meditantis ictum sanguine donem. [3,23,1] Caelo supinas si tuleris manus nascente luna, rustica Phidyle, si ture placaris et horna fruge Lares auidaque porca [3,23,5] nec pestilentem sentiet Africum fecunda uitis nec sterilem seges robiginem aut dulces alumni pomifero graue tempus anno. Nam quae niuali pascitur Algido [3,23,10] deuota quercus inter et ilices aut crescit Albanis in herbis uictima, pontificum securis ceruice tinguet; te nihil attinet temptare multa caede bidentium [3,23,15] paruos coronantem marino rore deos fragilique myrto. Inmunis aram si tetigit manus, non sumptuosa blandior hostia molliuit auersos Penatis [3,23,20] farre pio et saliente mica. [3,24,1] Intactis opulentior thesauris Arabum et diuitis Indiae caementis licet occupes terrenum omne tuis et mare publicum: [3,24,5] si figit adamantinos summis uerticibus dira Necessitas clauos, non animum metu, non mortis laqueis expedies caput. Campestres melius Scythae, [3,24,10] quorum plaustra uagas rite trahunt domos, uiuunt et rigidi Getae inmetata quibus iugera liberas fruges et Cererem ferunt nec cultura placet longior annua [3,24,15] defunctumque laboribus aequali recreat sorte uicarius. Illic matre carentibus priuignis mulier temperat innocens nec dotata regit uirum [3,24,20] coniunx nec nitido fidit adultero; dos est magna parentium uirtus et metuens alterius uiri certo foedere castitas, et peccare nefas aut pretium est mori. [3,24,25] O quisquis uolet impias caedis et rabiem tollere ciuicam, si quaeret Pater Vrbium suscribi statuis, indomitam audeat refrenare licentiam, [3,24,30] clarus postgenitis; quatenus, heu nefas! uirtutem incolumem odimus, sublatam ex oculis quaerimus inuidi. Quid tristes querimoniae si non supplicio culpa reciditur, [3,24,35] quid leges sine moribus uanae proficiunt, si neque feruidis pars inclusa caloribus mundi nec Boreae finitimum latus durataeque solo niues [3,24,40] mercatorem abigunt, horrida callidi uincunt aequora nauitae? Magnum pauperies obprobrium iubet quiduis et facere et pati uirtutisque uiam deserit arduae. [3,24,45] Vel non in Capitolium quo clamor uocat et turba fauentium uel non in mare proximum gemmas et lapides, aurum et inutile, summi materiem mali, [3,24,50] mittamus, scelerum si bene paenitet. Eradenda cupidinis praui sunt elementa et tenerae nimis mentes asperioribus formandae studiis. Nescit equo rudis [3,24,55] haerere ingenuus puer uenarique timet, ludere doctior seu Graeco iubeas trocho seu malis uetita legibus alea, cum periura patris fides [3,24,60] consortem socium fallat et hospites, indignoque pecuniam haredi properet. Scilicet inprobae crescunt diuitiae, tamen curtae nescio quid semper abest rei. [3,25,1] Quo me, Bacche, rapis tui plenum? Quae nemora aut quos agor in specus uelox mente noua? Quibus antrum egregii Caesaris audiar [3,25,5] aeternum meditans decus stellis inserere et consilio Iouis? Dicam insigne, recens, adhuc indictum ore alio. Non secus in iugis exsomnis stupet Euhias, [3,25,10] Hebrum prospiciens et niue candidam Thracen ac pede barbaro lustratam Rhodopen, ut mihi deuio ripas et uacuum nemus mirari libet. O Naiadum potens [3,25,15] Baccharumque ualentium proceras manibus uertere fraxinos, nil paruum aut humili modo, nil mortale loquar. Dulce periculum est, o Lenaee, sequi deum [3,25,20] cingentem uiridi tempora pampino. [3,26,1] Vixi puellis nuper idoneus et militaui non sine gloria; nunc arma defunctumque bello barbiton hic paries habebit, [3,26,5] laeuom marinae qui Veneris latus custodit. Hic, hic ponite lucida funalia et uectis et arcus oppositis foribus minacis. O quae beatum diua tenes Cyprum et [3,26,10] Memphin carentem Sithonia niue regina, sublimi flagello tange Chloen semel arrogantem. [3,27,1] Impios parrae recinentis omen ducat et praegnans canis aut ab agro raua decurrens lupa Lanuuino fetaque uolpes; [3,27,5] rumpat et serpens iter institutum, si per obliquom similis sagittae terruit mannos: ego cui timebo prouidus auspex, antequam stantis repetat paludes [3,27,10] imbrium diuina auis inminentum, oscinem coruum prece suscitabo solis ab ortu. Sis licet felix, ubicumque mauis, et memor nostri, Galatea, uiuas, [3,27,15] teque nec laeuus uetet ire picus nec uaga cornix. Sed uides quanto trepidet tumultu pronus Orion? Ego quid sit ater Hadriae noui sinus et quid albus [3,27,20] peccet Iapyx. Hostium uxores puerique caecos sentiant motus orientis Austri et aequoris nigri fremitum et trementis uerbere ripas. [3,27,25] Sic et Europe niueum doloso credidit tauro latus et scatentem beluis pontum mediasque fraudes palluit audax. Nuper in pratis studiosa florum et [3,27,30] debitae Nymphis opifex coronae nocte sublustri nihil astra praeter uidit et undas. Quae simul centum tetigit potentem oppidis Creten: 'Pater, o relictum [3,27,35] filiae nomen pietasque' dixit 'uicta furore! Vnde quo ueni? Leuis una mors est uirginum culpae. Vigilansne ploro turpe commissum an uitiis carentem [3,27,40] ludit imago uana quae porta fugiens eburna somnium ducit? Meliusne fluctus ire per longos fuit an recentis carpere flores? [3,27,45] Si quis infamen mihi nunc iuuencum dedat iratae, lacerare ferro et frangere enitar modo multum amati cornua monstri. Impudens liqui patrios Penates, [3,27,50] impudens Orcum moror. O deorum si quis haec audis, utinam inter errem nuda leones. Antequam turpis macies decentis occupet malas teneraeque sucus [3,27,55] defluat praedae, speciosa quaero pascere tigris. Vilis Europe, pater urget absens: quid mori cessas? Potes hac ab orno pendulum zona bene te secuta [3,27,60] laedere collum. Siue te rupes et acuta leto saxa delectant, age te procellae crede ueloci, nisi erile mauis carpere pensum [3,27,65] regius sanguis dominaeque tradi barbarae paelex.' Aderat querenti perfidum ridens Venus et remisso filius arcu. Mox, ubi lusit satis: 'Abstineto' [3,27,70] dixit 'irarum calidaeque rixae, cum tibi inuisus laceranda reddet cornua taurus. Vxor inuicti Iouis esse nescis. Mitte singultus, bene ferre magnam [3,27,75] disce fortunam; tua sectus orbis nomina ducet'. [3,28,1] Festo quid potius die Neptuni faciam? Prome reconditum, Lyde, strenua Caecubum munitaeque adhibe uim sapientiae. [3,28,5] Inclinare meridiem sentis ac, ueluti stet uolucris dies, parcis deripere horreo cessantem Bibuli consulis amphoram? Nos cantabimus inuicem [3,28,10] Neptunum et uiridis Nereidum comas, tu curua recines lyra Latonam et celeris spicula Cynthiae; summo carmine, quae Cnidon fulgentisque tenet Cycladas et Paphum [3,28,15] iunctis uisit oloribus; dicetur merita Nox quoque nenia. [3,29,1] Tyrrhena regum progenies, tibi non ante uerso lene merum cado cum flore, Maecenas, rosarum et pressa tuis balanus capillis [3,29,5] iamdudum apud me est: eripe te morae nec semper udum Tibur et Aefulae decliue contempleris aruom et Telegoni iuga parricidae. Fastidiosam desere copiam et [3,29,10] molem propinquam nubibus arduis, omitte mirari beatae fumum et opes strepitumque Romae. Plerumque gratae diuitibus uices mundaeque paruo sub lare pauperum [3,29,15] cenae sine aulaeis et ostro sollicitam explicuere frontem. Iam clarus occultum Andromedae pater ostendit ignem, iam Procyon furit et stella uesani Leonis [3,29,20] sole dies referente siccos; iam pastor umbras cum grege languido riuomque fessus quaerit et horridi dumeta Siluani caretque ripa uagis taciturna uentis. [3,29,25] Tu ciuitatem quis deceat status curas et urbi sollicitus times quid Seres et regnata Cyro Bactra parent Tanaisque discors. Prudens futuri temporis exitum [3,29,30] caliginosa nocte premit deus ridetque, si mortalis ultra fas trepidat. Quod adest memento componere aequus; cetera fluminis ritu feruntur, nunc medio aequore [3,29,35] cum pace delabentis Etruscum in mare, nunc lapides adesos stirpisque raptas et pecus et domos uolentis una, non sine montium clamore uicinaeque siluae, [3,29,40] cum fera diluuies quietos inritat amnis. Ille potens sui laetusque deget cui licet in diem dixisse: 'Vixi': cras uel atra nube polum Pater occupato [3,29,45] uel sole puro; non tamen inritum, quodcumque retro est, efficiet neque diffinget infectumque reddet quod fugiens semel hora uexit. Fortuna saeuo laeta negotio et [3,29,50] ludum insolentem ludere pertinax transmutat incertos honores, nunc mihi, nunc alii benigna. Laudo manentem; si celeris quatit pinnas, resigno quae dedit et mea [3,29,55] uirtute me inuoluo probamque pauperiem sine dote quaero. Non est meum, si mugiat Africis malus procellis, ad miseras preces decurrere et uotis pacisci, [3,29,60] ne Cypriae Tyriaeque merces addant auaro diuitias mari; tunc me biremis praesidio scaphae tutum per Aegaeos tumultus aura feret geminusque Pollux. [3,30,1] Exegi monumentum aere perennius regalique situ pyramidum altius, quod non imber edax, non Aquilo inpotens possit diruere aut innumerabilis [3,30,5] annorum series et fuga temporum. Non omnis moriar multaque pars mei uitabit Libitinam; usque ego postera crescam laude recens, dum Capitolium scandet cum tacita uirgine pontifex. [3,30,10] Dicar, qua uiolens obstrepit Aufidus et qua pauper aquae Daunus agrestium regnauit populorum, ex humili potens princeps Aeolium carmen ad Italos deduxisse modos. Sume superbiam [3,30,15] quaesitam meritis et mihi Delphica lauro cinge uolens, Melpomene, comam.