http://geschichte.digitale-sammlungen.de/decretum-gratiani/online/angebot Decretum Gratiani. CONCORDIA DISCORDANTIUM CANONUM AC PRIMUM DE IURE NATURAE ET CONSTITUTIONIS. DISTINCTIO PRIMA. C. I. Diuinae leges natura, humanae moribus constant. C. II. Ius genus, lex species eius est. C. III. Quid sit lex. C. IV. Quid sit mos. C. V. Quid sit consuetudo. C. VI. Que sint species iuris. C. VII. Quid sit ius naturale. C. VIII. Quid sit ius ciuile. C. IX. Quid sit ius gentium. C. X. Quid sit ius militare. C. XI. Quid sit ius publicum. C. XII. Quid sit ius Quiritum. DISTINCTIO II. C. I. Quid sit lex. C. II. Quid plebisscitum. C. III. Quid senatusconsultum. C. IV. Quid constitutio uel edictum. C. V. Que sint responsa prudentum. C. VI. Que sint tribuniciae leges uel consulares. C. VII. Quid sit lex satyra. C. VIII. Que sint Rodiae leges. DISTINCTIO III. C. I. Quid sit canon. C. II. Unde regula dicatur. C. III. Quid sit priuilegium. C. IV. Quid sit officium legum. DISTINCTIO IV. C. I. Quare leges sint factae. C. II. Qualis debeat esse lex. C. III. De legibus tunc est iudicandum, cum instituuntur, non cum institutae fuerint. C. IV. Septem ebdomadibus a carne et deliciis ante pascha clerici abstineant. C. V. Septimam ebdomadam Thelesphorus quadragesimae addit. C. VI. A quinquagesima ieiunandi propositum sumant, quos ecclesiastici gradus dignitas exornat. DISTINCTIO V. {C. I. PALEA. C. II. Mulier in ipsa qua genuerit hora gratias actura ecclesiam intrare non prohibetur. C. III. Mulierem enixam, uel quod ab ea genitum fuerit, eadem hora nihil prohibet baptizari. C. IV. Antequam puer ablactetur, uel mater purificetur, ad eius concubitum uir non accedat. DISTINCTIO VI. C. I. De multiplici genere illusionis. C. II. Peccatum non dicitur perpetratum cogitatione solum, sed delectatione et consensu. C. III. Quando sit peccatum nocturnis imaginibus illudi. DISTINCTIO VII. C. I. De conditoribus legum. C. II. Nomina eorum, qui leges XII. tabularum exposuerunt. DISTINCTIO VIII. C. I. Iure diuino omnia sunt communia omnibus: iure uero constitutionis hoc meum, illud alterius est. C. II. Aduersus naturale ius nulli quicquam agere licet. C. III. Mala consuetudo radicitus est euellenda. C. IV. Veritati et rationi consuetudo est postponenda. C. V. Quelibet consuetudo ueritati est postponenda. C. VI. Veritate reuelata, consuetudinem sibi cedere oportet. C. VII. Consuetudo rationi frustra opponitur. C. VIII. Rationem consuetudo impedire non debet. C. IX. Dei ueritatem, non hominum consuetudinem sequi oportet. DISTINCTIO IX C. I. Leges principum naturali iuri preualere non debent. C. II. Principes tenentur et ipsi uiuere legibus suis. C. III. Scripturis canonicis tractatorum litterae deseruiunt. C. IV. In tractatorum opusculis multa corrigenda inueniuntur. C. V. In scripturis canonicis mendacia non admittuntur. C. VI. Libris ueterum ebrea uolumina, nouis greca auctoritatem impendunt. C. VII. Nichil auctoritatis canonicis remanebit scripturis, si ad eas mendacia fuerint admissa. C. VIII. Litteris omnium episcoporum sacra scriptura preponatur. C. IX. Contra diuina mandata calumpniae non colligantur ex quorumlibet dictis episcoporum. C. X. Non debetur par reuerentia canonicis scripturis et expositionibus earum. C. XI. Exemplis ratio sana prefertur. DISTINCTIO X. C. I. Lex imperatorum ecclesiastica iura dissoluere non potest. C. II. Nichil quod euangelicis regulis obuiet, imperatori agere licet. C. III. In ecclesiasticis causis regia uoluntas sacerdotibus non est preferenda. C. IV. Moribus et decretis Romanorum Pontificum constitutiones contraire non possunt. C. V. Que sacerdotum sunt, regibus usurpare non licet. C. VI. Tribunalia regum sacerdotali sunt potestati subiecta. C. VII. Leges imperatorum in adiutorium ecclesiae licet assumi. C. VIII. Reges pontificibus pro eterna uita, et pontifices regibus pro temporalibus indigent. C. IX. Leges imperatorum custodiri oportet. C. X. Legis auctoritate dissoluitur quod contra eam fit. C. XI. Leges principum, et regulas patrum contempni non decet. C. XII. Seruentur ab omnibus Romanorum principum leges. C. XIII. Romana lex nullius temeritate debet corrumpi. DISTINCTIO XI. C. I. Prauus usus ratione superetur et lege. C. II. Statutis Pontificum consuetudo cuiusquam refragari non potest. C. III. A consuetudine Romanae ecclesiae membris dissentire non licet. C. IV. Usus et consuetudo legem et rationem uincere non potest. C. V. Inuiolabilis est consuetudo, que nec humanis legibus nec sacris canonibus obuiare monstratur. C. VI. Laudabilis est consuetudo, que nichil fidei contrarium usurpat. C. VII. Ubi auctoritas deficit, mos populi et maiorum instituta pro lege seruentur. C. VIII. Auctoritate et traditione generali uel speciali ecclesia regitur. C. IX. Valet ad fidem catholicae auctoritas ecclesiae. C. X. Ab apostolicis institutis non licet recedere. C. XI. Ab omnibus seruari debet, quod Romana seruat Ecclesia. DISTINCTIO XII. C. I. Sine discretione iustitiae contra disciplinam Romanae ecclesiae nulli agere licet. C. II. Apostolicis preceptis nullus superbe resistat. C. III. Non est resistendum consuetudini, cui canonica non obsistit auctoritas. C. IV. Consuetudines, que fidei non offitiunt, ut a maioribus traditae sunt, obseruentur. C. V. Traditiones a patribus institutae, non sunt infringendae. C. VI. Mores diuturni pro lege sunt habendi. C. VII. Quicquid fit contra longam consuetudinem, reuocari oportet. C. VIII. Immota maneat consuetudo, que contra fidem catholicam nichil usurpare dignoscitur. C. IX. Non negentur que consuetudinis sunt. C. X. Non locus consuetudinem, sed consuetudo locum commendat. C. XI. Quod neque contra fidem, neque contra bonos mores esse conuincitur, indifferenter est habendum. C. XII. Resecanda sunt, que neque auctoritate, neque moribus uniuersitatis comprobantur. C. XIII. Omnes prouinciales eundem in psallendo modum teneant, quem metropolitanam sedem habere cognouerint. C. XIV. Ordo seruetur in matutinis et uespertinis offitiis unus et idem. DISTINCTIO XIII. C. I. Minus malum de duobus est eligendum. C. II. De eodem. DISTINCTIO XIV. C. I. Non sunt a nobis aliqua committenda delicta, ne alii grauiora committant. DISTINCTIO XV. C. I. Quo tempore ceperint canones generalium conciliorum. C. II. De auctoritate quatuor conciliorum. C. III. Que concilia sancta Romana ecclesia suscipiat. DISTINCTIO XVI. C. I. Apostolorum canones apostolica reiciuntur auctoritate. C. II. Apostolorum canones sunt recipiendi. C. III. Exceptis quinquaginta capitulis canones apostolorum inter apocrifa deputantur. {C. IV. Item} VI. Sinodus, c. 2. C. V. Sexta sinodus auctoritate Adriani corroboratur. C. VI. Sexta sinodus canones conscripsit. C. VII. Constitutiones sinodi sextae. C. VIII. Auctoritate Romani Pontificis sancta octo concilia roborantur. C. IX. De temporibus conciliorum. {C. X.} {C. XI.} C. XII. Epistola Athanasii postulantis capitula Niceni concilii. C. XIII. Niceni concilii tantum capitula habentur. C. XIV. Auctoritate apostolica Sardicense concilium recipitur. DISTINCTIO XVII. C. I. Absque Romani Pontificis auctoritate congregari sinodus non debet. C. II. Non est ratum concilium, quod auctoritate Romanae ecclesiae fultum non fuerit. C. III. Nullus usurpet concessa Romanae ecclesiae. C. IV. Absque apostolicae sedis auctoritate sinodum aliquibus congregare non licet. C. V. Non est concilium, sed conuenticulum, quod sine sedis apostolicae auctoritate celebratur. C. VI. Prouincialia concilia sine Romani Pontificis presentia pondere carebunt. {C. VII.} Ait enim Gregorius I., {lib. VII. reg. epist. 112.} DISTINCTIO XVIII. C. I. Ex Cabilonensi Concilio, c. 6. C. II. Bini conuentus per singulos annos ab episcopis celebrentur. C. III. Quo tempore concilia episcoporum sunt celebranda. C. IV. Ad morum correctionem et controuersiarum dissolutionem bis in anno episcopale concilium fiat. C. V. Se ipsos accusant, qui uocati ad sinodum uenire contempnunt. C. VI. Corripiantur episcopi, qui ad concilium uocati uenire recusant. C. VII. Canonicis subiaceat penis metropolitanus, qui saltem semel in anno celebrare concilium negligit. C. VIII. Non cogantur presbiteri sacerdotalia eulogia ad concilium deferre. C. IX. Sine graui necessitate episcopus ad sinodum ire non tardet. C. X. Excusatorias litteras dirigant, qui grauati ad sinodum ire non possunt. C. XI Item ex Concilio Turonensi. {cap. 2.} C. XII. A communione sit alienus, qui contempsit. C. XIII. Usque ad proximam sinodum a communione abstineat, qui a metropolitano uocatus absque graui necessitate sinodo adesse contempsit. C. XIV. Communione priuetur episcopus, qui a metropolitano uocatus ad sinodum uenire contempnit. C. XV. Presbiteri et diaconi, et cuncti, qui se lesos existimant, ad metropolitanam sinodum conueniant. C. XVI. Item ex Concilio Bylonensi. C. XVII. Que in conciliis statuuntur, singuli episcoporum suis ecclesiis notificent. DISTINCTIO XIX. C. I. Decretales epistolae uim auctoritatis habent. C. II. Omnes sanctiones apostolicae sedis irrefragabiliter sunt obseruandae. C. III. Tolerandum est iugum, quod a sancta sede imponitur, licet importabile uideatur. C. IV. Quicquid Romana ecclesia statuit uel ordinat, ab omnibus est obseruandum. C. V. A pontificalibus sit alienus offitiis, qui apostolicis non uult obedire praeceptis. C. VI. Inter canonicas scripturas decretales epistolae connumerantur. C. VII. Ministerii diuini se extorrem intelligat, qui a soliditate Petri recedit. C. VIII. Nulla lesionis portio attingat qui ab hereticis iam dampnatis ordinatur. C. IX. Anastasius a Deo reprobatus, nutu diuino percussus est. C. X. Que circa indisciplinatos, uel ab eis geruntur, in irritum reuocentur. DISTINCTIO XX. C. I. Aliorum scripturae Romanorum Pontificum decretis non sunt preponendae. C. II. Corripiendi sunt, qui decreta Romanorum Pontificum uel non habent, uel non obseruant. C. III. Ad quos recurrendum sit, cum sacrae scripturae auctoritas non occurrit. DISTINCTIO XXI. C. I. Unde nomen ecclesiasticorum graduum sumatur. C. II. Romana ecclesia a Christo primatum accepit. C. III. Primatum Romanae ecclesiae non aliqua sinodus, sed Christus instituit. C. IV. Inferiores a superioribus iudicandi sunt. C. V. De eodem. C. VI. Inferiores maioribus nec benedicere nec maledicere possunt. C. VII. C. VIII. Maiores a minoribus iudicari non possunt. C. IX. Minorum sentencia maiores dampnare non ualent. DISTINCTIO XXII. C. I. Romana ecclesia ceterarum primatum obtinuit. C. II. Non ab apostolis, sed ab ipso Domino Romana ecclesia primatum obtinuit. C. III. Secundum a Romano Pontifice Constantinopolitanus obtinet locum. C. IV. Apostolicae sedi Constantinopolitanam constat esse subiectam. C. V. Constantinopolitanus episcopus auctoritate deponitur. C. VI. Constantinopolitana ecclesia secundum a Romana obtinet locum. C. VII. Que patriarchalium sedium primum uel deinceps teneat locum. DISTINCTIO XXIII. C. I. Decretum Nicolai Papae de electione Romani Pontificis. C. II. Quomodo sit examinandus, qui in episcopum eligitur. C. III. Qualis esse debeat clericorum conuersatio. C. IV. Qui digne sacramenta tractare non possunt, ad ministerium non eligantur diuinum. C. V. Si electo in episcopum aliqua obiciuntur, quinque uel sex episcopi ad eius purgationem perueniant. C. VI. Vota suae promissionis spondeant, quos ecclesiastica promouet disciplina. C. VII. Qualiter ordinetur episcopus. C. VIII. Qualiter ordinetur presbiter. {Ex eodem c. 3.} C. IX. Quod quisque accepit tempore consecrationis, ferat tempore oblationis. C. X. Absque apostolica licentia dalmaticis neque episcopis neque diaconibus uti licet. C. XI. Qualiter ordinetur diaconus. C. XII. Nec presbiteris, nec diaconibus in consecratione crismate manus perungantur. C. XIII. Ex Concilio Hispalensis II. c. 5. C. XIV. Et ordinator, et ordinatus dampnationis subeat penam, cum episcopus manum imponit, et alius orationem dicit. C. XV. Qualiter ordinetur subdiaconus C. XVI. Qualiter ordinetur acolitus. C. XVII. Qualiter ordinetur exorcista. C. XVIII. Qualiter ordinetur lector. C. XIX. Qualiter hostiarius. C. XX. Qualiter psalmista. C. XXI. Clerici comam nutrire prohibeantur. C. XXII. De eodem. C. XXIII. De eodem. C. XXIV. Quibus uestibus induta sanctimonialis est consecranda. C. XXV. Vestimenta altaris et uasa sacrata mulieres tangere prohibeantur. C. XXVI. Sacrarium subdiaconibus ingredi non licet. {C. XXVII.} {C. XXVIII.} C. XXIX. Mulieri in conuentu uiros docere non permittitur. C. XXX. Ministris non sacratis uasa dominica contingere non licet. C. XXXI. Cuilibet ex lectoribus uasa sacra portare non licet. C. XXXII. De eodem, et ut clerici comam non nutriant. C. XXXIII. Qualiter sponsus et sponsa sint benedicendi. DISTINCTIO XXIV. C. I. De eodem. C. II. Ante probationem nullus ordinetur clericus. C. III. Ad ministerium alicuius ecclesiae clerici eiusdem promoueantur. C. IV. Metropolitanorum et episcoporum examine promoueantur ceteri episcopi. C. V. Qui ordinandi sunt, feria quarta ad examinationem conueniant. C. VI. Sine clericorum suorum consilio episcopus clericos non ordinet. C. VII. De his, qui sine examinatione ordinantur, et postea peccata sua confitentur. DISTINCTIO XXV. C. I. Quod episcopi et ceterorum sit in ecclesia offitium. C. II. Quid ab episcopis, quid a presbiteris, quid a diaconibus audire oportet. C. III. Quare Leuita unum tantum humerum orario ambit. C. IV. Que sunt uenialia peccata, que post hanc uitam purgantur. C. V. De eodem. C. VI. A die baptismi sine crimine debet inueniri, qui in episcopum est ordinandus. DISTINCTIO XXVI. C. I. Post baptismum debet esse monogamus, qui episcopus est ordinandus. C. II. Qui ante baptismum habuerit unam, et post baptismum alteram, ordinandus non est. C. III. Bigamus probatur, qui ante baptismum habuerit unam et post baptismum alteram. C. II. Qui ante baptismum habuerit unam, et post baptismum alteram, ordinandus non est. C. III. Bigamus probatur, qui ante baptismum habuerit unam et post baptismum alteram. C. IV. In baptismate culpa dimittitur, non lex coniugii aboletur. C. V. Non peccat bigamus, sed prerogatiua sacerdotis exuitur. DISTINCTIO XXVII. C. I. Non ordinetur diaconus, nisi castitatem professus fuerit. C. II. Nubentes post uotum non sunt abinuicem separandi. C. III. De eodem. C. IV. Dampnabile est uouentibus uelle nubere. C. V. Dampnationem habebit, si nupserit, que uirginitatem uouit. C. VI. Que sanctimonialem se esse fingit non ualet nubere. C. VII. Idem ibidem. C. VIII. In sacris ordinibus constituti, non ducant uxores: et si duxerint, separentur. C. IX. Incestae sunt uirgines, que post consecrationem nubunt. DISTINCTIO XXVIII. C. I. Non fiat subdiaconus, qui se caste uicturum non promittit. C. II. Subdiaconus et supra constituti incontinentes, uxorem aut concubinam ducentes, ecclesiastico beneficio et offitio careant. C. III. Caste se uicturos promittant qui in diaconos uel presbiteros ordinantur. C. IV. Qui longam sui corporis continentiam non habet, in episcopum eligi non debet. C. V. Ad subdiaconatum accessuri continentiam profiteantur. C. VI. In coniugio constitutus ad sacerdotium assumi non debet. C. VII. Non ordinentur Diaconi, qui castitatem non profitentur. C. VIII. Diaconi non prohibeantur a ministerio pro nuptiis, si in ordinatione dicunt, se continere non posse. C. IX. Presbiter ducens uxorem, ab ordine deponatur. C. X. De eo, qui relictam cuiusdam diaconi duxit uxorem. C. XI. De uxore presbiteri uel diaconi, si alii se coniunxerit. C. XII. De eodem. C. XIII. Cuiusdam episcopi ordinatio differtur, quia uxorem habet et filios. C. XIV. Presbiter causa religionis non contempnat propriam uxorem. C. XV. Anathema sit, qui presbiterum coniugatum occasione nuptiarum discernit. C. XVI. Ab offitio abstineat presbiter non legalibus nuptiis detentus. C. XVII. De presbiteris non est laicis iudicandum. DISTINCTIO XXIX. C. I. Ex tempore, et loco et persona et causa regulae canonum intelligantur. C. II. Pro uarietate rerum temperantur regulae sanctorum. {C. III.} Pro diuersitate locorum temporum et hominum scripturae intelligendae sunt. DISTINCTIO XXX. C. I. De multimoda supersticione hereticorum, quos Gangrense concilium anathematizauit. C. II. Item de eodem. {ib. c. 17.} C. III. De eodem. Item ex eodem. {c. 14.} C. IV. De eodem. Item ex eodem. {c. 10.} C. V. Item de eodem. {ib. c. 9.} C. VI. Item de eodem. {ib. c. 13.} C. VII. Item de eodem. {ib. c. 18.} C. VIII. Item de eodem. {ib. c. 19.} C. IX. Item de eodem. {ib. c. 20.} C. X. Item de eodem. {ib. c. 3.} C. XI. Item de eodem. {ib. c. 6.} C. XII. Item de eodem. {ib. c. I.} C. XIII. Item de eodem. {ib. c. 2.} C. XIV. Item de eadem. {ib. c. 15.} C. XV. Item de eodem. {ib. c. 12.} C. XVI. Item de eodem. {ib. c. ultimo} C. XVII. Anathematizatur, qui Manicheorum supersticiones sequitur. DISTINCTIO XXXI. C. I. Qui castitatem non promisit, ab uxore sua separari non cogatur. C. II. Sacerdotibus semper castitas obseruanda precipitur. C. III. Qui diuinis sacramentis deseruiunt, continentes esse oportet. C. IV. Sacerdotes et Leuitae suis non misceantur uxoribus. C. V. Item ibidem. C. VI. Qui ab uxoris offitiis abstinent, ad sacrificia admittantur. C. VII Sacerdoti, cui semper est orandum, semper est matrimonio carendum. C. VIII. Anathema sit, qui nuptias uituperat. C. IX. De eodem. C. X. Ministris altari episcopis et presbiteris C. XI. Episcopus uel presbiter uxorem propriam a sua C. XII. Dissuasu Pahfnucii Nicena sinodus non constituit, ne presbiteri cum suis uxoribus dormirent. C. XIII. Non in perpetuum, sed tempore oblationis a C. XIV. Occidentalis, non orientalis ecclesia castitatis obtulit uotum. DISTINCTIO XXXII. C. I. Neque etiam subdiaconis conubium conceditur. C. II. Item Gregorius Leoni Episcopo Catinensi, C. III Extra sacros ordines constituti ducant uxores et ab ecclesia stipendia accipiant. C. IV. Subdiacono uxorem ducere non licet. C. V. Non audiatur missa presbiteri concubinam habenti. C. VI. Non est audienda missa presbiteri, qui concubinam habet. C. VII. Qui uxorem ducere uoluerit, ante ordinem subdiaconatus hoc faciat. C. VIII. Lectores aut uxores ducant, aut continentiam profiteantur. C. IX. Subdiaconos continentiam obseruare oportet. C. X. Beneficio et offitio careant, qui post diaconatum uxoribus uacant. C. XI. Excludendi sunt a suorum graduum dignitate subdiaconi, et deinceps, si continentes esse noluerint. C. XII. Ad sacros ordines non accedat, nisi uirgo, aut probatae castitatis. C. XIII. In tribus gradibus constituti etiam ab uxoribus abstineant. C. XIV. In minoribus ordinibus constituti uxores ducant, nisi uoto et religioso habitu prohibeantur. C. XV. Non liceat clericis alterius sectae uxorem accipere. C. XVI. Non habitent cum clericis mulieres, nisi que naturali federe omnem suspicionem excludunt. C. XVII. Item Ieronimus ad Nepotianum de uita clericorum, et alibi. C. XVIII. Presbiter uxorem suam quasi sororem diligat et quasi hostem fugiat. C. XIX. Viduae uel seniores presbiterae appellantur. DISTINCTIO XXXIII. C. I. Secundis nuptiis post baptisma copulatus, aut concubinam habens, ad sacrum ordinem conscendere non ualet. C. II. Duarum matronarum maritus post baptismum clericus non ordinetur. C. III. Arrepticii uel epileptici sacris altaribus non ministrent. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. C. VI. Qui tempore baptismi uxores habent, si postea religiose uixerint, clerici fieri non prohibentur. C. VII. De quodam episcopo, qui ante sui episcopatus apicem concubinam habuit. DISTINCTIO XXXIV. C. I. Etiam consanguinearum inmoderatam familiaritatem uitare episcopum oportet. C. II. Ex Concilio Epaonensi c. 4. C. III. C. IV. Qui non habet uxorem, loco illius concubinam licet habere. C. V. De eodem. C. VI. Ex dictis Augustini in libro VII. homiliarum, homilia 49. C. VII. Qui post mortem uxoris de ancilla filios habuerit diaconus fieri permittitur. C. VIII. Non admittatur ad clerum, qui preter uxorem aliam cognouerit. C. IX. Qui uirginem non duxit uxorem, ad sacros ordines non accedat. C. X. Bigamus, uel penitens, corpore uitiatus, litteras ignorans, curiae uel conditioni obnoxius, clericus non fiat. C. XI. Non fiat sacerdos, cuius euidenter uxorem constat adulterium admisisse. C. XII. De eodem. C. XIII. Qui ante baptisma, seu post baptisma uiduam uxorem duxerit, non admittatur ad clerum. C. XIV. Qui secunda coniugia sortitur, clericus non fiat. C. XV. Spectaculis publicis mancipatam, uel eiectam, uel ancillam ducens uxorem, diaconus non fiat. C. XVI. Que sit uidua, uel eiecta, uel meretrix. C. XVII. Inter lectores uel hostiarios deputetur subdiaconus, secundam ducens uxorem. C. XVIII. Viduam ducens uxorem, subdiaconus fieri potest. C. XIX. Nuptiarum conuiuiis presbiteri interesse non debent. C. XX. Qui cum alio uelatam, non tamen illi nuptam, uxorem duxit, sacerdos fieri non prohibetur. DISTINCTIO XXXV. C. I. Diaconus, presbiter et episcopus ebrietati et aleae deseruientes, nisi desierint, deponantur. C. II. Esus carnium et uini potus post diluuium concessus legitur, post Christi aduentum inhibitus. C. III. Alienum est a sapiente potationibus et ebrietatibus uacare. C. IV. Ignominiosum est sacerdoti affluere deliciis. C. V. De eodem. C. VI. De eodem. C. VII. De eodem. C. VIII. In paradyso abstinentia, post paradysum edendi lasciuia cepit. C. IX. Triginta diebus a communione clericus abstineat, quem ebrium fuisse constiterit. DISTINCTIO XXXVI. C. I. Illitterati et corpore uitiati non promoueantur ad clerum. C. II. Ad summum sacerdotium non aspiret, qui diuinis stipendiis non est eruditus. C. III. Sacerdotis est legis scientiam habere, non bellis, sed orationibus operam dare. DISTINCTIO XXXVII C. I. Libros gentilium non legat episcopus. C. II. Reprehenduntur sacerdotes, qui omissis euangeliis legunt comedias. C. III. In uanitate et obscuritate sensus ambulant, qui secularibus disciplinis occupantur. C. IV. Qui scripturas sacras male intelligunt, uel seculari sapientia abutuntur, uino inebriantur et sicera. C. V. Reprehenduntur episcopi, qui filios suos secularibus erudiunt litteris. C. VI. Item ex responsione Adriani Papae ad Carolum, c. 49. C. VII. B. Ieronimus ab angelo uerberatur, quia Ciceronis libros legebat. C. VIII. Non prohibeantur clerici seculares litteras legere. C. IX. Seculares litterae legendae sunt, ut non ignorentur. C. X. Gramatica legenda est, ut per eam sacrae scripturae intelligantur. C. XI. Exemplo Danielis probatur, non esse peccatum secularibus litteris erudiri. C. XII Magistros et doctores episcopi congruis locis constituant. C. XIII. Auctoritatibus gentilium eorum uanitas retunditur atque conuincitur. C. XIV. Ad intelligentiam sacrarum scripturarum secularium peritia est necessaria. C. XV. Quare prohibetur Christianus poetica figmenta legere. {C. XVI.} DISTINCTIO XXXVIII. C. I. Sacerdotibus maxime ignorantia est uitanda. C. II. Offitialem libellum ab episcopo accipiant presbiteri, cum ordinantur. C. III. Inscientia sacerdotum nec excusatione digna est nec uenia. C. IV. Canones non licet sacerdotibus ignorare. C. V. Que sacerdotibus necessaria sunt ad discendum. C. VI. Que oportet scire eum, qui episcopus est ordinandus. C. VII. De eodem. C. VIII. Sacrae scripturae inherentes non obscurantur iniquitate mundana. C. IX. Ignorantia scripturarum est ignorantia Christi. C. X. A Domino sciuntur, uel ignorantur, qui ea, que Dei sunt, sapiunt, uel ignorant. C. XI. Non qui aliquid nescit, sed qui putat se scire quod nescit, errare probatur. C. XII. Non contempnant scolastici ecclesiasticam simplicitatem. C. XIII. De eodem. C. XIV. Item Augustinus de uera religione, c. 49. et 50. C. XV. Item Ieronimus ad Pammachium, epistola LII., cuius initium est: Christiani interdum pudoris est. C. XVI. Episcopus propter obprobrium senectutis a paruulis et a minimis discere non erubescat. DISTINCTIO XXXIX. C. I. Secularium negotiorum inperiti non sunt in episcopos ordinandi. DISTINCTIO XL. C. I. Offitium sacerdotii non confert, sed adimit licentiam delinquendi. C. II. Filii sanctorum sunt, qui exercent opera eorum. C. III. Morum nobilitas, non loci uel generis, sacerdotes notificet. C. IV. Non loca uel ordines, sed merita nos Deo coniungunt. C. V. Magnitudo peccati uel dignitatis quemque fortiter deicit. C. VI. Dampnatur Apostolicus, qui suae et fraternae salutis est negligens. C. VII. Non ordines, sed uitae merita nos Deo commendant. C. VIII. Corrumpitur et ad terram sacerdotium trahitur, nisi legaliter et iuste seruetur. C. IX. Gratia, non locus saluat animam. C. X. De eodem. C. XI. De eodem. C. XII. Non est uere sacerdos omnis, qui nominatur sacerdos. DISTINCTIO XLI. C. I. Pro moribus eorum, cum quibus uiuimus, alimentis uti debemus. C. II. Non cibus, sed appetitus in culpa est. C. III. Contra suae infirmitatis consuetudinem aliquibus cibis non cogantur diuites uti. C. IV. Equanimitas tolerandi, non usus, uel abstinentia cibi iustitiam facit. C. V. Temperantia ciborum et uestium, non dissolutio eorum laudatur. C. VI. Sub specie uirtutum sepe se uicia ingerunt. C. VII. Meritis fidei et uitae, non diuitiis episcopalis auctoritas queritur. {C. VIII.} DISTINCTIO XLII. C. I. Non sint despiciendi, qui conuiuia pauperibus exhibent. C. II. In recipiendis hospitibus nulla debet esse distinctio. C. III. Clerici ad agapen uocati partem sibi non tollant. C. IV. In locis Deo sacratis nec comedere, nec accubitus sternere liceat. C. V. Nisi necessitate coacti in ecclesia clerici non conuiuentur. C. VI. De eodem. C. VII. De eodem. DISTINCTIO XLIII. C. I. De discretione predicationis, et silentii. C. II. Porcis et canibus sacra non sunt committenda. C. III. Verba predicationis persecutoribus suis prelati non subtrahant. C. IV. Non mundus est a sanguine subiectorum, qui Dei consilium illis non annunciat. C. V. Eternae dampnationis penam incurrit predicator, qui semen diuini uerbi non spargit. DISTINCTIO XLIV. C. I. Non est uacandum comessationibus et ebrietatibus. C. II. Nulli clericorum aut continentium licet tabernas intrare. C. III. Deponatur clericus, qui tabernas aut ergasterium habere uoluerit. C. IV. Nisi necessitate compulsi clerici tabernas non ingrediantur. C. V. Corripiendus est episcopus, qui conuiuiis occupatur. C. VI. De eodem. C. VII. Item ex Concilio Nanetensi. C. VIII. De eodem. C. IX. De eodem. C. X. Christiani ex simbolis conuiuia non celebrent. C. XI. Sacrarum scripturarum lectio sacerdotalibus conuiuiis semper admisceatur. C. XII. De confertis nec conuiuia facere, nec ante horam diei tertiam clericis comedere licet. DISTINCTIO XLV. C. I. Verborum correctione, non uerberibus timeri debent episcopi. {C. II.} C. III. Non asperis, sed blandis uerbis ad fidem sunt aliqui prouocandi. C. IV. Non seueritate, sed beniuolentia subditos prelati corripiant. C. V. Sicut non sunt Iudei ad fidem cogendi, ita nec conuersis ab ea recedere permittitur. C. VI. Beniuolentia plus quam seueritas erga corrigendos agat. C. VII. Deiciatur ab offitio diaconus presbiter et episcopus uerberibus timeri querens. C. VIII. Non uerberibus, sed uerbis subditos episcopi corripiant. C. IX. Disciplina non est seruanda sine misericordia, nec misericordia sine disciplina. C. X. Iuste iudicans misericordiam cum iusticia seruat. C. XI. Qui remittit, et qui corripit, uterque miseretur. C. XII. De multiplici genere elemosinarum. C. XIII. Elemosinae corporali prefertur elemosina cordis. C. XIV. Mansuetudo et districtio ab inuicem non separentur. C. XV. Vere iustus miseris compatitur, delinquentibus indignatur. C. XVI. Peccantes mansuetudine prouocentur, non austeritate abiciantur. C. XVII. In populum ira Dei deseuit, cum predicator delinquentes palpat, non corripit. C. XVIII. Qui sermone incauto conscientiam percutit infirmorum, percussor uocatur. DISTINCTIO XLVI. C. I. Arrogantes nesciunt humiliter inferre que docent. C. II. De his, qui peccantibus adulantur. C. III. Adulator uel proditor clericus ab offitio degradetur. C. IV. Excommunicentur ab episcopo, qui fratribus non probanda obiciunt. C. V. Remoueatur ab offitio clericus maledicus; scurra fratrum a profectibus inuidens non promoueatur. C. VI. De eodem. C. VII. C. VIII. Non sunt ordinandi, qui sedicionibus uacant. C. IX. Usuras exigere clericis minime licet. C. X. Nec suo nomine, nec alieno clericus fenerator existat. DISTINCTIO XLVII. C. I. Diaconus, presbiter et episcopus exigens usuras, nisi desierit, deponatur. C. II. Usuras exigens siue clericus, siue regulae subiectus, deiciatur. C. III. Temporalibus lucris deseruientes Deo nequaquam militare probantur. C. IV. Ad sacros ordines usurarii promoueri non debent. C. V. Degradetur clericus, qui usuras accipere detegitur. C. VI. Nec implicari errore, nec cupiditate sacerdotem uiolari oportet. C. VII. Qui cupiditatem a se non abscidit, bonorum auctori inherere non ualet. C. VIII. Auarus omnium bona inuadit, quorum necessitatibus subuenire ualet. C. IX. Bonorum disciplina omnium mores inmutare non ualet. C. X. Conuicia perditorum a uia rectitudinis nos mouere non debent. DISTINCTIO XLVIII. C. I. Neophitus in episcopum non est ordinandus. C. II. Qui dicantur neophiti. DISTINCTIO XLIX. C. I. Qui uiciis maculatus est sacrificium Deo offerre non debet. C. II. Indoctus, terrena lucra quaerens, uitiosus ordinari non debet. DISTINCTIO L. C. I. Lapsi in suum ordinem reparari non possunt. C. II. Qui post ordinationem labitur, depositus permanebit. C. III. Presbiter post lapsum nulla ratione in sacro ordine reparari ualet. C. IV. Post peractum homicidium sacerdotale offitium amministrari non potest. C. V. Ad maiorem gradum prouehi non potest clericus, qui paganum occiderit. C. VI. Qui se defendendo paganum occiderit, sacerdotali careat offitio. C. VII. Episcopus, presbiter, aut diaconus capitale crimen committens cadat ab offitio. C. VIII. Qui homicidii facto aut precepto, aut consilio post baptismum conscius fuerit, clericus non ordinetur. C. IX. De sacris ordinibus lapsi reparari non possunt. C. X. De eodem. C. XI. Loco lapsi alius ordinandus est. C. XII. Qui post ordinationem in lapsum ceciderit, sacra misteria non debet tractare. C. XIII. De eodem. C. XIV. Clerici post lapsum in suis ordinibus reparari possunt. C. XV. In pristinum gradum post penitenciam sacerdotes reuocari possunt. C. XVI. Lapsi reparari possunt. C. XVII. Post acerrimam penitenciam lapsi reparantur. C. XVIII. De eodem. C. XIX. Post condignam penitenciam pristina recipiuntur offitia. C. XX. De eodem. C. XXI. Per penitenciam clerici correcti gradum suum et dignitatem recipiant. C. XXII. De eodem. C. XXIII. Item Augustinus ad Bonifacium. C. XXIV. C. XXV. Quare constitutum est in ecclesia, ne post penitenciam aliquis ad clericatum redeat. C. XXVI. Reparationis beneficium non nisi post penitenciam debet concedi. C. XXVII. Inpenitentibus uenia concedi non potest. C. XXVIII. Qui sunt reparandi post lapsum, uel qui non. C. XXIX. Diaconus aut presbiter in adulterio deprehensi reparari non possunt. C. XXX. Difficile est post lapsum ad pristinum gradum redire. C. XXXI. Lapsus post penitenciam altario tantummodo ministret. C. XXXII. De sacerdotibus, diaconibus et laicis, qui idolis thurificant. C. XXXIII. Non potest restitui in sacerdotem, cuius fuerit manifestum crimen. C. XXXIV. Qui sint reparandi post lapsum, uel qui non. C. XXXV. A communione abstineat, qui lapsis ante restitutionem communicat. C. XXXVI. Clerici in obsidionibus positi necessitate si sanguinem fuderunt, post duorum annorum penitenciam offitio et communioni restituantur. C. XXXVII. Qui casu homicidium facit, ex dispensatione in suo ordine permaneat. C. XXXVIII. De eodem. C. XXXIX. Perpetuo careat offitio presbiter, qui ira conmotus, licet extra animum, aliquem interfecerit. C. XL. De eodem. C. XLI. De eodem. C. XLII. Quinquennio a communione abstineant, qui casu C. XLIII. Quibus temporum spaciis a communione abstineat C. XLIV. De his, quis sponte homicidium uel casu faciunt {C. XLV.} Item Digestis titulo de furtis. {I. Qui saccum.} C. XLVI. C. XLVII. Item Imperator Antoninus. {C. ad leg. C. XLVIII. De eodem. C. XLIX. De eodem. C. L. De eodem. C. LI. De eodem. C. LII. Lapsi in suis ordinibus reparari possunt, sed non C. LIII. Petrus post culpam negationis princeps apostolorum a Domino est institutus. C. LIV. Post negationem in fide et gradu Petrus profecit. C. LV. Non ordinetur clericus ex penitentibus. C. LVI. Bigamus, penitens, uiduae maritus, sacrae militiae se C. LVII. Non prohibeatur a clero, qui pressus languore C. LVIII. Qui ad penitenciam agendam in monasterio C. LIX. Bigami, uel quilibet post penitenciam sacris non applicentur ministeriis. C. LX. Penitentes nec etiam clerici fieri possunt. C. LXI. Non debet fieri clericus, qui post remissionem peccatorum miliciae cingulum habuit. {C. LXII.} C. LXIII. Quomodo penitentes ad penitenciam accedant. C. LXIV. Que sint obseruandas in solempni penitencia. C. LXV. Clericis non inponatur manus tamquam penitentibus. C. LXVI. Nec clerico penitenciam agere, nec penitenti ad clericatum accedere permittitur. C. LXVII. Presbiteris et diaconibus tamquam penitentibus manus inponi non debent. C. LXVIII. Causa necessitatis ad clerum penitentes admittantur. C. LXIX. Ad clericatus offitium non admittantur apostatae. DISTINCTIO LI. C. I. Post baptisma militantes, uel in foro decertantes, a sacris prohibentur ordinibus. C. II. De quibus laicis ad clericatum non possunt peruenire. C. III. Non admittantur curiales ad clericale offitium. C. IV. Non promoueatur ad diaconatum, qui post baptismum ad fideles necandum accinctus fuerit. C. V. A quibus debet esse inmunis, qui in episcopum est ordinandus. DISTINCTIO LII. C. I. De eo, qui subdiaconatus ordine postposito diaconus et presbiter est ordinatus. DISTINCTIO LIII. C. I. Quare sit constitutum, ne curiales ordinentur. DISTINCTIO LIV. C. I. Seruus ad clericatus offitium non promoueatur. C. II. De seruili condicione ad sacros ordines nullus accedat. C. III. Ex Concilio Cartaginensi I. c. 8. C. IV. Post donum libertatis famuli ecclesiae deuocentur in clerum. C. V. Ad clericatum suscipiantur qui nullo obsequio retento a dominis suis libertatem percipiunt. C. VI. Ex Concilio Tolletano. {c. 82.} C. VII. Sine consensu patroni non ordinetur, qui patrocinio cuiuslibet est obligatus. C. VIII. Ex Concilio Tolletano c. 2. C. IX. Seruus si latenter irrepserit ad sacerdotium, peculii amissione multetur. C. X. Seruus clericus factus seruituti maneat obnoxius. C. XI. De eodem. C. XII. Nec ad religiosae uitae propositum, nec ad clericatus offitium sine dominorum consensu serui admittantur. C. XIII. Ad libertatem perducantur mancipia Christiana a Iudeis conparata. C. XIV. Offitia publica Iudeis non sunt committenda. C. XV. In libertatem uendicentur serui, qui ab infidelitate ad fidem accedunt. C. XVI. Idem Ianuario Caralitano Episcopo, libro III. C. XVII. Item ex Concilio Tolletano XII. c. 9. C. XVIII. Item ex Concilio Matisconensi I. c. 16. C. XIX. De eodem. C. XX. C. XXI. De eodem. C. XXII. Monasterii seruum abbati uel monacho non licet facere liberum. C. XXIII. Si conuersationis probatae fuerit famulus ecclesiae, potest ordinari. C. XXIV. Absque patroni consensu libertus non DISTINCTIO LV. C. I. Qui de monasterialibus disciplinis ad clericale munus accedit et de laicis, anteacta eius uita examinetur. C. II. Annuae suspensioni subiaceat, qui preter canonum formam aliquem ordinat. C. III. Non ordinentur penitentes, uel inscii litterarum. C. IV. Qui semetipsum abscidit, non ordinetur. C. V. Non producantur ad clerum, qui se ipsos abscidunt. C. VI. Non est ordinandus, qui partem digiti sui uolens abscidit. C. VII. Qui per languorem a medicis dissecatur, ad clerum ualet admitti. C. VIII. Licite ordinetur episcopus, qui per hominum insidias eunuchizatur. C. IX. Non excluduntur a clero, qui a medicis, uel a barbaris, uel a dominis suis exsecantur. C. X. Non prohibetur a sacris ordinibus qui medicorum incisione claudus efficitur. C. XI. Non prohibetur a clero, qui digitum casu sibi abscidit. C. XII. Tempore sinceritatis dignitas accepta sequenti debilitate non amittatur. C. XIII. Non sunt prestanda iura sacerdotii, cui oculus est erutus. DISTINCTIO LVI. C. I. Filii presbiterorum a sacris ordinibus remouentur. C. II. Unde Damasus Papa scribit: C. III. Vicia parentum filiis non inputentur. C. IV. De eodem. C. V. Non parentum, sed propria culpa quemque condempnat. C. VI. Iniquitates parentum filiis obesse non possunt. C. VII. Non aliena culpa, sed propria aliquem ab eo, quo fungitur, deicit gradu. C. VIII. Ex adulterio natus a sacerdotio non prohibetur. C. IX. A populo Dei non separat aliquem materna condicio, sed propria culpa. C. X. Vicia parentum etiam ad posteros transeunt. C. XI. Si religiosi inuenti fuerint filii sacerdotum, C. XII. De eodem. C. XIII. Filii sacerdotum non prohibentur ab episcopatu, si ceterae uirtutes in eis inueniantur. C. XIV. De eodem. DISTINCTIO LVII. C. I. Non ordinetur presbiter, qui in egritudine constitutus baptizatur. DISTINCTIO LVIII. C. I. Monachus non ordinetur clericus, nisi uoluntate abbatis episcopo fuerit oblatus. C. II. De eodem. DISTINCTIO LIX. C. I. Non aspiret ad summum sacerdotium qui ecclesiasticis disciplinis non est inbutus. C. II. Ad sacerdotale offitium nullus, nisi per singulos C. III. Cuiuslibet meriti laicus ad summum non aspiret sacerdotium. C. IV. Non aspiret ad summum sacerdotium qui ecclesiasticis non est inbutus disciplinis. DISTINCTIO LX. C. I. Archipresbiter, uel decanus, aut archidiaconus non nisi presbiter aut diaconus ordinetur. C. II. Nullus in prepositum, uel archiepiscopum, uel archipresbiterum, uel archidiaconum nisi presbiter, uel diaconus ordinetur. C. III. De eodem. C. IV. Non eligatur in episcopum nisi in sacris ordinibus constitutus. DISTINCTIO LXI. C. I. Sacerdotes ex laicis non sunt ordinandi. C. II. De eodem. {C. III. Idem eodem loco continenter.} C. IV. De eodem. C. V. De eodem. C. VI. Non sunt eligendi ad episcopatum, nisi quos probabilis uita commendat. C. VII. De eodem. C. VIII. Rudibus et inperitis gubernacula ecclesiae non sunt committenda. {C. IX.} Unde idem Ambrosius in epistola {LXXXII.} C. X. Scolasticus ex foro aut ex administratione potest postulari episcopus. C. XI. Electio episcopi debet fieri cum solempnitate decreti omnium subscriptionibus roborati. C. XII. Extranei emeritis in suis ecclesiis non preponantur. C. XIII. De eodem. C. XIV. C. XV. De eodem. C. XVI. De eodem. C. XVII. De eodem. C. XVIII. Qui in episcopum eligitur, non sit reus criminum, que sacra lex morte punit. C. XIX. Non patiatur a quoquam presumi de rebus DISTINCTIO LXII. C. I. Non sunt habendi inter episcopos, qui nec a clericis eliguntur, nec a plebibus expetuntur. C. III. Non consecretur in episcopum nisi canonice electus. DISTINCTIO LXIII. C. I. Laici electioni pontificum se ipsos non inserant. C. II. De eodem. C. III. Electioni episcoporum inperator interesse non debet. C. IV. Apostolica auctoritate, non regio fauore episcopus est eligendus. C. V. Non recipiatur a conprouincialibus qui regia ordinatione episcopale culmen adipiscitur. C. VI. De eodem. C. VII. Irrita sit electio episcopi aut presbiteri a principibus facta. C. VIII. Non eligantur a populo, qui sunt promouendi ad clerum. C. IX. Voluntas principis in ordinatione pontificis desideratur. C. X. Clerus et populus pontificis electioni intersit. C. XI. In electione episcopi populus debet adesse. C. XII. De eodem. C. XIII. De eodem. C. XIV. De eodem. C. XV. Sacra principis ordinandis est necessaria. C. XVI. Papa rogat Augustos, ut Reatinam ecclesiam cuidam electo dignentur concedere. C. XVII. Regis precepto ab Apostolico Colonus Reatinae ecclesiae ordinatur episcopus. C. XVIII. Inperatoris epistola in electionis confirmatione C. XIX. Clericorum et ciuium uoluntate metropolitanus est ordinandus. C. XX. Cum clero et populo archipresbiteri fiat electio. C. XXI. Electus in Romanum pontificem non ordinetur, nisi eius decretum inperatori primum representetur. C. XXII. Inperator ius habet eligendi pontificem. C. XXIII. Electio Romani Pontificis ad ius pertinet C. XXIV. Precepto principum Maximo remittitur, quod absque apostolica auctoritate ordinatur. C. XXV. In episcoporum electione principis desideratur assensus. C. XXVI. Plebis non est eligere, sed electioni consentire. C. XXVII. De eodem. C. XXVIII. Presentibus legatis inperatoris ordinetur pontifex Romanus. C. XXIX. Inconsultis legatis inperatoris Adrianus {II.} ad pontificatum eligitur. C. XXX. Romani pontificis electio a Lodoico Romanis conceditur. C. XXXI. Electio et consecratio Romani Pontificis non C. XXXII. Ab inperatore uel nunciis eius electioni Romani Pontificis nullum generetur obstaculum. C. XXXIII. Iuramentum Ottonis, quod fecit domino Papae Iohanni. C. XXXIV. Liberum sit clero et populo de propria diocesi episcopum eligere. C. XXXV. Absque religiosorum uirorum consilio canonici maioris ecclesiae episcopum non eligant. C. XXXVI. Cum uota eligentium in duas se diuiserint partes, quis sit preferendus alteri. DISTINCTIO LXIV. C. I. Ab omnibus conprouincialibus episcopi ordinentur. C. II. De eodem. C. III. Ex Concilio Arausicano I. c. 21. C. IV. Ceteris assentientibus cum tribus conprouincialibus ordinetur episcopus. C. V. Non ordinetur episcopus extra conscientiam metropolitani. C. VI. Episcopi a suo metropolitano, et ipse ab eisdem consecretur. C. VII. De eodem. C. VIII. Non erit episcopus, qui preter metropolitani conscientiam fuerit ordinatus. DISTINCTIO LXV. C. I. Si ceteris consentientibus ordinationi episcoporum duo C. II. De eodem. C. III. De eodem. C. IV. Absque primatis consensu metropolitanus episcopum non ordinet. C. V. De eodem. C. VI. Unicuique ecclesiae proprius honor seruetur. C. VII. De eodem. C. VIII. De eodem. C. IX. Si unus tantum in prouincia remanserit episcopus, ad consecrationem episcopi de uicina prouincia episcopi conuocentur. DISTINCTIO LXVI. C. I. Ab omnibus suffraganeis episcopis archiepiscopus ordinetur. {C. II.} DISTINCTIO LXVII. C. I. Sacerdotes ab uno possunt ordinari episcopo. C. II. De eodem. DISTINCTIO LXVIII. C. I. Semel consecratus iterum consecrari non debet. C. II. De presbiteris, qui ordinantur ab eis, quos constat non fuisse episcopos. C. III. Non debet iterum consecrari ecclesia semel consecrata. C. IV. In quibus corepiscopi ab episcopis differant. C. V. Ordo corepiscoporum a sacra sede reprobatur. C. VI. Apostolorum in ecclesia locum tenent episcopi. DISTINCTIO LXIX. C. I. Abbates, quibus ab episcopis manus inponitur, aliquos tonsurare possunt. C. II. Non exorcizent qui ab episcopo prouecti non sunt. DISTINCTIO LXX. C. I. Nullus est absolute ordinandus. C. II. Irrita sit ordinatio sine titulo facta. DISTINCTIO LXXI. C. I. Clerici ab episcopo alterius ciuitatis non ordinentur. C. II. De eodem. C. III. Qui sine episcopi sui consensu ordinatur, irrita sit eius ordinatio. C. IV. Clericus unius ecclesiae in alia non ordinetur. C. V. Apostolica permissione unius ecclesiae clericus in altera ualet ordinari. C. VI. Sine litteris sui episcopi in aliqua ecclesia clericus non suscipiatur. C. VII. Sine litteris commendaticiis extra suam ecclesiam clericus non ministret. C. VIII. De eodem. C. IX. Absque formata clerici peregrini non suscipiantur. DISTINCTIO LXXII. C. I. Nisi eodem petente, nulli dimissoriae litterae prestentur. C. II. De eodem. C. III. In una ecclesia ordinatus in alia non suscipiatur. DISTINCTIO LXXIII. C. I. Exemplar formatae epistolae, que in Nicena C. II. Incipit epistola formata a CCCXVIII. Episcopis et ab Attico Constantinopolitanae urbis Episcopo edita: DISTINCTIO LXXIV. C. I. Annuae suspensioni subiaceat episcopus, qui inuitum C. II. Nullus promoueatur inuitus. C. III. Qui ab episcopis suis promoueri contempnunt, a loco suo deiciantur. C. IV. Item de eodem. C. V. Posteriores prioribus episcopi non preponantur. C. VI. In quo loco quis ordinatus est inuitus teneri non debet. C. VII. Non est aliquis inuitus ad episcopatum pertrahendus. C. VIII. De eodem. C. IX. Cum maiores ordinari contempserint, de minoribus DISTINCTIO LXXV. C. I. Ordinationes episcoporum qua hora fieri debeant. C. II. Ultra tres menses non differatur episcoporum ordinatio. C. III. Presbiteri et Leuitae qua hora ordinentur. C. IV. De eodem. C. V. Quare die dominico sacerdotum ordinationes celebrentur. C. VI. De eodem. C. VII. De temporibus ordinationis. DISTINCTIO LXXVI. C. I. Quibus temporibus ieiunium celebrentur. C. II. De eodem. C. III. De eodem. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. C. VI. De eodem. C. VII. Quare in supradictis mensibus ieiunia lex inperauit. {C. VIII.} {C. IX.} {C. X.} {C. XI.} C. XII. Sabato magno post horam baptismatis episcopus ualet ordinari. DISTINCTIO LXXVII. C. I. Non nisi per distinctos gradus quisquam ad sacerdotium aspiret. C. II. Que interualla temporis in singulis gradibus sint obseruanda. C. III. De eodem. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. C. VI. Minoribus XXV. annis leuitica non prestetur benedictio. C. VII. De eodem. C. VIII. Per que interualla temporum ordinetur qui de monachis in clericatum eligitur. {C. IX.} DISTINCTIO LXXVIII. C. I. Ante XXX. annos presbiter non ordinetur. C. II. De eodem. C. III. Non est ordinandus sacerdos, nisi longo probatus examine. C. IV. Ante XXX. annos presbiter non ordinetur. C. V. Necessitate cogente XXV. annorum sacerdotes ordinentur. DISTINCTIO LXXIX. C. I. De eo qui sine concordi electione Cardinalium intronizatur. C. II. Papa superstite, eo inconsulto de electione futuri Pontificis nemo audeat loqui. C. III. In apostolatus culmen nisi ex Cardinalibus non promoueatur. C. IV. De eodem. C. V. Anathematizetur episcopus uel monachus uel laicus Romanam ecclesiam inuadens, et in gradum filiorum eius prorumpens. C. VI. Anathema sit, qui canonicae electioni Romani pontificis contradicere presumpserit. C. VII. Nullius episcopi fiat electio, nisi post diem tercium depositionis alterius. C. VIII. Si temeritate concertantium duo fuerint ordinati. C. IX. De eo, qui pecunia uel populari tumultu, non canonica electione ordinatur. C. X. Si Papa de electione sui successoris decernere non poterit. C. XI. Summorum sacerdotum eiectionem sibi Dominus reseruauit. DISTINCTIO LXXX. C. I. In quibus locis primates uel patriarchae debeant ordinari. C. II. De eodem. C. III. De eodem. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. C. VI. Episcopales sedes non longo interuallo a se disiungi debent. DISTINCTIO LXXXI. C. I. Sine crimine id est sine graui peccato debet esse qui ordinatur episcopus. C. II. Monitoris personam recte non suscipit, qui uerbis, non operibus docet. C. III. Careat ordine, quem prestat, qui indignum sublimare non metuit. C. IV. Non recipit ordo ecclesiasticus, qui in examinatione, uel postea confessus ordinatur. C. V. Lapsi, per ignorantiam aut contemptu ordinantium tonsorati, deiciantur. C. VI. Alienus fiat a ministerio, qui illud uiuendo illicite polluit. C. VII. Cuilibet ab ordine deponendo episcopi prouidentia locus penitenciae deputetur. C. VIII. Retrudantur in monasterio presbiteri, qui penitenciam agere contempnunt. C. IX. Mutatio loci ualet conuersis ad penitenciam. C. X. Clericus adulterasse conuictus uel confessus in monasterio retrudatur. C. XI. De eodem. C. XII. In crimine captus presbiter uel diaconus deponatur, sed communione non priuetur. C. XIII. De eodem. C. XIV. De eodem. C. XV. Non ingrediantur ecclesias presbiteri, diaconi, subdiaconi, qui in fornicationis crimine iacent. C. XVI. Offitio et beneficio priuetur episcopus, presbiter, diaconus uxorem suscipiens, uel susceptam retinens. C. XVII. De eodem. C. XVIII. De eodem. C. XIX. De eodem. C. XX. Clericus matronarum domicilia frequentans deponatur. C. XXI. De eodem. C. XXII. De eodem. C. XXIII. Simul cum mulieribus sacerdotes habitare non licet. C. XXIV. De eodem. C. XXV. De eodem. C. XXVI. De eodem. C. XXVII. De eodem. C. XXVIII. De eodem. C. XXIX. De eodem. C. XXX. Venundentur ab episcopo que appetunt illicita clericorum consortia. C. XXXI. Non habitent cum clericis, nisi quas necessitudo excusat. C. XXXII. Nisi maiorum iussione ad feminarum domicilia clerici non accedant. C. XXXIII. Episcopi prouideant, ne occasione temporalium clericorum familiaritatibus uirgines socientur. {C. XXXIV.} DISTINCTIO LXXXII. C. I. De eodem. C. II. Qui uoluptatem offitio preposuerit, modis omnibus submoueatur. C. III. De eodem. {C. IV.} C. V. Que penitentia sit inponenda sacerdoti, qui de fornicatione conuictus fuerit. DISTINCTIO LXXXIII. C. I. Suspendatur ab offitio, clericorum suorum fornicationi consentiens episcopus. C. II. Maxime ecclesiam ledit sub nomine sanctitatis delinquens. C. III. Qui non resistit errori, consentit. C. IV. Non prodest suo errore non pollui, qui alieno consentit. C. V. Qui non occurrit, consentit. C. VI. Miserrimus est episcopus, qui malorum gloriatur laudibus. DISTINCTIO LXXXIV. C. I. Corripiatur episcopus, qui circa offitium suum negligens extiterit. C. II. De eodem. C. III. Qui sacramentis diuinis deseruiunt continentiam in omnibus seruent. C. IV. De eodem. C. V. Laica sit tantum communione contentus clericus, uiduam aut secundam ducens uxorem. C. VI. Presbiteri seniores dicuntur, non tam etate, quam sapientia. DISTINCTIO LXXXV. C. I. Hospitalitatem nesciens non fiat episcopus. DISTINCTIO LXXXVI. C. I. Negligentiae rectorum inputantur culpae inferiorum. C. II. Homines sunt diligendi, peccata odio habenda. C. III. Qui negligit emendare quod ualet, facientis culpam habet. C. IV. Veniam a subditis non petat qui in corripiendo modum excedit. C. V. Sacram scripturam, non grammaticam debet episcopus exponere. C. VI. Sine liberalitate inane portatur nomen episcopi. C. VII. Inmane peccatum est res suas istrionibus donare. C. VIII. Grauiter delinquunt qui uenatoribus aliquid donant. {C. IX.} {C. X.} {C. XI.} {C. XII.} {C. XIII.} C. XIV. Que sint in liberalitate seruanda. {C. XV.} {C. XVI}. {C. XVII.} {C. XVIII.} {C. XIX.} {C. XX.} {C. XXI.} {C. XXII.} C. XXIII. Ad uindictam facilis episcopus esse non debet. C. XXIV. De quodam episcopo, qui ante missarum solempnia, die dominico ad exarandam messem cuiusdam profectus est. C. XXV. Non liceat episcopo propriis manibus aliquem cedere. C. XXVI. Qui connumerantur in clero, turpibus non deseruiant lucris. DISTINCTIO LXXXVII. C. I. Inplorantibus patrocinium ecclesiae episcopi debent adesse. C. II. De eodem. C. III. De eodem. C. IV. De eodem. C. V. Tueatur ecclesia, quos in sui defensione suscepit. C. VI. Confugientes ad ecclesiam extrahere non licet. C. VII. In libertate ecclesia tueatur libertos. C. VIII. A sacerdotibus defendantur liberti, qui in seruitutem reuocantur. C. IX. Expositos defendat ecclesia, si quis eorum calumpniator extiterit. DISTINCTIO LXXXVIII. C. I. De eodem. C. II. De eodem. C. III. In sacris ordinibus constituti, seculares curas assumere non debent. C. IV. Episcopus secularibus causis non debet occupari. C. V. Testamentorum tuicionem et curam familiaris rei episcopus non suscipiat. {C. VI.} {C. VII.}. C. VIII. Ratiociniorum causas clericus non debet assumere. C. IX. Fugiendus est clericus negotiator. C. X. Clerico negotiari non licet. C. XI. De eodem. C. XII. De eodem. C. XIII. De eodem. C. XIV. Nomine sacerdotis careat, qui Dei ministros a suis euocat offitiis. DISTINCTIO LXXXIX. C. I. Uni personae duo non committantur offitia. C. II. Quilibet episcopus uicedominum et yconomum habeat. C. III. Quid sit offitium uicedomini. C. IV. De eodem. C. V. Secularibus uiris res ecclesiasticae non committantur. C. VI. Ecclesiastica episcopus non committat offitia propinquis uel fauore coniunctis. C. VII. Graduum et ordinum distributio ecclesiasticam unitatem conseruat. DISTINCTIO XC. C. I. Clerici discordantes reuocentur ad concordiam uel deiciantur ad concordiam. C. II. Dissidentium fratrum oblationes in ecclesia non recipiantur. C. III. Extra ecclesiam esse probatur, qui pacem cum proximo non habet. C. IV. Murmurantes a fratrum unitate alieni efficiantur. C. V. Corripiantur, qui rixas et contenciones amant. C. VI. Dissidentes episcopi ad concordiam redire cogantur. C. VII. De eodem. C. VIII. Non recipiantur dona eorum, qui pauperes obprimunt. C. IX. A cetu alienentur fidelium, qui ad concordiam redire contempnunt. C. X. Inediis maceretur acerrimis, qui fratri suo reconciliari non uult. C. XI. Episcopi ad pacem firmiter tenendam uicissim sibi consilium et auxilium prestent. C. XII. Pellendi sunt a communione fidelium, qui sibi inuicem reconciliari nolunt. DISTINCTIO XCI. C. I. Corripiantur clerici, qui offitiis matutinis uel uespertinis se subtrahunt. C. II. De eodem. C. III. Sine offitii detrimento artificiolo sibi clericus necessaria querat. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. DISTINCTIO XCII. C. I. Corde, non uoce Deum laudare debemus. C. II. Cantandi offitium sibi diacones non usurpent. C. III. Qui ab episcopo non ordinantur, in pulpito non psallant uel legant. C. IV. Sacerdotis tantum offitium gerat episcopus, quem sua parrochia non recipit. C. V. De episcopo ordinato, quem sua parrochia non recipit. C. VI. A sua parrochia non recepti aliis molestiam non inferant. C. VII. Communione priuetur episcopus, qui ecclesiam sibi commissam adire neglexerit. C. VIII. Sine consilio integri ordinis uacantem ecclesiam episcopus non adeat. C. IX. Excommunicetur clericus, qui ab episcopo commonitus DISTINCTIO XCIII. C. I. Cui pro actibus prauis Apostolicus inimicatur, communicare non debemus. C. II. A nullo debet suscipi, quem Romana repellit ecclesia. C. III. Non est in ecclesia, qui cathedram Petri non sequitur. C. IV. Singulis annis apostolorum limina uisitent episcopi, qui apostolicae ordinationi subiacent. C. V. Maioribus minores obedientiam exhibeant. C. VI. Quid sit diaconorum offitium. {C. VII.} C. VIII. Non sunt habendi clerici, qui episcopali non gubernantur prouidentia. {C. IX.} C. X. In Deum scandalizantur, qui suo non obediunt episcopo. C. XI. Septem debent esse diaconi in unaquaque ciuitate. C. XII. De eodem. C. XIII. Nichil eorum, que sunt decreta primis ordinibus, uendicent sibi diaconi. C. XIV. Inferiores presbiteris se diaconi cognoscant. C. XV. Diaconus honorem exhibeat presbitero, et ipse ab inferioribus honoretur C. XVI. Calicem benedicere et panem dare diacono non licet. C. XVII. Sicut episcopis, ita et presbiteris diaconi ministrent. {C. XIX.} C. XX. Diacones presbiteros se superiores cognoscant. C. XXI. Absque apostolica licentia compagis diacones uti minime presumant. C. XXII. Mapulis clerici sine apostolici licentia uti non debent. C. XXIII. Sicut in ministerio, ita in dispensatione sine diaconibus episcopus non uiuat. C. XXIV. Diacones presbiteris debent subesse. C. XXV. De eodem. C. XXVI. Diaconus sacerdotibus non preferatur, nisi locum metropolitani sui obtineat. DISTINCTIO XCIV. C. I. Etiam subdiacono uices suas committit apostolica ecclesia. C. II. Excommunicetur, qui legatum sedis apostolicae inpedire temptauerit. C. III. Archidiaconi super presbiteros dominacionem non exerceant. DISTINCTIO XCV. C. I. Ubi episcopi desunt, baptizatos in frontibus presbiteri crismate tangant. C. II. Presbiteri ultra suum modum contendere non presumant. C. III. Oleo sanctificato non prohibentur episcopus tangere infirmos. C. IV. Crisma singulis annis a proprio petatur episcopo. C. V. Presbiter idem est qui et episcopus ac sola consuetudine presbiteris episcopi presunt. C. VI. Coram episcopis presbiteris docere licet. C. VII. Episcopi et clerici inuicem sibi honorem exhibeant. C. VIII. Presbiteri episcopos non precedant, sed comitentur uel subsequantur. C. IX. Episcopus non dominum, sed collegam se presbiterorum cognoscat. {C. X.} C. XI. Sine precepto episcopi presbiter non signet infantes. C. XII. De eodem. DISTINCTIO XCVI. C. I. De rebus ecclesiasticis disponendis laicis nulla facultas relinquitur. C. II. Inperatores ad fidem confirmandam, non potenciam {C. III.} C. IV. Sinodali conuentui inperatores interesse non conuenit, nisi ubi de fide agitur. C. V. De presulibus diuinarum rerum, qui humanis rebus presunt iudicare non possunt. C. VI. Nec inperator iura Pontificis, nec Pontifex iura regia usurpet. C. VII. A seculari potestate Pontifex prorsus nec solui nec ligari ualet. C. VIII. Facta Pontificum inperator iudicare non debet. C. IX. Regum et principum patres et magistri sacerdotes censentur. C. X. Auctoritas sacra Pontificum et regalis potestas huius mundi gubernacula regit. C. XI. Inperatores debent Pontificibus subesse, non preesse. C. XII. De eodem. C. XIII. De eodem. C. XIV. De eodem. C. XVI. Ecclesias restaurare contritas, non pontifices persequi boni principis est. DISTINCTIO XCVII. C. I. Epistola Bonifatii ad Honorium Augustum. C. II. Rescriptum Honorii ad Bonifatium Papam. C. III. Romana non consueuit ecclesia sine signatis apicibus legationem undecumque suscipere. DISTINCTIO XCVIII. C. I. Nisi quinque episcoporum litteris designatum, transmarinum C. II. De eodem. C. III. De eodem. C. IV. Non sunt promouendi ad clerum, qui inperegre DISTINCTIO XCIX. C. I. Que obedientia sit exhibenda primatibus. C. II. Non uocentur primates, nisi qui primas sedes tenent. C. III. Princeps summus sacerdotum non appelletur primae sedis episcopus. C. IV. Nec etiam Romanus Pontifex uniuersalis est appellandus. C. V. De eodem. DISTINCTIO C. C. I. Infra tres menses fidem suam exponere et pallium postulare a Romana ecclesia quisque metropolitanus studeat. Quoniam quidam metropolitanorum fidem suam secundum priscam consuetudinem sanctae sedi apostolicae exponere detrectantes usum pallii neque expetunt, neque percipiunt, ac per hoc episcoporum consecratio uiduatis ecclesiis non sine periculo protelatur, placuit, ut quisquis metropolitanus ultra tres menses consecrationis suae ad fidem suam exponendam palliumque suscipiendum ad apostolicam sedem non miserit, commissa sibi dignitate careat, sitque licentia metropolitanis aliis, post secundam et tertiam commonitionem uiduatis ecclesiis cum consilio Romani Pontificis ordinando episcopum subuenire. §. 1. Si uero consecrandi episcopi negligentia prouenerit, ut ultra tres menses ecclesia uiduata consistat, communione priuetur, quousque aut loco cedat, aut se consecrandum offerre non differat. Quod si ultra quinque menses per suam negligentiam retinuerit uiduatam ecclesiam, neque ibi, neque alibi consecrationis donum percipiat, imo metropolitani sui iudicio cedat. C. II. Honor pallii non detur nisi meritis exigentibus et fortiter postulanti. Item Gregorius papa Brunichildae Reginae. {lib. VII. epist. 5.} II. Pars. Prisca consuetudo obtinuit, ut honor pallii nisi exigentibus causarum meritis et fortiter postulanti dari non debeat. C. III. De eodem. Idem Iohanni Corinthiorum Episcopo, libro 4. epistola 55. Nouit sanctitas tua quia prius pallium nisi dato commodo non dabatur. Quod quoniam incongruum erat, facto concilio ante corpus B. Petri apostolorum principis, tam de hoc quam de ordinationibus aliquid accipere sub districta interdictione uetuimus. Oportet ergo, ut neque per commodum, neque per gratiam aut quorumdam suplicationem aliquos ad sacros ordines consentiatis uel permittatis adduci. III. Pars. Gratian. Causarum uero merita accipienda sunt, ut et is, qui postulat, mereatur accipere, et fidei suae professionem prius iuramento confirmet, et apostolicis decretis atque sinodalibus statutis se obediturum nichilominus caueat. Pallio autem non nisi certis diebus et intra ecclesiam ad missarum solempnia cuiquam metropolitano uti licebit. Unde Iohannes Episcopus Williberto Agripinensi Episcopo: C. IV. Nisi post consuetam fidei professionem pallium dari non debet. Optatum tibi pallium nunc conferre nequiuimus, quia fidei tuae paginam minus quam oportet continere reperimus, cum uidelicet nullam in ea sanctarum uniuersalium sinodorum, in quibus fidei nostrae simbolum continetur, nec decretalium Pontificum Romanorum constitutorum secundum morem feceris mentionem, sed nec illam propria subscriptione munieras, nec aliquem, qui hanc iureiurando firmaret miseras. C. V. Qui pallium desiderat accipere, prius illicita a se amouere promittat. Item Gregorius Aregio Episcopo Francorum. {lib. VII. epist. III.} In ea sinodo, quam contra symoniacam heresim per fratrem et coepiscopum nostrum Siagrium decreuimus congregari, sanctitatem uestram uolumus interesse, atque eidem fratri ita pallium, quod transmisimus, tribui, si prius se promiserit illicita, que prohibuimus, per diffinitionem sinodi a sancta ecclesia remouere. De qua sinodo omnem nobis subtiliter ordinem tuam fraternitatem scriptis discurrentibus uolumus nunciare, ut ipse, cuius nobis sanctitas ualde experta est, nos reddat de omnibus certiores. C. VI. Nonnisi ad missarum solempnia archiepiscopo uti pallio licet. Idem Vigilio Episcopo Arelatensi. {lib. IV. epist. 51.} IV. Pars. Pallium tibi transmisimus, quo fraternitas C. VII. De eodem. Idem Iohanni Rauennati Episcopo libro II. epistola 54. Indictione II. Non multum temporis interuallum est, quod quedam ueniente illuc Castorio, notario sanctae, cui Deo auctore presidemus, ecclesiae, subtiliter nos indicasse meminimus. Peruenerat namque ad nos quedam in ecclesia uestra contra consuetudinis atque humilitatis tramitem geri, que sola (ut bene nostis) est offitii sacerdotalis erectio. Que si sapientia uestra mansuete, uel cum episcopali suscepisset studio, non de illis accendi debuerat, sed oportuerat te hec eadem cum gratiarum actione corrigere. C. VIII. De eodem. Idem Iohanni Episcopo Rauennati. {in eadem epistola} Contra morem est ecclesiasticum, si non patientissime toleratur (quod a nobis absit) etiam iniusta correptio. Et infra: §. 1. Illud, frater karrissime, tibi non putamus ignotum, quod prope de nullo metropolitano in quibuslibet mundi patribus sit auditum, extra missarum tempus usum sibi pallii uendicasse. Et quod bene hanc consuetudinem generalis ecclesiae noueritis, uestris nobis manifestissimis epistolis significastis, quibus preceptum beatae memoriae decessoris nostri Iohannis Papae nobis in subditis transmisistis adnexum, continens omnes consuetudines ex priuilegio decessorum nostrorum concessas uobis uestraeque ecclesiae debere conseruari. Confitemini igitur aliam esse generalis ecclesiae consuetudinem, postquam ea, que geritis, uobis ex priuilegio uendicatis. Nulla ergo nobis in hac re, ut arbitramur, poterit remanere dubietas. Aut enim mos omnium metropolitanorum et tua est fraternitate seruandus, aut, si tuae ecclesiae aliquid specialiter dicis esse concessum preceptumue a prioribus Romanae urbis Pontificibus, quod hec Rauennati ecclesiae sunt concessa, a uobis oportet ostendi. Quod si hoc non ostenditur, restat, postquam talia agere neque consuetudine generali neque priuilegio uendicas, usurpasse te conprobes quod fecisti. Et infra: §. 2. Decorari pallio uolumus forsan moribus indecori, dum nichil in episcopali ceruice splendidius fulget quam humilitas. Oportet ergo fraternitatem tuam, si honores suos sibi quibuslibet argumentis stabili proposuit mente defendere, aut generalitatis usum ex non scripto sequi, aut ex scripto priuilegiis se tueri. Quod si postremo nichil horum est, aliis metropolitanis huius te prebere nolumus presumptionis exemplum. V. Pars. Gratian. Priuilegia quoque semper cum usu pallii debent concedi. Unde idem Gregorius Siagrio Episcopo Augustodunensi: {lib. VII. epist. 112.} C. IX. De eodem. Rationis ordo omnino nos admonet, ut cum usu pallii aliqua largiri priuilegia debeamus. Sed quoniam cum honoris augmento cura quoque sollicitudinis debet excrescere, ut cultui uestium actionis quoque ornamenta conueniant, oportet, ut enixius in cunctis studiis uestra se fraternitas exerceat, et circa subiectorum actus sit uigilans. C. X. Usus pallii conceditur, et antiqua priuilegia innouantur. Idem Iohanni Episcopo primae Iustinianae Illirici. {lib. IV. epist. 15.} Pallium uobis ex more transmisimus, et uices uos apostolicae sedis agere iterata innouatione decernimus. C. XI. De eodem. Idem Episcopis Epiri. {lib. V. epist. 7. Indict. 14.} Scriptorum uestrorum insinuatio, fratres karissimi, patefecit, Andream Nicomedianae ciuitatis episcopum Deo propitio solempniter ordinatum, cui pallium nos direxisse cognoscite, atque cuncta priuilegia concessisse, que predecessores nostri eius predecessoribus contulerunt. DISTINCTIO CI. C. I. Duo metropolitani in una eademque prouincia esse. DECRETI PARS SECUNDA. CAUSA I. QUESTIO I. C. I. Symoniaci gratiam non prestant, quam querunt uendere. C. II. Inaniter sacerdos dicitur, quicumque symoniace ordinatur. C. III. Spolietur honore, qui ecclesiam per pecuniam obtinet. {C. IV.} C. V. Partem habebit cum Symone, qui contra symoniacos uehementer non exarserit. C. VI. Symonis dampnatio dantem pariter et accipientem inuoluit. C. VII. Anathematis sententia dampnatur, qui symoniace ordinatur. C. VIII. Dampnatur episcopus, qui per pecuniam ordinationem facit. C. IX. A sacerdotio sit alienus, qui per pecunias ordinat uel ordinatur. C. X. Nec ordinari, nec promoueri in ecclesia Dei per pecuniam aliquis ualet. C. XI. De eodem. C. XII. Symoniaci sacerdotes esse non possunt. {C. XIII.} C. XIV. Qui precio ordinat, lepram, non offitium confert. {C. XV.} {C. XVI.} C. XVII. Qui perfectionem Spiritus non habent, ipsam dare non possunt. C. XVIII. Symoniacus per prauam manus inpositionem non consecrationem, sed dampnationem prestat. C. XIX. Symoniaci fidei integritatem non habent. C. XX. Symoniacus infidelis esse probatur. C. XXI. Symoniacorum heresis ceteris dampnabilior esse probatur. C. XXII. Et qui dat, et qui accipit, ut ordines sacri prestentur, anathema sit. C. XXIII. Mali prophetae, non boni prophetiam uendebant. {C. XXIV.} C. XXV. Que malo inchoantur principio, non bono peraguntur exitu. C. XXVI. Non superedificatur bonum opus, ubi Christus fundamentum non est. C. XXVII. Non potest fieri elemosina ex pecunia symoniace adquisita. C. XXVIII. Pastor symoniacus nullam ouibus prebet medelam. C. XXIX. Symoniacorum sacramenta effectu gratiae carent. C. XXX. Siue bonus, siue malus sit minister, per utrumque Deus effectum gratiae confert. C. XXXI. De eodem. C. XXXII. De eodem. {C. XXXIII.} C. XXXIV. Sacramenta, que non mutantur, catholicis et hereticis communia probantur. C. XXXV. De eodem. C. XXXVI. Non fugiantur sacramenta, a quocumque C. XXXVII. Hominum malitia sacramenta non profanat. C. XXXVIII. Sacramenta mali habere possunt, licet uirtutem C. XXXIX. Licet sacramenta mali ministrent, remissionem peccatorum non prestant. C. XL. De his qui a pseudoepiscopis ordinantur. C. XLI. Que pro necessitate conceduntur, eadem cessante cessabunt. C. XLII. Qui ab hereticis redeunt, sine spe promotionis in C. XLIII. De episcopis, qui consecrant, qualem consecrare non licet. C. XLIV. Symoniaci rei sunt infidelitatis eorum, qui scandalizantur. C. XLV. Sicut honore, ita et scientia quisque precellere debet. C. XLVI. Baptismus sine per bonum, siue per malum ministretur, reiterari non debet. C. XLVII. De eodem. C. XLVIII. Baptisma Christi, etsi nulla peruersitate {C. XLIX.} C. L. De eodem. C. LI. Per manus inpositionem confirmantur qui ab hereticis baptisma accipiunt. C. LII. Rebaptizentur et ordinentur qui de Paulianistis et Cathafrigis ad ecclesiam redeunt. {C. LIII.} C. LIV. Dum uerbum accedit ad elementum, fit sacramentum. C. LV. Extra ecclesiam baptizati si ad ecclesiam non redierint perniciem sibi accumulant. C. LVI. Inutilia sunt dona, que preter ecclesiae unitatem habentur. C. LVII. Baptisma semel traditum non est reiterandum. C. LVIII. Etiam per malos boni colliguntur. C. LIX. De his, qui per ignorantiam ordinantur antequam baptizentur. C. LX. C. LXI. Non placent Deo que ab hereticis offeruntur. C. LXII. De eodem. {C. LXIII.} C. LXIV. Sine fide et karitate nec euangelium habetur, nec prosunt aliqua bona. {C. LXV.} C. LXVI. Hereticorum benedictio maledictio est. C. LXVII. Neque cum hereticis, neque cum scismaticis licet orare. C. LXVIII. Extra ecclesiam non sunt uera sacrificia. C. LXIX. Inpiorum manibus diuina sacramenta se subducunt. C. LXX. Sacramenta extra ecclesiam ministrari possunt, salutem uero conferre non possunt. C. LXXI. Vera sacrificia non nisi in fide ecclesiae celebrantur. C. LXXII. De manu hereticorum communio non est recipienda. C. LXXIII. Sacerdotes hereticorum Christi honoribus non habentur digni. C. LXXIV. Manus positio non est sacramenti iteracio. C. LXXV. Qui in baptismo sanctus est, ad altare C. LXXVI. Benedictionibus hereticorum Deus maledicit. C. LXXVII. Boni et mali sacerdotes eque corpus Christi conficiunt. C. LXXVIII. De eodem. C. LXXIX. De his, qui sanctis male utuntur. C. LXXX. Quisque non tam sanctificatur ex hostiis, quam peccato polluitur. C. LXXXI. Contra Spiritum sanctum uerbum dicitur, cum ex dispersione numquam reditur. C. LXXXII. Non hominum meritis, sed uirtute Spiritus sancti peccata remittuntur. C. LXXXIII. Non merita personarum, sed offitia sacerdotum dominus considerat. C. LXXXIV. Non merita sacerdotum, sed uirtus diuina sacramenta sanctificat. C. LXXXV. Non sacerdotum uitam, sed que docent et ministrant considerare debemus. C. LXXXVI. De eodem. C. LXXXVII. Sacerdotum inmunditia sacramentum non polluit. C. LXXXVIII. Etiam per malum ministrum dona Dei ad eos C. LXXXIX. Sacramentis malitia non nocet episcopi. Item Gregorius. C. XC. Sacerdotis non uerba, sed merita eucharistiam faciunt. C. XCI. Tanto facilius sacerdotes exaudiuntur, quanto apud Deum sunt digniores. C. XCII. Non adest Spiritus sanctus sacramentis, que per criminosos ministrantur. C. CXIII. Manus inmunda tacta coinquinat, non mundat. C. XCIV. Eque seruandum est uerbum Christi et corpus Christi. {C. XCV.} C. XCVI. Sacerdotes nomen Domini inuocant, Dominus autem benedictionem prestat. C. XCVII. Qui recedit ab ecclesia, nec baptisma, nec uim dandi amittit. C. XCVIII. Sacramenta quamuis obsint indigne tractantibus, prosunt tamen per eos digne sumentibus. C. XCIX. A baptizandis uel consignandis pretia non exigantur. C. C. A percipiente gratiam communionis pretium exigi non debet. C. CI. Munera inuisibilis gratiae questibus non sunt conparanda. C. CII Nichil a sacerdotibus exigatur pro balsamo, quod in crismate ponitur. C. CIII. Non est aliquid exigendum ab his, qui infantes suos ad baptizandum adducunt. C. CIV. Qui baptizantur nullus in concam nummos mittere cogat. C. CV. Pro perceptione crismatis uel baptismi aliquid exigi non debet. C. CVI. Nec pro dedicandis basilicis nec pro ceteris sacramentis conferendis aliquid exigi debet. C. CVII. De multiplici genere symoniacorum. C. CVIII. De his, qui non symoniace a symoniacis ordinantur. C. CIX. De eo, qui ordinatur ab illo, quem scit symoniacum esse. C. CX. Symoniacis in dignitate seruanda nulla est inpendenda misericordia. C. CXI. De his qui inuiti ad hereticorum ordinationem trahuntur. C. CXII. Qui ab heresi ad ecclesiam redeunt, in quo inueniuntur ordine ex beneficio perseuerent. C. CXIII. Ordinationes, que symoniace fiunt, diiudicantur falsae. C. CXIV. De multiplici genere symoniacorum. C. CXV. Eternam dampnationem inueniet qui quolibet munere ad sacrum ordinem accedit. C. CXVI. Pro ordinationibus nichil omnino accipiatur. C. CXVII. Nec pretio, nec gratia, uel suplicatione aliqui ad sacros ordines accedant. C. CXVIII. Ad episcopalem honorem nullus per ambitum accedat. C. CXIX. De eodem. C. CXX. Neque fauore, neque uenalitate ad sacros ordines quisquam promoueatur. C. CXXI. Episcopo interueniente Papa quemdam acolitum ordinauit. C. CXXII. Quisquis in Romana ecclesia ordinem sacrum acceperit, ab ea ulterius egredi non poterit. C. CXXIII. De eodem. C. CXXIV. Pretio interueniente offitium sacerdotale non restituatur. C. CXXV. Sacrilegi sunt iudicandi qui ecclesias non {C. CXXVI.} {C. CXXVII.} {C. CXXVIII.} {C. CXXIX.} {C. CXXX.} QUESTIO II. C. I. Pro dedicandis ecclesiis nichil exigatur. C. II. Ab his, qui ad conuersionem accedunt, nichil est exigendum, nec precio aliquis ad conuersionem est inuitandus. C. III. De eodem. C. IV. Ab ordinato non debet aliquid exigi, sed nec uoluntarie oblata respui oportet. {C. V.} C. VI. Qui sumptibus propriis sustentari possunt, ab ecclesia stipendia non accipiant. C. VII. Quibus sua sufficiunt alimentis ecclesiae non sustententur. C. VIII. Qui sua relinquere non uult sumptibus ecclessiae sustentari non debet. C. IX. Qui sua relinquunt, uel pauperibus distribuunt, uel ecclesiae rebus adiungunt, laudabiliter ecclesiastica dispensant. C. X. Iuxta meritum laboris sacerdotes clericis ecclesiastica stipendia distribuant. QUESTIO III. C. I. De his, qui sacros ordines munerum acceptione dispensant. C. II. De his, qui ecclesias uel ecclesiastica beneficia uendunt. C. III. Ab offitio suspendatur episcopus beneficia uel ecclesiastica offitia uendens. C. IV. Nec altaria, nec prebendas episcopis uendere licet. C. V. Quicquid data uel promissa pecunia in sacris ordinibus acquiritur irritum habeatur. C. VI. C. VII. Qui ecclesiastica beneficia emunt, ecclesias quoque emere probantur. C. VIII. Quare euangelio non prohibeatur, inuestitura ecclesiae a laicis fieri. C. IX. Ministri et seruitores ecclesiae absque ulla uenalitate ab episcopis ordinentur. C. X. Qui dona Dei uendunt uel emunt, pariter a Deo dampnantur. C. XI. Qui gratiam, quam a Deo accipiunt, non gratis exercent, uenditores sunt columbarum. C. XII. Que ex consecratione proueniunt, nemo in suum ius ui uel munere conuertat. C. XIII. Symoniaci sunt episcopi, qui decimas et oblationes laicis, non clericis distribuunt. C. XIV. Spiritum sanctum uendit, qui decimas pro pecunia tribuit. C. XV. Careat honore male acquisito, qui ecclesiastica beneficia per pecuniam inuenire temptauerit. QUESTIO IV. C. I. Alienum crimen nescientem non maculat. {C. II.} C. III. De infantibus, qui ab hereticis baptizantur. C. IV. De eodem. C. V. Consanguineorum maleficia in nullo clericis obsunt, nisi conscii fuerint. {C. VI.} C. VII. Perfidia parentum filiis obesse non debet. C. VIII. Non inputantur peccata parentum his, qui ab eis personaliter diuisi probantur. C. IX. Ei, qui imitatur, inpietas alterius nocet. {C. X.} C. XI. De ecclesia, que pactione consecratur. {C. XII.} C. XIII. Inperator Valentinianus Augustus. QUESTIO V. C. I. De paruulis, qui cupiditate parentum ecclesias emunt. C. II. In dignitate seruanda symoniacis misericordia potest inpendi, si eos uita commendat. C. III. De quodam, pro quo incuria parentum pecuniam dedit non episcopo, sed uni principum eius. QUESTIO VI. C. I. Nec timore, nec premiis, nec potentum suffragio episcopi subscribatur electioni. C. II. Symoniacus est, qui ut eligatur premia largitur. C. III. Sicut ordinatio, sic electio uel consensus sine uenalitate debet preferri. QUESTIO VII. C. I. Qui redeuntes ab heresi in suis ordinibus recipiantur. C. II. De his, qui pro muneribus ordinationem faciunt, et qui redeuntes ab heresi in suis ordinibus recipiuntur. C. III. De eodem. C. IV. Qui redeuntes ab hereticis recipi possunt uel qui non. C. V. In ordine male accepto symoniaci penitentiam agere non possunt. C. VI. Pro temporum necessitate apostolicae sedis decreta temperantur. C. VII. Cessante necessitate, debet cessare, quod urgebat. C. VIII. Iterum ordinentur, qui ex Nouatianis ad ecclesiam redierint. C. IX. Iuramentum a scismate redeuntium. C. X. Qui extra ecclesiam baptizati uel rebaptizati fuerint, ad ecclesiasticam miliciam non admittantur. C. XI. Rigor canonum pro persona aliquando relaxatur. C. XII. Canonum decreta pietatis intuitu nonnumquam relaxantur. C. XIII. Necessitatis causa quedam in ecclesia tollerantur. C. XV. Ex dispensatione quedam tollerantur, que rigor canonum condempnat. C. XVI. De eodem. C. XVII. Utilitatis intuitu quedam in ecclesia tollerantur. C. XVIII. Laicis, qui contra canonum decreta ad episcopatum promouentur, ex misericordia susceptum offitium relinquitur. C. XIX. Donatistae et Nouatiani, quamuis reprehensibiliter ordinati, tamen ex necessitate tollerantur. C. XX. De eodem. C. XXI. Redeuntes ab heresi post publicam professionem in suis ordinibus recipi possunt. C. XXII. Ab heresi redeuntes heresim et eius auctores publice detestentur. C. XXIII. Quando in ecclesia aliqua sint tolleranda. C. XXIV. Redeuntes ab hereticis sunt reordinandi C. XXV. De eodem. {C. XXVI.} Libro 9. Codicis titulo ad legem Iuliam repetundarum. C. XXVII. De eodem. CAUSA II. QUESTIO I. C. I. Dampnari non ualet nisi aut conuictus aut sponte confessus. C. II. De eodem. C. III. De eodem. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. C. VI. Multi per tollerantiam sustinendi sunt, quamuis sententia diuini iudicii sint condempnati. C. VII. Nullum reseruetur iudicium, nisi rationabiliter habitum. C. VIII. Ultima sententia debet de scripto preferri. C. IX. De eodem. C. X. Restituendus est, quem neque confessum, neque conuictum constat esse eiectum. C. XI. Antequam causa probetur, aliquis excommunicari non debet. Item de libro constitucionum. Nemo episcopus, nemo presbiter excommunicet aliquem, antequam causa probetur, propter quam ecclesiastici canones hoc fieri iubent. Si quis autem excommunicauerit aduersus eam aliquem, ille, qui excommunicatus est, maioris sacerdotis auctoritate ad gratiam sanctae communionis redeat; is autem, qui non legitime excommunicauerit, in tantum abstineat tempus, quantum maioris sacerdotis auctoritati uisum fuerit, ut quod iniuste fecit ipse iuste patiatur. C. XII. Incerta et dubia iudicari non possunt. C. XIII. Nec ex suspicionis arbitrio, nec ante uerum et C. XIV. Qui ab accusatione prohibeantur, et qui recipiantur. C. XV. Sine accusatione manifesta iudicantur. C. XVI. De eodem. C. XVII. Ordinem iudiciarium manifesta non desiderat causa. C. XVIII. Quando aliqui sunt corrigendi, quando tollerandi. C. XIX. Peccatum, quod iudici tantum notum est, ab eo dampnari non ualet. C. XX. Sententia non precipitanter ferenda est. C. XXI. Sine accusatore manifesta ferienda sunt. QUESTIO II. C. I. Ante litem contestatam possessori cuncta sunt restituenda. C. II. De eodem. C. III. Nullus debet accusari, dum suis rebus fuerit expoliatus. C. IV. Nec conuocari ad sinodum, nec in aliquo iudicari debet expoliatus. C. V. De eodem. C. VI. De eodem. QUESTIO III. C. I. De his, qui non probanda obiciunt. C. II. Si accusator in accusatione defecerit, talionem recipiat. C. III. De eodem. C. IV. De his, qui falsis criminibus aliquem inpetunt. C. V. Conuicium non est pro accusatione habendum. C. VI. De eo, qui promissione illectus ab accusatione desistit. C. VII. De his, qui accusationem deserunt, ut ecclesiasticos ordines accipiant. C. VIII. De eo, quem penitet criminaliter accusasse. QUESTIO V. * C. I. Iuramentum a sacerdotibus non est exigendum. {C. II.} {C. III.} C. IV. Si quis presbiter contra laicum, uel laicum contra clericum querimoniam habet. C. V. Sacerdos a populo accusatus iuramento innocentiam suam affirmet. C. VI. De Leone episcopo, quem B. Gregorius fecit purgationem prebere. C. VII. Quod B. Gregorius Mennam episcopum iuramento purgari fecit. C. VIII. De Maximo Salonitano episcopo, ut sacramento semet ipsum expurget. C. IX. De eodem. C. X. Qualiter Sixtus semetipsum purgauit. C. XI. De causa Gillandi presbiteri. C. XII. De purgatione clericorum, si conuinci non poterunt. C. XIII. De eodem. C. XIV. De eodem. C. XV. Item ex Concilio Triburiensi. C. XVI. De eodem. C. XVII. De eodem. C. XVIII. De Leone qualiter semet ipsum purgauit. C. XIX. Qualiter sacerdotes purgari debeant. C. XX. Feruentis aquae et candentis ferri iudicium {C. XXI.} C. XXII. In nouo testamento monomachia non recipitur. C. XXIII. Si furta in monasterio fiant, monachi iudicio se expurgent. C. XXIV. Quicumque de adulterio accusatur, probabili C. XXV. Cum plures de adulterio accusantur, et unus C. XXVI. Pro singulis missa celebretur, qui de aliquo crimine accusantur. QUESTIO IV. C. I. Quot testibus quisque clericorum conuinci debeat. C. II. Quot testibus episcopus, uel presbiter uel reliqui C. III. Episcopi non nisi sub LXXII. testibus condempnandi sunt. QUESTIO VI. C. I. Causae uiciatae remedium appellationis subueniat. C. II. De eodem. C. III. De eodem. C. IV. Quisquis pulsatus fuerit, apostolicam sedem appellet. C. V. Episcopi grauioribus causis pulsati apostolicam sedem appellent. C. VI. Ad Romanam ecclesiam ab omnibus appelletur. C. VII. Qui a proprio metropolitano se grauari putauerit, maiorem sedem appellet. C. VIII. Ad Romanam ecclesiam appelletur ab omnibus quasi ad matrem. C. IX. Quociens aliquis appellauerit, audientia sibi non denegetur. C. X. Iniuste dampnati restitutionem, et obpressi auxilium a Romana debent habere ecclesia. C. XI. De causa appellationis cognoscere non licet nisi ei, ad quem appellatur. C. XII. Iudicia appellantium ab eis sunt audienda, ad quos appellatur. C. XIII. De Remensi archiepiscopo, qui appellantem Romanam sedem iudicare ausus est. C. XIV. Quisque eam obedientiam maioribus exhibeat, quam ab inferioribus desiderat. C. XV. Qui grauatur a proprio metropolitano, primatis aut uniuersalis ecclesiae sedem appellet. C. XVI. Romanam sedem appellet qui iudicem suspectum habuerit. C. XVII. De eodem. C. XVIII. Ante exitum causae per appellationem recedere licet. C. XIX. Excommunicetur, qui iudicibus suis obtemperare noluerit. Quisquis probatus fuerit pro contumacia nolle obtemperare iudicibus, cum hoc primae sedis episcopo fuerit probatum, det litteras, ut nullus ei communicet episcoporum, donec obtemperet. Gratian. Item quod post datam sententiam appellari possit, Fabianus Papa testatur, dicens: {Hilario Episcopo ep. III. cap. 2.} C. XX. Non denegetur ei appellatio, quem in supplicio sententia destinauit. C. XXI. Ante datam sententiam licet alicui appellare. C. XXII. Post datam sententiam infra quod tempus quisque appellare debeat. C. XXIII. C. XXIV. A quo appellatur ad quem appellatum fuerit dimissoriae litterae dirigantur. C. XXV. De his, qui causa dilationis appellant. C. XXVI. Cum possessor appellat, dum euentus causae dubius est, possessionis fructus sequestrentur. C. XXVII. Iniuste appellans omnimodo puniendus est. C. XXVIII. Infra decem dies appellationis remedium conceditur. {C. XXIX.} C. XXX. C. XXXI. De libellis dimissoriis. C. XXXII. Excommunicetur catholicus, qui causam suam iudicio infidelium committit. Catholicus, qui causam suam, siue iustam siue iniustam, ad iudicium alterius fidei iudicis prouocat, excommunicetur. VI. Pars. Gratian. Notandum uero est, quod quidam iudices sunt, a quibus appellari non oportet. Unde in Concilio Mileuitano {c. 24.} legitur: C. XXXIII. A quibus iudicibus prouocari non licet. C. XXXIV. A iudicibus, qui eliguntur communi consensu prouocari licet. C. XXXV. Qui de episcoporum iudiciis queruntur, a uicinis episcopis audiantur, uel ab aliis ex consensu eorum adhibitis. C. XXXVI. C. XXXVII. Cum per appellationem sententia soluitur, non debet ei obesse, qui iniquo animo non iudicauit. C. XXXVIII. Clericus non deuocetur ad testimonium illius causae, cuius primum cognitionem suscepit. C. XXXIX. Non licet appellari ab eis, ad quos prouocatum fuerit. C. XL. Appellationem in causa capitali uel status interpositam per procuratorem exequi non licet. {C. XLI.} QUESTIO VII. C. I. Laici in accusatione episcoporum recipiendi non sunt. C. II. Laicus clericum non accuset. C. III. De eodem. C. IV. Anathematizatus sacerdotes accusare non potest. C. V. De eodem. C. VI. Nec clerici in accusatione laicorum, nec laici in accusatione clericorum sunt recipiendi. C. VII. De eodem. C. VIII. Laici clericos accusare non debent. {C. IX.} C. X. Minores non debent accusare maiores. C. XI. De eodem. C. XII. De eodem. C. XIII. Oues pastorem suum, nisi a fide exorbitauerit, accusare non possunt. C. XIV. Quare laici non audiantur in accusatione episcoporum. C. XV. Sacerdotes non nisi a uiris idoneis et probatis accusari possunt. C. XVI. Communione priuetur, qui primati aduersus episcopum conqueritur prius, quam eum familiariter conuenerit. C. XVII. Nisi opinione discussa non audiantur accusatores episcoporum. C. XVIII. Maiores natu non accusent qui non sunt rectae fidei et conuersationis. C. XIX. Absque duobus uel tribus testibus non recipiatur episcoporum accusatio. C. XX. Pro sola conuentione episcopi non submoueatur aliquis a communione. C. XXI. Quare subditi prelatos suos reprehendere non possunt. C. XXII. Non omnes subditi, sed criminosi tantum prohibentur accusare prelatos. C. XXIII. Infames hereticos accusare non possunt. C. XXIV. Christianos accusare uel in eos testificari non possunt qui fidem acceptam deseruerunt. C. XXV. Heretici, Iudei uel pagani Christianos accusare non possunt. C. XXVI. Hereticus hereticum accusare et contra eum testificari potest. C. XXVII. Que publicis documentis probari non possunt tolleranda sunt. C. XXVIII. Quem etas, non uita seniorem facit, grauiter increpandus est. C. XXIX. Dignitas non facit episcopum, sed uita. C. XXX. Vita episcopi, non nomen reuerentiam meretur. C. XXXI. Docti ab indoctis, clerici a laicis quandoque merito reprehenduntur. C. XXXII. Qui susceptum offitium non administrat, non est episcopus, sed canis inpudicus. C. XXXIII. Maiores et minores non dignitate, sed uita intelligi oportet. C. XXXIV. Non episcopi nomen, sed uita maiorem facit. C. XXXV. Episcopi licet sint pares meritis, gradu tamen dignitatis differunt. C. XXXVI. Non in honore, sed in ueritate filius equatur uel preponitur patri. C. XXXVII. Equales fuerunt meritis, licet gradu differentes, Petrus et Paulus. C. XXXVIII. Qui sacerdotes esse non possunt, sacerdotes accusare non ualent. C. XXXIX. Sacerdotes accusare uel in eos testificari non C. XL. Petrus a fidelibus interrogatus, cur ad gentes intrasset non ex potestate respondit, sed humiliter rationem reddidit. C. XLI. Inperiali iudicio Apostolicus emendare promittit, C. XLII. Redarguendi se licentiam B. Gregorius aliis prestat. {C. XLIII.} Item. C. XLIV. Paulus Deaclinae ciuitatis episcopus subditorum accusatione conuictus deponitur. C. XLV. Quod subditi prelatos suos accusare possunt. C. XLVI. Vitam prelatorum subditi nulla simulatione negligant. C. XLVII. Clerici excessus sui episcopi auribus deferant Romani Pontificis. C. XLVIII. De eodem. C. XLIX. Clerici aut laici sine examinatione ad episcoporum accusationem non admittantur. C. L. Quelibet persona episcopos aut alios accusans, monstranda documentis inferat. C. LI. Sacerdotes non accusent qui ad eundem ordinem prouehi non possunt. C. LII. Nisi inreprehensibiles in maiorum accusatione non recipiantur. C. LIII. Monachi sacerdotes accusare uel in eos testificari non possunt. C. LIV. Monachi in accusatione non sunt audiendi. C.LV. Consentire conuincitur, qui cum possit, peruersis negligit obuiare. C. LVI. Ecclesiae parum prodesse conuincitur eius uita, qui destruentibus non resistit. C. LVII Subditi uicia prelatorum reprehendere studeant. C. LVIII. Clerici siue electi monachi sint cubicularii episcopi. C. LIX. Prauos in sua societate episcopus habere non debet. C. LX. Viros boni testimonii episcopi semper secum habeant. QUESTIO VIII. C. I. Accusatio semper fiat in scriptis. {C. II.} C. III. Accusatio semper debet fieri in scriptis. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. CAUSA III. QUESTIO I. C. I. Expoliatis uel eiectis omnia sunt redintegranda. C. II. De eodem. C. III. De eodem. C. IV. De eodem. C. V. Non est sacerdos, sed scismaticus, qui fratrum se obsequio subtrahit. C. VI. Excommunicentur qui obprobrium et calumpniam inferunt sacerdotibus. Item Fabianus Papa. {ep. II. ad Episcopos orientales} Deus ergo, fratres, ad hoc preordinauit uos et omnes, qui summo sacerdotio funguntur, ut iniusticias remoueatis, et presumptiones abscidatis, et in sacerdotio laborantibus succurratis, et obprobriis et calamitatibus eorum locum non prebeatis, sed ei, qui calumpniam uel obprobrium patitur, adiutorium feratis; illum uero, qui calumpniam uel obprobrium facit, abscidatis, et Domino in suis sacerdotibus opem feratis. Gratian. Patet ergo, quod expoliati prius sunt presentialiter restituendi, antequam ad causam sint uocandi. Sed obicitur, ubi non fuit legitima institucio, ibi non potest esse restitucio. Non enim probatur destitutus qui prius non fuit institutus, ac per hoc nec restaurationem postulare potest. Illi ergo, quorum electio uiciosa est, uel qui a clero non sunt electi, uel a populo expetiti, uel qui per symoniam inrepserunt, non sunt habendi inter episcopos, et ideo, si a sedibus, quas tenere uidebantur, expulsi fuerint, non possunt restitutionem petere ante, quam uocentur ad causam. Unde supra in tractatu ordinandorum: "Si quis pecunia uel gratia humana, seu populari uel militari tumultu, etc." Sed hoc in eo tantum casu intelligitur, quo apostolica sedes per uiolentiam occupatur, quo casu iudex non inuenitur, cuius offitio ille apostaticus possit excludi. In aliis autem locum non habet, cum uiolenta possessio, nisi per iudicis sententiam, uiolento detentori detrahi non possit. Si autem uerus dominus, bello non continuato, sed renouato, ui illum eiecerit de possessione, iudicis auctoritate predoni possessionem restituet. Si ergo episcopi a sedibus, quas quoquomodo tenere uidebantur, non per iudicem, sed uiolenter eiecti fuerint, post eiectionem restituendi sunt ante regularem ad sinodum uocationem. QUESTIO II. C. I. Secundum tempus expoliationis conceduntur induciae restitutionis. C. II. Dum possessiones uel res episcopi detinentur, aliquid sibi obici non potest. C. III. Ante litem contestatam uiolenter ablata restituantur. C. IV. Deiciantur a clero et infames fiant, qui loca expulsorum adulterina feditate inuaserunt. C. V. Induciae sex mensium eiectis uel expoliatis prestantur. C. VI. Post restitutionem induciae prestandae sunt. C. VII. De eodem. C. VIII. Ante restitutionem aliquis ad causam uocari non debet. C. IX. Ab administratione remoueatur qui res ecclesiae male uiuendo dispergit. QUESTIO III. C. I. Venienti ad iudicium induciae non negentur. C. II. Quot mensium induciae episcopis prestandae sint. C. III. De induciis prestandis. C. IV. De eodem. QUESTIO IV. C. I. Infames eos, qui sunt bonae famae, accusare non possunt. C. II. Qui legem suam sponte transgreditur, ante suam reuersionem recte agentes accusare non potest. C. III. A suo proposito discedentes fiunt infames. C. IV. Incestuosi non legitime coniuncti sacerdotes uel legitime coniunctos accusare non possunt. C. V. Qui non sunt recipiendi in accusatione. C. VI. De eodem. C. VII. Anathematizati fideles accusare non possunt. C. VIII. Clericus, qui episcopum accusauerit, infamis efficitur. C. IX. Infames et exules fiant qui episcopos persecuntur. C. X. Detractores et inimicorum auctores episcopos non accusent. C. XI. Infamis uel sacrilegus religiosum Christianum accusare non potest. C. XII. Aliud est excommunicatio, aliud anathematizatio. Hengiltrudam uxorem Bosonis noueris non solum excommunicatione, que a fraterna societate separat, sed etiam anathemate, quod ab ipso corpore Christi (quod est ecclesia) recidit, crebro percussam. Gratian. Unde datur intelligi, quod anathematizati intelligendi sunt non simpliciter a fraterna societate omnino separati, sed a corpore Christi (quod est ecclesia). QUESTIO V. C. I. Consanguinei uel familiares aduersus extraneos testimonium non dicant. C. II. Nuper inimici accusatores uel testes esse non possunt. C. III. De eodem. C. IV. Qui non possunt esse accusatores uel testes. C. V. Ab accusationibus clericorum repellantur, quos leges seculi non admittunt. C. VI. Alienigenae, et quos diuinae uoces mortuos appellant, episcopos accusare non possunt. C. VII. A clericis repelluntur accusationes, quas leges seculi non adsciscunt. C. VIII. Nec seruus, nec libertus, nec infamis episcopos accusare presumant. C. IX. Infames, qui ad sortilegos et diuinos concurrunt, nec accusatores, nec testes esse possunt. C. X. Suspecti aut gratiosi ad accusationem non admittantur. C. XI. Qui inimicitiis studet et facile litigat, nec accusator nec testis esse potest. C. XII. Familiares, suspecti, de domo prodeuntes, non recipiantur in accusatione. C. XIII. Qui inimici uel suspecti sunt, et qui odio quoslibet insequuntur, ab accusatione remoueantur. C. XIV. De eodem. C. XV. Qui inimici sunt, iudices esse non possunt. QUESTIO VI. C. I. Ubi crimen admittitur, ibi causa uentiletur. C. II. Accusatus nonnisi in foro suo audiatur. C. III. De eodem. C. IV. Intra prouinciam, et a conprouincialibus tantum causa est audienda. C. V. A conprouincialibus accusatus uel iudicatus apostolicam sedem appellet. C. VI. De eodem. C. VII. Conprouinciales et metropolitani episcoporum causam audire, sed diffinire non possunt. C. VIII. Ante apostolicam censuram in causis episcoporum non est diffinitiua sententia ferenda. C. IX. Preter conscientiam Romani Pontificis nec concilia celebrari, nec episcopum dampnari oportet. C. X. Quorumdam depositionem, extra conscientiam Romani Pontificis factam, pro pace tollerauit ecclesia. C. XI. Dampnatio iniusta inrita est et in sinodo retractanda. C. XII. Peregrina iudicia sunt submouenda. C. XIII. De eodem. C. XIV. Nulli liceat aliarum prouinciarum iudicium expetere. C. XV. Absque apostolicae sedis decreto extraneos iudices adire non possumus. C. XVI. Super appellationem alterius prouinciae iudices adire non oportet. {C. XVII.} C. XVIII. Ubi crimen admittitur, ibi causa uentiletur. QUESTIO VII. C. I. Infames iudices esse non possunt. {C. II.} In Digestis titulo de postulando. C. III. Qui aliorum uicia puniunt sua prius corrigere studeant. C. IV. Ille de uita alterius iudicet, qui non habet in se ipso quod puniat. C. V. Grauatus criminibus aliena iudicare non ualet. C. VI. Primum nosmetipsos, deinde proximos debemus corrigere. C. VII. Sacerdos prius sua peccata, deinde aliena detergat. QUESTIO VIII. C. I. Episcopus non nisi a pluribus audiatur et iudicetur. C. II. A quot episcopis audiatur episcopus, qui in reatum inciderit. QUESTIO IX. C. I. Nisi reo presente accusator non audiatur. C. II. Absente aduersario sententiam ferri non licet. C. III. Absente reo accusator non audiatur. C. IV. Que in absentes geruntur omnino euacuentur. C. V. Non iudicetur qui presentialiter non accusatur uel conuincitur. C. VI. De eodem. C. VII. Idem Damasus ibidem continenter. C. VIII. De eodem. C. IX. De eodem. C. X. Sententia feriatur qui causae suae negligit adesse. C. XI. Absens nec accusari, nec iudicari potest. C. XII. Altera parte absente diffinitiua sententia non feratur. C. XIII. In absentem non est ferenda sententia. C. XIV. De eodem. C. XV. Testes non dicant testimonium, nisi de his, que presentialiter nouerunt. C. XVI. Non admittuntur ad testimonium quos non eidem negotio adfuisse constiterit. C. XVII. Ad seriem gestorum testis ex suo nichil adiciat. C. XVIII. Absens nec accusare, nec accusari potest. C. XIX. Reo absente libellus accusationis frustra offertur. C. XX. Testes corporaliter prestito sacramento testimonium dicant. C. XXI. Accusator et accusatus simul debent adesse. QUESTIO X. C. I. Qui in primo capitulo deficit ad cetera non admittatur. C. II. Qui falsa fratribus obiciunt usque ad exitum non communicent. C. III. Qui quod obicit probare non ualet, de cetero ad arguendum non admittitur, nisi propriam causam ciuilem dumtaxat asserere uoluerit. QUESTIO XI. C. I. Accusati, nisi prius se purgauerint, alios accusare non possunt. {C. II.} C. III. De eodem. {C. IV.} CAUSA IV. QUESTIO I. C. I. Ad accusandum non admittitur qui in excommunicatione perseuerat. Diffinimus, eum rite ad accusationem non admitti, qui posteaquam excommunicatus fuerit, in ipsa adhuc excommunicatione constitutus, siue sit clericus siue laicus, accusare uoluerit. §. 1. Omnes etiam infamiae maculis aspersi, id est histriones aut turpitudinibus subiectae personae, heretici etiam, siue pagani siue Iudei, ab accusatione prohibentur. C. II. Heretici probantur qui scismate uel excommunicatione ab ecclesia sunt separati. Item Nicolaus Papa. {in epistola ad Michaelem Imperatorem, cuius initium est: "Proposueramus."} Quod autem hi, qui iam a fato fratre et conministro nostro Ignatio depositi uel excommunicati, uel anathematizati fuerant, nullam aduersus eum intorquere dampnationem potuerunt, ex prolato secundae uniuersalis sinodi capitulo declaratur, cum dicitur: "Si uero ecclesiasticum fuerit crimen, quod episcopo illatum fuerit, tunc probari oportet accusantium personas, ut primo quidem hereticis non liceat accusationes contra orthodoxos facere episcopos pro ecclesiasticis negotiis." Sed ne hos hereticos esse denegemus, audite sequentia: "Hereticos autem (inquiunt) dicimus tam eos, qui olim ab ecclesia proiecti sunt, quam qui post hec a nobis anathematizati sunt." Porro, si adhuc nec sic creditis, audite quod subditur: "Preter hos autem (aiunt) et eos, qui fidem simulant sanam confiteri, scismaticos esse etiam eos qui seorsum a communicantibus nobis episcopis collectas faciunt. Deinde uero, et si quidam ab ecclesia super causis quibusdam reprehensi sunt, et proiecti aut excommunicati, siue ex clero siue ex laicali ordine, nec his licere accusare episcopum ante, quam crimine proprio exuantur primitus. Similiter autem et eos, qui sub accusatione priori existunt, non ante esse acceptabiles in episcopi accusatione aut aliorum clericorum, quam innoxios semetipsos illatorum sibi ostenderint criminum." Quid autem periculi regulae huius contemptoribus inmineat, non ignoratis. QUESTIO II. et III. C. I. Qui ab accusatione repelluntur, aut ad annum XIV. nondum peruenerunt, testes esse non possunt. C. II. De eodem. {C. III.} QUESTIO IV. C. I. Accusator, testis uel iudex aliquis simul esse non potest. C. II. Quilibet in causa duas personas gerere non ualet. C. III. Suspicionis incidet in crimen iudex, de cuius domo uel accusator uel testis producitur. QUESTIO V. C. I. Non est a communione suspendendus, qui die statuta ad causam peruenire non potuit. QUESTIO VI. C. I. In ciuili et proprio dumtaxat negotio ad arguendum admittitur, qui in episcopi accusatione culpabilis inuenitur. C. II. Propriam causam agere ualet cui accusare non licet. C. III. In accusatione episcoporum deficiens ciuiliter tantum experiri poterit. {C. IV.} CAUSA V. QUESTIO I. C. I. Flagelletur qui scripta in alterius famam probare neglexerit. C. II. De eodem. C. III. Anathematizentur qui famosos libellos in ecclesia ponunt. QUESTIO II. C. I. Vocatio ad sinodum eius, qui inpetitur, in scriptis, et per spatium fiat congruum. C. II. Quibus temporum spatiis reus uocetur ad causam. C. III. Nullius accusatio per scripta suscipiatur. C. IV. Vi aut timore eiecti, aut suis rebus expoliati, ad sinodum non euocentur. QUESTIO III. C. I. Pro se legatum ad sinodum mittat quem grauis necessitas premit. C. II. Criminaliter accusans uel accusatus per se experiatur. C. III. In omnibus causis, preterquam in criminalibus, episcopi et sacerdotes pro se aduocatum habeant. QUESTIO IV. C. I. Nisi in legitima sinodo episcopus iudicari uel audiri non debet. C. II. Episcopus accusatus a duodecim audiatur, finis uero causae ad apostolicam sedem deferatur. C. III. In cognitione causarum contentiosi locum non habeant. QUESTIO V. C. I. Magis nocet qui crimen celat quam qui amicabiliter indicat. C. II. Nec qui parcit est amicus, nec qui uerberat inimicus. C. III. Non odio habetur, sed diligitur, qui castigatur et corripitur. C. IV. Ad accusationem non admittantur aliorum crimina sponte confitentes. C. V. De eodem. QUESTIO VI. C. I. Puniatur qui aliis falsa intulerit. C. II. De eodem. C. III. Qua pena feriatur qui crimen illatum non probat. C. IV. Ad sanctae communionis ministerium non accedat qui crimen illatum non probat. C. V. Qua pena feriendus sit delator. C. VI. De eodem. C. VII. De eodem. C. VIII. A communione coherceatur secularis, uel laicus qui ecclesiam uel clericum per calumpniam fatigauerit. CAUSA VI. QUESTIO I. C. I. A criminosis sacerdos accusari non permittitur. C. II. Infames et qui culpis exigentibus ad sacerdotium prouehi non possunt sacerdotes non accusent. C. III. Infames sunt qui regnum Dei consequi non ualent. C. IV. Ante satisfactionem excommunicati ad accusationem non admittantur. Item Fabianus Papa. {epist. II.} Omnes illi sunt ab accusatione repellendi, quos Apostolus conmemorat, dicens: "Cum his nec cibum sumere," et ante satisfactionem ecclesiae non sunt suscipiendi. C. V. Sacerdotes non nisi a coequalibus accusari debent. C. VI. Qui criminosus fuerit sacerdotes accusare non potest. C. VII. Deo non placet qui suos seruos accusat. C. VIII. Populus sacerdotes arguere uel increpare non ualet. C. IX. De eodem. C. X. Ne quis de se presumat, linguae malorum ex Die precepto contra eum excitantur. C. XI. Ut boni salubriter humilientur, linguae malorum contra eos insurgunt. C. XII. Deo recte famulantes persequi non licet. C. XIII. Subditi prelatos suos accusare non debent. C. XIV. Bonus nocere non cupit. C. XV. Raptoribus deteriores episcoporum sunt detractores. C. XVI. De eodem. C. XVII. Que personae infames habeantur. C. XVIII. Infamis efficitur qui sciens deierare presumit. C. XIX. Accusatores et personas, quas leges seculi non admittunt, ecclesiasticae quoque repellunt. {C. XX.} C. XXI. Dubium est, an sciens auarus, an nesciens hereticus grauius peccet. {XXII.} {C. XXIII.} QUESTIO II. C. I. Episcopus, crimen alicui obiciens, in sinodo probet quod obicit. C. II. Episcopus non proferat quod probare non potest. C. III. De episcopo, qui sibi soli dicit aliquem suum crimen fuisse confessum. QUESTIO III. C. I. Alterius parrochianum alicui iudicare non licet. C. II. Quot ciuitates unaqueque prouincia habeat. C. III. Non aliorum, sed primatis sui iudicio quisque se subiciat episcopus. C. IV. Quando episcopus parrochianum alterius excommunicare ualet. Placuit pro communi utilitate, ut nullus episcoporum grauiter ferat, si eius parrochianum pro depredationis causa alter episcopus excommunicauerit. C. V. De eodem. QUESTIO IV. C. I. A quo sit ferenda sententia, quando conprouinciales episcopi discordant. C. II. Quando electi iudices inter se de sententia discordes extiterint, de uicina prouincia archiepiscopus aduocetur. C. III. Primati deferantur negotia, que metropolitanus explicare non ualet. C. IV. De eodem. C. V. Episcopus, qui ab episcopis suae prouinciae consonam sententiam reportauerit, ab aliis iudicari non poterit. C. VI. Semel difinitum retractari non licet, nisi ubi maior auctoritas fuerit. C. VII. In renouatione iudicii memoria B. Petri est habenda. QUESTIO V. C. I. Onus probationis reo non incumbit. {C. II.}. CAUSA VII. QUESTIO I. C. I. Pro molesti corporis suo honore non priuetur episcopus. C. II. Flagellatis a Domino afflictio addi non debet. C. III. Infirmitatis causa loco suo quis priuari non debet. C. IV. Pro infirmitate uel egritudine pontifices non sunt abiciendi, nec in eorum loco alii substituendi. C. V. Viuente episcopo alius sibi succedere non ualet. C. VI. Non est episcopus qui in locum irrepserit uiuentis. C. VII. Non est in ecclesia qui cum episcopo pacem non habet. C. VIII. Suo iure quis cedere non debet. C. IX. Perditionem sibi adquirunt qui ab episcopis recedentes unitatem ecclesiae scindunt. C. X. Non est defendendus qui uiuentis locum inuadit. C. XI. Non licet episcopo ecclesiam suam dimittere. C. XII. Augustinus non tam successit quam accessit. C. XIII. Episcopo grauato infirmitate alius subrogari potest. C. XIV. De eodem. C. XV. Quisque sacrificans sacerdotem sibi uicinum habeat, qui cepta sacramenta expleat, si ei aliqua necessitas ingruerit. C. XVI. Si sacerdos necessitate preoccupatus fuerit, cepta sacramenta per alium expleantur. C. XVII. Senectute grauato coadiutor est dandus, qui morienti succedat. C. XVIII. Non successor, sed coadiutor uiuenti episcopo datur. C. XIX. Episcopus uel quilibet clericus relicta sua ecclesia non debet ad aliam transire. C. XX. In monasterio deputetur episcopus, qui in ecclesia sua residere contempnit. C. XXI. Episcoporum nulli conceditur principalem cathedram relinquere, et ad alium ecclesiam se conferre. C. XXII. Intercessori cathedram, cui datus est, tenere non licet. C. XXIII. Excommunicentur clerici, qui relicta sua ecclesia ad eam redire noluerint. Item ex eodem. Si qui uero sine respectu Dei agentes, et timorem Dei ante oculos non habentes, neque ecclesiastica statuta custodientes, recesserint ab ecclesia sua, siue presbiter siue diaconus, uel in quocumque ecclesiastico ordine positi fuerint, non debent suscipi in ecclesia, sed omni necessitate cogantur, ut redeant ad ecclesiam suam. Quod si permanserint, excommunicare eos oportet. C. XXIV. De eodem. Item ex Concilio Antioceno. {c. 3.} Si quis presbiter, uel diaconus, uel quilibet clericus, deserta sua ecclesia, ad aliam transeundum esse crediderit, et ibi paullatim temptet, quo migrauit, perpetuo permanere, ulterius ministrare non debet, presertim si ab episcopo suo ad reuertendum fuerit exhortatus. Quod si post euocationem sui episcopi non obedierit, sed inobediens perseuerauerit, omnimodis ab offitio suo deponi debere, nec aliquando spem restitutionis habere. Si uero propter hanc culpam depositum alius episcopus susceperit, et ipse a communi sinodo penam merebitur increpationis tamquam ecclesiastica iura dissoluens. C. XXV. Non licet episcopo ecclesiam suam relinquere et ad aliam transire. C. XXVI. De eodem. C. XXVII. Alienae plebes ab episcopo non usurpentur. C. XXVIII. Alienos clericos ordinare uel altaria consecrare episcopo non licet. C. XXIX. Diebus solempnibus clericus ecclesiae suae deesse non debet. C. XXX. Remouendus est episcopus ab ecclesia, cui inrepserit et ad suam redire cogendus. C. XXXI. Qui alienam cathedram appetit, ab ea expulsus etiam propria careat. C. XXXII. Qui contemptu minoris ad maiorem aspirat utraque careat ecclesia. C. XXXIII. Deiciatur a clero qui muneribus ecclesiam adquirere temptat. C. XXXIV. Necessitatis uel utilitatis causa episcoporum mutaciones fieri possunt. C. XXXV. Causa necessitatis mutaciones episcoporum fieri possunt. C. XXXVI. Christum negare conuincitur qui necessitatem patientibus misericordiam non inpendit. C. XXXVII. Non ambicione, sed sinodali auctoritate de ecclesia ad ecclesiam episcopus transeat. C. XXXVIII. C. XXXIX. Ecclesia unius episcopi ab alio disponi non debet. C. XL. Deponatur qui locum alterius inuadere non timet. C. XLI. In una ecclesia duo prelati esse non debent. C. XLII. Qui metu hostilitatis ad alium locum transierit postea ad suam ecclesiam redire oportet. C. XLIII. De sacerdotibus, qui relictis ecclesiis suis ad alias migrarunt. C. XLIV. Necessitate temporis episcopalium sedium mutaciones fieri possunt. C. XLV. Episcopus, qui causa humilitatis monachus efficitur, ad pontificatum redire non ualet. C. XLVI. Pro infestationibus malorum non licet episcopo susceptum gregem relinquere. C. XLVII. In persecutionibus episcopus ecclesiam suam non deserat. C. XLVIII. Non est reprobatio, sed uirtutis probatio bonorum aduersitas. C. XLIX. Quando liceat prelatis subditos deserere, uel non. QUESTIO II. C. I. De quodam presbitero, qui caduco morbo laborabat. C. II. A regimine ecclesiae suspendatur qui in terram frequenter eliditur. CAUSA VIII. QUESTIO I. C. I. Quod Petrus sibi adiutores asciuit Linum et Cletum. {PALEA C. II. C. III. Episcopus successorem sibi constituere non debet. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. C. VI. De eodem. C. VII. De eodem. C. VIII. Qui sibi et ecclesiae prodest utroque pede calciatus intelligitur. C. IX. Locus regiminis sicut desiderantibus est negandus, ita fugientibus est offerendus. C. X. Locus deiectionis in uoto, dignitatis semper fit in necessitate. C. XI. Qui preesse, non prodesse desiderat, non debet episcopari. C. XII. Pro ingenio discentium doctor moderetur uerba doctrinae. C. XIII. Qui omnibus preest singulos releuare contendat. C. XIV. Contra Christum faciunt qui gratiae, non meritis gradum ecclesiasticum tribuunt. C. XV. Ad sacerdotium non eligatur, nisi qui ceteris et sanctior et doctior habeatur. C. XVI. Populi gubernatio diuina electione prestetur. C. XVII. Non ex fauore, sed ex iudicio debet uenire electio. C. XVIII. Non ex arbitrio Dei aliquando datur princeps ecclesiae. C. XIX. Non sunt filii, sed mercenarii, qui honores ab hominibus appetunt. C. XX. Ex electione non preficiuntur episcopi, sed conprobantur. C. XXI. Pro gradu sui offitii quemque meliorem esse oportet. C. XXII. Populus iudicabit episcopum sua offitia non agentem. C. XXIII. Qui clericos suos non corrigit populum corrigere non ualet. C. XXIV. Episcopo ad salutem non sufficit moribus et uita populo adequari. QUESTIO II. C. I. In electione episcopi nec munerum datio, nec aliquorum patrocinia conualescant. C. II. In electione antistitis communi utilitati, non suo lucro quisque prospiciat. QUESTIO III. C. I. Qui in episcopum eligitur de rebus ecclesiasticis aliquam securitatem nulli facit. C. II. Post electionem pro indempnitate ecclesiae licet electo iuramentum prestare. QUESTIO IV. C. I. Ante tempus sententiae non licet clericis ab episcopo suo discedere. QUESTIO V. C. I. A sede sancta apostolica uocatus episcopus ad domum non reuertatur, nisi purgatus et apostolicis litteris instructus. CAUSA IX. QUESTIO I. C. I. Non potest appellari consecratio, que fit ab excommunicatis. Nos consecrationem nullo modo dicere possumus, que ab excommunicatis hominibus est celebrata. {PALEA C. II. Excommunicati illicite manus inponunt, quia potestatem ordinandi non habent. Ubi autem illicita est manus inpositio, uulnus infigitur. Unde reiterari necesse est quod minime probatur esse collatum.} {PALEA C. III. Unde Damasus Papa epistola IV. ait. Per illicitam manus inpositionem uulneratum caput illi, qui uidebantur aliquid accepisse, habebant, et ubi uulnus infixum est, necesse est medicinam adhibere, qua infixa sanetur macula, id est, reiterari necesse est quod legitime actum aut collatum minime probatur, si perfectum esse debebit. Nam quomodo honorem possit retinere qui ab illo acceperit, qui potestatem dare legitime non habuit, inuenire non possum.} Gratian. Sed excommunicati hic intelligendi sunt, qui in ipsa sua ordinatione penam excommunicationis contraxerunt, qui numquam in numero catholicorum fuerunt. Ceterum, qui inter catholicos prius deputati sunt, si postea excommunicationis sententia notati fuerint, ordinationes tamen eorum ab ecclesia misericorditer tollerantur. Unde Urbanus II. scribit, dicens: C. IV. Ordinationes ab excommunicatis non symoniace factae ex misericordia tollerantur. Ab excommunicatis quondam tamen catholicis episcopis ordinatos, si quidem non symoniace ordines ipsos acceperunt, et si ipsos episcopos symoniacos non fuisse constiterit, ad hoc, si eorum religiosior uita et doctrinae prerogatiua uisa fuerit promerer, penitentia indicta, quam congruam duxeris, in ipsis, quos acceperunt, ordinibus permanere permittas. Ad superiores autem conscendere non concedimus, nisi necessitas et utilitas maxima flagitauerit, et ipsorum sancta conuersatio promeruerit. Gratian. Sed et illud Gregorii de nominatim excommunicatis intelligitur, quorum ordinationes sunt irritae, si eorum dampnatio non erat ordinandis incognita. Unde idem Urbanus ait: {in Sinodo Placentina, cap. 9. et sequentibus} C. V. Qui nominatim excommunicati sunt, et qui aliorum sedes inuadunt, alios ordinare non possunt. Ordinationes, que ab heresiarchis factae sunt nominatim excommunicatis, et ab eis, qui catholicorum adhuc uiuentium episcoporum sedes inuaserunt, irritas esse iudicamus nisi probare ualuerint, se, cum ordinarentur, eos nescisse dampnatos. §. 1. Qui uero ab episcopis quondam quidem catholice ordinatis, sed in scismate a Romana ecclesia separatis consecrati sunt, eos, nimirum cum ad ecclesiae unitatem redierint, seruatis propriis ordinibus misericorditer suscipi iubemus, si uita et scientia eos conmendat. §. 2. Amodo uero quicumque a predictis scismaticis sanctae Romanae ecclesiae aduersariis se ordinari permiserit, nullatenus hac uenia dignus habeatur. §. 3. Quamuis autem misericordiae intuitu magnaque necessitate cogente hanc in sacris ordinibus dispensationem constituerimus, nullum tamen preiudicium sacris canonibus fieri uolumus, sed obtineant proprium robur, et cessante necessitate illud quoque cesset, quod factum est pro necessitate. Ubi enim multorum strages iacet, subtrahendum est aliquid seueritati. Gratian. Electio quoque, nisi a catholicis facta fuerit, irrita esse probatur. Unde Gregorius scribit Mediolanensibus: {lib. VIII. epist. 65.} C. VI. Irrita sit electio, quae non a catholicis facta probatur. Nos in hominem, qui non a catholicis eligitur, nulla prebemus ratione consensum, nec, si alicuius usurpatione factum fuerit, in locum uel ordinem illum sacerdotis suscipimus. QUESTIO II. C. I. Alterius ecclesiae parrochianum nullus iudicare presumat uel excommunicare. Nullus alterius terminos usurpet, nec alterius parrochianum iudicare, uel ordinare aut excommunicare presumat, quia talis iudicatio, uel ordinatio, aut excommunicatio uel dampnatio nec rata erit, nec uires ullas habebit, quoniam nullus alterius iudicis, nisi sui, sententia tenebitur aut dampnabitur. Unde et Dominus in Euangelio, loquitur dicens: "Ne transgrediaris terminos antiquos, quos posuerunt patres tui." PALEA. C. II. Unde Urbanus Papa: Placuit, ut deinceps nulli sacerdotum liceat quemlibet conmissum alteri sacerdoti recipere ad penitentiam sine eius consensu cui prius se conmisit, nisi per ignorantiam illius cui penitens prius confessus est. Qui uero contra hec statuta facere presumpserit, gradus sui periculo iacebit. C. III. In alterius ecclesia, nisi eo uocante, nulli aliquid agere licet. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. C. VI. Ad ordinationem clericorum uel ecclesiarum alterius episcopi, nisi ab eodem inuitatus, non accedat episcopus. C. VII. Ad ordinationem ecclesiae, que sibi conmissa non fuerit, minime accedat episcopus. C. VIII. Non accedant episcopi ad ecclesias, que sunt extra earum diocesim. C. IX. De eodem. C. X. Clerici ab episcopo alterius parrochiae ordinati a proprio in suis ordinibus recipi possunt. QUESTIO III. C. I. Nec episcopi sine metropolitani consensu, nec ille sine eorum consensu aliquid agere debet. C. II. Sine metropolitani conscientia extra suam diocesim nichil agat episcopus. C. III. Metropolitanus constituat yconomos, quos episcopus habere neglexerit. C. IV. Metropolitanus sine episcoporum presentia alicuius eorum non audiat causas. C. V. De eodem. C. VI. De eodem. C. VII. De eodem. C. VIII. In suffraganei parrochia nichil absque eius consilio metropolitanus agat. C. IX. De eodem. C. X. Apostolicae sedis iudicium a nemine est retractandum. C. XI. Ab aliis dampnatos uel excommunicatos apostolica soluit auctoritas. Item Anastasius Patriarcha Felici Papae. {II.} Fuit semper uestrae apostolicae sedis licentia iniuste dampnatos uel excommunicatos potestatiue sua auctoritate restituere, et sua eis omnia reddere, et illos, qui eos condempnauerunt aut excommunicauerunt, apostolico punire priuilegio, sicut etiam nostris et anterioribus nouimus factum temporibus. C. XII. De eodem. Item. {ibidem paulo inferius} Antiquis regulis censitum est, ut quicquid (quamuis in remotis aut in longinquo positis prouinciis) super eorum querelis aut accusationibus ageretur, non prius tractandum uel accipiendum esset, quam ad notitiam almae sedis uestrae esset deductum, ut huius auctoritate, iuxta quod fuisset pronunciatio infirmaretur aut firmaretur. C. XIII. Prima sedes nullius iudicio subiaceat. C. XIV. De eodem. C. XV. De eodem. C. XVI. De eodem. C. XVII. De eodem. {C. XVIII.} C. XIX. De eodem. C. XX. Cuiuslibet ecclesiae clericos Papa ualet ordinare. C. XXI. De eodem. CAUSA X. QUESTIO I. C. I. Basilica, que consecratur, a diocesiana lege non segregetur. C. II. Ecclesiae cum dotibus suis in episcopi potestate consistant. C. III. Ecclesiae et omnia iura earum ad episcopi ordinationem pertinent. C. IV. Unaqueque parrochia episcopi prouisione regatur. C. V. Iudicio et potestate episcopi res ecclesiasticae gubernentur. C. VI. Basilicarum conditores in rebus ecclesiarum nullam se potestatem habere cognoscant. C. VII. De eodem. C. VIII. De his, que altario offeruntur, medietatem sibi episcopus uendicet. C. IX. De episcopis, qui diocesim suam uisitare contempnunt et ad redimendas mansiones, que uisitantibus debentur, clericos cogunt. C. X. Annuis uicibus ecclesiae ab episcopis uisitentur. C. XI. Inualitudine grauatus episcopus uisitationis offitium aliis conmittat. C. XII. Que uisitantes episcopi a clericis suis exquirere debent. C. XIII. Oblationes ecclesiae laicis usurpare non licet. C. XIV. Minime auferantur a laicis oblationes altaribus uel crucibus factae. C. XV. Ecclesiarum oblationes sub laicorum dominio non detineantur. QUESTIO II. C. I. Res ecclesiae aliquo modo alienare episcopis non licet. {C. II.} {PALEA. C. III. C. IV. Ecclesiasticarum rerum precariae qualiter fieri debeant. C. V. De eodem. C. VI. De eodem. C. VII. Res ecclesiae dispensandi potestatem habeat episcopus. C. VIII. De episcopo, qui nulla necessitate res ecclesiae uendit. QUESTIO III. C. I. Preter honorem cathedratici nichil per dioceses exigat episcopus. C. II. Basilicarum reparationi proficiat tertia pars, quam accipere consueuerat episcopus. C. III. Non accipiant episcopi tertiam, nisi dirutas ecclesias reparare uoluerint. C. IV. De eodem. C. V. Baptizandis numerus non inponatur, nec cathedraticum ultra morem uetustum exigatur. C. VI. Ultra morem antiquum a parrochianis presbiteris nichil episcopi exigant. C. VII. A parrochianis stipendia non nisi cum karitate episcopi exigant. C. VIII. Ultra duos solidos a parrochianis ecclesiis episcopus non presumat accipere. C. IX. Sacerdotes ab episcopis suis ultra modum non grauentur. C. X. Secundum loci mediocritatem episcopis conuiuia parentur. CAUSA XI. QUESTIO I. C. I. Apud secularem iudicem nullus clericus conueniatur. {PALEA. C. II. C. III. De eodem. C. IV. Ab eis quisque iudicandus est, quos sibi iudices elegerit. C. V. Ad secularia iudicia nullus clericus est pertrahendus. C. VI. De eodem. C. VII. De eodem. C. VIII. Neque pro ciuili, neque pro criminali causa episcopus apud ciuilem iudicem producatur. C. IX. Quilibet clericus non est in publico examinandus. C. X. Clericus ad ciuilem iudicem clericum producens anathema sit. C. XI. Proprio priuetur honore publici iudicii cognitionem ab inperatore postulans. C. XII. A seculari iudice clericus non est audiendus. C. XIII. Non nisi ad episcoporum iudicium clericus deuocetur. C. XIV. Ante ciuilem iudicem sacerdotes non accusentur. C. XV. Actor forum rei sequatur. C. XVI. De eodem. C. XVII. Episcopo non permittente apud secularem iudicem clericus pulsari non debet. C. XVIII. Clericus suo inobediens episcopo depositus curiae tradatur. C. XIX. Principalis coherceat auctoritas qui plebem inuasam deserere noluerit. C. XX. A principibus corrigantur quos ecclesia corrigere non ualet. C. XXI. Proprium gradum amittant clerici coniurantes uel conspirantes. Item in Concilio Calcedonensi. {c. 18.} Coniurationum et conspirationum crimen, quod apud Grecos dicitur fratria, publicis etiam legibus certum est penitus inhiberi. Hoc multo magis in sancta Dei ecclesia ne fiat conuenit abdicari. Si qui uero clerici seu monachi inuenti fuerint coniurantes aut conspirantes, aut fratrias uel factiones conponentes aliquas suis episcopis aut aliis, omnimodo cadant de proprio gradu. C. XXII. Clerici conspirantes proprio gradu amisso retrudantur in carcerem ceteri excommunicentur. Item Calixtus Papa. {Episcopis Galliae, epist. II.} Conspirationum crimina uestris in partibus uigere audiuimus, et, plebes contra episcopos suos conspirare nobis mandatum est; cuius criminis astutia non solum inter Christianos abhominabilis est, sed etiam inter ethnicos, et ab exteris legibus prohibita. Et idcirco huius criminis reos non solum ecclesiasticae, sed etiam seculi dampnant leges, et non solum conspirantes, sed etiam consentientes eis. Antecessores uero nostri cum plurima turba episcoporum, quicumque eorum in sacerdotali honore sunt positi aut existunt clerici, honore, quo utuntur, carere preceperunt; ceteros uero communione priuari et ab ecclesia extorres fieri iusserunt, omnesque simul utriusque ordinis uiros infames esse censuerunt, et non solum facientes, sed et eis consentientes. C. XXIII. Clerici aut monachi coniurantes proprio priuentur honore. C. XXIV. De eodem. C. XXV. De eodem. C. XXVI. Inter clericos et laicos causae exortae ab episcopis audiantur. C. XXVII. Imperatori tributum denegare ecclesia non debet. Item Ambrosius contra Auxentium. {in oratione de C. XXVIII. Potestatibus tributa non sunt deneganda. C. XXIX. De secularibus negotiis episcopus cognoscere non debet. C. XXX. In his, que ad communis uitae usum pertinent, laici sibi inuicem operam dent. C. XXXI. Qui episcopo insidiatur semotus a clero curiae tradatur. C. XXXII. Apud presbiteros iudicentur fratres. C. XXXIII. Nullus clericus propter aliquam causam intret curiam. C. XXXIV. Ecclesiasticum, non forense iudicium penitens expetat. C. XXXV. Cuicumque liceat sacrosanctae sedis antistitis iudicium eligere. {C. XXXVI.} {C. XXXVII.} C. XXXVIII. Presbiter apud episcopum tantum iudicari debet. C. XXXIX. Clericus clericum ad publica iudicia non pertrahat. C. XL. A laicis iudicibus clerici non sunt obprimendi. C. XLI. Sacerdotes a regibus sunt honorandi, non iudicandi. C. XLII. Qua pena feriatur clericus clericum ad secularia iudicia pertrahens. C. XLIII. Clericus apud ciuilem iudicem iudicari non debet. C. XLIV. Clericus non accusetur, nisi ante ecclesiasticum iudicem. C. XLV. Qui cum clerico litigium habet episcopum ipsius adeat. C. XLVI. Clericus aduersus clericum negotium habens secularia iudicia non exerceat. C. XLVII. Item ex Concilio Agatensi, c. 32. C. XLVIII. Non nisi in foro suo clericus audiatur. C. XLIX. De eodem. C. L. In nullam personam transferatur res in litigio posita ante cognitionis euentum. QUESTIO II. QUESTIO III. C. I. Gregi timenda est sententia pastoris. C. II. A suo episcopo excommunicatus non est ab alio recipiendus. Item ex Concilio Antioceno. {c. 6.} Si quis a proprio episcopo excommunicatus est, non eum prius ab aliis debere suscipi, nisi aut a suo fuerit receptus episcopo, aut concilio facto episcopis occurrat et respondeat, et si sinodo satisfecerit et statuerit, sub alia eum sententia recipi. Quod etiam circa laicos, et presbiteros, et diacones, et omnes, qui in clero sunt, conuenit obseruari. C. III. Excommunicationis sententiam meretur qui excommunicatis communicat. Item Nicolaus ad Lotharium Regem. {in epistola, cuius initium: "Audito"} Precipue Waldradae pellicis tuae et dudum a te repudiatae communionem declina; excommunicata est enim et usque ad presentiam nostram ab omni contubernio Christianorum sequestrata. Quamobrem cauendum est ne cum ea pari mucrone percellaris sententiae, ac pro unius mulierculae passione uinctus et obligatus ad perhenne traharis exitium. Deterius quippe in populis prelati delinquunt, ac per hoc ipsi crudelius quam ceteri puniuntur, ut ait B. Gregorius: "Scire prelati debent, quia, si peruersa umquam perpetrant, tot mortibus digni sunt, quot ad subditos suos perditionis exempla transmittunt. Unde necesse est, ut tanto se cautius custodiant a culpa, quanto per praua, que faciunt, non soli moriuntur." Et infra. §. 1. Ceterum precaue, ne quando nobis secundum Domini preceptum duos aut tres testes adhibeamus, imo uero hoc sanctae ecclesiae dicamus, et (quod non optamus) de cetero fias cunctis sicut ethnicus et publicanus. C. IV. De eodem. Item ex Concilio Sardicensi, c. 17. Si episcopus forte iracundus (quod non debet esse) cito et aspere conmouetur aduersus presbiterum siue diaconum, et eum de ecclesia exterminare uoluerit, prouidendum est, ne innocens dampnetur aut perdat communionem. Et ideo habeat potestatem is, qui abiectus est, ut episcopos finitimos interpellet, et causa eius audiatur ac diligentius tractetur. Ille uero episcopus, qui iuste uel iniuste eum abiecit, patienter accipiat, ut negotium discutiatur, uel probetur eius sententia a pluribus, uel emendetur. Tamen prius, quam omnia diligenter ac fideliter examinentur, eum, qui fuerat communione priuatus, ante cognitionem nullus debet presumere ut communioni societ. C. V. De eodem. Item ex Concilio Cartaginensi. {II. c. 8.} Si quis presbiter ab episcopo suo correptus fuerit, debet utique apud uicinos episcopos conqueri, ut ab ipsis eius causa possit audiri, ac per ipsos suo episcopo reconciliari. Quod nisi fecerit, sed superbia (quod absit) inflatus secernendum se ab episcopi sui communione duxerit, ac separatim cum aliquibus scisma faciens sacrificium Deo obtulerit, anathema habeatur et nichilo minus locum amittat. At si querimoniam iustam aduersus episcopum habuerit, inquirendum est. C. VI. De his, qui dampnati a sinodo sacra misteria contingunt. C. VII. Sine spe sit reconciliationis qui communicare presumit excommunicatis. Item ex Concilio Martini Papae. {c. 37.} Si quis episcopus in concilio excommunicatus fuerit, siue presbiter aut diaconus a suo episcopo, et post excommunicationem presumpserit siue episcopus ille, aut presbiter uel diaconus facere oblationem, uel matutinum uel uespertinum sacrificium quasi in offitio suo agere sicut prius, non liceat ei nec in alio concilio spem reconciliationis habere, nec ultra reconciliari, sed etiam eos, qui ei communicauerint, omnes ab ecclesia respui, maxime eos, qui sciebant eum esse deiectum. Si autem permanserit turbans et concitans ecclesiam per forasticam potestatem, oportet eum sicut seditionarium ab omni plebe expelli. C. VIII. De episcopis, qui innocentes aut minimis causis culpabiles excommunicant. Item ex Concilio Agatensi. {c. 3.} Episcopi, si sacerdotali moderatione postposita innocentes aut minimis causis culpabiles excommunicare presumpserint, aut ad gratiam baptismi festinantes fortasse recipere noluerint, a uicinis episcopis eiusdem prouinciae litteris moneantur, et si parere noluerint, communio illis usque ad tempus sinodi a reliquis episcopis denegetur, ne forte per excommunicationis peccatum excommunicati longo tempore morte preueniantur. C. IX. De his, qui tempore excommunicationis suae communicare presumunt. Item ex Concilio Affricano. Placuit uniuerso concilio, ut qui excommunicatus fuerit pro suo neglectu, siue episcopus quilibet siue clericus, et tempore suae excommunicationis ante audientiam communicare presumpserit, ipse in se dampnationis iudicetur protulisse sententiam. C. X. Deponantur episcopi, qui excommunicatis communicant. Item Nicolaus Papa. Teugaldum Treuerensem et primatem Belgicae prouinciae, et Guntarium Agrippinae Coloniae archiepiscopos, nunc coram uobis et sancta sinodo, sub gestorum insinuatione, qualiter causam Lotharii regis, et duarum mulierum eius, Thebergae scilicet et Gualdradae, recognouerint et iudicauerint, scriptum super hoc propriis manibus roboratum offerentes, nichilque se plus uel minus aut aliter egisse ore proprio multis coram positis affirmantes, et sententiam, quam a sede apostolica in Engiltrudam uxorem Bosonis sanctissimus frater noster Mediolanensis archiepiscopus Thado et ceteri coepiscopi nostri petiuerant emittendam, et nos diuino succensi zelo sub anathematis attestatione canonice protuleramus, publice uiua uoce se uiolasse confitentes, in quibus omnibus inuenimus eos apostolicas atque canonicas sanctiones in pluribus excessisse, et equitatis normam nequiter temerasse, ab omni iudicamus sacerdotii offitio manere penitus alienos, sancti Spiritus iudicio et B. Petri per nos auctoritate episcopatus exutos regimine consistere diffinientes. Predictis autem depositis licentiam concedimus ecclesiam ingrediendi, et communicandi sicut laici, et loquendi suas utilitates, non autem turbas concitandi uel scandalum sollicitandi illis tribuimus facultatem. Quantum autem ad episcopale ministerium specialiter pertinet, nulla eis sit licentia contingendi, sicut nos cum sancta sinodo decreuisse iam constat. C. XI. Clerici et laici, qui non obediunt episcopis, infames efficiuntur. C. XII. In Christum peccat qui ueritatis doctorem contristat. C. XIII. Simulata uirtutum affectione non denegetur obedientia episcopo. C. XIV. Episcopo non obediens demonum ore decerpitur. C. XV. Quibus Papa est inimicus, his nec loqui debemus. C. XVI. Excommunicatus est qui excommunicatis communicat. Item Fabianus Episcopus. {epist. I.} Sicut apostoli statuerunt dicentes: "Cum excommunicatis non est communicandum, et si quis cum excommunicato auertendo regulas scienter saltim in domo simul locutus fuerit uel orauerit, ille communione priuetur." C. XVII. De eodem. Item Calixtus Papa. {epist. II. c. 2.} Excommunicatos quosque a sacerdotibus nullus recipiat ante utriusque partis examinationem iustam, nec cum eis in oratione, aut cibo, uel potu, aut osculo communicet, nec Aue eis dicat, quia quicumque in his uel aliis prohibitis scienter excommunicatis communicauerit, iuxta apostolorum institutionem et ipse simili excommunicationi subiaceat. C. XVIII. De eodem. Item Ysidorus. {in regula monachorum, c. 18.} Cum excommunicato neque orare, neque loqui (nisi que ad eandem excommunicationem pertinent) neque uesci licet. Si quis enim cum eo aut palam, aut absconse fuerit locutus, communem statim cum eo excommunicationis contrahet penam. C. XIX. De eodem. Item ex Concilio Cartaginensi. {IV. c. 73.} Qui communicauerit cum excommunicato, si laicus est, excommunicetur, si clericus deponatur. C. XX. Excommunicatorum nomina uicinis omnibus palam et publice annuncientur. Item ex decreto Honorii Papae. Curae sit omnibus episcopis, excommunicatorum omnino nomina tam uicinis episcopis, quam suis parrochianis pariter indicare, eaque in celebri loco posita pre foribus ecclesiae cunctis conuenientibus inculcare, quatinus in utraque diligentia excommunicatis ubique ecclesiasticus aditus excludatur, et excusationis causa omnibus auferatur. II. Pars. Gratian. Verum hoc de nominatim excommunicatis. Excommunicationis enim penam duppliciter subimus, et dum reatum incurrimus, et dum sententia notamur. Unde Ieronimus in libro Iudicum: {homil. II.} C. XXI. Duobus modis aliquis sathanae traditur. C. XXII. Mali a bonis penitus separari non possunt. C. XXIII. Porcis et canibus sancta non sunt committenda. C. XXIV. Cum pagano comedere, sed cum excommunicato minime licet. Item Iohannes Crisostomus, in epistola ad Ebreos. Ad mensam quippe paganorum si uolueris ire, sine ulla prohibitione permittimus. §. 1. "Si enim quis frater," inquit, "nominatur inter uos." Fratrem in hoc loco omnem fidelem simpliciter intellige, non monachum tantum. Quid autem est quod fraternitatem uocat, nisi lauacrum regenerationis, quod facit posse uocari Deum patrem? §. 2. "Si quis," inquit, "nominatus fuerit frater fornicator, aut auarus, aut ebriosus, cum huiusmodi neque cibum sumere." Cum autem de paganis ageret, non ita, sed: "Si quis uos uocauerit ex infidelibus," (paganos significans), "et uultis ire, omne, quod adponitur uobis, comedite. Si quis frater nominatur ebriosus etc." O quanta integritas! Nos non solum non fugimus ebriosos, sed etiam imus ad eos, participantes cum eis. Gratian. Euidenter itaque ex premissis apparet, quod eorum communionem uitare non cogimur, qui sententia notati non sunt. Sed et ipsius sententiae notatio multipliciter intelligitur. §. 1. Aliquando enim arcetur quis a liminibus ecclesiae et a communione corporis et sanguinis Christi, uel teste conscientia iuxta illud Apostoli: "probet se homo, et sic de pane illo edat et de calice bibat, quia qui indigne manducat et bibit, iudicium sibi manducat et bibit;" item illud Prosperi: "Facilius sibi Deum placabunt etc.," require infra causa: {XXXIII.} "Maleficiis inpeditus", questione 1. de penitentia; uel sententia ecclesiastica, sicut penitentes, quibus tempore prefinito beneficium reconciliationis inpenditur. Nec sententia excommunicatio uocatur, quia a communione corporis et sanguinis Christi notatum prohibet, sicut et Adam ab esu ligni uitae excommunicatus est, Domino dicente: "Videte, ne forte sumat de ligno uitae." Qua sententia non separatur quis a consortio fidelium. Est et alia sententia, que anathema uocatur, qua quisque separatur a consortio fidelium, de qua supra: "Cum excommunicatis nolite communicare." §. 2. Hanc distinctionem cuique licet aduertere ex auctoritate Iohannis Papae: "Engiltrudam uxorem Bosonis etc." Require supra in causa: "Quidam episcopus a propria sede deiectus." Item ex auctoritate eiusdem: "Si quis domum Dei uiolauerit etc." Require infra causa: {XVII.} "Quidam presbiter infirmitate grauatus." Item ex auctoritate Siluestri Papae: "presenti decreto censemus etc." Require supra in causa: "In infamia cuiusdam episcopi." §. 3. Iuxta hanc ergo distinctionem intelligenda est illa auctoritas Innocentii: "Si quis suadente diabolo, etc." ut infra causa: "Quidam presbiter," ut iuxta ethimologiam uocabuli anathemati, id est separationi subiaceat qui in edictum illud inciderit, quia a corpore et sanguine Christi et ab ingressu ecclesiae se alienum facit, qui inpias manus in clericum inicere ausus fuerit; qui etiam a nullo episcoporum absolui, id est more penitentium reconciliari, poterit, nisi primum apostolico conspectui se representare curauerit. §. 4. Illud autem Petri de Clemente: "Si inimicus est iste Clemens etc." de sententia notatis intelligendum est, sicut et illud Urbani: "Quibus episcopi non communicant etc." ut infra in eadem causa. Ceterum falsum esset illud Varensis concilii II.: "Si tantum episcopus alieni sceleris se conscium nouit." Item et illud: "placuit, ut si quando episcopus etc." require supra in causa: "Duo fornicatores et infamia notati." C. XXV. Communicare non licet his, qui excommunicatis communicant. Item Gregorius Clero et populo Salonitano. Rogo et moneo, ne cuiquam sacerdoti, suprascripto Maximo communicanti, contra animam suam quisquam uestrum communicare presumat. C. XXVI. Nullus clericorum uel laicorum ad domum excommunicati accedat. Item ex Concilio Tolletano I. {c. 15.} Si quis laicus abstinetur, ad domum eius uel clericorum uel religiosorum nullus accedat. Similiter et clericus si abstinetur, a clericis deuitetur. Si quis cum illo colloqui aut conuiuari fuerit deprehensus, etiam ipse abstineatur. Sed hoc pertineat ad eos clericos, qui episcopi eius sunt, et ad omnes, qui conmoniti fuerint de eo, qui abstinetur, siue laico quolibet siue clerico. III. Pars. Gratian. Sed hoc specialiter in his, qui nominatim excommunicatis communicant. Unde infra Urbanus: "Sane quod super Richardo etc." Causa: "Quidam episcopus in heresim lapsus." Item Nicolaus Papa "Excellentissimus rex Karolus" infra circa finem huius causae. C. XXVII. Sententia pastoris timenda est, licet iniuste liget. C. XXVIII. Excommunicationis contrahit penam qui excommunicatis communicat. Item ex VIII. Sinodo. Si quis frater aut palam, aut absconse cum excommunicato fuerit locutus, aut iunctus communione, statim cum eo excommunicationis contrahat penam. C. XXIX. De eodem. Item ex Concilio Cartaginensi II. {c. 7.} Qui merito facinorum suorum ab ecclesia pulsi sunt, si ab episcopo aliquo, aut presbitero, uel clerico fuerint in communione suscepti, etiam ipse pari cum eis crimine teneatur obnoxius, refugientes sui episcopi regulare iudicium. C. XXX. Qui sententiam episcopi putat esse iniustam recurrat ad sinodum. C. XXXI. Vincula ecclesiastica non sunt contempnenda. C. XXXII. Sathanae traditur qui ab ecclesia excommunicatur. Item Augustinus de uerbis apostoli, sermone LXXIX. Omnis Christianus, dilectissimi, qui a sacerdotibus excommunicatur, sathanae traditur: quomodo? scilicet, quia extra ecclesiam est diabolus, sicut in ecclesia Christus, ac per hoc quasi diabolo traditur qui ab ecclesiastica communione remouetur. Unde illos, quos tunc Apostolus sathanae esse traditos predicat, excommunicatos a se esse demonstrat. {C. XXXIII.} Idem super Iohannem. Nichil sic debet formidare Christianus quam separari a corpore Christi. Si enim separatur a corpore Christi, non est membrum eius. Si non est membrum eius, non uegetatur spiritu eius. "Quisquis autem," inquit Apostolus, "spiritum Christi non habet, hic non est eius." Gratian. Item Ieronimus: "Quorum dimiseritis peccata etc.", id est quibus ecclesiam interdixeritis, nisi reconciliati per satisfactionem fuerint, ipsis et ianua celestis regni clausa erit. C. XXXIV. Vicini episcopi audiant eos, qui de iudiciis episcoporum suorum queruntur. C. XXXV. Iniusta episcoporum dampnatio irrita esse censetur. C. XXXVI. Qui suae causae adesse et innocentiam suam asserere uoluerit, intra annum hoc faciat excommunicationis. Item ex Concilio Cartaginensi V. {c. 12.} Rursus constitutum est, ut quociens clericis conuictis uel confessis in aliquo crimine, uel propter eorum, quorum uerecundiae parcitur, uel propter ecclesiae obprobrium, aut insultationem hereticorum atque gentilium, si forte causae suae adesse uoluerint et innocentiam suam asserere, intra annum excommunicationis hoc faciant. Si uero intra annum causam suam purgare contempserint, nulla eorum uox penitus audiatur. C. XXXVII. Audientiam sibi negat qui excommunicationis suae causam agere intra annum dissimulat. Item Gelasius. Quicumque intra anni spatium ciuiliter siue publice causam suam coram suis excommunicatoribus non peregerint, ipsi sibi aditum audientiae clausisse uideantur. Quod si obstinato animo sine communione defuncti fuerint, nos, illorum causam iuxta B. Leonis predecessoris nostri sententiam diuino iudicio reseruantes, quibus uiuis non communicauimus nec mortuis communicare debemus. {PALEA. C. XXXVIII. Qui uero excommunicato scienter communicauerit, et amodo saltem in domo simul orauerit, atque latebras quo minus ad satisfactionem perducatur prebuerit, donec ab excommunicatore penitentiam accipiat, corporis et sanguinis Domini communione priuatum se esse cognoscat. } C. XXXIX. Tardius recipiatur ad ueniam qui sacerdote iubente de ecclesia contempnit exire. C. XL. A successore soluatur qui post mortem episcopi remanet ligatus. C. XLI. Quibus exigentibus culpis aliquis sit communione priuandus. C. XLII. Pro paruis et leuibus causis nullus communione priuetur. C. XLIII. Pro his tribus criminibus quilibet communione priuetur. C. XLIV Sententia pastoris reum uel innocentem non constituit uel facit. C. XLV. De eodem. C. XLVI. Non est petenda solutio, cum iniqua fertur sententia. C. XLVII. Deus non nocet, nec noceri patitur aliquem iniuste. C. XLVIII. Iniusta uincula disrumpit iustitia. C. XLIX. Temeritas iudicandi non ei, qui iudicatur, sed iudici nocet. C. L. Non obest homini iniusta sententia. {C. LI.} C. LII. Quos conscientia iustificat, aliorum maledicta non timeant. C. LIII. Frustra aspernatur ab homine quem Deus iustificat. {C. LIV.} C. LV. Non hominum linguas, sed conscientias curare debemus. C. LVI. Conscientia nobis, fama proximis necessaria est. C. LVII. Apud Deum maledicitur qui moribus dissonam profert sententiam. C. LVIII. Christum uiolat qui sanctum non sanctum, uel non sanctum sanctum esse crediderit. C. LIX. Eternae dampnationis inueniet penam qui bonos malos, et malos bonos dixerit. C. LX. Ligandi uel soluendi potestate se priuat qui hanc iniuste exercet. C. LXI. De eodem. C. LXII. Non est uera presidentis absolutio, nisi sequatur arbitrium interni iudicis. C. LXIII. Priuilegio meretur exui qui eodem abutitur. C. LXIV. In quem canonica non fertur sententia, penam non debet ferre canonicam. C. LXV. Qui dampnatur a sinodo quomodo in secunda innocens reparetur. C. LXVI. Sententia iustitiae non est pro premiis ferenda. C. LXVII. In prepositorum operibus totum sibi ratio uendicet. C. LXVIII. Grauiter delinquit qui ex ira sententiam profert. C. LXIX. Ratio debet corrigere quod furore promulgatum est. C. LXX. In dictandis sententiis rectores nullo furore ducantur. C. LXXI. Iustum iudicium uendi non potest. C. LXXII. De eodem. C. LXXIII. Non recipiantur ab aliis qui suorum episcoporum contrahunt offensas. C. LXXIV. Res dubia non diffiniatur certa sententia. C. LXXV. Non credantur que certis iudiciis non demonstrantur. C. LXXVI. Ante, quam examinentur, aliqui non iudicentur. C. LXXVII. Qui falsum de alio profert, et qui crimina credit, uterque reus est. C. LXXVIII. Quot modis humanum iudicium peruertitur. C. LXXIX. De his, qui aliquo modo iudicium peruertunt. C. LXXX. De his, qui metu potestatis ueritatem occultant. C. LXXXI. De eodem. Item. {C. LXXXII.} C. LXXXIII. Qui falsum testimonium dicunt, et ueritatem pro pecunia negant, sceleris Iudae participes fiunt. C. LXXXIV. Christum negat qui peruersis socium se facit. C. LXXXV. Qui Christianum se negat Christum negare conuincitur. C. LXXXVI. Veritatem prodit non solum qui pro ueritate mendacium loquitur, sed etiam qui ueritatem non libere predicat. C. LXXXVII. Iniuste aliquem anathematizans sibi, non alii nocet. C. LXXXVIII. Cuius uita offitio non congruit, alios ligatus soluit. C. LXXXIX. Viribus caret sententia iniuste prolata. C. XC. Premium meretur qui iniuste maledicitur. C. XCI. Non est obediendum episcopo, qui pro hereticis missam canere iubet. C. XCII. Preceptis non obedire multociens expedit. C. XCIII. De eodem. C. XCIV. Non sunt audiendi qui contra Deum aliquid iubent. C. XCV. Non iubet aliquid iniustum qui Deum timere probatur. C. XCVI. Et qui peccat, et qui peccanti consentit uterque dampnatur. C. XCVII. De eodem. {C. XCVIII.} C. XCIX. Per obedientiam bonum deserere, numquam malum facere licet. C. C. Apud Deum maledicitur qui peccantibus consentit. C. CI. Non est obediendum quod contra Deum precipitur. C. CII. De his, qui cum excommunicatis communicant. Excellentissimus rex Karolus apostolatum nostrum consuluit, quid sit agendum de his, qui communicant cum his, qui cum Engiltruda sepe dampnata communicant femina, quoniam eam cum communicatoribus suis et fautoribus pari uinculo anathematis constat esse astrictam. Quapropter nunc beatitudini tuae iniungimus, ut, super hoc nostra auctoritate fretus, curam de his sumere studeas, et quia docta diuinitus sanctitas tua ualde nouit, aliud esse ex necessitate, aliud ex ignorantia, atque aliud, quod studio delinquitur, istudque posterius duobus prioribus strictius esse puniendum, idcirco sollerter inuigilet, et cauta districtione singulorum modos diiudicet, quatinus hi qui ex necessitate uel ignorantia delinquunt auctoritate nostra per te absoluantur: si tamen ipsa eorum ignorantia, uel necessitas uera, et non simulata, uel non ex uoluntate processerit, quia, ut bene nosti, sunt plerique qui possunt quidem, sed nolunt recta nosse. Unde Psalmista de huiusmodi: "Noluit," inquit, "intelligere, ut bene ageret." Illos autem, qui studio suo obligantur, et contemptu interdicta nostra postponunt, non nisi digna satisfactione preueniente uolumus a te prorsus absolui. C. CIII. De his, qui sine culpa excommunicatis communicant. Item Gregorius VII. {lib. V. Regesti, in Concilio Romae habito} Quoniam multos peccatis nostris exigentibus pro causa excommunicationis perire cottidie cernimus, partim ignorantia, partim nimia simplicitate, partim timore, partim etiam ex necessitate, deuicti misericordia anathematis sententiam ad tempus, prout possumus, temperamus. Apostolica itaque auctoritate ab anathematis uinculo hos subtrahimus, uidelicet uxores, filios, seruos, ancillas, seu mancipia, nec non rusticos et seruientes nec non et omnes alios, qui non adeo curiales sunt, ut eorum consilio scelera perpetrentur, et eos, qui ignoranter excommunicatis communicant, siue illos, qui communicant cum illis, qui excommunicatis communicant. Quicumque autem aut orator, siue peregrinus, aut uiator in terram excommunicatorum deuenerit, ubi non possit emere uel non habeat unde emat, ab excommunicatis accipiendi damus licentiam. Et si quis excommunicatis non in sustentatione superbiae, sed humanitatis causa dare aliquid uoluerit, non prohibemus. C. CIV. De Bonifatio, qui excommunicatis et pseudoepiscopis se non communicaturum iurauit. Item Bonifatius Martir Zachariae Papae. {in epist., quae incipit: "Paternae."} Antecessor predecessoris uestri uenerandae memoriae Gregorius, dum me indignum ordinauit et ad predicandum uerbum Dei Germanicis gentibus misit, sacramento me astrinxit, ut canonicis et iustis episcopis et presbiteris in uerbo et facto et consensu astipulator et adiutor fierem. Hoc autem cum diuina gratia inplere studui; falsos autem sacerdotes ypocritas et seductores populorum uel corrigerem ad uiam salutis, uel declinarem et abstinerem a communione ipsorum; quod ex parte seruaui, et ex parte custodire et inplere non potui; sed spiritualiter inpleui sacramentum, quia in consensum et in consilium eorum non uenit anima mea, corporaliter autem ab eis omnino abstinere non potui. Dum enim uenissem ad principem Francorum cogente ecclesiarum necessitate, non tales ibi reperi quales uolui, sed tamen in sancta communione corporis Christi illis non communicaui. C. CV. Excommunicatis non communicat qui eis animo non consentit. Item Zacharias Papa Bonifatio Martiri. {in epistola, cuius initium est: "Benedictus Deus."} Quod predecessor noster beatae memoriae Gregorius, huius sedis apostolicae presul, dum ad predicandum uerbum euangelii tuam misisset fraternitatem in Germaniae partibus et gentibus illis paganis, et uerbo pollicitationis illam uoluit esse ante munitam, ita ut orthodoxos episcopos, presbiteros, uel quoscumque reperire potuisses in uerbo exhortationis perfectos, amplius confirmares, et eis communicares (quod et factum est); si quos uero seductores episcopos aut pseudopresbiteros a recto fidei tramite deuiantes reperisses, nulla tibi cum eis esset communio, quod te, Deo solatiante, usque ad presens spiritualiter seruasse confessus es, uel, si omnino propter principalem et humanum fauorem gentis Francorum, dum ad eos accessisses, corporaliter abstinere non ualuisti cogente ecclesiarum Dei necessitate, et tamen in eorum consilio et communionis consensu anima tua non est coinquinata: itaque propter hoc, quod cum eis conuersatus es, non consentiens iniquitati eorum, nullum tibi est detrimentum coram Deo. IX. Pars. Gratian. Excommunicationis autem forma et modus, atque reconciliationis hic est: C. CVI. Modus et forma excommunicationis. Debent duodecim sacerdotes episcopum circumstare, et lucernas ardentes in manibus tenere, quas in conclusione anathematis uel excommunicationis proicere debent in terram et conculcare pedibus; deinde epistola per parrochias mittatur, continens excommunicatorum nomina et causam excommunicationis. C. CVII. De eodem. Item ex Concilio Aurasico. Canonica instituta et sanctorum Patrum exempla sequentes, ecclesiarum Dei uiolatores N. auctoritate Dei et iudicio sancti Spiritus a gremio sanctae matris ecclesiae et a consortio totius Christianitatis eliminamus, quoadusque resipiscant et ecclesiae Dei satisfaciant. C. CVIII. Modus reconciliationis excommunicatorum. Item ex eodem. Cum aliquis uel excommunicatus, uel anathematizatus, penitencia ductus ueniam postulat et emendationem promittit, episcopus, qui eum excommunicauit, ante ianuas ecclesiae uenire debet, et duodecim presbiteri cum eo, qui eum hinc et inde circumstare debent. Et si ille terrae prostratus ueniam postulat, et de futuris cautelam spondet, tunc episcopus apprehensa manu eius dextera, in ecclesiam illum introducat, et communioni Christianae reddat, et septem psalmos penitenciales decantet cum istis precibus: Kyrie eleison, Pater noster, saluum fac seruum tuum. Oratio: Presta, quesumus Domine, huic famulo tuo dignum penitenciae fructum, ut ecclesiae tuae sanctae, a cuius integritate deuiauerat peccando, admissorum ueniam consequendo reddatur innoxius. Per Dominum. X. Pars. Gratian. Presbiteris uero, qui excommunicati sacrum ministerium contingere presumunt, que penitencia sit inponenda, Iohannes VIII. Clero et ordini Salonitano scribens diffinit, dicens: C. CIX. Que sit penitencia sacerdotum, qui excommunicati sacrum ministerium presumunt. De illis presbiteris, qui tempore sanctissimi predecessoris nostri domini Papae Nicolai excommunicati sacrum ministerium contingere presumpserunt, ipsi in se dampnationis (sicut canones statuunt) sententiam intulerunt. Tamen, quia miseratio apostolica ueniam solet prestare correctis, ob multitudinem misericordiae illis hanc indulgentiam exhibemus, ut, sancta communione saginati, studeant tribus annis continuis per ebdomadam omni secunda et sexta feria a uino et a carne penitus ieiunare, et ultra lugenda nequaquam committere. Gratian. Qui autem excommunicatis communicant pro modo peccati penitenciae modum accipiant. Unde Urbanus II. Genebaldo Constantiensi Episcopo: C. CX. Pro modo peccati puniantur qui excommunicatis communicant. Sanctis quippe canonibus cautum constat, ut quicumque excommunicatis communicauerit excommunicetur. Ipsius tamen penitenciae atque absolutionis modos eo moderamine decernimus, ut quicumque seu ignorantia seu timore, seu necessitate negocii cuiusquam maximi et maxime necessarii eorum se conuictu, oratione, salutatione osculoue contaminauerint, cum minoris penitenciae medicina societatis nostrae participium sortiantur. Eos uero, qui aut spontanee, aut negligenter inciderint, sub ea uolumus disciplinae cohercione suscipi, ut ceteris metus incutiatur. CAUSA XII. QUESTIO I. C. I. Inpuberes et adolescentes, in uno conclaui manentes, probatissimo seniori deputentur. C. II. Omnibus clericis communis est uita seruanda. C. III. Iuxta ecclesiam clericorum claustra constituantur. C. IV. In atrio ecclesiae nisi clericorum edificia minime ponantur. C. V. Clericus nichil seculare possideat. C. VI. Nichil preter Deum habeat qui in eius sortem eligitur. C. VII. Clericis et Deo deuotis nec causas agere, nec aliquid proprium habere licet. C. VIII. Clerici nichil possideant proprium. C. IX. Clericis omnia communia esse debent. C. X. De eodem. C. XI. Non licet aliquid habere his, qui suis renunciant et communiter uiuere spondent. C. XII. De eodem. C. XIII. Ecclesiarum prepositi rerum earundem dispensatores efficiuntur. C. XIV. Diaconi uel quelibet religiosae personae regularem uitam ducere cogantur. C. XV. Quare in primitiua ecclesia predia uendebantur. C. XVI. Quare predia fidelium hodie ab ecclesia non alienentur. {C. XVII.} C. XVIII. Clericatus non tollitur eis, qui uolunt habere aliquid proprium. C. XIX. De rebus propriis uel acquisitis episcopi heredibus suis reliquant. C. XX. De eodem. C. XXI. De eodem. C. XXII. Ex rebus ecclesiae, si episcopus indiget, sibi et suis necessaria sumat. C. XXIII. Res ecclesiasticas episcopus dispenset. C. XXIV. Res ecclesiae sint in episcopi potestate. C. XXV. De his, qui tam infirmi sunt, quod rebus suis renunciare non possunt. C. XXVI. Res ecclesiae quasi communes episcopus dispenset. C. XXVII. Non liceat episcopo res ecclesiarum in proprios usus conuertere. C. XXVIII. De eodem. QUESTIO II. C. I. Ecclesiae pecuniam auferens uelut homicida dampnatur. C. II. Quicquid de sacratis uasis uel ministeriis a quolibet clero usurpatum fuerit, ecclesiae restituatur. C. III. Quicquid Domino consecratur ad ius pertinet sacerdotum. C. IV. Excommunicationi subiaceat qui ecclesiastica predia inuadit. Item Gregorius VII. {lib. VI. Regesti, in concilio c. 1.} Quicumque militum, uel cuiuscumque ordinis uel professionis persona, predia ecclesiastica a quocumque rege, seu seculari principe, uel ab episcopis inuitis, seu abbatibus, aut ab aliquibus ecclesiarum rectoribus susceperit, uel inuaserit, uel eorum consensu tenuerit, nisi eadem predia ecclesiis restituerit, excommunicationi subiaceat. C. V. Sacrilegii crimen incurrit qui predia ecclesiastica uexat. C. VI. De eodem. C. VII. In quadruplum restituat qui res inuadit ecclesiae. C. VIII. Pro tenore secularium legum puniantur inuasores ecclesiasticarum rerum. {C. IX.} C. X. Ecclesiae rem subripiens in undecuplum restituat quod abstulit. C. XI. Sine augmento sibi ablata ecclesiam recipere oportet. C. XII. Non sunt alienanda in episcopatu adquisita. C. XIII. Vasa sacra, nisi pro redemptione captiuorum non sunt alienanda. C. XIV. Pro redemptione captiuorum uasa sacra non prohibentur alienari. C. XV. Res ecclesiae licite inpenduntur pro captiuorum redemptione. C. XVI. Res desolatae ecclesiae non preponantur captiuis. C. XVII. Inuasoribus rerum ecclesiasticarum que penitencia sit inponenda. C. XVIII. Res ecclesiae episcopus alienare uel usurpare non presumat. C. XIX. Episcopo uel abbati res ecclesiae alienare non licet. C. XX. Predia ecclesiae Papae alienare non licet. C. XXI. Qui res ecclesiasticas uendit ad altare non audeat accedere. C. XXII. Excommunicentur qui auctoritate principum res inuadunt ecclesiae. Item Nicolaus Adoni, Viennensi Archiepiscopo. {in epistola, cuius initium: "Quia sanctitatis uestrae"} De rebus, que semel Deo contributae atque dicatae sunt, et postea sub occasione concessionis principum a quibusdam inuaduntur atque diripiuntur, sancimus, ut prius consulatis principem ad resecandam tam presumptiuam factionem, et cognoscendum, utrum illius sit concessio, an inuasoris presumptio. Quod si principis inordinata fuerit largitio, ipse sit princeps pro emendatione redarguendus. Si autem inuasoris declaratur presumptio, usque ad emendationem excommunicationis sit uindicta cohercendus. C. XXIII. De rebus ecclesiae non est alienandum aliquid. C. XXIV. Diuini muneris participatione priuetur qui ecclesiastica priuilegia calcat. C. XXV. De eodem. C. XXVI. Reddituum et oblationum duae portiones clericis conmittantur. C. XXVII. De oblationibus fidelium quot portiones fiant, et que cui proueniat. C. XXVIII. Oblationum et reddituum ecclesiarum tres portiones presbitero dispensandae credantur. C. XXIX. De redditibus ecclesiae etiam nouiter adquisitis quarta pars clericis erogetur. C. XXX. De stipendio ecclesiae quatuor debent fieri portiones. C. XXXI. De eodem. C. XXXII. Omnes presbiteri secundum iussionem episcopi res ecclesiae dispensare studeant. C. XXXIII. De clericis, qui documenta ecclesiae subprimunt aut aduersariis tradunt. C. XXXIV. Episcopus heredes non habens non alium quam ecclesiam sibi heredem instituat. C. XXXV. Qui in clero constituti sunt de rebus ecclesiae nichil alienare presumant. C. XXXVI. De possessione ecclesiastici iuris quicquid a presbitero distrahitur, inane habeatur et uacuum. C. XXXVII. Alienationes factae ab intrusis et ordinationes sine consensu clericorum irritae sunt. C. XXXVIII. Episcopo defuncto, uel adhuc in supremis agente, de rebus eius nichil est usurpandum. C. XXXIX. Episcopi, qui nichil ecclesiae conferunt, famulos eius libertati non donent. C. XL. De clericis, qui documenta ecclesiae subprimunt, aut negant, aut aliis dampnabiliter tradunt. C. XLI. Ministris ecclesiae de rebus eiusdem absque episcopi permissu alienare nichil licet. C. XLII. De rebus ecclesiae, que absente episcopo distrahuntur, ad ius ecclesiasticum reuocentur. C. XLIII. Post mortem episcopi res ad eum pertinentes clerici non rapiant. C. XLIV. Rescindantur precariae et commutationes ab inuasoribus factae. C. XLV. Pro labore inuentarii nichil accipiant yconomi de rebus ecclesiae. C. XLVI. Excommunicentur laici, qui morientium clericorum audent bona diripere. Item ex Concilio Urbani Papae Aluerniae habito. De laicis questio facta est, qui morientibus episcopis siue aliis clericis res defunctorum inuasas ecclesiae pauperibusque subripiunt. Contra quos commune totius concilii anathema prolatum est, ipso Papa huiusmodi sententiam promulgante: "Si quis post interdicti presentis cognitionem episcoporum, seu presbiterorum, aut clericorum aliorum res inuaserit, usque ad satisfactionem excommunicetur. §. 1. Episcoporum uero deficientium res per archipresbiterorum seu archidiaconorum manus, aut secundum mortuorum iudicium pro ipsorum salute in elemosinas dispensentur, aut successori, qui futurus est, reseruentur. Id ipsum de presbiterorum seu clericorum aliorum rebus per episcopum, uel supradictas personas, aut cui deficientes conmiserint, fiat. Si quis autem aduersus ista presumpserit, anathema sit." C. XLVII. De eodem. Item Innocentius II. {in Concilio Lateranensi, cap. 4.} Illud, quod in sacro Calcedonensi concilio constitutum est, inrefragabiliter conseruari precipimus, ut uidelicet decedentium bona episcoporum a nullo omnino hominum diripiantur, sed ad opus ecclesiae et successoris sui in libera yconomi et clericorum permaneant potestate. Si quis autem hoc amodo attemptare presumpserit, excommunicationi subiaceat. Qui uero morientium presbiterorum uel clericorum bona rapuerint simili sententiae subiciantur. Gratian. Hoc non solum de laicis, uerum etiam de metropolitanis et quibuslibet aliis clericis intelligendum est: sicut Sexta Sinodo {c. 35.} legitur: C. XLVIII. Res episcopi morientis metropolitano non licet inuadere. C. XLIX. Aliena ecclesiae non licet inuadere. C. L. Nisi causa necessitatis nec episcopo liceat rem ecclesiae usurpare. C. LI. Nec presbiteri episcopis ignorantibus, nec episcopi ignorante concilio rem ecclesiae uendant. C. LII. Nisi ut meliora prospiciat, rem ecclesiae distrahere non licet episcopo. {C. LIII.} C. LIV. Alienentur fugitiui, qui teneri non possunt. C. LV. Item ex Concilio apud Tansiacum c. 2. C. LVI. Alienatio de rebus ecclesiae quomodo rata esse poterit. C. LVII. De eodem. C. LVIII. De episcopo, qui non retento patrocinio seruos ecclesiae manumittit. {C. LIX.} {C. LX.} C. LXI. De libertis ecclesiae, qui ab eius patrocinio discedunt. C. LXII. Reuocentur in seruitutem ecclesiarum liberti, qui contra eas superbiunt. C. LXIII. A patrocinio non discedant ecclesiae liberti ad sacros ordines promoti. C. LXIV. Professionem suae conditionis liberti ecclesiae faciant. C. LXV. Nec liberti, nec eorum posteri a patrocinio discedant ecclesiae. C. LXVI. Que de rebus ecclesiae in remuneratione obsequii prestantur rata permanebunt. C. LXVII. Serui ecclesiarum in eorum dominium transferri possunt, qui ecclesiasticis deseruiunt utilitatibus. C. LXVIII. Miserationis et pietatis intuitu serui ecclesiarum possunt manumitti. C. LXIX. Serui ecclesiarum publicis angariis non fatigentur. C. LXX. Res sacrae quibus ex causis alienari debeant. C. LXXI. Non parietes ornare templi, sed pauperibus prouidere gloria episcopi est. C. LXXII. Qui beneficium ab ecclesia accepit, eius professionem nomine precariae faciat. C. LXXIII. Licet religionis intuitu res ecclesiae alienare. C. LXXIV. Non ultra quinquagesimam partem rerum ecclesiae monasterio, quod construit, episcopo licet conferre. C. LXXV. Iure proprietatis res ecclesiae monasteriorum edificiis tradere licet. QUESTIO III. C. I. De his qui, primum nichil habentes, tempore suae administrationis aliqua adquirunt. C. II. De ministris, qui nulla ecclesiae occasione, sed utilitate sui aliqua adquirunt. C. III. De pontificibus, quibus ab extraneis uel cum ecclesia, uel sequestratim aliquid dimittitur. C. IV. Episcopus tertiam partem sibi debitam ecclesiae relinquere poterit. QUESTIO IV. C. I. De his, qui de suis et ecclesiae rebus aliqua adquisisse noscuntur. C. II. Resarciantur detrimenta sacerdoti uel ecclesiae, que alterius occasione alter senserit. C. III. De hiis, que sacerdotes emunt, ad ecclesiae nomen faciant scripturam. QUESTIO V. C. I. Quomodo de rebus ecclesiae sacerdotibus testari liceat. C. II. De eodem. C. III. Que monasteriis ab episcopo conferuntur reuocari non debent. C. IV. Que ante suam ordinationem, uel post, hereditaria successione quesiuit episcopus, cui uult derelinquat. C. V. Quomodo possint esse rata que de ecclesiae proprietate testamento legantur. C. VI. Episcopo intestato ecclesia succedat ex integro. C. VII. De eodem. CAUSA XIII. QUESTIO I. C. I. Singuli sacerdotes proprios debent habere ecclesias. QUESTIO II. C. I. Que triginta annis ab episcopis possidentur iure ab eis uendicantur. C. II. In sepulcro parentum filii sunt collocandi. {C. III.} C. IV. Ultima uoluntas defuncti seruari debet. Ultima uoluntas defuncti modis omnibus conseruetur. C. V. Seruus testamentum facere non potest. C. VI. Ubi quisque eligere sepulturam sibi debet. C. VII. Propria temeritate sepulturam parentum relinquere non licet. C. VIII. Pro numero filiorum pars hereditatis Deo offeratur. C. IX. Excommunicentur qui defunctorum oblationes ecclesiis negant. Qui oblationes defunctorum aut negant ecclesiis, aut difficulter reddunt, tanquam egentium necatores excommunicentur. C. X. Ut infideles eiciantur ab ecclesiis, qui oblationes retinent defunctorum. Item ex Concilio Varensi. {I., c. 4.} Qui oblationes defunctorum retinent, et ecclesiis tradere demorantur, ut infideles sunt ab ecclesia abiciendi, quia usque ad exinanitionem fidei peruenire certum est hanc pietatis diuinae exacerbationem, quia et fideles de corpore recedentes uotorum plenitudine et pauperes consolatu alimoniae et necessaria sustentatione fraudantur. Hii ergo tales quasi egentium necatores, nec credentes iudicium Dei habendi sunt. Unde et quidam Patrum hoc scriptis suis inseruit, congruente sententia, qua ait: "Amico quippiam rapere furtum est, ecclesiae uero fraudare sacrilegium est." C. XI. Qui oblata ecclesiis aut testamento relicta retinere presumpserint excommunicentur. Item ex Concilio Agatensi. {c. 4.} Clerici uel seculares, qui oblationes parentum aut donatas, aut testamento relictas retinere perstiterint, aut id, quod ipsi donauerint ecclesiis uel monasteriis, crediderint auferendum, sicut sinodus sancta constituit, uelut necatores pauperum quousque reddant ab ecclesiis excludantur. §. 1. Si quis autem clericus furtum ecclesiae fecerit, peregrina ei tribuatur conmunio. VII. Pars. Gratian. Item queritur, an pro sepultura mortuorum aliquid sit exigendum? De his ita scribit Gregorius in Registro, Ianuario, Episcopo Sardiniae: C. XII. Pro sepultura nichil muneris exigendum est. C. XIII. Etiam coacti de sepultura precium accipere non debemus. C. XIV. De eodem. C. XV. De eodem. C. XVI. A sacris locis non iuuantur post mortem, quibus peccata dimissa non sunt. C. XVII. Quibus prosit in ecclesia sepeliri. C. XVIII. Qui sepeliantur in ecclesia. C. XIX. Quare mortui iuxta ecclesiam sepeliantur. C. XX. Post mortem orationes non prosunt uiuentium. C. XXI. In penitencia defunctis bona prosunt uiuentium. C. XXII. Quatuor modis soluuntur animae mortuorum. C. XXIII. Ante diem iudicii sacrificiis et elemosinis mortui iuuantur. C. XXIV. Quare certi dies in mortuorum conmemoratione seruentur. C. XXV. Nec pro nostra, nec pro morte aliorum tristari debemus. C. XXVI. Ex pusillanimitate mortuos lugere contingit. C. XXVII. Qui spem futurae resurrectionis habent de mortuis nimium tristari non debent. C. XXVIII. De eodem. C. XXIX. Mortui ex se nesciunt que hic geruntur. C. XXX. Non est deneganda communio his, qui in patibulis suspenduntur. {PALEA. C. XXXI. C. XXXII. De eodem. CAUSA XIV. QUESTIO I. C. I. Pro rebus transitoriis episcopus prouocatus non litiget. C. II. Peccat, qui ultra debitum exigit, non qui sibi debita reposcit. {C. III.} QUESTIO II. C. I. Clerici pro sua ecclesia testimonium ferre possunt. C. II. In conficiendis instrumentis sacerdotes ad testimonium non uocentur. QUESTIO III. C. I. Qui plus quam dederit expetit usuras accipit. C. II. Quicquid supra datum exigitur, usura est. C. III. Quicquid sorti accidit usura est. C. IV. Quando amplius exigitur quam detur, usura accipitur. QUESTIO IV. C. I. A questibus negociationis clerici abstineant. C. II. Excommunicentur ministri, qui fenerantur. Item ex Concilio Arelatensi I., quod confirmauit Siluester Papa. {c. 12.} Ministri, qui fenerantur, placuit iuxta formam diuinitus datam eos a communione abstinere. C. III. Qui uolunt esse in clero a studio negociationis abstineant. C. IV. Alienetur a clero usuras aut superhabundantiam exigens. C. V. Pro pecunia, quam dedit mutuo clericus, iusto precio species recipiat. C. VI. Clericus non plus accipiat quam conmodauit. C. VII. {VIII.} De eodem. C. VIII. {VII.} Etiam laicis usura dampnabilis est. C. IX. Turpe lucrum sequitur, qui minus emit, ut plus uendat. C. X. Rapinam facit qui usuram accipit. C. XI. Non minus crudelis est qui pauperem trucidat fenore, quam qui diuiti aliqua rapit. C. XII. Ab illo usuram exigere possumus, cui iure nocemus. QUESTIO V. C. I. De usuris elemosinae fieri non possunt. C. II. Oblatis de rapina reprobatur a Deo. C. III. Non est aliquid rapiendum diuitibus, ut detur egenis. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. C. VI. Furtum conmittit qui inuentum non reddit. C. VII. Qui de rebus concessis et bene quesitis elemosinam inpendit, illa placet Deo. C. VIII. Peccat qui rem inuentam non reddit. C. IX. Bonus usus non iustificat iniuste quesita. C. X. Cum alterius detrimento alteri subuenire non licet. C. XI. Elemosinae et sacrificia non placent Deo, que offeruntur ex scelere. C. XII. Non licet aliena rapere exemplo Israelitarum spoliantium Egyptios. C. XIII. Maioris penae est uiolenter aliquid eripere, quam furari. C. XIV. De male adquisitis bonum fieri potest. C. XV. Que male acquiruntur aliquando bene possunt expendi. QUESTIO VI. C. I. Penitencia non agitur, si res aliena non restituitur. C. II. Qui rem alienam consecrat, eius estimationem restituat. C. III. Ecclesia pro malis intercedat non eos temere defendat. C. IV. Non solum in maioribus sed etiam in minoribus furtum conmittitur. CAUSA XV. QUESTIO I. C. I. Non sunt peccata uolentium, nisi nescientium. {C. II.} {C. III.} C. IV. Non propter culpam, sed propter memoriam facti pecus occiditur, ad quod mulier accedit. C. V. Culpa non necessitate, sed uoluntate reum constringit. C. VI. Reus uoluntate, non necessitate constringitur. C. VII. Veniam habent que ignorantes ebrii conmittunt. C. VIII. Inobedientia uel concupiscentia non habet culpam in corpore non consentientis. C. IX. Loth non de incestu, sed de ebrietate culpatur. C. X. Nemo trahitur ad culpam, nisi ductus propria uoluntate. C. XI. Minister Dei est qui inuitus homicidium facit. C. XII. In se reuersus penitenciam agat qui insaniens aliquem occiderit. C. XIII. Innocens est qui non iratus, sed propter disciplinam aliquem casu perimit. QUESTIO II. C. I. Pro patrociniis inpensis clericus munera exigere non debet. QUESTIO III. {C. I.} {C. II.} {C. III.} C. IV. Lesae maiestatis, et publicorum iudiciorum, et symoniae accusatio equaliter proponatur. C. V. Rei professio aduersus quemlibet admitti non debet. QUESTIO IV. C. I Ministri ecclesiae die dominico causas uentilare non debent. C. II. Sollempnibus diebus et ieiuniorum legitimorum secularia placita non agantur. C. III. De eodem. QUESTIO V. C. I. Diaconus, si de crimine conuinci non poterit, apud episcopum se ipsum secreto purificet. C. II. Non est spoliandus presbiter uel diaconus, nisi sponte confessus aut legitime conuictus fuerit. QUESTIO VI. C. I. Ministrorum confessio non sit extorta, sed spontanea. C. II. Auctoritas apostolica penitus illicita in irritum deducit iuramenta. C. III. Pontificalis auctoritas a iuramento fidelitatis nonnullos absoluit. C. IV. Excommunicati uinculo fidelitatis non tenentur obnoxii. Item Gregorius VII. Romanae Sinodo presidens dixit. Nos, sanctorum predecessorum nostrorum statuta tenentes, eos, qui excommunicatis fidelitate aut sacramento constricti sunt, apostolica auctoritate a sacramento absoluimus, et ne sibi fidelitatem obseruent modis omnibus prohibemus, quousque ipsi ad satisfactionem ueniant. C. V. Ante, quam reconcilientur, fidelitatem excommunicatis nullus seruare cogitur. Item Urbanus II. Episcopo Vapicensi. Iuratos milites Hugoni Comiti, ne ipsi, quamdiu excommunicatus est, seruiant, prohibeto. Qui si sacramenta pretenderint, moneantur, oportere Deo magis seruire quam hominibus. Fidelitatem enim, quam Christiano principi iurarunt, Deo eiusque sanctis aduersanti, et eorum precepta calcanti, nulla cohibentur auctoritate persoluere. QUESTIO VII. C. I. Sine concilii examine presbiter uel diaconus non deiciatur. C. II. Causas clericorum episcopus non nisi cum senioribus ecclesiae audiat. C. III. A quot episcopis presbiteri uel diaconi sunt audiendi. C. IV. De eodem. C. V. De eodem. C. VI. Absque clericorum presentia episcopus nullius causam audiat. C. VII. Nisi in sinodo canonice uocati sacerdotes dampnari non possunt. QUESTIO VIII. C. I. Presbiter, qui confitetur, se ante ordinationem corporaliter lapsum, postea non offerat. C. II. Deseruientes altario si carnis fragilitate deliquerint, episcopi arbitrio subiacebunt. C. III. Ex ministris ecclesiae geniti in seruitutem eiusdem deuocentur. C. IV. Qui confitetur se ante ordinationem peccasse non sacrificet; conuictus autem deponatur. C. V. De manu sacerdotis, qui ab ecclesia tolleratur, licite sacramenta sumuntur. CAUSA XVI. QUESTIO I. C. I. Monachorum conuersatio ab omnibus debet esse discreta. C. II. Monasterii districtionem et ecclesiasticum ministerium quilibet simul tenere non potest. C. III. Monachi, qui ad clericatum promouentur, a priori proposito discedere non debent. C. IV. Monachus non habet docentis offitium sed plangentis. C. V. In populari frequentia monachi esse non debent. C. VI. Monachus pascitur, clerici pascunt. C. VII. Non licet aliquid monachis agere sine presbiterorum consilio. C. VIII. Secundum ethimologiam nominis monachus solitariam uitam ducat. C. IX. Absque episcoporum consensu episcopalia iura monachi non usurpent. C. X. De eodem. C. XI. Monachi intra claustra morantes clericorum offitia exterius non administrent. C. XII. Monachi, qui sunt in ciuitatibus, episcopo debent esse subiecti. C. XIII. Missae celebrari, et mortui sepeliri in monasterio non prohibeantur. C. XIV. Non sunt cassandae piae uoluntates defunctorum. C. XV. Testatoris arbitrium seruari oportet. {C. XVI.} C. XVII. Monachi, qui sine licentia episcopi uagantur, ad propria loca redire cogantur. C. XVIII. Monachi circumuagantes per defensorem sunt conpellendi. C. XIX. Nullus monachus preter Domini sacerdotes audeat predicare. C. XX. Monachus defensor fieri non debet. C. XXI. Clericorum offitia celebrare monachi presbiteri non prohibeantur. C. XXII. Beneficiis ecclesiasticis monachus libere perfruatur presbiter. C. XXIII. De eodem. C. XXIV. Clericorum offitia monachi presbiteri libere administrent. C. XXV. Monachi presbiterii honore decorati potestatem habent ligandi et soluendi. C. XXVI. Digne in monasterio uiuens per populi electionem ad clericatum poterit promoueri. C. XXVII. In ordinem clericatus promoueri monachi possunt. C. XXVIII. In loco, quo abbas iudicauerit, monachus eligatur, et ab episcopo sacerdos ordinetur. C. XXIX. Tempore maturitatis ecclesiasticis monachi promoueantur ordinibus. C. XXX. Ecclesiastica offitia nec auida elatione monachi suscipiant, nec blandiente desidia respuant. C. XXXI. Gelasius quendam Rufinum monachum iubet sacerdotem fieri, et in quadam basilica ordinari. C. XXXII. Qui de clerico monachus efficitur proprio episcopo ordinante poterit eligi et consecrari. C. XXXIII. Sine testimonio abbatis ad clericatus offitium monachi non eligantur. C. XXXIV. Cum abbatis uoluntate monachi ordinentur, quos pro utilitate ecclesiae episcopus ordinare uoluerit. C. XXXV. Sine abbatis inperio ecclesiastica non presumant celebrare ministeria monachi. C. XXXVI. Ad clericatus miliciam non eligantur desertores monasteriorum. C. XXXVII. Pro abbatis uel monachi promotione monasteria non grauentur. C. XXXVIII. Qui ecclesiis quoquomodo militant abbates esse non possunt. C. XXXIX. De quodam senodochio, cuius abbas ad episcopatum eligi prohibetur. C. XL. Omnes clerici uel monachi tutelae inmunitatem habere debent. C. XLI. Sacerdotalia offitia sine permissu episcoporum non agant presbiteri. C. XLII. Qui res suas alicui delegauerit, decimationum prouentum priori ecclesiae auferre non poterit. C. XLIII. Antiquiores ecclesiae nec decimis, nec ulla possessione priuentur. C. XLIV. Antiquiores ecclesiae propter nouas iusticiam suam non perdant. C. XLV. Baptismalibus ecclesiis decimae dari debent. C. XLVI. De propriis prediis abbates et episcopi decimas non persoluant. C. XLVII. De propriis laboribus monachi et canonici decimas minime soluere cogantur. C. XLVIII. Duo episcopatus in unum redigi possunt apostolica auctoritate. C. XLIX. Duos episcopatus in unum redigere apostolica ualet auctoritas. C. L. Non habeant episcopum dioceses, que numquam habuerunt. C. LI. Nisi cum uoluntate episcopi dioceses, que ab eis retinentur, non accipiant proprios episcopos. C. LII. Apostolica auctoritas a iurisdictione archiepiscopi episcopos ualet eximere. C. LIII. Ubi multitudo excrescit fidelium, episcopi sunt ordinandi. C. LIV. In una terminatione plures baptismales ecclesiae esse non possunt. C. LV. Communione priuetur qui decimas uel oblationes extra episcopi conscientiam tenere uoluerit. C. LVI. Iuxta dispositionem episcopi decimae distribuantur. C. LVII. Anathema sit qui preter conscientiam episcopi decimas uel oblationes dispensare uoluerit. C. LVIII. Eadem plectetur pena qui res ecclesiae et episcoporum bona inuadit. C. LIX. Res ecclesiastica principum auctoritate distribui non possunt. C. LX. Nichil de iure suae diocesis episcopi presumant auferre. C. LXI. Possessiones ecclesiae derelictas nulli sit licentia alienandi. C. LXII. A clericis et piis locis ultra statuta Patrum aliquid episcopus non exigat. C. LXIII. De redditibus ecclesiae quarta pars clericis distribuenda est. C. LXIV. Episcopi turpis lucri gratia nichil a monachis uel clericis suis exigere debent. C. LXV. Reus apud Deum habetur qui sacerdotibus decimas non soluerit. C. LXVI. Decimae sacerdotibus sunt reddendae. C. LXVII. Se ipsum condempnat qui euangelizantibus necessaria subtrahit. C. LXVIII. Liberum est clericis monachis decimas concedere. QUESTIO II. C. I. Presbiteri in monasteriorum ecclesiis instituantur per abbates. {PALEA. C. II. C. III. De eodem. C. IV. De eodem. C. V. Item Ambrosius sermone I. de Quadragesima. C. VI. Abbates in parrochialibus ecclesiis absque episcopi consilio presbiteros non ordinent. C. VII. Quorumcumque monachorum ecclesiae episcoporum subdantur regimini. {QUESTIO V.} C. VIII. {I.} Episcopus, qui in alterius diocesi ecclesiam edificat, eius consecrationem sibi uendicare non audeat. C. IX. {II.} Basilicae nouiter conditae ad episcopum pertinent, cuius conuentus constiterit esse. C. X. {III.} Edificatori episcopo in diocesi alterius ecclesiam consecrare non licet. QUESTIO III. C. I. Rusticanae parrochiae apud episcopos, qui eas possident triginta annis sine uiolentia permaneant inmobiles. C. II. Dioceses triginta annis ab episcopis possessae inmobiles permaneant. C. III. Territorii possessio conuentum non adimit. C. IV. Tricennalis possessio intra unam prouinciam seruari debet. C. V. Status parrochiarum nec presumptione, nec temporis prescriptione mutari potest. C. VI. Limitis possessio prescribi non potest. C. VII. Spatia, que diffinita fuerint, tempore prescribi non possunt. C. VIII. Priuilegia per XXX. annos possessa inmobilia seruari debent. C. IX. Repeti non possunt que XXX. annis quiete possidentur. C. X. Vita irrite disponentis non poterit pertinere ad tricennium temporis. C. XI. Que in beneficiis possidentur prescribi non possunt. C. XII. Que humanitatis intuitu aliquibus prestantur prescribi non possunt. C. XIII. Temporis prescriptio non obicitur ubi hostilitatis metus interuenerit. C. XIV. Temporis non currit prescriptio, ubi furor hostilitatis incumbit. C. XV. Si qui episcopi dioceses suas Deo lucrari negligunt post triennium constabunt eis episcopis, quorum studio fidei sunt reconciliatae. {C. XVI.} C. XVII. Priuilegia Romanae ecclesiae non nisi centum annorum prescriptione tolluntur. QUESTIO IV. C. I. Tricennio temporis aliquid monachi prescribere non ualent. C. II. Quadraginta annorum prescriptio religiosis domibus conceditur. C. III. De eodem. QUESTIO V. {VI.} C. I. Iudicio, non manibus, res ecclesiae defendantur. QUESTIO VI. C. I. {II.} Causae suae detrimentum patiatur episcopus, qui ecclesias suas ab alio retentas propria auctoritate querit adire. C. II. {III.} Delictum personae in dampnum ecclesiae conuerti non potest. C. III. {IV.} In personam deliquentis, non in facultates eius ultio procedat. C. IV. {V.} Res eorum, qui ex clero labuntur simul cum ipsis monasterio tradantur. C. V. {VI.} Inutilis sacerdos ecclesiam suam dignitate non priuat. C. VI. {VII.} Possessiones monasterii pro peccato abbatis episcopo tollere non licet. C. VII. {VIII.} Que sacerdotes dederunt subsequentes pontifices nullatenus auferre presumant. QUESTIO VII. C. I. Decimae a laicis non possideantur. C. II. De eodem. {C. III.} C. IV. Fideliter decimas dat qui omnium suorum decimas soluit. C. V. Excommunicentur qui sacerdotibus decimas dare noluerint. Item ex Concilio Rothomagensi. Omnes decimae terrae, siue de frugibus siue de pomis arborum, Domini sunt, et illi sanctificantur. {PALEA. Boues, et oues, et caprae, que sub pastoris uirga transeunt; quicquid decimum uenerit sanctificabitur Domino. Non eligetur nec bonum, nec malum, nec altero conmutabitur. Si quis mutauerit, et quod mutatum est, et pro quo mutatum est, sanctificabitur Domino, et non redimetur. } Sed quia modo multi inueniuntur, decimas dare nolentes statuimus, ut secundum Domini nostri preceptum admoneantur semel, et secundo, et tertio. Qui si non emendauerint, anathematis uinculo feriantur, usque ad satisfactionem et emendationem congruam. C. VI. Veterum exemplo decimae soluuntur. C. VII. Decimae non sunt redimendae a populo. C. VIII. Quia decimae non redduntur, indictio fisci accessit. C. IX. Columbas uendit qui ecclesiam indisciplinatis conmittit. C. X. Omnes basilicae ad eum pertinent episcopum, in cuius territorio positae sunt. C. XI. Archidiaconus, archipresbiter, prepositus, uel decanus, nec offitia, nec beneficia ecclesiastica tribuat sine consensu episcopi. C. XII. De manu laici episcopatus uel abbatia suscipi non debet. Si quis deinceps episcopatum uel abbatiam de manu alicuius laicae personae susceperit, nullatenus inter episcopos uel abbates habeatur, nec ulla ei ut episcopo seu abbati audientia concedatur. Insuper gratiam B. Petri, et introitum ecclesiae interdicimus, quousque locum, quem sub crimine tam inobedientiae quam ambitionis ex qua scelus idolatriae cepit, resipiscendo non deserit. Similiter etiam de inferioribus ecclesiasticis dignitatibus constituimus. Item: {c. 2.} §. 1. Si quis inperatorum, regum, ducum, marchionum, comitum, uel quilibet secularium potestatum aut personarum inuestituram episcopatuum uel alicuius ecclesiasticae dignitatis dare presumpserit, eiusdem sentenciae uinculo se obstrictum esse sciat. C. XIII. Excommunicationi subiaceat, nec inuestiturae sentiat fructum, qui de manu laici ecclesiam susceperit. Idem. {ibidem, cap. 3.} Quoniam inuestituras contra sanctorum Patrum auctoritatem a laicis in multis partibus cognouimus fieri, et ex eo plurimas perturbationes in ecclesia, immo ruinam sanctae religionis oriri, ex quibus Christianae censurae religio conturbatur, decernimus, ut nullus clericorum inuestituras episcopatus, uel abbatiae, uel ecclesiae de manu inperatoris, uel regis, uel alicuius laicae personae, uiri uel feminae, suscipiat. Quod si presumpserit, recognoscat inuestituram illam apostolica auctoritate irritam esse, et se usque ad dignam satisfactionem excommunicationi subiacere. C. XIV. De eodem. Item ex Canone Apostolorum. {31.} Si quis episcopus secularibus potestatibus usus ecclesiam per ipsos obtineat, deponatur et segregetur, omnesque, qui illi communicant. C. XV. De eodem. Item ex Cronica Anastasii. Sane Thessalonicenses episcopii ob metum inperatoris Anastasii Timotheo Constantinopolitano episcopo consenserunt, qui concilium Calcedonense anathematizauerat. Quadraginta uero episcopi Illiricae et Greciae conuenientes in unum, per professionem in scriptis factam, ut a proprio metropolitano, discesserunt ab eo, et Romam mittentes Romano episcopo communicare in scriptis professi sunt. Et paulo post: §. 1. Cum Dioscorus (iunior) manus inpositionem accepisset recesserunt multitudines populorum dicentes quia secundum quod continent canones sanctorum Apostolorum non est factus episcopus et ideo non recipietur. Principes enim inthronizant eum. C. XVI. Excommunicetur qui per laicos ecclesias obtinet. Item Pascalis Papa. {II.} Si quis clericus, abbas uel monachus per laicos ecclesias obtinuerit, secundum Apostolorum sanctorum canones et Antioceni capitulum concilii excommunicationi subiaceat. C. XVII. Qui per laicos ecclesias obtinet, et qui ei manus inponit, communione priuetur. C. XVIII. De eodem. Idem. C. XIX. De eodem. Idem. C. XX. Nullus clericus per laicos ecclesiam obtineat. C. XXI. Singuli episcopi suos habeant yconomos. C. XXII. Laici non sunt constituendi yconomi. C. XXIII. Laicus in ecclesia aliquid statuendi facultatem non habet. C. XXIV. Ecclesiasticas dignitates laici disponere non debent. C. XXV. Laicus sacrilegus habetur qui dispositionem uel dominationem rerum ecclesiasticarum usurpat. C. XXVI. In ecclesia, quam quis edificat, nichil sibi pre ceteris uendicet. C. XXVII. De eodem. Idem. C. XXVIII. De eodem. C. XXIX. Laici presbiteros de ecclesiis non eiciant. C. XXX. Fundatores ecclesiarum, si inopes esse ceperint, ab eisdem alimenta accipiant. C. XXXI. Heredes eius, qui ecclesiam construxit, nichil aliud quam pro ea sollicitudinem gerere debent. C. XXXII. Fundatores ecclesiae ordinandos in ea episcopo offerant. C. XXXIII. A dominio constructoris oratorium non est auferendum. C. XXXIV. De eodem. C. XXXV. Episcoporum prouidentia a fundatoribus ecclesiae honorentur. C. XXXVI. Reliquiae auferantur ecclesiarum, si plures heredes de eis contendunt C. XXXVII. Non liceat laicis de ecclesia eicere presbiteros. C. XXXVIII. Absque episcoporum consensu laici presbiteros de ecclesiis non eiciant. C. XXXIX. Sine uoluntate episcoporum decimas uel ecclesias a laicis monachi non suscipiant. C. XL. Nulli liceat in suum ius monasterium conuertere; ad ordinandum tamen alii tradere illud ualet. C. XLI. Episcopi et fratrum consilio monasterium ad meliorandum alii subponere quisque non prohibetur. C. XLII. Publicae penitenciae subiciantur qui circumueniendo aliquos tondere presumunt. C. XLIII. Sine uoluntate fratrum aliquem de suis propinquis abbas sibi substituere non ualet. CAUSA XVII. QUESTIO I. C. I. Que Deo uouentur necessario reddantur. {C. II.} Item Ieronimus. C. III. Dignus est supplicio qui se ipsum Deo subtrahit a uoto resiliens. C. IV. Ante Dei oculos cadunt qui bona, que concipiunt agere recusant. QUESTIO II. C. I. Non cogitur aliquis in monasterio manere, nisi professionem fecerit in manu abbatis. C. II. Uxor post propositum continentiae ducta dimitti non debet. C. III. Nullus qui incognitus est monasticum habitum sumat ante triennium. QUESTIO III. QUESTIO IV. C. I. Honore priuetur qui de iure ecclesiae aliquid alienare presumit. C. II. Item Gregorius Anthemio Subdiacono, libro XI. epistola 31. C. III. Qui reuocandum putat quod ecclesiae contulit sacrilegii crimen incurrit. C. IV. Qui sacris locis derelicta retinere contendit sacrilegium conmittit. C. V. Sacrilegi iudicantur qui ecclesiae facultates alienant. C. VI. Excommunicetur qui confinia ecclesiae frangere temptauerit. Item Nicolaus omnibus Episcopis. II. Pars. Sicut antiquitus a sanctis Patribus statutum est, statuimus, ut maior ecclesia per circuitum LX passus habeat, capellae uero uel minores ecclesiae XXX. §. 1. Qui autem confinium eorum confringere temptauerit, aut personam hominis, uel bona eius inde subtraxerit, nisi publicus latro erit, quousque emendet, et quod rapuerit reddat, excommunicetur. C. VII. Soluatur altario quod pro emunitate emendatur ecclesiae. C. VIII. Non licet alicui hominem de ecclesia rapere. C. IX. Fugientem ad ecclesiam nemo audeat abstrahere. C. X. Ab ecclesiae arceatur ingressu qui aliquem de ecclesia uiolenter rapuerit. C. XI. Ecclesiarum dignus non est ingressu qui eas uiolat. C. XII. Qui ecclesiam Dei uastat, et eius sacerdotes insequitur, sacrilegus iudicatur. C. XIII. Qua pena feriatur qui ecclesiae usibus dedicata predia uexare temptauerit. C. XIV. Item Hyginus Papa. C. XV. Iudae similis probatur qui ornamenta ecclesiae subripit. C. XVI. De eodem. C. XVII. De eodem. C. XVIII. Sacrilegium facit qui pecuniam ecclesiae rapit. C. XIX. Segregetur ab ecclesia clericus, qui seruum uel discipulum suum ad eam fugientem uerberare presumit. C. XX. Qui de atrio uel porticibus ecclesiae fugientem abstrahit excommunicetur. Item ex Concilio Triburiensi. {c. 20.} Si quis contumax uel superbus timorem Dei uel reuerentiam sanctarum ecclesiarum non habuerit, et fugientem seruum suum, uel quem ipse persecutus fuerit, de atrio ecclesiae, uel de porticibus quomodolibet ecclesiae adherentibus per uim abstraxerit, pro emunitate nongentos solidos conponat, et ipse publica penitencia iuxta iudicium mulctetur. Gratian. Sacrilegium ergo est, quotiens quis sacrum uiolat, uel auferendo sacrum de sacro, uel sacrum de non sacro, uel non sacrum de sacro. §. 1. Dicitur etiam sacrilegium conmittere qui uiolentas et inpias manus in clericum iniecerit. §. 2. Porro ipsum sacrilegium duplicem continet penam, pecuniariam uidelicet et excommunicationis. Pecuniaria eis persoluenda est, ad quos querimonia sacrilegii pertinet. Unde Iohannes Papa VIII. scribit omnibus Episcopis: C. XXI. De multiplici genere sacrilegii, et pena eiusdem. Quisquis inuentus fuerit reus sacrilegii, episcopis uel abbatibus, siue personis, ad quas querimonia sacrilegii iuste pertinuerit, triginta libras examinati argenti purissimi conponat. §. 1. Sacrilegium conmittitur, si quis infregerit ecclesiam, uel triginta passus ecclesiasticos, qui in circuitu ecclesiae sunt, uel domos, que infra predictos passus fuerint, aliquid inde diripiendo uel auferendo; seu qui iniuriam uel ablationem rerum intulerit clericis arma non ferentibus, uel monachis, siue Deo deuotis, omnibusque ecclesiasticis personis. Capellae, que sunt infra ambitum murorum castellorum, non ponuntur in hac triginta passuum obseruatione. §. 2. Similiter sacrilegium conmittitur auferendo sacrum de sacro, uel non sacrum de sacro, siue sacrum de non sacro. Idem: §. 3. Si quis domum Dei uiolauerit, et aliqua sine licentia illius, cui conmissa esse dinoscitur, inde abstulerit, uel ecclesiasticis personis iniuriam fecerit, donec in conuentu ammonitus legitime satisfaciat, sciat se conmunione fore priuatum. Si uero post secundam et tertiam conuentionem coram episcopo satisfacere detrectauerit, sacrilegii periculo ab omnibus obnoxius teneatur, ita, ut secundum Apostolum nemini fidelium misceatur. Idem: §. 4. Hii qui monasteria, et loca Deo dicata, et ecclesias infringunt, et deposita uel alia quelibet exinde abstrahunt, dampnum nouies conponant, et emunitatem tripliciter, et uelut sacrilegi canonicae sententiae subigantur. C. XXII. Nisi canonice iudicatum episcopum conprehendens laicus, excommunicetur. Item Alexander II. Si quis deinceps priorum aut cuiuscumque dignitatis uel cuiuscumque ordinis laicorum episcopum conprehenderit, percusserit, aut aliqua ui a propria sede expulerit, nisi forte iudicatum canonice, auctores et cooperatores tanti sceleris anathematizentur, et bona eorum ecclesiae ipsius iuri perpetuo tradantur. §. 1. Si uero in presbiterum uel in quemcunque inferiorum graduum clericum hec eadem presumpserit, canonicae penitenciae atque depositioni subiacebit. Si contumax fuerit, excommunicetur. C. XXIII. Flagellatores presbiterorum, post tertiam ammonitionem si non resipuerint, excommunicentur. Item Nicolaus Papa Thadoni Archiepiscopo Mediolani. De presbiterorum flagellatoribus, et occisoribus, predonibus, scilicet qui seculari brachio minime cohercentur, iuxta preceptum Domini placet fraterno amore conueniantur secundo ac tertio. Qui si te non audierint, conueniente ecclesia eos sacra conmunione priuare atque (si in sua obstinatione permanentes sacerdotalia monita forte contempserint) ab ecclesiae conpage sub anathematis interdictione resecare licentiam tribuimus. §. 1. Quos etiam resipiscentes tandem digna satisfactione premissa in gremio sanctae matris ecclesiae reuocari noueris posse. C. XXIV. Item ex Concilio Moguntino sub Rabano, c. 24. Qui presbiterum occiderit, duodecim annorum ei penitencia secundum canones inponatur; aut si negauerit, si liber est, cum septuaginta duobus iuret: si autem seruus, super duodecim uomeres feruentes se expurget. Conuictus uero noxae usque ad ultimum uitae tempus miliciae cingulo careat, et absque spe coniugii maneat. } C. XXV. Item ex Concilio Triburiensi. Ut presbiteri non uadant, nisi stola aut orario induti. Et si in itinere spoliantur, aut uulnerantur, uel occiduntur non stola uestiti, simplici emendatione soluantur, si autem cum stola triplici. } C. XXVI. Item ex eodem, c. 5. Omnes presbiteri interfectores conpositione episcopi, ad cuius parrochiam pertinent, soluantur, ita uidelicet, ut medietatem Vuirigeldi eius episcopus utilitatibus ecclesiae, cui prefuit, tribuat, et alteram medietatem in elemosinam illius iuste dispertiat, quia nullus nobis eius heres proximior uidetur, quam ille, qui ipsum Domino sociauit. } C. XXVII. Pro graduum uarietate mulctentur qui clericos occidunt. {C. XXVIII.} {C. XXIX.} C. XXX. Nulli liceat Romanam ecclesiam iudicare, uel eius sententiam retractare. C. XXXI. Sacrilegium faciunt qui Iudeis publica offitia conmittunt. C. XXXII. Post prestitam securitatem serui restituantur dominis, qui ad ecclesiam confugiunt. C. XXXIII. Securitate accepta ad rationem reddendam fugitiui ab ecclesia exire cogantur. C. XXXIV. Eripiatur in libertatem seruus, cui Christiano Iudeus circumcisionis signaculum inpressit; alioquin ab ecclesia suo domino reddatur inuitus. C. XXXV. De atrio ecclesiae, quod triginta passibus clauditur, nisi prius data securitate fugiens non abstrahatur. C. XXXVI. Ante datam securitatem de atrio ecclesiae fugitiuus non cogatur exire. C. XXXVII. Religionis occasione dominum suum non audeat seruus contempnere. C. XXXVIII. Corripiatur durissime qui causa religionis docuerit seruum dominum suum contempnere. C. XXXIX. Primati insinuetur necessitas, que res ecclesiae distrahere conpellit. C. XL. Sine licentia episcopi quicquid abbas uendiderit, in irritum deducatur. C. XLI. Nullo titulo res monasterii ualent ab eius iure segregari. {PALEA. C. XLII. C. XLIII. Non debet ecclesia suscipere que filio exheredato sibi offeruntur. CAUSA XVIII. QUESTIO I. C. I. Qui de monacho episcopus ordinatur quod ante consecrationem habuerit monasterio, quod uero post consecrationem acquisiuit propriae ecclesiae derelinquat. QUESTIO II. C. I. Abbates et alia offitia per episcopos debent institui et ordinari. C. II. Congregatio monasterii, non episcopus abbatem instituat. {C. III.} C. IV. Ille debet abbas institui, quem sua congregatio et possessionis dominus ordinari poposcerit. C. V. De libertate monachorum. C. VI. Missas publicas in cenobiis episcopi non celebrent, nec aliquod eis grauamen inferant. C. VII. Baptisterium in monasterio non permittatur fieri. C. VIII. Cum permissione episcopi abbas locum suum potest deserere. C. IX. Non licet monachis abbates pro suo arbitrio expellere, aut alios ordinare. C. X. Sine conscientia episcopi monasteria nullus edificet. C. XI. Examinetur ab episcopo religiosis feminis preponendus. C. XII. Sine permissione episcopi nullus monasterium presumat incipere. C. XIII. De eodem. C. XIV. Absque episcopi uel abbatis uoluntate nullus monachorum cellulam construere presumat. C. XV. Abbas, qui cautus in regimine non fuerit, a proprio episcopo et a uicinis abbatibus a suo arceatur honore. C. XVI. In episcoporum potestate abbates consistant. {C. XVII.} C. XVIII. Episcopalia nullus ministret abbatibus, qui alicui episcoporum nolunt subesse. C. XIX. Utilitates monasterii a proprio episcopo debent disponi. C. XX. Neque conmatres sibi facere, neque ad feminas accedere monachis licet. C. XXI. Cum sanctimonialibus monachis habitare non licet. C. XXII. Monachi et monachae in nullo simul cohabitent loco. C. XXIII. A monasterio monachorum longius constituantur monasteria puellarum. C. XXIV. Puellarum monasteria monachorum presidio et ministratione regantur. C. XXV. De eodem. C. XXVI. Monasteria clericorum uel laicorum habitacula fieri non debent. C. XXVII. Qui in sacro sunt ordine constituti in monasteriis nullam habeant potestatem. C. XXVIII. Gratia uisitandi et exhortandi monasterium episcopus adire potest. C. XXIX. Frequenter episcopi monasteria uisitent, et que corrigenda sunt corrigant. C. XXX. Non debet episcopus aliquid a monasterio exigerepreter conditiones, quas dedicationis tempore constituit. C. XXXI. Consueta seruitia episcopis monasteria exhibeant. CAUSA XIX. QUESTIO I. C. I. Non debet negari clericis ingressus, qui monachorum propositum appetunt. QUESTIO II. C. I. Inuito episcopo eius clericum nemo suscipiat. C. II. Qui monachorum propositum appetit, etiam inuito episcopo recipiendus est. QUESTIO III. C. I. Regulares canonici monachi fieri non debent. C. II. De eodem. C. III. Patris sui concessione regulares canonici monachi possunt fieri. C. IV. Que semel sunt dedicata, monasteria semper perseuerent. C. V. Qui loca sacra communia diuersoria fecerit, clericus deponatur, laicus excommunicetur. Item in Sinodo VII., c. 13. Quoniam a quibusdam uiris quedam uenerabiles domus subripiuntur, tam uidelicet episcopia quam monasteria, et facta sunt communia diuersoria, si quidem uoluerint hii, qui hec retinent, reddere ea, ut secundum antiquitatem restaurentur, bene et optime; alioquin, si de sacro catalogo fuerint, hos deponi precipimus, si uero monachi uel laici, excommunicari, quos nimirum constat condempnatos esse et Patre, et Filio, et Spiritu sancto, et deputantur ubi uermis eorum non morietur, et ignis non exstinguetur, quia Deo aduersantur, qui dicit: "Nolite facere domum patris mei domum negotiacionis." III. Pars. Gratian. Queritur de his, qui ad conuersionem ueniunt, quo tempore debeant tonsurari? De his ita scribit Gregorius Papa Fortunato Episcopo Neapolitano: {lib. VIII. epist. 23.} C. VI. Antequam biennium in conuersione conpleuerit, aliquis tonsurari non debet. C. VII. Post monasterii ingressum nulli relinquitur licentia testandi. C. VIII. Post ingressum monasterii eidem monasterio omnia sunt conferenda. {C. IX.} Item constitutio noua. {C. X.} CAUSA XX. QUESTIO I. C. I. Virginitatis professio quo tempore firma esse incipit. C. II. Non licet de monasterio egredi quem pater uel mater infra annos infantiae fecerit ordinari. C. III. Aut propria professio, aut paterna deuotio monachum facit. C. IV. In monasterio perpetuo maneant qui a parentibus traditi fuerint. C. V. De eodem. C. VI. Qui a progenitoribus monasterio traditus est, de eo egredi non ualet. C. VII. Item ex Penitenciali Theodori. C. VIII. Non licet puellis nuptias eligere, que spontanea uoluntate uirginitatis propositum susceperunt. C. IX. Extra uoluntatem propriam retrusi in monasteriis non teneantur. C. X. Unde Marcellus Papa. C. XI. Non nisi certis diebus uelamen inponatur uirginibus. C. XII. Ante sexagesimum etatis suae annum uirgines non consecrentur. {C. XIII.} C. XIV. Ante uigesimum quintum annum uirgines non consecrentur. C. XV. Item Pius Papa. C. XVI. Professionem uiduitatis faciant, et habitum religionis sumant, que castitatem seruare proponunt. QUESTIO II. C. I. Tonsura uel uestis religiosa in minori etate suscepta a parentibus irrita fieri potest. C. II. Usque ad annos XII. paternae uoluntatis puella subiaceat arbitrio. {C. III.} C. IV. Infantes oblati a parentibus sub plurimorum testimonio suscipiantur. QUESTIO III. C. I. Non potest deseri propositum monachi sponte susceptum. C. II. Qui religiosum habitum sponte susceptum deserere uoluerit ad ipsum redire cogatur. C. III. Semel in clero taxati, uel monasteriis deputati, ad miliciam non redeant. C. IV. Monasterialibus disciplinis nullus subiciatur inuitus. C. V. Restituantur heredibus res eorum, qui ab episcopis uel abbatibus decepti comas deposuerunt. QUESTIO IV. C. I. Non sunt prohibendae uirgines sacrae, que causa religionis aliud monasterium adire desiderant. C. II. Vota monachi sine consensu abbatis sui irrita sunt. C. III. Monachum nullus suscipiat aut ordinet absque abbatis sui permissu. CAUSA XXI. QUESTIO I. C. I. In duabus ecclesiis clericus conscribi non debet. {C. II.} C. III. In una ecclesia titulatus alteram sibi commendatam potest habere. C. IV. Duobus monasteriis unus abbas preesse non potest. C. V. Unus episcopus duabus preficitur ecclesiis. {C. VI.} QUESTIO II. C. I. Sine dimissoriis litteris in aliena ecclesia clericus non ordinetur. C. II. Ad aliam ecclesiam clerico transire non licet, si propriis ministris sua fuerit destituta. C. III. Nichil commune habeat cum priori qui ab una in aliam transfertur. C. IV. Una ecclesia duobus sacerdotibus diuidi non potest. C. V. Conductitiis presbiteris ecclesiae non conmittantur. QUESTIO III. {PALEA. C. I. C. II. Qui annexi sunt clero secularium possessionum procuratores non fiant. C. III. De eodem. C. IV. Secularium negociorum procurationem clerici non suscipiant. C. V. Non licet clericis molliciis et secularibus rebus obligari. C. VI. Secularibus negociis clerici non alligentur. C. VII. De eodem. QUESTIO IV. C. I. Corripiantur clerici, qui in unguentis et claris uestibus et fulgidis lasciuiunt. C. II. Clerici siue in itinere ambulantes, siue alibi degentes, congruis sibi uestibus utantur. C. III. Non secularibus uestibus, sed ordini suo conuenientibus clerici utantur. C. IV. Extra domos sine proprio ornatu sacerdotes non appareant. C. V. De eodem. QUESTIO V. C. I. C. II. Presbiter uel diaconus ab episcopo depositus inperatorem non adeat. C. III. Non defensetur ab aliquo qui episcoporum iudicio dampnatur. C. IV. Communione priuetur qui ecclesiasticae disciplinae regulam fugientem defensare presumit. C. V. Spe reconciliationis careat qui ab episcopis condempnatus inperatorem adierit. C. VI. Episcoporum causae coram principibus examinari non debent. CAUSA XXII. QUESTIO I. C. I. Iuramentum pro federe pacis est faciendum. C. II. Iuratio non est prohibenda, nec tamquam bonum appetenda. C. III. Peierare peccatum est, non iurare. C. IV. In necessariis uerum iurare non est peccatum. C. V. Nec tamquam bonum appetendum, nec tamquam malum iuramentum est uitandum. C. VI. Iurare non est peccatum. C. VII. Per Deum iurare permittitur, ne per idola iuretur. C. VIII. Infirmis iurare conceditur. C. IX. Excommunicetur clericus per creaturas pertinaciter iurans. Item ex Concilio Cartaginensi IV. {c. 61. et 62.} Clericum per creaturas iurantem acerrime obiurgandum; si perstiterit in uicio, excommunicandum. Inter epulas uero cantantem supradictae sententiae seueritate cohercendum. C. X. Clericus deponatur, laicus anathematizetur, per capillum uel caput Dei iurans. Item Pius Papa. Si quis per capillum Dei uel caput iurauerit, uel alio modo blasphemia contra Deum usus fuerit, si ex ecclesiastico ordine est, deponatur; si laicus, anathematizetur. Et si quis per creaturas iurauerit, acerrime castigetur, et iuxta id, quod sinodus diiudicauerit, peniteat. §. 1. Si quis autem talem hominem non manifestauerit, non est dubium, quin diuina condempnatione coherceatur. §. 2. Et si episcopus ista emendare neglexerit, acerrime corripiatur. II. Pars. Gratian. Queritur, quis magis teneatur, an ille, qui per Deum, an ille, qui super sacra euangelia iurat? Huic questioni Iohannes Crisostomus respondet, dicens: C. XI. Non est maius per euangelia, quam per Deum iurare. C. XII. Non solum in altari uel reliquiis, sed etiam in communi loquela periurium caueatur. C. XIII. Non prohibet Deus iurare. C. XIV. Iuratio non est peccatum. C. XV. Iuramentum accipere non prohibemur. C. XVI. Licet uti fide eius, qui, ut eam seruet, per demonia iurat. C. XVII. Fidelium consortio careat qui penitenciam periurii agere noluerit. QUESTIO II. C. I. Peierat qui aliter facturus est quam promittit. C. II. Quos debeat habere comites iusiurandum. C. III. De eo, qui iurat falsum quod putat uerum. C. IV. Non est mentiri dicere falsum quod putat uerum. C. V. Non mentitur qui animum fallendi non habet. C. VI. Falli in his, que ad fidem non pertinent, aut paruum, aut nullum peccatum est. C. VII. In his, que ad fidem pertinent, grauius est falli quam alios decipere. C. VIII. Quot sint genera mendacii? C. IX. Non licet alicui humilitatis causa mentiri. C. X. De eodem. C. XI. Non licet mentiri, ut arrogantia uitetur. C. XII. Non omne mendacium eque peccatum est. C. XIII. Non est aliquo modo decipiendus quilibet. C. XIV. Pro temporali uita alicuius perfectus mentiri non debet. C. XV. Nostro peccato alterius saluti consulere non debemus. C. XVI. De eodem. C. XVII. De eodem. C. XVIII. Non deputantur mendacia, cum ea, que non sunt, ioco dicuntur. C. XIX. Veterum exemplo mentiri non licet. C. XX. Obstetrices de pietate remuneratae de mendacio sunt punitae. C. XXI. Simulatio utilis est et in tempore assumenda. C. XXII. Quomodo Abraham excusetur de mendacio, qui Saram sororem suam esse dixit. QUESTIO III. QUESTIO IV. C. I. Melius est uota stultae promissionis non inplere quam crimen admittere. C. II. Aliquando non expedit promissum soluere sacramentum. C. III. Pietas fuit, quod Dauid Nabal, sicut iurauerat, non occidit. C. IV. De eodem. Item. C. V. Turpia uota seruanda non sunt. C. VI. Non est obseruandum iuramentum, quo malum incaute promittitur. C. VII. De duobus malis minus eligi oportet. C. VIII. Tollerabilius est iuramentum non inplere, quam quod turpe est facere. C. IX. Inconmutabilis Deus quandoque sua mutat statuta. C. X. Sapientis est quod male loquitur reuocare. C. XI. Qua pena feriatur qui illicitum iuramentum facit. C. XII. Non omnia promissa soluenda sunt. C. XIII. De eodem. C. XIV. Male iurans penitenciam agat. {C. XV.} Item in Leuitico. C. XVI. Iuramentum, quo malum incaute promittitur, non est seruandum. C. XVII. Temeritas emendetur, cum diffinitio incauta soluitur. C. XVIII. Illicitum iuramentum non est seruandum. C. XIX. Non obseruentur iuramenta, que fiunt contra diuina mandata. C. XX. Non est appellanda fides, que ad peccatum faciendum admittitur. C. XXI. Si propterea fides non seruatur, ut ad bonum redeatur, non ideo uiolari dicitur. C. XXII. De quodam Hubaldo, qui iurauit se non ministraturum necessaria matri et fratribus. C. XXIII. Quedam, licet a Deo prohibeantur, tamen iuramento firmata non sunt euitanda. QUESTIO V. C. I. Qui peierare conpellit, et qui conpellitur, periurus uterque habetur. C. II. Penitencia eius, qui in manu episcopi aut in cruce consecrata periurat. C. III. Qua pena sit feriendus qui necessitate coactus periurat. C. IV. Qui deierat et alios deierare facit, qua pena sit feriendus. C. V. Homicidam uincit qui sciens ad periurium conpellit. C. VI. Non peccat qui iuramentum exigit ab eo, quem nescit falsum iurare. C. VII. Usque ad exitum uitae non conmunicet qui ad periuria alios trahit. C. VIII. Cui sit indicandum falsum, quod ab aliquoiuratur. C. IX. De eo, qui calliditate uerborum iurat. C. X. Periurus est qui super lapidem falsum iurat. C. XI. Apud Deum uerba nostra non ex ore, sed ex corde procedunt. C. XII. Inter iuramentum et locutionem fidelium nulla debet esse differentia. C. XIII. Ante, quam aliquis iuret, peierat, si contra conscientiam iurare parat. C. XIV. Ante annos rationabiles aliqui non cogantur iurare. C. XV. Ante quatuordecim annos nullus iurare cogatur. C. XVI. De eodem, et ut a ieiunis iuramenta prestentur. C. XVII. Quibus temporibus iurare prohibemur. C. XVIII. Que in fidelitate sunt obseruanda. C. XIX. De eodem. C. XX. Mentitur qui professionem suam operibus non ostendit. C. XXI. Quociens sermo malus de ore nostro procedit. C. XXII. Cuiquam laico clericus nichil iurare presumat. C. XXIII. De eodem. CAUSA XXIII. QUESTIO I. C. I. Bella carnalia bellorum spiritualium figuram gerunt. C. II. Precepta patienciae uirtute animi, non ostentatione corporis seruanda sunt. C. III. In bellicis armis multi Deo placere possunt. C. IV. Que sint in bello iure reprehendenda. C. V. Militare non est peccatum. C. VI. Pacata sunt bella, que geruntur, ut mali coherceantur et boni subleuentur. C. VII. Summa est laus miliciae republicae utilitatibus obedientiam exhibere. QUESTIO II. C. I. Quid sit iustum bellum. C. II Nichil interest ad iusticiam, siue aperte siue ex insidiis aliquis pugnet. C. III. Innoxius transitus filiis Israel negabatur, atque ideo iusta bella gerebantur. QUESTIO III. C. I. Quot sint differentiae retributionis. C. II. Ab inperatore ecclesia auxilium postulare debet. C. III. Catholici aduersus hereticos a potestatibus ordinatis defensionem postulare possunt. C. IV. Quantum interest inter persecutionem hereticorum et catholicorum. C. V. Iusticia plenus est qui patriam bello tuetur a barbaris. C. VI. Prodest latroni uel piratae qui membra eius debilitat. C. VII. Qui a socio non repellit iniuriam similis est ei, qui facit. C. VIII. Malorum inpietati fauet qui eis obuiare cessat. C. IX. Qui diuina mandata contempnunt seueris coherceantur uindictis. C. X. Inperatores cum episcoporum prouisione ecclesiae defensionem aduersus diuitum potenciam debent suscipere. C. XI. Non sunt inmunes a scelere qui non liberant eos, quos possunt liberare a facto. QUESTIO IV. C. I. Quomodo mali sunt tollerandi, et quomodo ab eis sit recedendum. C. II. Quod mali sint tollerandi a bonis. C. III. Pro pace ecclesiae mali sunt tollerandi. C. IV. De eodem. C. V. Pacificus est qui corrigit quod potest, uel excludit a se quod non potest. C. VI. Quid sit malis sociari. C. VII. Aliena peccata in ecclesia alicui non preiudicant. C. VIII. Non te maculat malus, si ei non consentis, sed ipsum redarguis. C. IX. Inmundum tangere est peccatis consentire. C. X. Non maculant innocentes facta nocentium, que ab eis credi non possunt. C. XI. Mali, quos ecclesia recipit, nec expellit, a bonis sunt tollerandi. C. XII. Pastor est diligendus, mercenarius tollerandus, latro cauendus. C. XIII. Spiritualis carnalem non persequitur, sed e conuerso. C. XIV. Boni a malis numquam in hac uita penitus possunt separari. C. XV. Presens ecclesia simul recipit bonos et malos. C. XVI. In lege cuique permittebatur diligere amicum, et odire inimicum. C. XVII. Infidelium colloquia et conuiuia non sunt euitanda. C. XVIII. Quedam mala sunt punienda, et quedam tolleranda. C. XIX. Leuius occulta, seuerius autem ab ecclesia punienda sunt delicta manifesta. C. XX. Sicut ab oratione cessandum non est, sic nec a correctione. C. XXI. Soli predestinati saluantur, quod tamen postulando suo labore merentur. {C. XXII.} {C. XXIII.} Idem. C. XXIV. Non semper in eos, qui peccant, uindicta exercenda est. C. XXV. Medicinali seueritate mali coguntur ad bonum. C. XXVI. Non semper est in eos, qui peccant, uindicta exercenda. C. XXVII. Pro iniuria propria episcopo aliquem excommunicare non licet. Inter querelas multiplices Ysidorus uir clarissimus a fraternitate tua frustra se excommunicatum anathematizatumque conquestus est. Quod quam ob rem factum fuerit, dum a clerico tuo, qui presens erat, uoluissemus addiscere, pro nulla alia causa, nisi pro eo, quod te iniuriauerat, factum innotuit. Que res nos uehementer afflixit, quia, si ita est, nichil te cogitare de celestibus ostendis, sed terrenam te habere conuersationem significas, dum pro uindicta propriae iniuriae (quod sacris regulis prohibetur) maledictionem anathematis inuexisti. Unde de cetero omnino esto circumspectus atque sollicitus, et talia cuiquam pro defensione tuae iniuriae inferre denuo non presumas. Nam si tale aliquid feceris, in te scias postea esse uindicandum. Gratian. Hinc idem in omeliis, ostendens, quod peccata, que in Deum uel in proximum conmittuntur, a nobis punienda sunt, ea uero, quibus in nos delinquitur, patienter tolleranda, uel potius dissimulanda sunt ait: C. XXVIII. Valde offendit qui dominica debita inpune dimittit. C. XXIX. Iniuria, cui semel remittitur, iterum reuocari non debet. C. XXX. C. XXXI. Iudicis non est sine accusatore dampnare. C. XXXII. Quod a multitudine peccatur, uel ab eo, qui multitudinem habet sociam, ab ecclesia non punitur, sed defletur. C. XXXIII. De iusta et iniusta misericordia. C. XXXIV. Non debemus in mala causa pauperi misereri. C. XXXV. Homini est miserendum, peccatori est irascendum. C. XXXVI. Qui dicatur gladium accipere. C. XXXVII. Potestatis offitio utiliter inquieti corriguntur. C. XXXVIII. Heretici ad salutem etiam inuiti sunt trahendi. C. XXXIX. Heretici utiliter patiuntur que utiliter catholici inferunt. C. XL. Ecclesia ratione hereticos persequitur. C. XLI. A regibus terrae contra inimicos suos ecclesia auxilium petat. C. XLII. Malos ecclesia iuste persequitur. C. XLIII. Exemplo Christi mali sunt ad bonum cogendi. C. XLIV. Non crudelitate, sed dilectione Moyses populum flagellauit. C. XLV. Non inputatur fidelibus, qui ex offitio aut tormenta exercent, aut capitalem sentenciam ferunt. C. XLVI. Inmunis est dictator a culpa, cum legum auctoritas in inprobos exercetur. C. XLVII. In correptione malorum Deus omnipotens placatur. C. XLVIII. Ecclesiasticae religionis inimici etiam bellis sunt cohercendi. C. XLIX. Merito fidei bellorum prestatur uictoria. C. L. Ad iram Deus prouocatur, cum peccata puniri differuntur. C. LI. Vindicta, que ad correctionem ualet, non est prohibenda. C. LII. Que ueritati contraria sunt Christianus persequi debet. C. LIII. Quemadmodum homo debet diligere proximum sicut se ipsum. C. LIV. De eodem. QUESTIO V. C. I. Mali non sunt interficiendi, sed flagellis emendandi. C. II. Preter supplicium mortis rei sunt puniendi. C. III. Mali sunt prohibendi a malo, et cogendi ad bonum. C. IV. Quies ecclesiae principum seueritate iuuatur. {PALEA. C. V. C. VI. In presentiarum nonnulli puniuntur, ne in eternum flagellentur. C. VII. Qui rei sunt sanguinis ab ecclesia debent defendi. C. VIII. Ex offitio non est peccatum hominem occidere. C. IX. Qui Deo auctore bella gesserunt, preceptum non occidendi nequaquam transgressi sunt. C. X. Nemini licet sibi manus inicere. C. XI. De eodem. C. XII. Nulla fiat pro illis oratio, qui se ipsos interficiunt. C. XIII. Non est reus homicidii miles, qui potestati obediens hominem occidit. C. XIV. Homicida est qui sponte occidit quos iudex iubet occidi. C. XV. Sicut iure laudatur obedientia, ita reprehenditur qui sibi non concessa usurpat. C. XVI. Bono animo offitia uindictae possunt inpleri. C. XVII. Non est iniquus, sed humanus, qui crimen persequitur, ut hominem liberet. C. XVIII. Quare sint instituta regia potestas et legalia tormenta. C. XIX. Nonnumquam pocius peccat qui causam mortis prebet, quam ille, qui occidit. C. XX. Quod sacerdotes efficere docendo non ualent; disciplinae terrore potestas extorqueat. C. XXI. Et regia, et sacerdotalis defendant auctoritas que ad diuinam confessionem pertinent. C. XXII. Sacerdotalis ammonitio quos corrigere non ualet secularis potentia corrigat. C. XXIII. Malos conprimere, et bonos subleuare regum offitium est. C. XXIV. Eterna mercede fraudatur qui fidem et reuerentiam potestatibus seruare contempnit. C. XXV. Militaris disciplina regi omnia seruat. C. XXVI. Querimonias ecclesiarum qui in dignitatibus agunt attentius debent audire. C. XXVII. Contrariae fortitudines non solum homines sunt sed ultrices irae Dei. C. XXVIII. Qui crudeles iugulat non est talis, qualis patientibus uidetur. C. XXIX. Minister Domini est qui malos percutit in eo, quod mali sunt. C. XXX. Non scelus admittit iudex, qui hominem uincit. C. XXXI. Non sanguinem fundit qui homicidas et sacrilegos punit. C. XXXII. Principes seculi pessimis parcere non debent. C. XXXIII. Tribulationum flagellis aliquando perfidia castigatur. C. XXXIV. Iniuria sacramentorum Christi a regibus est uindicanda. C. XXXV. Diligentissimi rectores sunt, qui malos, ut a malo fugiant, persequuntur. C. XXXVI. Non amatur seruus uel filius, cum non corripitur. C. XXXVII. Innocentis offitium est nulli nocere, et peccantem punire. C. XXXVIII. Non est misericors qui uiciis nutriendis parcit. C. XXXIX. Enormia flagicia per seculi iudices corripiantur. C. XL. Furta et cetera crimina a rege sunt cohibenda. C. XLI. Non peccat qui ex offitio nocentem interficit. C. XLII. Non qui ad bonum, sed qui ad malum cogit persequitur. C. XLIII. Scismaticos et hereticos seculi potestates coherceant. C. XLIV. Ab ecclesiae unitate diuisi a secularibus potestatibus coherceantur. C. XLV. Iniquitas prauorum, quamuis bonis proficiat, tamen punienda est. C. XLVI. In certamine, quod contra infideles geritur, quisquis moritur, celeste regnum meretur. C. XLVII. Non sunt homicidae qui aduersus excommunicatos zelo matris ecclesiae armantur. Item Urbanus II Godifredo, Lucano Episcopo. Excommunicatorum interfectoribus (prout in ordine Romanae ecclesiae didicisti) secundum intentionem modum congruae satisfactionis iniunge. Non enim eos homicidas arbitramur, quos, aduersus excommunicatos zelo catholicae matris ardentes, aliquos eorum trucidasse contingit. Ne tamen eiusdem ecclesiae matris disciplina deseratur, tenore, quem diximus, penitenciam eis indicito congruentem, qua diuinae simplicitatis oculos aduersus se conplacare ualeant, si forte quid duplicitatis pro humana fragilitate in eodem flagicio incurrerint. C. XLVIII. Pax ecclesiae mesticiam consolatur perditorum. C. XLIX. Aliquando puniuntur peccata per populos diuino iussu excitatos. QUESTIO VI. C. I. Ecclesia malos debet cogere ad bonum, sicut Christus Paulum coegit. C. II. Variis modis errantes corripiuntur a Domino. C. III. Non est considerandum, quod quisque cogitur, sed quo cogitur. C. IV. Onere pensionis rusticus ad Dominum conuerti cogatur. QUESTIO VII. C. I. Res terrenae non nisi diuino uel humano iure tenentur. C. II. Catholici non ideo aliena possident, quia ab hereticis ablata tenent. C. III. Res ecclesiasticae ab hereticis iniuste possidentur. C. IV. Qui a corpore Christi preciditur spiritum iusticiae tenere non potest. QUESTIO VIII. C. I. De eodem. C. II. De eodem. C. III. De eodem. C. IV. Pro clerico, qui in bello aut in rixa moritur oratio uel oblatio non offeratur. C. V. Gradu amisso in monasterio trudantur clerici uoluntarie arma sumentes. C. VI. Proprii gradus amissione mulctentur militaria arma clerici ferentes. C. VII. Pro Sarracenis Papa iubet populum congregari, et eis ad litus maris occurrere. C. VIII. Ultor sui gregis Papa debet esse ac precipuus adiutor. C. IX. Celeste regnum a Deo consequitur qui pro Christianorum defensione moritur. C. X. Contra Longobardos precibus Adriani Papae Karolus bellum suscepit. C. XI. Iudeos non debemus persequi, sed Sarracenos. C. XII. Qui crimina, que potest emendare, non corrigit, ipse conmittit. C. XIII. Crimina pro Deo punire non est crudelitas sed pietas. C. XIV. Quedam in ueteri testamento licebant, que modo prohibentur. C. XV. Necessitate instante etiam a quadragesimalibus diebus bellum inire licet. C. XVI. Petrus Ananiam et Saphiram increpando morti tradidit. C. XVII. B. Gregorius quosdam hortatur, ut milites congregent, et contra hostes arma uiriliter parent. {C. XVIII.} C. XIX. Episcopi non debent militaribus occupari negociis. C. XX. In morte cuiuslibet hominis episcopi se miscere formident. C. XXI. Ecclesiae inperatoribus non sint obnoxiae. C. XXII. De suis exterioribus ecclesiae soluunt tributum. {C. XXIII.} C. XXIV. De agro ecclesiastico presbiter non cogatur censum persoluere. C. XXV. Item ex Concilio Wormaciensi, c. 50. C. XXVI. Absque auctoritate Romani Pontificis ad comitatum episcopi proficisci non audeant. C. XXVII. Absque metropolitani consilio uel prouincialium episcoporum ad inperatorem episcopi non pergant. C. XXVIII. Qui a religiosis inperatoribus uocati episcopi non fuerint ad comitatum non accedant. C. XXIX. Sacerdotes ibi consentiant fieri iudices, ubi iureiurando indulgentia promittitur. C. XXX. Non debent agitare iudicium sanguinis qui sacramenta Domini tractant. C. XXXI. Membra detruncans, domos incendens absque iudiciali auctoritate, excommunicetur. Si quis membrorum truncationes, domorum incendia fecerit, siue facere iusserit aut facienti consenserit, quousque de his unicuique legaliter uel amicabiliter coram episcopo ciuitatis aliisque ciuibus non emendauerit, tamquam ethnicus et publicanus ab omni Christianorum collegio separetur. VI. Pars. Gratian. De incendiariis quoque Innocentius II. in uniuersali Concilio {c. 18.} generaliter constituit, dicens: {C. XXXII.} "Pessimam quidem et depopulatricem, et horrendam incendiariorum maliciam auctoritate Dei, et beatorum apostolorum Petri et Pauli omnino detestamur et interdicimus. §. 1. Si quis igitur post huius nostrae prohibitionis promulgationem malo studio, siue pro odio, siue pro uindicta ignem apposuerit, uel apponi fecerit, aut appositoribus consilium aut auxilium scienter tribuerit, excommunicetur, et si mortuus fuerit incendiarius, Christianorum careat sepultura, nec absoluatur, nisi prius, dampno cui intulit secundum facultatem suam resarcito, iuret, se ulterius ignem non appositurum. Penitencia autem ei detur, ut Iherosolimis aut in Hispania in seruicio Dei per annum integrum permaneat. Si quis autem archiepiscopus uel episcopus hoc relaxauerit, dampnum restituat, et per annum ab offitio episcopali abstineat. Sane regibus et principibus faciendae iusticiae facultatem consultis archiepiscopis et episcopis non negamus." C. XXXIII. Homicida est, qui, publicam functionem non habens, aliquem occidit aut debilitat. C. XXXIV. Si plures contra unum rixentur, qua pena quisque eorum feriatur. CAUSA XXIV. QUESTIO I. C. I. Qui in iam dampnatam heresim labitur, eius dampnationis se participem facit. C. II. Non est retractandum quod semel sinodus statuit contra unamquamque heresim. C. III. Non ultra eum procedere oportet, qui in heresim dampnatam recidit. C. IV. Excommunicatus alium excommunicare non potest. Audiuimus, quod Henricus, Rauennas dictus archiepiscopus, nisus sit te excommunicare. Verum, quia excommunicatus te non potuit excommunicare, apostolica auctoritate te tuosque absoluendo mandamus exinde numquam curare. Gratian. Si autem ex corde suo nouam heresim confinxit, ex quo talia predicare cepit, neminem dampnare potuit, quia non potest deicere quemquam iam prostratus. Ligandi namque uel soluendi potestas ueris, non falsis sacerdotibus a Domino tradita est. Apostolis enim dicturus: "Quorum remiseritis peccata, etc." premisit: "Accipite Spiritum sanctum," ut euidenter cunctis ostenderet, eum, qui Spiritum sanctum non habet, peccata non posse tenere uel remittere. Porro Spiritum sanctum nemo nisi intra ecclesiam accipit, quia et ipsam unitatem facit per gratiam. §. 1. Unde non nisi congregatis in unum dictum est: "Accipite Spiritum sanctum," nec nisi super congregatos in unum die pentecostes descendit Spiritus sanctus. Sicut autem extra ecclesiam non accipitur, ita extra eam nichil operatur. Cum ergo, sicut Apostolus ait, Spiritus postulet Spiritus inpetret, extra ecclesiam nec postulare facit, nec inpetrare. Unde Dominus dicturos: "Quodcumque petieritis, etc." premisit: "Si duo ex uobis consenserint super terram, etc." Et iterum: "Ubicumque duo uel tres congregati fuerit in nomine meo, ibi et ego sum in medio eorum;" nimirum cunctis ostendens, se non habitare in cordibus eorum, qui superbiae singularitatem secuti a corporis Christi conpage semetipsos abrumpunt. In quibus autem Christus non habitat, in eis Spiritus sanctus mentium scissuras refugiens locum non habet. Cum ergo dimittere peccata uel tenere, excommunicare uel reconciliare opus sit Spiritus sancti et uirtus Christi: apparet, quod hii, qui extra ecclesiam sunt, nec ligare, nec soluere possunt, nec reconciliando ecclesiasticae conmunioni reddere, nec excommunicando eius societate priuare, qua ipsi, heresi uel scismate polluti siue sentencia notati, penitus carere probantur. Unde, cum Dominus omnibus discipulis parem ligandi atque soluendi potestatem daret, Petro pro omnibus et pre omnibus claues regni celorum se daturum promisit, dicens: "Tibi dabo claues regni celorum." Quicumque ergo ab unitate ecclesiae (que per Petrum intelligitur) fuerit alienus, execrare non potest, consecrare non ualet; excommunicationis uel reconciliationis potestatem non habet. Unde Apostolus, cum fornicatorem Corinthium excommunicandum scriberet, ait: "Ego quidem absens corpore, presens autem spiritu, iam iudicaui ut presens eum, qui sic operatus est, in nomine Domini nostri Iesu Christi, congregatis uobis, et meo spiritu, cum uirtute Domini nostri Iesu Christi, tradere huiusmodi sathanae in interitum carnis." In quo formam excommunicationis ostendens, docuit, non nisi fidelem et a fideli notandum. In nomine namque Domini atque eius uirtute cooperante non nisi fidelis aliquid operari ualet, cum nemo possit dicere: "Dominus Iesus, nisi in Spiritu sancto." Item, cum Dominus prohibeat agnum comedi extra catholicam ecclesiam, qui professione fidei ab ea sunt alieni, ab eius participatione, quam suo arbitrio reliquerunt, non repelluntur, sed abire permittuntur, sicut illi, qui audientes: "Nisi manducaueritis carnem filii hominis, et biberitis eius sanguinem, etc.," dixerunt: "Durus est hic sermo, et quis potest eum audire?" atque ita abierunt retrorsum, non repulsi, sed abire permissi. Hinc etiam Apostolus, cum de excommunicandis ageret, premisit: "Si quis frater;" de infidelibus autem supposuit, dicens: "Eos, qui foris sunt, Dominus iudicabit." De his autem qui intus sunt, nobis iudicium conmisit. Sicut autem ex eo, quod Apostolus ait: "Frater," et ex his, que de fidelibus et infidelibus supposuit, apparet, non nisi fidelem excommunicandum, ita ex eo, quod fidelibus tantum hoc scribitur, uel potius, quia sicut ille, qui benedicit, maior est eo, cui benedicitur, ita qui ex offitio maledicit maior est eo, cui maledicitur, liquido constat, eum, qui ab integritate catholicae fidei recedit, maledicendi uel benedicendi potestatem minime habere. Catholicum namque, utpote superiorem se, maledicere non ualet; in alienum a fide, tamquam in sibi equalem, sentenciam dare non potest. Hec autem, que de hereticis, atque scismaticis, uel excommunicatis dicta sunt, uidelicet, quod ligandi uel soluendi potestatem non habeant, multorum auctoritatibus probantur. Ait enim Leo Papa: {serm. III. in anniuersario suae assumtionis, et serm. II. de natali Apostolorum} C. V. Non soluitur uel ligatur nisi quem auctoritas B. Petri soluerit aut ligauerit. C. VI. In persona Petri ecclesia ligandi et soluendi potestatem accepit. C. VII. Suis meritis firmus nonnumquam turbatur alienis. C. VIII. Solus Petrus mandatum accepit, ut amo piscem caperet. C. IX. Nulla perturbatio a tramite apostolicae sedis retrahat, que omnes hereses semper destruxit. C. X. Fides Romanae ecclesiae omnes hereses destruit, nullam fouet. C. XI. Romana ecclesia nullis heresibus succubuit. C. XII. Ad Romanam referatur ecclesiam, quotiens ratio fidei uentilatur. C. XIII. Religionis christianae zelum Romana ecclesia pre ceteris habuit. C. XIV. Aliorum ora fides non timet, quam Romana conmendat ecclesia. C. XV. Aliud quam Romana ecclesia neque sentire, neque uelle a permittitur. C. XVI. Alexandrinae ecclesiae a Romana dissentire non licet. C. XVII. Professione suae fidei aurem erroris Romana abscidit ecclesia. C. XVIII. Extra unitatem ecclesiae Spiritus sanctus non accipitur. C. XIX. Non habet Deum patrem uniuersalis ecclesiae relinquens unitatem. C. XX. Ligandi et soluendi non habet potestatem qui unitatem pacis catholicae non tenet. C. XXI. Varia crimina uariis penis sunt afficienda. C. XXII. Ex sola ecclesia sacrificium Dominus accipit. C. XXIII. Non exhibet fidem Christo qui corpus eius discerpit. C. XXIV. Etiam corpore ab eo est recedendum, qui fidem Christi non habet. C. XXV. Profanus est extra ecclesiam B. Petri agnum comedere temptans. C. XXVI. Hereticorum consortia a catholicis sunt fugienda. C. XXVII. Nec peccatis solui, nec regnum celeste ingredi potest ab unitate diuisus ecclesiae. C. XXVIII. Non suscipiantur sacrificia, quorum fides et uita reprobatur. C. XXIX. Ubi karitas non est, ibi fides uel iusticia locum non habet. C. XXX. A fide recedens perfectionem Spiritus amittit. C. XXXI. Sacri offitii potestate penitus carent heretici. C. XXXII. Proprio spolientur honore qui contra pacem ecclesiae nituntur. C. XXXIII. Non consecrat in scismate constitutus episcopus. C. XXXIV. Unitati non conmunicat scismaticis consentiens. C. XXXV. Ex quo episcopus fidei contraria docet, alium expoliare non potest. C. XXXVI. Non habeantur excommunicati qui ab hereticis excommunicantur. Item ad Clerum Constantinopolitanum. Aperte, inquit, sedis nostrae sanxit auctoritas, nullum siue episcopum, siue clericum, seu professione aliqua Christianum, qui a Nestorio, uel eius similibus, ex quo talia predicare ceperunt, uel conmunione uel loco suo deiecti sunt, uel eiectum uel excommunicatum uideri: sed hii omnes in nostra conmunione hucusque perdurant, quia neminem deicere uel remouere poterat qui predicans talia titubabat. Intellexisti, inperator, ex supra memoratis non potuisse, ut non dicamus saltim prelatum suum, quemlibet remouere, qui fuerant olim remoti, nec deicere quemquam iam ante prostrati? C. XXXVII. Ad iudicandum excommunicati non sunt recipiendi. Item Nykolaus Papa. {ibidem paulo inferius} Miramur, quomodo excommunicati ad iudicandum recepti sint, cum secundum apostolicos canones sine conmendaticiis litteris in sola conmunione recipi prohibeantur. Absurdum enim est, ut, cui non licet etiam cum minimis iuxta sacras regulas conmunicare, liceat etiam ei de suis pene maioribus iudicare. Gratian. His auctoritatibus perspicue monstratur, quod, ex quo aliquis contra fidem ceperit aliqua docere, nec deicere aliquem ualet nec dampnare. §. 1. Obicitur tamen illud Augustini: "Recedentes a fide nec baptisma, nec baptizandi potestatem amittunt." Cum ergo sacerdotalem unctionem utraque potestas, baptizandi uidelicet et excommunicandi, sequatur, a fide recedentes aut utramque retinebunt, aut utraque carebunt. Sed aliud est potestas offitii, aliud executio. Plerumque offitii potestas uel accipitur, ueluti a monachis in sacerdotali unctione, uel accepta sine sui executione retinetur, ueluti a suspensis, quibus amministratio interdicitur, potestas non aufertur. A fide itaque recedentibus potestas non adimitur, sicut redeuntibus non redditur, ne non homini, sed sacramento iniuria uideatur fieri. Unde ab hereticis baptizati uel ordinati, cum ad unitatem fidei catholicae redierint, si forte intuitu ecclesiasticae pacis in suis recipiantur ordinibus, non iterabitur sacramentum, quod in forma ecclesiae probabitur ministratum, sed per inpositionem manus prestabitur uirtus sacramenti, que extra ecclesiam nulli docetur esse collata. Cum ergo utraque potestas in hereticis remaneat, si hereticus catholicum uel alium hereticum excommunicauerit, ut in conmunionem suae heresis illum deducat, quia iniqua est sentencia, pondere caret. §. 2. Quod si in catholicum praue uiuentem, uel in hereticum flagiciis uel facinoribus deditum, ut alias ad recte uiuendi normam uterque redeat, sentenciam dederit, an uterque, an hereticus tantum eius sentencia teneatur, merito querendum uidetur? Potest autem dici, catholicum sentencia heretici minime teneri. Non enim potest oris gladio ferire quem accusare uel in quem testificari non ualet. Si enim quos diuina testimonia non secuntur, quia extra ecclesiam sunt, pondus humani testimonii perdiderunt aduersus eos, qui in ecclesia esse uidentur, nec aduersus eosdem ecclesiasticae auctoritatis pondus habere poterunt qui ab eius fide discessisse probati sunt, atque ideo ab ecclesia sunt condempnati. In hereticum autem potestatem habere uidetur hereticus, sicut et diabolus potest in malis, tamquam in suo pecore. Unde Augustinus scribit Vincentio Donatistae et Rogatistae: {epist. XLVIII.} C. XXXVIII. Pro facinore ab hereticis excommunicatus a catholicis non est recipiendus. Quisquis pro aliquo facinore uel flagicio proiectum a uobis ita suscipit, sicut suscipiuntur qui excepto errore, quo a nobis separamini, sine crimine apud uos uixerunt, displicet nobis. Sed nec facile ista monstratis, et, si monstretis, nonnullos tolleramus, quos corrigere uel punire non possumus, neque propter paleam relinquimus aream Domini, neque propter pisces malos rumpimus retia Domini, neque propter hedos in fine segregandos deserimus gregem Domini, neque propter uasa facta in contumeliam migramus de domo Domini. C. XXXIX. Quisquis propter disciplinam ab hereticis excommunicatur, a catholicis non est recipiendus. Idem ad Eusebium. {epist. CLXIX.} Subdiaconus quondam Hispaniensis ecclesiae, uocabulo Primus, cum ab accessu indisciplinato sanctimonialium prohiberetur, atque ordinata et sana precepta contempneret, a clericatu remotus est. §. 1. Ego, si Domino placet, istum modum seruo, ut quisquis apud eos propter disciplinam degradatus ad catholicam transire uoluerit, in humiliatione penitenciae recipiatur, quo et ipsi forsitan eum cogerent, si apud eos manere uoluisset. Gratian. Sed istud Augustini intelligitur dictum non propter sentenciam, cuius potestas nulla est extra ecclesiam, sed in detestatione criminum, que in hereticis, sicut in catholicis, eque sunt punienda. Potest tamen illud Augustini de potestate baptizandi intelligi, non ligandi, aut soluendi, uel cetera sacramenta ministrandi. Baptisma namque siue ab heretico, siue etiam laico ministratum fuerit, dummodo in unitate catholicae fidei accipiatur, non carebit effectu. Alia uero sacramenta, ut sacri corporis et sanguinis Domini, excommunicationis uel reconciliationis, si ab heretico uel catholico non sacerdote ministrentur, uel nullum, uel letalem habebunt effectum. Unde et ab hominibus fidelibus nullatenus sunt recipienda. Hinc Augustinus scribit in I. libro de unico baptismo: {contra Donatistas c. 2.} C. XL. In extremo positus etiam ab heretico penitenciam accipere ualet. Si quem forte coegerit extrema necessitas et ubi catholicum, per quem accipiat, non inuenerit, et in animo pacem catholicam custodiens, per aliquem extra unitatem catholicam positum acceperit quod in ipsa erat catholica unitate percepturus, si statim etiam de hac uita migrauerit, non eum nisi catholicum deputamus. Si autem fuerit a corporali morte liberatus, cum se catholicae congregationi et presentia corporali reddiderit, unde numquam corde discesserat, non solum non inprobamus quod fecit, sed etiam securissime uerissimeque laudamus, quoniam presentem Deum credidit cordi suo, ubi unitatem seruabat, et sine sancti baptismi sacramento (quod, ubicumque inuenit, non hominum, sed Dei esse cognouit) noluit ex hac uita migrare. Si quis autem, cum possit in ipsa accipere, aliqua mentis peruersitate elegerit in scismate baptizari, etiamsi postea uenerit ad catholicam ecclesiam, certum est ibi prodesse sacramentum, quod alibi accipi potest, prodesse non potest; peruersus et iniquus est, et tanto perniciosius, quanto scientius. C. XLI. Annum peniteat qui de manu heretici nesciens prohibitam conmunionem accepit. C. XLII. Pocius est mortem arripere quam de manu heretici conmunionem accipere. QUESTIO II. C. I. Non possunt ab ecclesia solui post mortem qui in hac uita ab ea noluerunt absolui. C. II. Ecclesia uiuentes potest ligare uel soluere, non mortuos. C. III. Non oportet ab elemosinis eorum abstinere post mortem, quibus in uita conmunicare non destitimus. {C. IV.} Item Gelasius uniuersis Episcopis, per Dardaniam siue per Illiricum constitutis. C. V. Incorrigibilis dampnationis sentencia relaxari non potest. C. VI. Heretici etiam post mortem sunt excommunicandi. Sane profertur a quibusdam, qui dicunt oportere post mortem hereticos anathematizari, et sequi doctrinam in hoc sanctorum Patrum, qui non solum uiuentes hereticos condempnauerunt, sed etiam mortuos, sicut eos, qui iniuste condempnati sunt, reuocauerunt post mortem, et in sacris dipticis scripserunt. Quod factum est in Iohanne, et in Flauiano religiosae memoriae episcopis Constantinopolitanis. Item in actione V.: §. 1. Augustinus ait: "Si forte isti libri ita designant traditorem suum, sicut Dominus designauit Iudam, legant in eis nominatim et expresse uel Cecilianum, uel eius ordinatores eorumdem librorum fuisse traditores, et nisi eos anathematizauero, ipse cum eis iudicer tradidisse." §. 2. Que modo recitata sunt Augustinus sanctae memoriae consuluit, et statuit teneri ab initio in ecclesia. Inpium enim dogma iam inculpatum est et condempnatum et eos, qui tali dogmati obnoxii sunt, anathematizari uult ecclesiae traditio, licet etiam mortui essent. Ideo sanctae memoriae Augustinus dicit: "Si modo conuinceretur Cecilianus de his, que inferuntur ei, etiam post mortem eius illum anathematizo." Item: §. 3. Multi episcopi congregati, et quedam de diuersis causis ad ecclesiasticum statum pertinentibus disponentes, de episcopis statuerunt defunctis, qui suas facultates hereticis relinquunt, ut etiam post mortem anathemati subiciantur. Sunt autem et Augustini sanctae memoriae dicentes epistolae, quod si qui in uita sua non recte sapuerunt, licet non condempnati fuissent adhuc uiuentes, tamen demonstrato peccato etiam isti post mortem anathemati subiciantur. Item: §. 4. "Si uera sunt que Ceciliano obiecta sunt, et nobis aliquando possent monstrari, ipsum mortuum anathematizaremus." Item: §. 5. "Dicis, licere michi etiam de mortuis iudicare, quia iudicium non tantum de uiuis, sed etiam de mortuis solet fieri." Item: §. 6. Rabula sanctae memoriae, episcopus factus Edissenae ciuitatis, qui in sacerdotibus resplenduit Theodorum Mosothenum post mortem in ecclesia anathematizauit. Item: §. 7. Romanorum etiam ecclesia ante paucos annos Dioscorum, qui fuit Papa eiusdem ecclesiae, post mortem etiam anathematizauit, cum nec in fide peccasset. Et hoc sciunt omnes, qui degunt hic Romae, et maxime qui in dignitatibus existunt, qui etiam eidem Dioscoro conmunicatores permanserunt usque ad eius mortem. Item: §. 8. Si ad tempora Theophili sanctae memoriae uel superius aliquis recurrerit, etiam Origenem post mortem inueniet anathematizatum. Quod etiam in isto fecit et uestra sanctitas, et Vigilius religiosissimus Papa antiquioris Romae. Item: §. 9. Sancta sinodus dixit: Sufficiunt que dicta et prolata sunt ecclesiasticam traditionem demonstrare, quod oportet hereticos etiam post mortem anathematizari. Item in actione IV.: §. 10. Sancta sinodus dixit: Augustini sanctae memoriae, qui inter Affricanos episcopos splenduit, diuersae epistolae sunt recitatae, significantes, quod hereticos oportet etiam post mortem anathematizari. Talem autem ecclesiasticam traditionem et alii Affricani reuerentissimi episcopi seruauerunt; sed et Romana sancta ecclesia quosdam episcopos etiam post mortem anathematizauit, licet pro fide in uita sua non essent accusati, et utrumque apud nos gesta habita significant. QUESTIO III. C. I. Pro peccato patris non est filius anathematizandus. Unde Augustinus scribit ad Auxilium Episcopum: {epist. LXXV.} Si habes de hac re sentenciam certis rationibus uel scripturarum testimoniis exploratam, nos docere digneris, quomodo recte anathematizetur pro patris peccato filius, aut pro mariti uxor, aut pro domini seruus, aut quisquam in domo etiam nondum natus, si eo tempore, quo uniuersa domus est anathemate obligata, nascatur, nec ei possit per lauacrum regenerationis in mortis periculo subueniri. Hec enim fuit corporalis pena, qua legimus quosdam contemptores Dei cum suis omnibus, qui eiusdem impietatis participes fuerunt, pariter interfectos. Tunc quippe ad terrorem uiuentium mortalia corpora perimebantur, quandoque etiam moritura. Spiritualis autem pena, qua fit quod scriptum est: "Quae ligaueris super terram erunt ligata et in celo," animas obligat, de quibus dictum est: "Ut anima patris, et anima filii mea est. Anima, que peccauerit, ipsa morietur." §. 1. Audistis fortassis aliquos magni nominis sacerdotes cum domo sua quempiam anathematizasse peccantium. Sed forte, si essent interrogati, reperirentur ydonei inde reddere rationem. Ego autem, si quis a me quesierit, utrum id recte fiat, quid ei respondeam non inuenio, numquam hoc facere ausus sum de quorumdam facinoribus unanimiter aduersus ecclesiam perpetratis, nisi grauissime conmouerer. Sed si tibi quam iuste id fiat Dominus reuelauit, nequaquam iuuenilem etatem tuam, et honoris ecclesiastici rudimenta contempno. Senex enim a iuuene, et episcopus tot annorum a collega necdum anniculo paratus sum doceri, quomodo possim uel Deo, uel hominibus iustam reddere rationem, si animas innocentes pro scelere alieno quod non trahunt ex Adam, in quo omnes peccauerunt, spirituali supplicio puniamus. Etenim Classitiani filius, etsi traxit ex patre noxam primi hominis, sacro fonte baptismatis expiandam, tamen quicquid post, quam eum genuit, peccati pater eius admisit, ubi particeps ipse non fuit, ad eum non pertinere quis ambigit? Quid dicam de coniuge? Quid de tot animabus uniuersae familiae? Unde si una anima per istam seueritatem, qua tota domus ista anathematizata est, sine baptismate de corpore exeundo perierit, innumerabilium mors corporum, si de ecclesia homines innocentes uiolenter abstrahantur et interficiantur, huic dampno non potest conparari. Si ergo de hac re potes reddere rationem, utinam et nobis rescribendo prestes, ut possimus et nos. Si autem non potes, quid tibi est inconsulta conmotione animi facere, unde, si interrogatus fueris, responsionem rectam non uales inuenire? Hec autem dixi, etiamsi filius noster Classitianus aliquid admisit, quod tibi anathemate plectendum iustissime uideretur. II. Pars. Gratian. Ut ergo ex hac auctoritate euidentissime monstratur, illicite excommunicatur quis pro peccato alterius, neque aliqua ratione nituntur qui pro peccato unius in totam familiam sentenciam ferunt excommunicationis. Illicita autem excommunicatio notatum non ledit, sed excommunicantem. Unde Gregorius scribit Magno, Episcopo Mediolanensi: {lib. II. epist. 26.} C. II. Illicite aliquem excommunicans, semet ipsum, condempnat non illum. Conperimus, quod Laurentius quondam frater et coepiscopus noster nullis te culpis extantibus conmunione priuauerit. Ideoque huius precepti nostri auctoritate munitus offitium tuum securus perage, et conmunionem sine aliqua sume formidine. C. III. Qui non corde, sed ore maledicunt, labiorum inmundiciam contrahunt. C. IV. Vita, non sentencia ligat quemlibet uel soluit. C. V. De eodem. C. VI. Qua pena feriatur qui illicite aliquem excommunicat. Item ex Concilio Parisiensi tempore Lodouici. De illicita excommunicatione lex Iustiniani inperatoris catholici, quam probat et seruat catholica ecclesia, constitutione CXXVIII capitulo CCCLI decreuit, ut nemo presbiter excommunicet aliquem ante, quam causa probetur, propter quam ecclesiastici canones hoc fieri iubent. Si qui autem aduersus ea aliquem excommunicauerit, ille quidem, qui excommunicatus est, maioris sacerdotis auctoritate ad gratiam sanctae conmunionis redeat: is autem, qui legitime non excommunicauerit, in tantum abstineat a sacra conmunione tempus, quantum maiori sacerdoti uisum fuerit, ut quod iniuste fecit ipse iuste patiatur. Hinc et S. Gregorius ad Iohannem episcopum iniuste excommunicantem inter cetera scripsit, dicens: "Cassatis prius atque ad nichilum redactis predictae sentenciae tuae decretis, ex B. Petri principis apostolorum auctoritate decreuimus, triginta dierum spacio sacra conmunione priuatum ab omnipotenti Deo tanti excessus ueniam cum summa penitencia ac lacrimis exorare. Quod si hanc sentenciam nostram te cognouerimus inplesse remissius, non iam tantum iniusticiam, sed contumaciam fraternitatis tuae cognoscas iuuante Domino seuerius puniendam," quia nemo propere uel prepostere, scilicet non conmonitus neque conuictus est iudicandus. §. 1. De conuentione autem huiusmodi inperatoris manifestorum criminum lex dicit: "Quicumque tribus auctoritatibus iudicis conuentus, uel tribus edictis fuerit ad iudicem prouocatus, aut uno pro omnibus peremptorio, id est quod causam exstinguit, fuerit uocatus, et presenciam suam apud eum iudicem, a quo ei denunciatum est, exhibere noluerit, aduersus eum quasi in contumacem iudicari potest. Quinimo retractari nec per appellationem negocia possunt, quociens in contumacem fuerit iudicatum." Et hanc sentenciam de tribus auctoritatibus conuentis ex euangelica ueritate Celestinus ad Nestorium dicens, et Ephesina sinodus de eodem decernens, et B. Gregorius ad Iohannem scribens, conprobauit. §. 2. De peremptorio scripto Affricanum concilium demonstrat de Cresconio, ut, si conuentus resipiscere detrectauerit, suo contemptu et sua contumacia faciente, auctoritate iudiciaria iam protinus excludatur. Item B. Gregorius de sentencia in contumacem, scribens ad Maximum presumptorem Salonitanum episcopum, dixit: "Hortamur, ut ad nos uenire omni postposita excusatione festines, quatinus seruata iusticia hec, de quibus accusaris, et cognoscere, et finire secundum canonica instituta Christo reuelante possimus. Ita autem fac, ut ad ueniendum amplius iam moras non ingeras, nec magis ipsa te absencia obnoxium his, que dicuntur, assignet, et nos in te hec res, non solum propter predicta crimina, que purgare subterfugis, sed etiam propter inobedientiae culpam, durius, scilicet ut in contumacem, cogat ex concilio ferre iudicium." C. VII. Vita, non sentencia aliquem ab ecclesia eicit, uel ad eam reducit. C. VIII. Et qui aperto sacrilegio, et qui peruersa uita fidelibus non sociatur, ad ecclesiam non pertinere probatur. C. IX. A Deo separamus, quos inpios demonstramus. C. X. Ab omni maledicto fideles inmunes esse oportet. C. XI. Quos significent qui ad benedictionem, quiue ad maledictionem de filiis Israel electi sunt. C. XII. Sancti uiri non ex uoto ultionis, sed amore iusticiae aliquos maledicunt. C. XIII. Errantes et in errorem mittentes excommunicentur. Item Pelagius Papa Angellio Episcopo. Apostolicae auctoritatis exemplo didicimus, errantium et in errorem mittentium spiritus tradendos esse sathanae, ut blasphemare dediscant. C. XIV. Delinquentes corrigantur a sacerdotibus, incorrigibiles inuenti excommunicentur. Item Anacletus Papa. {epist. III.} Tam sacerdotes quam reliqui fideles omnes summam debent habere curam de his, qui pereunt, quatinus eorum redargutione aut corrigantur a peccatis, aut, si incorrigibiles apparuerint, ab ecclesia separentur. C. XV. Secunda uel tertia ammonicione interposita excommunicationis sentencia procedat. Item Gregorius. {Papa lib. II. epist. 37. ad Natalem Episcopum} De excommunicationis articulo (que tamen interposita condicione gradus, secundo uel tertio iam ut ita dicam, ex necessitate subiuncta est) beatitudo uestra inmerito queritur, cum Paulus apostolus dicat: "In promptu habentes ulcisci omnem inobedientiam." C. XVI. Mali ab ecclesia sunt eliminandi. C. XVII. Pro diuersitate culparum subditi a prepositis corripiantur. C. XVIII. Qui corrigi nolunt excommunicationis ferro debent abscidi. Item Prosper. {libro de uita contemplatiua, c. 7.} Ecce autem crimina quorumlibet, si ipsis criminosis confiteri nolentibus undecumque claruerint quecumque non fuerint patienciae leni medicamento sanata, ueluti quodam igne piae increpationis urenda sunt et curanda. Quo si nec sic quidem equanimiter sustinentis ac pie increpantis medela processerit in eis, qui diu portati et salubriter obiurgati corrigi noluerint, tamquam putridae corporis partes debent ferro excommunicationis abscidi, ne, sicut caro morbis emortua, si abscissa non fuerit, salutem reliquae carnis putredinis suae contagione corrumpit, ita isti, qui emendari despiciunt, et in suo morbo persistunt, si moribus deprauatis in sanctarum societate permanserint, eos suae perditionis exemplo interficiant. C. XIX. Excommunicandus est qui simul duas uxores habere presumit. Item Nykolaus Papa Lothario Regi. An non districta ultione feriendus es, qui in duabus uxoribus adulterium Lamech et flagitium imitatus esse dinosceris? Quod Dominus non nisi post septuaginta septem generationes suo salutifero aduentu deleuit, cum Cain fratricidium septima generatione aquis abolitum sit cataclismi. C. XX. Falsi testes et homicidae conmunione priuentur. C. XXI. Excommunicetur potens, qui clericum pauperem religiosum spoliare presumit. Item ex Concilio Tolletano I. {cap. 11.} Si quis de potentibus clericum, aut quemlibet pauperiorem, aut religiosum expoliauerit, et mandauerit eum ad se uenire episcopus, ut audiatur, et contempserit, inuicem mox scripta percurrant per omnes prouinciae episcopos, et quoscumque adire potuerint, ut excommunicatus habeatur ipse, donec obediat et reddat aliena. C. XXII. De eodem. Ex dictis Gregorii Papae. Quisquis per dolum manum suam mittit in Christum Domini, id est episcopum uel presbiterum, quia sacrilegium graue conmittit, et si quis ecclesiam Dei uastat, aut inpugnat, aut incendit, quia et hoc grauissimum est sacrilegium, placuit sanctae sinodo, ut inprimis omnia bona eius proscriptione publicentur; deinde in uno loco, id est in monasterio, inclusus peniteat omnibus diebus uitae suae. C. XXIII. Conmunione priuetur qui Romipetas, et peregrinos, uel mercatores molestare presumpserit. C. XXIV. Excommunicetur qui oratores et ecclesias, earumque bona et personas ibidem seruientes infestare presumit. Item Urbanus. Paternarum traditionum exemplis conmoniti, pastoralis offitii debitum persoluentes, ecclesias cum bonis suis, tam personis quam possessionibus, clericos uidelicet ac monachos, eorumque conuersos, oratores quoque cum suis nichilominus rebus, quas ferunt, tutos et sine molestia esse statuimus. Si quis autem contra hoc facere presumpserit, et post, quam facinus suum recognouerit, infra spacium dierum triginta conpetenter non emendauerit, a liminibus ecclesiae arceatur, et anathematis gladio feriatur. C. XXV. Qui oratoribus, pauperibus non arma ferentibus in malum obuiauerint, excommunicentur. Item Nykolaus Papa omnibus Episcopis. Illi, qui peregrinos, uel oratores cuiuscumque sancti, siue clericos, siue monachos, uel feminas, aut inermes pauperes depredati fuerint, uel bona eorum rapuerint, uel in malum eis obuiauerint, anathematis uinculo feriantur, nisi digne emendauerint. §. 1. Pax uero illa, quam treugam Dei dicimus, sic obseruetur, sicut ab archiepiscopis uniuscuiusque prouinciae constituta est. Qui autem eam infregerit excommunicationi subdatur. IV. Pars. Gratian. Quia uero de hereticis sermo habetur, uidendum est, quid intersit inter scisma et heresim, et qui sint heretici, et quot sint hereticorum sectae? Differentiam autem inter scisma et heresim Ieronimus in epistola ad Galathas assignat, dicens: C. XXVI. Scismatis et heresis differentia. Inter heresim et scisma hoc esse arbitror, quod heresis peruersum dogma habeat, scisma post episcopalem discessionem ab ecclesia pariter separat. Quod quidem in principio aliqua ex parte intelligi potest diuersum; ceterum nullum scisma nisi heresim aliquam sibi confingit, ut recte ab ecclesia uideatur recessisse. Unde autem heresis dicatur, in eadem epistola Ieronimus diffinit, dicens: C. XXVII. Unde dicatur heresis? C. XXVIII. Qui proprie dicantur heretici. C. XXIX. Non sunt heretici, qui non sua audatia, sed aliena seducuntur in errorem. C. XXX. Magistri erroris existunt qui ueritatis disciplinam contempnunt. C. XXXI. Heretici sunt qui quod praue sapiunt contumaciter defendunt. C. XXXII. Errante dampnabilior est qui eius defendit errorem. C. XXXIII. Qui mendacio ueritatem inmutant patrum terminos transferre probantur. C. XXXIV. Abiciantur qui aduersariorum conueniunt prauitati. C. XXXV. Et sodalitates et conuiuia hereticorum clerici uitare debent. C. XXXVI. Canonum obseruatores cum hereticis nullum debent inire certamen. C. XXXVII. Non contradicit, sed pocius euangelio obedit qui malos excommunicat. Item ex epistola Urbani Papae. Notandum est, quod quidam dicunt contra euangelicam parabolam nos facere, ubi de zizaniis non eradicandis Dominus precepit, cum excommunicatione aliquos dignos excommunicationi subicimus, et aiunt etiam S. Augustinum hoc contradicere eo in loco, ubi ait: "Quia non est precidenda unitas, ferendi sunt mali, non abiciendi." Quibus hoc primum respondendum est: Si heretici et mali homines non sunt excommunicandi, quare ipse pater sanctus Augustinus cum legatis S. Romanae ecclesiae, et cum sanctis episcopis suis Pelagium et Celestinum, nouam heresim in sanctam Dei ecclesiam introducentes, excommunicauit, et ab ecclesia Dei separauit? Quare ipsos Donatistas, contra quos ista et multa his similia loquitur, tam ipse quam omnis ecclesia Dei excommunicatos habuit, et, nisi prius penituissent, et per manus inpositionem reconciliati essent, eis nequaquam conmunicabat? Idem ipse Dominus, qui hoc parabolice hic enarrat, aperte alibi excommunicationem fieri iubet, dicens: "Frater, qui corripitur ab ecclesia, et non obedit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus." Unde apparet liquido, aliud esse excommunicationem, et aliud eradicationem. Qui excommunicatur enim (ut Apostolus ait) ad hoc excommunicatur, ut spiritus eius saluus fiat in die Domini. Disciplina enim est excommunicatio, et non eradicatio, {Gratian.} nisi forte ex contemptu et superbia excommunicati proueniat. Unde Augustinus in libro Numeri: {hom. XV. ad c. 23.} C. XXXVIII. Diuina maledictio meritum maledicti designat. Deus, quibus maledicit, meritum designat eius, cui maledicitur, et sentenciam promit, utpote quem non fallit neque peccati qualitas, neque peccantis affectus. Homo, hoc quia non potest scire (neque enim propositum mentemque alterius alius uidere aut cognoscere potest), idcirco etiam si iudicantis uel sentenciam promentis intuitu proferat maledictum, non potest esse maledicendi causa, ubi ignoratur peccantis affectus, maxime cum humanum uicium tunc sciat maledicta proferre, cum forte conuiciis aut iniuriis prouocatur. Quod uicium resecare uolens Apostolus, ne maledictis maledicta et conuiciis conuicia prouocemus, mandatum necessarium ponit, ut benedicamus, quo conuiciandi uicium resecetur, non quo iudicandi ueritas, que homines latet, et pronunciandi auctoritas perimatur. Gratian. Sectae uero hereticorum quot sint, et unde nomina acceperint, Ysidorus VIII. libro Ethimologiarum c. 5. determinat, dicens: C. XXXIX. Quot sint sectae hereticorum. Quidam autem heretici, qui de ecclesia recesserunt, ex nomine auctorum suorum nuncupantur; quidam uero ex causis, quas eligentes instituerunt. §. 1. Symoniani a Symone dicti, magicae disciplinae perito, cui Petrus in Actibus Apostolorum maledixit pro eo, quod ab Apostolis Spiritus sancti gratiam pecunia emere uoluisset. Hii dicunt, creaturam non a Deo esse, sed a uirtute creatam quadam superna. §. 2. Menandriani a Menandro mago, discipulo Symonis nuncupati, qui mundum non a Deo, sed ab angelis factum asseruit. §. 3. Basilidiani a basilide appellati, qui inter reliquas blasphemias passum Iesum abnegauit. §. 4. Nykolaitae a Nykolao dicti diacono ecclesiae Iherosolimorum, qui cum Stephano et ceteris constitutus est a Petro; qui, propter pulchritudinem uxorem relinquens, dixit ut qui uellet ea uteretur; uersa est in stuprum talis consuetudo, ut inuicem coniugia conmutarentur. Quos Iohannes in Apokalipsi inprobat dicens: "Sed hoc habes, quod odisti facta Nykolaitarum." §. 5. Gnostici propter excellentiam scientiae se ita appellare uoluerunt. Animam naturam esse Dei dicunt; bonum et malum Deum suis dogmatibus fingunt. §. 6. Carpocratiani a Carpocrate quodam uocantur, qui dixit, Christum hominem fuisse tantum, et de utroque sexu progenitum. §. 7. Cherinthiani a quodam Cherintho nuncupati. Hii inter cetera circumcisionem obseruant, mille annos post resurrectionem in uoluptate carnis futuros predicant. Unde et grece Ciliastae, latine Miliasti sunt appellati. §. 8. Nazarei dicti, qui dum Christum (qui a uico Nazareus est appellatus) filium Dei confiteantur, omnia tamen ueteris legis custodiunt. §. 9. Ofitae a colubro nominati sunt. Coluber enim grece ofi dicitur. Colunt enim serpentem, dicentes, ipsum in paradyso induxisse uirtutis cognicionem. §. 10. Valentiniani a quodam Valentino Platonico sectatore uocati, qui EONAS, id est secula quedam in originem Dei creatoris induxit, Christum quoque de Virgine nichil corporis assumpsisse, sed per eam quasi per fistulam transisse asseruit. §. 11. Apellitae, quorum auctor Apelles princeps fuit, qui, creatorem angelum nescio quem gloriosum superioris Dei faciens, Deum legis Israelis illum igneum affirmans qui dixit, Christum non Deum in ueritate, sed hominem in fantasia apparuisse. §. 12. Archontiaci a principibus appellantur, quia uniuersitatem, quam Deus condidit, opera esse archangelorum defendunt. §. 13. Adamiani uocati, quia Adae imitentur nuditatem. Unde et nudi orant, et nudi inter se mares feminaeque conueniunt. §. 14. Caiani proinde sunt appellati, quoniam Cain adorant. §. 15. Sethiani nomen acceperunt a filio Adae, qui uocatus est Seth, dicentes, eundem esse Christum. §. 16. Melchisedechiani uocati pro eo, quod Melchisedech, sacerdotem Dei, non hominem fuisse, sed uirtutem Dei esse arbitrantur. §. 17. Angelici uocati, quia angelos colunt. §. 18. Apostolici hoc ideo sibi nomen sumpserunt, quod nichil possidentes proprium nequaquam recipiant eos, qui aliquo in hoc mundo utuntur. §. 19. Cerdoniani a Cerdone quodam nominati, qui duo contraria principia asseruit. §. 20. Marcionistae a Marcione, Stoico philosopho, appellati, qui Cerdonis dogma secutus alterum bonum, alterum iustum Deum asseruit, tamquam duo principia creationis et bonitatis. §. 21. Artotyritae ab oblatione uocati, panem enim et caseum offerunt, dicentes, a primis hominibus oblationem a fructibus terrae et a fructibus ouium fuisse celebratam. §. 22. Aquarii appellati eo, quod aquam solam offerunt in calice sacramenti. §. 23. Seueriani a Seuero exorti, uinum non bibunt; uetus testamentum et resurrectionem non recipiunt. §. 24. Taciani a Taciano uocati, qui et Enchratitae dicti, quia carnes abhominantur. §. 25. Alogii uocantur tamquam sine uerbo, logos enim grece uerbum dicitur. Deum enim uerbum non credunt, respuentes Iohannis Euangelium et Apokalipsim. §. 26. Catafrigiis nomen prouincia Frigia dedit, quia ibi extiterunt auctores eorum Montanus, Prisca et Maximilla. Hii aduentum Spiritus sancti non in Apostolis, sed in se traditum asserunt. §. 27. Cathareae propter mundiciam ita se nominauerunt: gloriantes enim de suis meritis negant penitentibus ueniam peccatorum; uiduas, si nupserint, tamquam adulteras dampnant; mundiores se ceteris predicant. Qui nomen suum si cognoscere uellent, mundanos pocius se quam mundos uocarent. §. 28. Pauliani a Paulo Samosateno exorti sunt, qui dixit, non semper fuisse Christum, sed a Maria sumpsisse inicium. §. 29. Ermogeniani ab Ermogene quodam uocati, qui materiam non natam introducens, Deo non nato eam conparauit, matremque elementorum et Deam asseruit, quos Apostolus inprobat elementis seruientes. §. 30. Manichei a quodam extiterunt Persa, qui uocatus est Manes. Hic duas naturas et substancias introduxit, id est bonam et malam, et animas ex Deo quasi ex aliquo fonte manare asseruit; testamentum uetus respuunt, nouum ex parte recipiunt. §. 31. Antropomorfitae dicti pro eo, quod simplicitate rustica Deum habere membra humana, que in diuinis libris scripta sunt, arbitrantur; antropos enim grece latine homo interpretatur. Ignorantes uocem Domini, qui ait: "Spiritus est Deus." Incorporeus est enim; nec enim membris distinguitur, nec corporis mole censetur. §. 32. Eraclitae ab Eraclio auctore exorti, monachos tantum recipiunt, coniugia respuunt, regna celorum paruulos habere non credunt. §. 33. Nouatiani a Nouato Romanae urbis presbitero exorti, qui aduersus Cornelium cathedram sacerdotalem conatus inuadere, heresim instituit, noluit apostatas suscipere et rebaptizans baptizatos. §. 34. Montani heretici dicti, quod tempore persecutionis in montibus latuerunt, qua occasione se a catholicae ecclesiae corpore diuiserunt. §. 33. Ebionitae ab Ebione dicti, siue a paupertate; Christum enim per prouectum solum uirum iustum putant effectum. Unde conpetenter Ebionitae pro paupertate intelligentiae appellati sunt. Hii enim Iudei sunt, et ita tenent euangelium, ut legem carnaliter seruent; aduersus quos ad Galathas Apostolus scribens inuehitur. §. 36. Fotiniani a Fotiniano Gallogreciae Sirmiae episcopo nuncupati, qui Ebionitarum heresim suscitans asseruit, Christum a Maria per Ioseph nuptiali coitu fuisse conceptum. §. 37. Haeriani ab Haereo quodam nuncupati sunt; hii offerre sacrificium pro defunctis spernunt. §. 38. Haetiani ab Haetio sunt uocati, idemque Eunomiani ab Eunomio quodam dialectico, Haetii discipulo, ex cuius nomine magis innotuerunt, dissimilem patri asserentes Filium, et Filio Spiritum sanctum. Dicunt etiam, nullum inputari peccatum in fide manentium. §. 39. Origeniani Origene auctore exorti sunt, dicentes, quod non possit Filius uidere Patrem, nec Spiritus sanctus Filium. Animas quoque in mundi principio dicunt peccasse, et pro diuersitate peccatorum e celis usque ad terras diuersa corpora quasi uincula meruisse, eaque causa factum esse mundum. §. 40. Noetiani a quodam Noeto uocati, qui dicebant Christum eundem esse et Patrem, et Spiritum sanctum, ipsamque Trinitatem in offitiorum nominibus, non personis accipiunt. Unde et Patripassiani uocantur, quia Patrem passum dicunt. §. 41. Sabelliani ab eodem Noeto pullulasse dicuntur, cuius discipulum perhibent fuisse Sabellium, ex cuius nomine maxime innotuerunt, unde et Sabelliani uocati sunt. Hii unam personam Patris, et Filii, et Spiritus sancti astruunt. §. 42. Arriani ab Arrio Alexandrino presbitero exorti sunt, qui, coeternum Patri Filium non agnoscens, diuersas in Trinitate substantias asseruit, contra illud, quod Dominus ait: "Ego et Pater unum sumus." §. 43. Macedoniani a Macedonio episcopo sunt dicti, negantes Deum esse Spiritum sanctum. §. 44. Apollinaristae ab Apollinare uocati sunt, dicentes Christum corpus tantummodo sine anima assumpsisse. §. 45. Antidicomaritae appellati sunt, eo, quod Mariae uirginitati contradicunt, asserentes eam post Christum natum uiro suo fuisse conmixtam. §. 46. Metangismonitae ideo tale nomen acceperunt, quia angios grece uas dicitur. Asserunt enim sic esse in Patre Filium, tamquam uas minus inter uas maius. §. 47. Patriciani a quodam Patricio nuncupati sunt, qui substantiam humanae carnis a diabolo conditam dicunt. §. 48. Coliciani a quodam Colitho nominati, qui dicunt, Deum non facere mala contra illud, quod scriptum est: "Ego Dominus creans mala." §. 49. Floriani a Florino, qui e contrario dicunt Deum creasse mala, contra hoc, quod scriptum est: "Fecit Deus omnia bona." §. 50. Donatistae a Donato quodam Afro nuncupati sunt, qui, de Numidia ueniens, totam pene Affricam sua persuasione decepit, asserens minorem Patre Filium, et minorem Filio Spiritum sanctum, et rebaptizans catholicos. §. 51. Bonosiani a quodam episcopo Bonoso exorti produntur, qui Christum filium Dei adoptiuum, non proprium asserunt. §. 52. Circumcelliones dicti eo, quod agrestes sint, quos Cotopitas uocant, supradictae heresis habentes doctrinam. Hii amore martyrii semetipsos perimunt, ut uiolenter de hac uita discedentes martyres nominentur. §. 53. Priscillianistae a Priscilliano uocati, qui in Hispania ex errore Gnosticorum et Manicheorum permixtum dogma conposuit. §. 54. Luciferiani a Lucifero Sirmiae episcopo orti, qui episcopos catholicos, qui instanti persecutione perfidiae Arrianorum erant consentientes, et postea correcti in cathedram redire delegerunt, dampnantes quod crediderunt siue quod credidisse dissimulauerunt, quos ecclesia catholica materno recepit sinu, tamquam Petrum post fletum negationis: hanc illi matris karitatem super accipientes eos recipere nolentes, ab ecclesiae conmunione recesserunt, et cum ipso Lucifero auctore suo, qui mane oriebatur, cadere meruerunt. §. 55. Iouinianistae a Iouiniano quodam monacho dicti, asserentes, nullam nuptiarum et uirginum esse distantiam, nullumque inter abstinentes et simpliciter epulantes esse discrimen. §. 56. Eluidiani ab Eluidio nominati, qui dicunt post natum Christum alios Mariam filios de uiro Ioseph peperisse. §. 57. Paterniani Paterno quodam exorti, qui inferiores corporis partes a diabolo factas opinantur. §. 58. Arabici nuncupati eo, quod in Arabia exorti sunt, dicentes animam cum corpore mori, atque in nouissimo utrumque resurgere. §. 59. Tertullianistae dicti a Tertulliano, presbitero Affricanae prouinciae ciuitatis Cartaginensis, animam inmortalem esse, sed corpoream predicantes, et animas peccatorum hominum post mortem in demones uerti putantes. §. 60. Tesserescedecatitae dicti, quod quartadecima luna pasca cum Iudeis obseruare contendunt. Nam tessera quatuor, deka decem significat. §. 61. Nictages a somno nuncupati, quod uigilias noctis respuant, supersticionem esse dicentes, iura temerari diuina, qui noctem ad requiem tribuit. §. 62. Pelagiani a Pelagio monacho exorti. Hii liberum arbitrium diuinae gratiae anteponunt, dicentes, sufficere uoluntatem ad inplenda iussa diuina. §. 63. Nestoriani a Nestorio Constantinopolitano episcopo nuncupati, qui B. uirginem Mariam non Dei, sed hominis tantummodo genetricem asseruit, ut aliam personam carnis, aliam faceret Deitatis, nec unum Christum in uerbo Dei et carne credidit, sed separatim atque seiunctim alterum filium Dei, alterum hominis predicauit. §. 64. Euticiani dicti ab Eutice Constantinopolitano abbate, qui Christum post humanam assumptionem negauit existere de duabus naturis, sed solam in eo diuinam asseruit esse naturam. §. 65. Acephalitae dicti, id est sine capite. Nullus enim eorum repperitur auctor, a quo exorti sint. Hii trium Calcedonensium capitulorum inpugnatores, duarum in Christo substanciarum proprietatem negant, et unam in eius persona naturam predicant. §. 66. Theodosiani et Gaianitae appellati a Theodosio et Gaiano, qui temporibus Iustiniani principis in Alexandria populi peruersi electione una die ordinati sunt episcopi. Hii errores Euticis et Dioscori sequentes Calcedonense concilium respuunt, ex duabus unam in Christo naturam asserunt, quam Theodosiani corruptam, Gaianitae incorruptam contendunt. §. 67. Gnoitae et Tritoitae a Theodosianis exorti sunt, ex quibus Gnoitae ab ignorantia dicti, quia peruersitati, a qua exorti sunt, id adiciunt, quod Christi diuinitas ignoret, que sunt futura scripta de die et hora nouissima, nec recordantes Christi personam nesciam loqui: "Diem iudicii in corde meo." §. 68. Tritoitae uero uocati, quod sicut tres personas in Trinitate, ita quoque tres asserunt Deos esse, contra illud, quod scriptum est: "Audi Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est." §. 69. Sunt et aliae hereses sine auctore et sine nominibus. Ex quibus aliae putant trinum esse Deum; aliae Christi diuinitatem passibilem dicunt; aliae Christi de patre natiuitati in tempore inicium temporis dant; aliae liberationem hominum apud inferos factam Christi descensione non credunt; aliae animam imaginem Dei negant; aliae animas conuerti in demones et in quecumque animalia existimant; aliae de mundi statu dissentiunt; aliae innumerabiles mundos oppinantur; aliae aquam Deo coeternam faciunt; aliae nudis pedibus ambulant; aliae cum hominibus non manducant. He sunt hereses aduersus catholicam fidem exortae, ab Apostolis et sanctis Patribus uel conciliis predampnatae, que, dum in se multis erroribus diuisae inuicem sibi dissentiunt, conmuni tamen nomine aduersus ecclesiam Dei conspirant. §. 70. Sed quicumque aliter scripturam sanctam intelligit, quam sensus Spiritus sancti flagitat, a quo conscripta est, licet de ecclesia non recesserit, tamen hereticus appellari potest. C. XL. Quare diuina prouidentia multos errare permittit. CAUSA XXV. QUESTIO I. C. I. Constitutionem sinodi, quam uniuersalis ecclesiae probauit assensus, Romanam sedem seruare oportet. C. II. Qui negligenter pascit dominicum gregem sibi commendatum conuincitur summum non amare pastorem. C. III. Non debent ullo modo uariari que ad perpetuam quietem ordinantur. C. IV. Diuinas constitutiones et apostolicae sedis decreta nulli temerare licet. C. V. In Spiritum sanctum blasphemant qui sacros canones uiolant. C. VI. In quibus liceat a Romano Pontifici nouas condere leges. C. VII. Contra sanctorum statuta apostolicae sedis auctoritas aliquid concedere a non ualet. C. VIII. Stare non ualet quod contra euangelicam uel propheticam doctrinam seu constitutionem factum fuerit. C. IX. A statutis Patrum non deuiare et fidei regulam custodire prima salus est. C. X. Profitetur Pelagius thomum sui decessoris se per omnia seruare. C. XI. Anathema apud Deum fiat qui censuram Romanorum Pontificum uiolat. C. XII. Non licet alicui episcopo contra decreta Romanorum Pontificum aliquid agere. C. XIII. Non conmunicet sacris altaribus qui nescit sacris obedire canonibus. C. XIV. Seruandae sunt regulae a sanctis Patribus in sinodo statutae. C. XV. Voluntatem et statuta suorum decessorum custodiat qui sua seruari uoluerit. C. XVI. Contra statuta agit sanctorum Patrum qui non ea seruat intacta. QUESTIO II. C. I. Ecclesiarum priuilegia cunctis temporibus intemerata seruentur. C. II. Nec nouitate mutari, nec inprobitate conuelli ecclesiarum priuilegia debent. C. III. Priuilegio suae dignitatis aliquis ecclesiam exuere non debet. C. IV. Statuta Apostolicorum decessorum Apostolicus destruere non debet. C. V. Metropolitanus ius dignitatis traditae sibi antiquitus intemeratum obtineat. C. VI. Metropolitanorum inconuulsa seruari oportet priuilegia. C. VII. Decreta apostolica nulla presumptione uiolentur. C. VIII. Priuilegia ecclesiarum Apostolicus debet seruare illesa. C. IX. Quod rationabiliter diffinitum est nullo modo uiolari debet. C. X. Sibi iniuriam facit Apostolicus qui fratrum suorum iura perturbat. C. XI. Nulla presumptione uiolentur que ab Apostolis et eorum successoribus sunt instituta. C. XII. Que rationabiliter ordinata sunt nulla debent refragatione turbari. C. XIII. Que contra leges fiunt pro infectis habeantur. {C. XIV.} {C. XV.} Inp. Theodosius et Valentinianus. C. XVI. Rescriptum meretur effectum, quod cum iuris et legum ratione concordat. C. XVII. Priuilegia ecclesiarum nulla debent inprobitate conuelli. C. XVIII. Anathema sit qui mandata uel decreta Romanorum Pontificum seruare contempserit. C. XIX. Statuta priorum successores seruare oportet. {C. XX.} C. XXI. Non liceat Pontifici a iure ecclesiae discedere, quod documentorum auctoritate firmatur. C. XXII. Quod habet amittat qui quod non accepit usurpat. C. XXIII. Priuilegium amittit qui sua potestate non legitime utitur. C. XXIV. Ius ordinandi amittunt qui inmeritum consecrant. C. XXV. Episcopalis dignitas ciuitati subtrahitur, que suos presules interimit. CAUSA XXVI. QUESTIO I. C. UN. Qui sint sortilegi? QUESTIO II. C. I. Quid sit sors. C. II. Exemplo Ionae uel Matthiae non oportet sortibus credi. C. III. Ad secularia negocia diuina oracula non sunt conuertenda. C. IV. Exemplo Matthiae uel Ionae non est sortibus indifferenter credendum. C. V. Non sunt obseruanda que a diuinis precipiuntur, quamuis ea contingant, que ab eis prenunciantur. C. VI. Instituciones hominum que sint supersticiosae uel non. C. VII. Non est uita, sed mors inquisitio uel curatio, que a diuinis uel magis expetitur. C. VIII. Christiana et uera pietas planetarios expellit et dampnat. C. IX. Cultura est ydolatriae auguria seruare, et stellarum requirere cursus. C. X. Non ideo reliqua sunt inmunda, quia de area uel torculari aliquid ad demonum sacrificia tollitur. C. XI. Inmunis est a reatu qui emit quod nescit ydolis inmolatum. QUESTIO III. et IV. C. I. De multiplici genere diuinationis. C. II. Quot modis demones futura prenoscunt. C. III. Quod ex corporeis motibus internas animae cogitationes diabolus conprehendat res occultissima est. QUESTIO V. C. I. Anathema sit qui ariolos uel incantatores obseruat. C. II. Quinquennio peniteant qui diuinationes expetunt. C. III. Elementa colere, lunae stellarum cursus in suis operibus seruare Christianis non licet. C. IV. Sacris offitiis dediti magi uel incantatores non fiant. C. V. Honore priuetur episcopus aut presbiter, qui magos uel aruspices consulit. C. VI. De his, qui auguriis et diuinationibus student. C. VII. Sors nichil aliud quam diuinatio et maleficium esse decernitur. C. VIII. Incantatores sortilegos uelut Christi inimicos insequi oportet. C. IX. Excommunicetur clericus, monachus, laicus, diuinationes, uel auguria, uel sortes secutus. Item ex Concilio Aurelianensi. {I., c. 32.} Si quis clericus, monachus uel secularis diuinationem uel auguria crediderit obseruanda, uel sortes, quas mentiuntur esse sanctorum, quibuscumque putauerint intimandas, cum his, qui eis crediderint, ab ecclesiae conmunione pellantur. C. X. Contra sortilegos, et ydolorum cultores, custodia pastoralis inuigilet. C. XI. Ab ecclesia separetur auguriis et incantationibus deseruiens. C. XII. Sortilegam et magicam artem episcopi modis omnibus eliminare studeant. C. XIII. Abiciatur sacerdos qui huiusmodi a maleficis operam dederit. C. XIV. Que magorum prestigiis fiunt non uera, sed fantastica esse probantur. QUESTIO VI. C. I. Penitentium reconciliatio, crismatis et puellarum consecratio a presbiteris non fiat. C. II. Permissione episcopi uirgines consecrare presbiter ualet. C. III. Nec diacono ministrare, nec penitentem in ecclesia benedicere presbitero licet. C. IV. Iussione episcopi presbiteri de occultis peccatis penitentes reconcilient. C. V. Si episcopus absens est, per presbiterum reconcilietur in periculo constitutus. C. VI. Qui metu mortis reconciliatur conualescens sine conmunione penitenciae impleat tempus. C. VII. Sine manus inpositione recedentes de corpore reconcilientur. C. VIII. Aliorum testimonio moriturus reconcilietur, si obmutuit uel in frenesim uersus est. C. IX. Cura et probatione episcopi morientes reconcilientur. C. X. Non est neganda reconciliatio his, qui tempore necessitatis eam inplorant. C. XI. Non respuatur eius oblatio, qui festinans ad penitenciam sacerdotem inuenire non potuit. C. XII. Reus est animarum presbiter, qui penitenciam morientibus abnegat. C. XIII. Penitencia morientibus non est deneganda. C. XIV. Inconsulto episcopo penitentem presbiter non reconciliet, nisi ultima cogat necessitas. QUESTIO VII. C. I. In periculo constitutis penitenciae quantitas non est inponenda, sed innotescenda. C. II. Presidentium arbitrio prefigantur tempora penitudinis. C. III. Et qualitas criminum, et contricio penitentium in satisfactione inponenda a sacerdote consideretur. C. IV. De eodem. C. V. Episcopi arbitrio pro qualitate peccati penitenciae tempora distribuantur. C. VI. Sine personarum acceptione inploranti penitencia detur. C. VII. Tempus penitenciae qualitatem sequitur delicti. C. VIII. Tempus et modus penitendi delinquentibus presidentis inponatur iudicio. C. IX. Intimo karitatis affectu penitentem debemus suscipere. C. X. Penitentes legem Dei diligant, iniquitatem odio habeant. C. XI. In penitentes tamquam ethnici habeantur. C. XII. Melius est errare in misericordia remittendi quam in seueritate ulciscendi. C. XIII. Kalendarum obseruationes agere non licet. C. XIV. Anathema sit qui ritu paganorum kalendas obseruat. C. XV. Infirmitatibus hominum incantationes nichil remedii prestant. C. XVI. Dies Egiptiaci, et Ianuarii kalendae non sunt obseruandae. C. XVII. Graue peccatum est dies obseruare, et menses et annos. C. XVIII. Sine incantatione herbas uel petras habere licet. CAUSA XXVII. QUESTIO I. C. I. Excommunicentur uiduae, que religioso habitu abiecto nuptias elegerint. Sicut bonum est castitatis premium, ita et maiori obseruantia et preceptione custodiendum est, ut si que uiduae, quamlibet adhuc in minoribus annis positae, et inmatura etate a uiro relictae, se deuouerint Deo, et ueste laicali abiecta sub testimonio episcopi et ecclesiae in religioso habitu apparuerint, postea uero ad seculares transierint nuptias, secundum Apostolum dampnationem habebunt, quia fidem castitatis, quam Deo uouerunt, irritam facere uisae sunt. Tales ergo personae a Christianorum conmunione sequestrentur, neque in conuiuio cum Christianis conmunicent. Nam si adulterii coniuges reae sunt si suis obnoxiae uiris non fuerint, quanto magis uiduae, que Dei religiositatem mutauerunt, crimine adulterii notabuntur, si deuotionem, quam sponte, non coactae, Deo obtulerunt, libidinosa corriperunt uoluptate, atque ad secundas nuptias transitum fecerint? Que etsi uiolentia irruente ab aliquo oppressae fuerint, ac postea delectatione libidinis permanere in coniugio raptori uel uiolento uiro consenserint, dampnatione superius dicta teneantur obnoxiae. De talibus Apostolus ait: "Cum enim luxuriatae fuerint, nubere in Christo uolunt, habentes dampnationem, quia primam fidem irritam fecerunt." C. II. De uiduis et uirginibus que a religionis proposito discedunt. C. III. Transire non possunt uiduae et uirgines post religionis propositum ad nuptias. C. IV. Ex quolibet sensu corporis mulier corrumpi potest. {C. V.} C. VI. Clericus deponatur, laicus excommunicetur, qui cum moniali mechatus fuerit. Item ex VI. Sinodo. {in Trullo c. 4.} Si quis episcopus, presbiter, aut diaconus, aut subdiaconus, aut lector, aut psalmista, aut hostiarius cum muliere sanctificata Deo mechatus fuerit, deponatur, quia sponsam Christi corrupit; si uero laicus, excommunicetur. C. VII. Viduae et puellae, que post religionis habitum nubunt, a conmunione suspendantur. C. VIII. De eodem. C. IX. De his, que uotum uirginitatis habentes nubunt, necdum sacro uelamine tectae. C. X. Non sunt admittendae ad penitenciam uirgines sacrae, si publice nupserint. C. XI. Ab ecclesia eliminandae et ergastulis retrudendae sunt monachorum uel monacharum inpudicae personae. C. XII. Monachus et uirgo Domino consecrata si nupserint, excommunicentur. Item ex eodem. Virginem, que se Deo consecrauerit, similiter et monachum decernimus non licere nuptialia iura contrahere. Quod si hoc inuenti fuerint perpetrantes, excommunicentur. Confitentibus autem decreuimus, ut habeat auctoritatem eiusdem loci episcopus misericordiam humanitatemque largiri. C. XIII. Dum uiuunt, lamentis penitenciae se afficiant qui sanctimonialibus scienter copulantur. C. XIV. A sacra conmunione priuentur qui sacris uirginibus se sociant. C. XV. In monasterio reuocetur ac recludatur que a fornicatione recedere noluerit C. XVI. Non est fas uiduis post susceptum uelamen a sacro proposito discedere. C. XVII. Qui sacro tectam uelamine in coniugium ducit anathema sit. C. XVIII. Ad habitum redire cogatur, et recludatur in monasterio, qui religiosam uestem abiecit. C. XIX. Districtae custodiae tradatur que a religionis proposito ad secularem habitum rediit. C. XX. Non tribuitur licentia nubendi, qui continentiam seruare decreuerunt. C. XXI. Peiores sunt adulteris qui continentiae propositum uiolant. C. XXII. Monachus et uirgo, que se Deo dedicauit, nuptiis iungi non possunt. C. XXIII. Diaconissa, que post ordinationem nubit, anathema sit. C. XXIV. Inter bigamas reputantur qui uirginitatem pollicitam preuaricantur. C. XXV. Virginibus Deo dedicatis nec in fine danda est conmunio, si libidini seruierint. C. XXVI. Cogatur ad penitenciam filia clerici, si deuota maritum duxerit. C. XXVII. Deuota, nisi peccare desierit, non est in ecclesia recipienda. C. XXVIII. De monacha, que ad lapsum adulterii deducitur. C. XXIX. Post dignam penitenciam conmunionem recipiant qui in religiosas mulieres excedunt. C. XXX. De legibus inperatorum. C. XXXI. Caste obseruent religionis habitum, que religionis obtentu uelantur. C. XXXII. Monachus uxorem ducens numquam sacri gradus sortiatur offitium. C. XXXIII. Ante professam continentiam nubant uiduae quibus uolunt. C. XXXIV. Non permittatur uidua post professionem continentiae uotum deserere. C. XXXV. Professio uiduitatis coram episcopo facta post habitum susceptum nulli uiolari permittitur. C. XXXVI. Modus et solempnitas faciendae professionis hoc ordine seruetur. C. XXXVII. Filii sunt perditionis qui uiolant corpora feminarum Deo sacratarum. C. XXXVIII. De eodem. C. XXXIX. In monasteriis retrudantur monachi uxoribus sociati. C. XL. De monacha que ad lapsum adulterii deducitur. C. XLI. Coniugia uouentium non sunt dissoluenda. C. XLII. De uiduis, que primam fidem irritam fecerunt. C. XLIII. De eodem. Item Theodorus. QUESTIO II. {C. I.} {C. II.} {C. III.} {PALEA. C. IV. C. V. Coniugalis pactio, non uirginitatis defloratio facit matrimonium. C. VI. A prima fide desponsationis coniuges appellantur. {PALEA. C. VII. C. VIII. De eodem. C. IX. De eodem. C. X. Triplex bonum coniugii fuit in parentibus Christi. C. XI. Frater sponsam fratris post mortem eius non potest ducere. {C. XII.} C. XIII. Uxore mortua licet uiro aliam accipere, sed non repudiatam uel desponsatam. C. XIV. Post mortem alicuius nullus de consanguinitate eius sponsam accipiat. C. XV. De eodem. C. XVI. Non est inter eos matrimonium, quos non copulat conmixtio sexuum. C. XVII. Illa mulier non pertinet ad matrimonium, cum qua non celebratur nuptiale misterium. {PALEA. C. XVIII. C. XIX. Causa religionis coniugia solui non debent. C. XX. Absque uiri consensu monasterio mulier deputata ad eius consortium redire non prohibetur. C. XXI. Ad uxorem redire cogitur qui sine eius consensu religiosam uestem suscepit. C. XXII. Sine uxoris consensu religionis propositum uir sumere non ualet. C. XXIII. Sine conscientia episcopi uiro et uxori causa religionis diuertere non licet. C. XXIV. Sine uxoris uoluntate uiro continere non licet. C. XXV. Vir non est suscipiendus in monasterium, nisi uxor conuertatur. C. XXVI. Continentiae uota non licet uxori suscipere, nisi eandem uir eius elegerit uitam. C. XXVII. Desponsata puella non prohibetur monasterium eligere. C. XXVIII. Desponsata inpune monasterium potest eligere. C. XXIX. Si mulier probauerit, quod a uiro suo numquam cognita fuerit, separetur. C. XXX. Sororem uxoris polluens neutram ualet habere. C. XXXI. De eo, qui dormiuit cum sponsa fratris sui. C. XXXII. Qui sponsam filii sui obprimit, simul cum ea sine spe coniugii maneat. C. XXXIII. Si sponsus raptam recipere noluerit, liceat sibi nubere alii. C. XXXIV. De eadem. C. XXXV. In desponsatione coniugium initiatur. C. XXXVI. Coniunctorum permixtio matrimonium perficit. C. XXXVII. Matrimonium sponsali conuentione initiatur, conmixtione perficitur. C. XXXVIII. Cum desponsata fuerit tradita et in usum deducta, recte coniunx appellatur. C. XXXIX. Quare sponsae post pactum non statim tradantur. C. XL. Consuetudine scripturae sponsae coniuges, et sponsi uiri appellantur. C. XLI. De eodem. Idem super Genesim. C. XLII. Maria coniunx dicitur more scripturae, cum simpliciter sponsa esset. C. XLIII. Dominus non conmendasset matrem discipulo, si eam Ioseph cognouisset. C. XLIV. Maria uxor Ioseph appellatur, quia sic ab eo putabatur futura. C. XLV. Ad nuptias Mariae Ioseph non peruenit. C. XLVI. Puellae desponsatae prioribus reddendae sunt, si eis raptae fuerint. C. XLVII. Conmunione priuetur sponsa, nisi raptorem deserere, et ad sponsum suum redire uoluerit. C. XLVIII. Quid sit raptus? C. XLIX. Ibi raptus admittitur, ubi puella abducitur, de cuius ante nuptiis nichil actum probatur. C. L. Puellam alteri desponsatam alter accipere non ualeat. C. LI. Si quis alicui mulieri consensus fidem fecerit, non licet illi aliam ducere. CAUSA XXVIII. QUESTIO I. C. I. Bigami probantur qui ante baptismum habuerunt unam, et post baptismum alteram. C. II. In fidelis potestate sit post baptismum uxorem recipere, quam ante dimiserat. C. III. Fidelis infidelem discedentem sequi non cogitur. C. IV. Sine culpa relinquitur uxor, que cum fideli habitare noluerit. C. V. Licite dimittitur uxor, que uirum suum cogere querit ad malum. C. VI. Que simulacrum facit, nec resipiscit, dimittatur a uiro. C. VII. Amore cuiuslibet non est a fide recedendum. C. VIII. Quod infideles sunt coniuges, et quod fideli licet dimittere infidelem. C. IX. Ab infidelibus coniugibus licet alicui recedere, sed non expedit. C. X. Nisi ad fidem Iudeus accesserit, separetur ab uxore fideli. C. XI. A parentum separentur consortio fideles, ne eorum inuoluantur erroribus. C. XII. Iudeis ad fidem uenientibus cum infidelibus nulla sit conmunio. C. XIII. Cum Iudeis nec manducandum, nec habitandum, nec ab eis medicamentum accipiendum est. C. XIV. Clerici siue laici Iudeorum conuiuia uitent, nec ad sua consortia eos recipiant. C. XV. Fideles infidelibus non sunt coniugio sociandi. C. XVI. Cum hereticis catholici non misceant coniugia. C. XVII. Christiana conmunione careat qui Iudaicae prauitati coniugali uinculo se sociat. QUESTIO II. C. I. Non potest aliquis post baptismum alteram ducere uiuente ea, que ante baptismum sibi fuerit uirgo copulata. C. II. Licet fideli uxorem aliam ducere, quam Christianae fidei odio infidelis dimittit. QUESTIO III. C. I. Non est bigamus qui ante baptismum habuerit unam, et post baptismum alteram. C. II. Non debet fieri episcopus qui ante baptismum habuerit unam, et post baptismum alteram. CAUSA XXIX. QUESTIO I. QUESTIO II. C. I. Licet seruis matrimonia contrahere. C. II. Ancillam in matrimonio susceptam uiro dimittere non licet. C. III. Inter patronum et libertam constat esse coniugium legitimum. C. IV. De eo, qui ancillam ducit in uxorem, quam putat liberam esse. C. V. Non licet mulieri dimittere quem sciens seruum accepit in uirum. C. VI. Seruitutis occasione dimitti non ualet que post controuersiam status se in libertatem asseuerauerit. C. VII. Occasione condicionis dolose mutatae uir non discedat ab ea, quam tempore libertatis accepit. C. VIII. Legitima seruorum coniugia sua auctoritate domini non dirimant. CAUSA XXX. QUESTIO I. C. I. Separentur uiri ab uxoribus, que aliquo casu natos suos coram episcopis tenent. C. II. Ab uxore separetur qui filiastrum suum coram episcopo tenuit. C. III. Non separetur a uiro que filiastrum suum de sacro fonte leuauit. C. IV. Non separetur a uiro, sed penitenciam agat que filium suum coram episcopo fraudulenter tenuit. C. V. Separentur et graui pena plectantur qui filiolam suam uel spiritualem matrem ducunt in uxorem. C. VI. Non separentur ab uxoribus qui filiastros suos coram episcopo tenent. C. VII. Non separetur ab uxore qui causa necessitatis filium suum baptizauit. C. VIII. Par penitencia ei indicitur, qui spiritualem filiam, et penitencialem suam uiolare monstratur. C. IX. De eodem. Item Celestinus. C. X. De eodem. Idem. QUESTIO II. C. UN. Ante tempus consentiendi coniugium contrahi non potest. QUESTIO III. C. I. Qui de sacro fonte suscipitur filius eius est, a quo suscipitur. C. II. Filia spiritualis carnali filio nullo modo nubere potest. C. III. Filio suo, quam de sacro fonte susceperit nullus tradere audeat. {C. IV.} C. V. Qui ex conpatre uel conmatre post susceptos filios de fonte nati fuerint, coniungi non possunt. {PALEA. C. VI. C. VII. Non cogitur quis dimittere filiam suae conmatris, quam duxit in coniugium. QUESTIO IV. C. I. Duas conmatres alicui habere non licet. C. II. Octo annis peniteat qui duabus conmatribus conmiscetur. C. III. Nullus duabus conmatribus misceatur. C. IV. Uxorem conpatris ducere potest, cuius ipsa conmater non fuerat. C. V. De eodem. C. VI. Uxor simul cum uiro filium alicuius in baptismate non suscipiat. QUESTIO V. C. I. Clandestina coniugia fieri non debent. C. II. Nuptias occulte celebrari non licet. C. III. Nuptiae publice celebrari debent. C. IV. In contrahendo coniugio ista sunt obseruanda. C. V. Quomodo sponsus et sponsa ad benedictionem accedant. C. VI. Sine publicis nuptiis nullus ducat uxorem. C. VII. Quare feminae uelantur, dum maritantur. C. VIII. Nuptiae dicuntur ab obnubendo, eo quod caput suum obnubere soleant. {C. IX.} C. X. Ante iustam probationem nullus iudicandus aut dampnandus est. C. XI. Non sunt aliqua iudicanda prius, quam certis demonstrentur indiciis. CAUSA XXXI. QUESTIO I. C. I. Adulterio polluta non ducatur ab eodem in matrimonium. C. II. Licet alicui ducere in matrimonium quam prius polluit per adulterium. C. III. Nullus ducat in coniugium quam prius polluit per adulterium. C. IV. Post mortem uiri non potest adulteram in coniugium ducere qui uiro uiuente iuramentum sibi futurarum prebuit nuptiarum. C. V. Post peractam penitenciam uiduam in coniugem ducere poterit, quam uiuente uiro polluit adulterio. {PALEA. C. VI. C. VII. Post penitenciam reconcilietur ad conmunionem uidua, que mechum suum in uirum accepit. C. VIII. Fides et conuersatio penitenciam adbreuiet eorum, qui frequenter ducunt uxores. C. IX. Secundum ueritatis rationem fornicari conuincitur qui secundam ducit uxorem. C. X. Ut uitetur periculum fornicationis, secunda matrimonia conceduntur. C. XI. Nec secundae, nec tertiae, nec deinceps nuptiae sunt condempnandae. C. XII. Secunda coniugia, sicut et prima, licita esse probantur. {C. XIII.} QUESTIO II. C. I. Iuramento patris non cogitur puella nubere, cui numquam assensum prebuit. {PALEA. C. II. C. III. Quorum unum futurum est corpus, unus debet esse et animus: atque ideo nulla inuita est copulanda alicui. C. IV. Non licet deserere uiro quam premissis dotibus in publica attestatione duxit uxorem. QUESTIO III. C. UN. De parentibus, qui fidem frangunt sponsaliorum. CAUSA XXXII. QUESTIO I. C. I. Patronus turpitudinis est qui uxorem suam adulteram dimittere noluerit. C. II. Causa fornicationis uir dimittat uxorem, non tamen alteram ducat. C. III. Sola uiri fornicatio uxorem maculat. C. IV. Qui uxorem suam dimittere noluerit adulteram, duobus annis peniteat, si ei debitum reddiderit. C. V. Post penitenciam adulterii uxorem suam uir recipere potest. C. VI. Qui adulterae reddit debitum tribus annis peniteat. C. VII. Adulterio purgato per penitenciam potest fieri reconciliatio coniugii. C. VIII. De eodem. C. IX. Cum fornicationis uicium excluditur, castitatis uirtus asciscitur. C. X. Non habetur fallax apud Deum qui penitendo ad ueritatem reuertitur. C. XI. Veritas nuptiarum non consistit in conmixtione maris et feminae. C. XII. Primae ac secundae nuptiae hac auctoritate inprobari uidentur. C. XIII. Virginitas ex consilio suadetur, non ex inperio precipitur. C. XIV. Non est peccatum meretricem ducere in uxorem. QUESTIO II. C. I. Partus feminarum est eis sola causa nubendi. C. II. Non coniuges, sed adulteri uocantur, qui non secundum precepta Christi iunguntur. C. III. Inmoderatus usus coniugatorum non est nuptiarum malum, sed est ueniale propter nuptiarum bonum. C. IV. Non datur presentia S. Spiritus tempore, quo coniugales actus geruntur. {C. V.} C. VI. Coniuges sunt qui causa solius incontinentiae sibi inuicem copulantur. C. VII. Fornicarii sunt non coniuges, qui sterilitatis uenena procurant. C. VIII. Non est homicida qui aborsum procurat ante, quam anima corpori sit infusa. {C. IX.} {C. X.} C. XI. Profectus est honestatis fornicariam abicere, et uxorem legitimam accipere. C. XII. Legitimo matrimonio copulatur que concubinam habenti traditur. {C. XIII.} {C. XIV.} {C. XV.} C. XVI. Viduae et uirgines propria uoluntate sibi maritos eligant. QUESTIO III. C. UN. Arbitrium liberi aui, non originarii patris, puellam in nuptiis sequi oportet. QUESTIO IV. C. I. Quomodo Abraham excusetur a crimine fornicationis. C. II. Sicut bonorum ministerio mali et boni, ita ministerio malorum boni et mali in fide generantur. C. III. Abraham non est reus adulterii, qui uxore uiuente filios ex ancilla suscepit. C. IV. Quod preter legitimam uxorem conmittitur adulterii crimine dampnatur. C. V. Nichil fedius est quam amare uxorem quasi adulteram. C. VI. Virginalis castitas non prefertur coniugio Abrahae. C. VII. Patriarchae non concupiscentia explendae libidinis, sed causa numerosae prolis plures habebant uxores. C. VIII. Satius est absque liberis defungi, quam ex illicito concubitu stirpem querere. C. IX. Ex ancilla filii non sunt querendi. C. X. Adulteria non sunt facienda uoluntate generandi filios. C. XI. Illicitus concubitus et omnis non legitimus usus illorum membrorum nomine mechiae intelligitur. C. XII. Extraordinaria uoluptas et inuerecunda opera nuptiarum luxuria et inmundicia appellantur. C. XIII. Inmoderatus usus mulierum Salomonem ad idolatriam traxit. C. XIV. Liberorum procreatio in matrimonio laudatur; meretricia uoluptas etiam in uxore dampnatur. C. XV. Qui sint liberi, et quam condicionem parentum sequantur. QUESTIO V. C. I. Melior est uirginitas mentis quam carnis. C. II. Mente incorrupta non corrumpitur caro. C. III. Aliena libido neminem polluit. {C. IV.} Idem. {ibidem} C. V. Idem in eodem libro, capitulo 27. {C. VI.} C. VII. In corpore pudicitia uiolari non potest, si mens inuiolata seruetur. C. VIII. Caro non peccat, si a contagione anima fuerit munda. C. IX. Pudicitia carnis non eripitur, si mente seruatur. C. X. Nec peccatum, nec iusticia opere sine uoluntate perficitur. C. XI. Virginitas carnis non seruatur mente corrupta. C. XII. Corpore intacto nonnumquam castitas amittitur. C. XIII. Adulterium perpetratur, cum uel innupta uel nupta turpiter concupiscitur. C. XIV. Que opprimuntur incontaminatis se uirginibus conparare non audeant. C. XV. Mechatur qui alicui preter matrimonii fedus miscetur. C. XVI. Qui uiuente uxore sua alteram cognoscit adulterium conmittit. C. XVII. Qualiscumque sit uir, ex quo semel placuit, non est dimittendus. C. XVIII. Similiter de uxore intelligitur. C. XIX. Non licet uiro uxorem dimittere nisi causa fornicationis. {C. XX.} Item. C. XXI. Conmunione priuetur qui citra fornicationis causam uxorem suam dimittit. {C. XXII.} Item. C. XXIII. In utroque sexu adulterium pari ratione punitur. QUESTIO VI. C. I. Qui fornicatur fornicationis causa uxorem suam dimittere non potest. C. II. Qualem quisque uult inuenire uxorem, talem se seruet eidem. C. III. Iudicium de alio expetere non debet qui de se iudicari contempnit. C. IV. Viri grauius sunt puniendi quam mulieres de adulterio. C. V. Sicut uir est caput mulieris, sic adulterando grauius delinquit quam mulier. QUESTIO VII. C. I. Vinculum coniugii fornicatione dissolui non potest. C. II. Nulla ratione dissoluitur coniugium, quod semel initum probatur. C. III. Siue uir ab uxore, siue uxor a uiro causa fornicationis discesserit, alteri adherere prohibetur. {C. IV.} C. V. Ab uxore dimissus, uel dimissa a uiro, ad penitenciam redigantur, nisi aut continenter uiuere, aut sibi reconciliari uoluerint. C. VI. Mechatur qui a uiro dimissam ducere presumit. C. VII. Adultera probatur que uiuente marito alteri nubit. C. VIII. Mulieri fideli, que uirum adulterum dimittit, alii nubere non licet. C. IX. Ad penitenciam est cogendus qui multis nuptiis copulatur. C. X Qui ob fornicationem uxorem dimittit, et aliam ducit, mechari probatur. {C. XI.} C. XII. Minus est secundum naturam coire, quam contra naturam delinquere. C. XIII. Grauiora sunt flagicia, que contra naturam probantur. C. XIV. Turpior et flagitiosior est usus contra naturam, quam fornicationis uel adulterii. C. XV. Omnis inmunda pollutio fornicatio est, licet uaria sint peccata fornicationis. C. XVI. Adulterium secundum in penis obtinet locum. {C. XVII.} C. XVIII Licet ducere aliam infirmo, cui sua ob infirmitatem corporis debitum reddere non ualet. C. XIX. Licitum coniugium non negetur illi, cuius uxor cum suo fratre dormiuit. C. XX. Disiungantur, et numquam coniugio copulentur, qui quodlibet infra subiectorum admiserit. C. XXI. Sororem uxoris polluens neutram habere ualet. C. XXII. Causa adulterii uxorem relinquens continentiam seruet. C. XXIII. Neutram habeat qui sororem uxoris polluit. C. XXIV. Cum nouerca, uel filiastra, uel sorore uxoris dormiens ad coniugium non potest peruenire; uiris earum legitima non negantur coniugia. C. XXV. Ob infirmitatem uel dampna corporis coniugium solui non licet. C. XXVI. Furiosus et furiosa matrimonium contrahere non possunt. C. XXVII. Sterilem uxorem dimittere, et causa fecunditatis aliam ducere alicui non licet. {C. XXVIII.} QUESTIO VIII. C. UN. Non debet aliquis a continentiae uoto recedere, etiamsi infidelis Christianam se fieri polliceatur. CAUSA XXXIII. QUESTIO I. C. I. Licet mulieri alteri nubere, quam ob frigiditatem uir cognoscere non potuit. {C. II.} Item ex epistola eiusdem. C. III. In ueritate uiri consistat, si mulier negat se cognitam ab eo. C. IV. De his, qui maleficiis inpediti coire non possunt. QUESTIO II. C. I. Non licet alicui uxorem dimittere, nisi causa discidii primum ecclesiae probetur. C. II. Lex diuina prohibet uirum uxorem dimittere, nisi causa fornicationis. C. III. Absque causae cognitione a uiro suo dimissa ad omnia restituatur. C. IV. Nisi post restitutionem, neque de coniugii federe, neque de adulterii crimine inter uirum et uxorem iudicium est agitandum. C. V. Coniugia penitus interdicantur his, qui suas uxores occidunt. C. VI. Non licet alicui uxorem adulteram occidere. C. VII. Penitencia eius, qui propriam uxorem absque causa perimit. C. VIII. Penitencia Astulphi, qui uxorem suam interfecerat. C. IX. Potius uxore uiuente quis aliam ducat, quam humanum sanguinem fundat. C. X. Clerici si uxores eorum peccauerint, preter necem eas domi custodiant, et ad salutaria eas ieiunia cogant. C. XI. Quare sit institutum post septem annos in pristinum statum penitentem redire. C. XII. Penitentes matrimonia contrahere prohibentur. C. XIII. Ex indulgentia post penitenciam legitima non negentur matrimonia. C. XIV. Propter lapsum iuuenilis incontinentiae non negentur penitentibus licita coniugia. C. XV. Hec penitencia est inponenda ei, qui matrem occiderit. C. XVI. Post penitenciam legitimam adolescentibus permittuntur licita coniugia. C. XVII. Puniatur qui hec crimina conmittit, non tamen legitimam dimittat uxorem. C. XVIII. Non homo separat quos pena condempnat. C. XIX. De eodem. QUESTIO III.{ TRACTATUS DE PENITENCIA. } DISTINCTIO I. {C. I.} {C. II.} Item Iohannes Chrisostomus. {C. III.} Item Propheta. {C. IV.} Item. {C. V.} {C. VI.} Codicis libro I. titulo de Episcopis et Clericis Inp. {C. VII.} Libro Codicis titulo de postulando Inp. Leo et Ant. Nicostrato P. P. {C. VIII.} Idem. {C. IX.} Item libro IX. titulo ad legem Iuliam maiestatis. {l. 5.} {C. X.} Inpp. Valentinianus, Valens, et Gratianus. {C. XI.} Inpp. Gratianus et Valentinianus. {C. XII.} Item Digestorum titulo de iniuriis, lege Sed est questionis. {C. XIII.} Item apud Labeonem. {C. XIV.} {C. XV.} Titulo de extraordinariis criminibus. {C. XVI.} Item titulo de furtis. {C. XVII.} Item libro II. titulo Quod quisque iuris, lege 1. {CAP. XVIII.} {C. XIX.} {C. XX.} {C. XXI.} {C. XXII.} C. XXIII. Non solum qui manibus occidunt, sed etiam quorum consilio et fraude alii occiduntur, homicidae probantur. C. XXIV. Interfectores fratrum, detractores eorum, eosque odientes, homicidae habentur. C. XXV. In maleficiis uoluntas pro opere reputatur. C. XXVI. De eodem. C. XXVII. Homicida est qui fratri suo mala suadet. C. XXVIII. Occidit qui ad nocendum mouetur. C. XXIX. Furti tenetur qui solo timore non furatur. C. XXX. Non ideo minus delinquit, cui sola deest facultas. {C. XXXI.} Item Prosper. {lib. II. de uita contemplatiua, {C. XXXII.} Et infra. {C. XXXIII.} C. XXXIV. {C. XXXV.} {C. XXXVI.} {C. XXXVII.} Item. {C. XXXVIII.} Item Ambrosius in libro de Paradyso. {C. XXXIX.} Idem in sermone {I.} Quadragesimae. {C. XL.} Item Iohannes Os aureum. {in hom. de penitencia, que incipit: "Prouida mente."} {C. XLI.} Idem. {C. XLII.} Item Augustinus. {in lib. de continentia, cap. 6.} {C. XLIII.} Idem Vincentio. {epist. XLVIII.} {C. XLIV.} Idem {in lib. L. Homil., hom. 49.} de penitencia. {C. XLV.} Item Ieronimus super Exodum. {C. XLVI.} Item Augustinus. {C. XLVII.} Item Ambrosius in libro de Paradyso. {C. XLVIII.} Idem. {C. XLIX.} Item Leo Episcopus Theodoro, Foroiuliensi Episcopo. {epist. LXXXIX. al. XCI.} {C. L.} Item Ambrosius. {lib. I. de penit., c. 1.} {C. LI.} Item Ambrosius. {lib. II. de Cain et Abel, c. 4.} {C. LII.} Item in eodem. {I. lib. de penit. c. 3.} {C. LIII.} Idem. {lib. II. de penit., c. 7.} {C. LIV.} Item. {ibidem, c. 4.} {C. LV.} Item in eodem. {II. lib. c. 9.} {C. LVI.} In eodem. {C. LVII.} Item Ciprianus. {lib. IV. epist. 2. ad Antonianum} {C. LVIII.} Item Ieronimus. {C. LIX.} Item. {C. LX.} {C. LXI.} {C. LXII.} Idem. {ad Rusticum, Narbonensem Episcopum, epist. XC. al. XCII. c. 7.} {C. LXIII.} Item Augustinus in sermone de penitencia: {al. lib. de penitenciae medicina} {C. LXIV.} Item Ambrosius. {in c. 1. Lucae.} {C. LXV.} Item Leo Papa. {epist. XC. al. XCII. Ad Rusticum, c. 8.} {C. LXVI.} Item Ieronimus in Malachia. {C. LXVII.} Idem in Amos Propheta. {ad c. 9.} {C. LXVIII.} Idem super Danielem. {ad c. 4.} {C. LXIX.} Idem. {C. LXX.} Idem. {Ieronimus in c. 5. Epistolae ad Ephesios} {C. LXXI.} Idem. {in c. 1. Amos.} {C. LXXII.} Idem. {epist LXV. ad Pammachium et Oceanum} {C. LXXIII.} Idem. {C. LXXIV.} Idem in Malachia. {C. LXXV.} Idem. {in c. 9. Danielis} C. LXXVI. Operibus misericordiae non Deum emimus, sed nosmetipsos redimimus. {C. LXXVII.} Item Iohannes Os aureum. {homil. IX. ad c. 6. epist. ad Hebraeos.} {C. LXXVIII}. Item Ambrosius in libro {I.} de penitentia. {c. 2.} {C. LXXIX.} Idem. {lib. II. de penit. c. 10.} {C. LXXX.} Idem. {eodem lib. II. c. 11.} {C. LXXXI.} Item Augustinus ad Felicianum. {C. LXXXII.} Item Gregorius. {C. LXXXIII.} Item Augustinus. {de peccatorum meritis et remiss. lib. II., c. 34.} C. LXXXIV. Doloris mensura potius quam temporis in actione penitenciae consideranda est. C. LXXXV. Idem in eadem. {hom. L., c. 11.} C. LXXXVI. Mortificatio uiciorum magis quam abstinentia ciborum penitenti est necessaria. C. LXXXVII. Item Iohannes Crisostomus. {id est, auctor operis imperfecti in Matthaeum, homil. 40.} {C. LXXXVIII.} C. LXXXIX. Sufficit illa confessio, que primum Deo, deinde sacerdoti offertur. {C. XC.} DISTINCTIO II. C. I. Primam uicii causam non penitus extinguit qui in idem illam postea recidit. {C. II.} {C. III.} Idem super epistolam {I.} Iohannis. {tract. 8.} {C. IV.} Item Gregorius in Moralibus. {C. V.} Item Prosper in libro {III.} de contemplatiua uita. {c. 13.} {C. VI.} Item Beda super Iohannem. {ad c. 1.} {C. VII.} Item Apostolus. {I. Cor. 13.} {C. VIII.} Item Augustinus super epistolam {I.} Iohannis. {C. IX.} Item Gregorius super Ezechielem. {hom. III.} {C. X.} Idem in eodem, omelia V. {C. XI.} Idem in eodem omelia V. {C. XII.} {C. XIII.} {C. XIV.} {C. XV.} {C. XVI.} {C. XVII.} In eadem. {tract. IX.} {C. XVIII.} In eadem. {C. XIX.} Idem ad Ieronimum. {epist. XXIX.} {C. XX.} Item Gregorius. {C. XXI.} {C. XXII.} Item Gregorius. {lib. XXV. Moralium, c. 16.} {C. XXIII.} Idem. {lib. XXI. Moralium c. 3.} {C. XXIV.} Item Ieronimus. {ad c. 1. Amos.} {C. XXV.} In eodem. {C. XXVI.} In eodem. {c. 9.} {C. XXVII.} In eodem. {C. XXVIII.} Item Apostolus ad Galathas. {c. 5. u. 6.} {C. XXIX.} Item ad Ebreos. {c. 6. u. 10.} {C. XXX.} {C. XXXI.} {C. XXXII.} Idem in omelia XI. {C. XXXIII.} Item Ambrosius {lib. VI. epist. 14.} ad Sabinum. {C. XXXIV.} Idem ad eundem. {eodem lib., ep. 42.} {C. XXXV.} Idem in Exameron. {lib. VI. c. 7.} {C. XXXVI.} Idem de fuga seculi. {c. 4.} {C. XXXVII.} Idem de uita beata. {c. 5.} {C. XXXVIII.} Idem in libro de Ysaac et anima. {c. 5.} {C. XXXIX.} Idem in libro de Paradyso. {c. 13.} {C. XL.} {C. XLI.} {C. XLII.} Item in eodem. {c. 8.} {C. XLIII.} Item Gregorius. {lib. VIII. Moralium, cap. 35.} {C. XLIV.} {C. XLV.} DISTINCTIO III. {C. I.} {C. II.} Idem in libro {II.} de unica penitentia. {c. 10.} {C. III.} Item Augustinus. {libro de dogmatibus ecclesiasticis, c. 54.} {C. IV.} Idem in libro de penitentia. {c. 8.} {C. V.} In eodem. {c. 13.} {C. VI.} Item Gregorius in estiuum tempus. {id est homil. XXXIV. Euang.} {C. VII.} Idem. {tract. CXXIV. in c. 21. Iohannis.} {C. VIII.} Item Iohannes Os aureum. {in homilia de penitencia} {C. IX.} Item Smaragdus. {in expositione regulae S. Benedicti, c. 4.} {C. X.} Item Augustinus. {hom. XLI.} {C. XI.} Item Ysidorus. {lib. II.} de summo bono {c. 16.} {C. XII.} Item Augustinus in libro soliloquiorum. {C. XIII.} Item Gregorius in Pastorali. {part. III., admon. 31.} {C. XIV.} Item. {C. XV.} Item. {C. XVI.} Item. {C. XVII.} Item in Moralibus. {lib. I. c. ult.} {C. XVIII.} {C. XIX.} Item. {C. XX.} Item Iohannes Crisostomus. {C. XXI.} Item Pius Papa. {epist. I.} {C. XXII.} {C. XXIII.} {C. XXIV.} {C. XXV.} Item Ambrosius in Apologia Dauid. {c. 2.} {C. XXVI.} Item in eodem. {c. 7.} {C. XXVII.} {C. XXVIII.} {C. XXIX.} Item Gregorius in omelia X. super Ezechielem. {in extremo.} {C. XXX.} {C. XXXI.} Item in principio Naum. {C. XXXII.} {C. XXXIII.} Item Augustinus ad Macedonium. {C. XXXIV.} {C. XXXV.} Item Esitius. {lib. II. ad c. 10. Leuitici} {C. XXXVI.} Item Iohannes Os aureum {hom. XXXI.} in {c. 12.} epistola ad Ebreos. {C. XXXVII.} Item Ambrosius in libro {II.} de penitencia. {c. 11.} {C. XXXVIII.} Item Ieronimus super Mattheum. {C. XXXIX.} Item Leo Papa in sermone: "Inter omnia". {C. XL.} Item Gregorius super Ezechielem. {hom. X.} {C. XLI.} Item Ambrosius in XVIII. octonario. {C. XLII.} {C. XLIII.} {C. XLIV.} {C. XLV.} {C. XLVI.} {C. XLVII.} {C. XLVIII.} Item Iohannes Crisostomus. {hom. LXVII. ad populum Antiochenum} {C. XLIX.} DISTINCTIO IV. {C. I.} {C. II.} Item Gregorius. {lib. IV. Dialog., c. 60.} {C. III.} Item Augustinus in omelia L. {C. IV.} Item. {C. V.} Item Beda super Lucam. {lib. IV. c. 48.} {C. VI.} Item. {C. VII.} Item Augustinus in libro questionum Deuteronomii. {quest. XLII.} {C. VIII.} {C. IX.} {C. X.} {C. XI.} {C. XII.} {C. XIII.} {C. XIV.} {C. XV.} {C. XVI.} Item Gregorius in eiusdem loci explanatione. {C. XVII.} Idem. {in homil. IV. ad c. 1. Ezech.} {C. XVIII.} Item Petrus in epistola II. {c. 2.} {C. XIX.} {C. XX.} {C. XXI.} {C. XXII.} Ieronimus. {ad c. 7. Oseae} {C. XXIII.} Idem. {C. XXIV.} Item Gelasius. DISTINCTIO V. {C. I.} C. II. Penitens negotiationis lucra abiciat. C. III. Post penitenciam ad miliciam secularem redire non licet. C. IV. Decennio peniteant qui post penitenciam ad secularem miliciam redeunt. C. V. A communione suspendantur qui post penitenciam ad secularia redeunt. C. VI. Que sit falsa penitencia. C. VII. Post conuersionem ad negotium redire non licet, quod sine peccato agi non potest. C. VIII. De eodem. DISTINCTIO VI. {C. I.} {C. II.} Deponatur sacerdos, qui peccata penitentis publicare presumit. C. III. Cuilibet sacerdoti conmissum, nisi pro eius ignorantia, alter sacerdos ad penitenciam non suscipiat. DISTINCTIO VII. {C. I.} {C. II.} {C. III.} Idem. {in eadem homilia, paulo superius.} {C. IV.} {C. V.} {C. VI.} Item Augustinus in libro de penitencia. QUESTIO IV. C. I. Tempore, quo uxori debitum redditur, a carnibus agni abstinere oportet. C. II. A coniugali concubitu in sanctorum solempnitatibus est abstinendum. C. III. Diebus ieiuniorum a propriis etiam uxoribus abstinere oportet. C. IV. C. V. Uxoris usus certis diebus cessare iubetur. C. VI. Non uere agit penitenciam qui continentiam non seruat. C. VII. Ab ingressu ecclesiae temperare debet uir cum propria uxore dormiens. C. VIII. In diebus Quadragesimae nuptiae celebrare non licet. C. IX. De eodem. C. X. De eodem. C. XI. De eodem. C. XII. Nisi ex consensu communi orationi coniuges uacare non possunt. C. XIII. Nisi ex consensu coniugatis penitencia non detur. QUESTIO V. C. I. Non potest uir continentiam seruare, nisi uxoris teneat assensum. C. II. Non debet extorqueri mulieris consensus ad continentiam Deo uouendam. C. III. Vir potest abnuere uota continentiae, que sine eius consensu Deo uxor obtulerit. C. IV. Non potest uir continentiae uota rescindere, que eius assensu mulier Deo promisit. C. V. Continentiae meritum habet qui incontinentia uxoris debitum sibi reddere cogitur. C. VI. Vota continentiae sine uxoris consensu reddi non possunt. C. VII. Absque ceteris operibus nec sola uirginitas saluat, nec cetera absque uirginitate proficiunt. {C. VIII.} Idem. {C. IX.} Idem. C. X. Non licet illi uxorem ducere, qui suam uelare permiserit. C. XI. Vota abstinentiae, que mulier permittente uiro promiserit. illo prohibente seruare non cogitur. C. XII. Mulieres uiris suis debent subesse. C. XIII. Vir est caput mulieris. {C. XIV.} Item in eodem. C. XV. De eodem. C. XVI. Arbitrium uiri mulierem sequi oportet omnibus. C. XVII. Nulla est mulieris potestas, sed in omnibus uiri dominio subsit. {C. XVIII.} Idem in Exameron in tractatu diei quartae: {C. XIX.} Idem super primam epistolam ad Chorinthios. {C. XX.} Idem in libro de Paradyso. {c. 10.} CAUSA XXXIV. QUESTIO I. et II. C. I. Que alii nupserit, putans uirum suum mortuum esse, illo redeunte ad priorem redire cogatur. C. II. Viro uel uxore de captiuitate redeuntibus priora redintegrentur coniugia. C. III. Que primo uiro relicto secundo adheserit, nisi secundum relinquens, primo reconciliari non potest. C. IV. Que uirum in captiuitate ductum sequi noluerit, maneat innupta, quamdiu uir eius uixerit. C. V. Non est adultera uirgo, que nesciens uiro nubit alieno. C. VI. Non cogatur legitimam deserere uxorem qui nesciens dormiuit cum eius sorore. {PALEA. C. VII. C. VIII. Matrimonia legitima non prohibeantur contrahere quorum incestum ignorantia excusat. {C. IX.} Item ex eodem. {C. X.} Item ex eodem. CAUSA XXXV. QUESTIO I. C. UN. Quare constitutum fit, ne consanguineas ducamus uxores. QUESTIO II. et III. C. I. Usque ad septimam generationem nullus de sua cognatione ducat uxorem. C. II. Infamia notantur qui consanguineas ducunt uxores. C. III. Affines in quinta generatione copulari possunt; in quarta, si inuenti fuerint, non separentur. {C. IV.} Idem. C. V. Non prohibentur ducere uxores qui ignoranter incestum conmittunt. {C. VI.} Item ex eodem. C. VII. Ex propinquitate sui sanguinis uel uxoris usque in septimum gradum nullus ducat uxorem. C. VIII. Incestuosi nullo sunt digni nomine coniugii. C. IX. Incestuosi usque ad satisfactionem excommunicentur. Item ex Concilio Ylerdensi. {c. 4.} De his, qui incesti pollutione conmaculant placuit, quousque in ipso detestando et illicito carnis contubernio perseuerant, usque ad missam tantum catecuminorum in ecclesia admittantur; cum quibus etiam nec cibum sumere ulli Christianorum, sicut Apostolus iussit, licebit. C. X. Nullus ducat uxorem a consanguineo suo cognitam, uel aliqua pollutione maculatam. C. XI. Extraordinaria pollutio in naturalibus non inpedit affectum. C. XII. Nullus ducat in coniugem relictam consanguineorum uxoris suae usque in tertiam progeniem. C. XIII. A consanguineis propriis uel suae uxoris pariter cuique est abstinendum. C. XIV. In parentela propria et coniugis eadem consanguinitas est obseruanda. C. XV. Nurus non aliter deputanda est quam filia. C. XVI. Usque ad septimam generationem progeniem suam unumquemque seruare oportet. C. XVII. De eodem. C. XVIII. Quousque inter aliquos generatio recordatur aut in memoria retinetur, sibi inuicem non copulentur. C. XIX. Ex propinquitate sui sanguinis usque ad septimum gradum nullus ducat uxorem. C. XX. Anglis permittitur, ut in quarta uel in quinta generatione copulentur. C. XXI. In quinta uel sexta generatione nullus amplius copuletur coniugio. C. XXII. Duorum consobrinorum coniuges uni et eidem nubere non possunt. QUESTIO IV. C. UN. Quare usque ad sextum gradum consanguinitas obseruetur. QUESTIO V. C. I. Quomodo dirimuntur gradus consanguinitatis. C. II. Quomodo sint conputandi gradus consanguinitatis. C. III. Quare consanguinei uxoris ad uirum pertinere dicantur, et quomodo affinitates sint conputandae. C. IV. Qualiter gradus parentelae conputantur. C. V. Equiuocatio est, cum soror uxoris cognata uocatur. C. VI. Nomina graduum superiorum, siue inferiorum siue ex latere uenientium. QUESTIO VI. C. I. Consanguinei tantum, uel, si progenies defecerit, antiqui et ueraces propinquitatem in sinodo conputent. {PALEA. C. II. C. III. Qui iurando propinquitatem firmare debeant. C. IV. Suae confessioni relinquitur quorum incestum nullus iurando affirmat. C. V. Iuramentum accusatoris. C. VI. Iuramentum testium. C. VII. Sinodale iuramentum. C. VIII. Iuramentum illorum, qui consanguinitatem probant. C. IX. Iuramentum separationis. C. X. Nisi coram ecclesia consanguinitate probata uxorem dimittere non licet. C. XI. Reconciliationis iuramentum. QUESTIO VII. C. UN. Non appellantur filii, qui de incestuosis nascuntur. QUESTIO VIII. C. I. Non separentur qui infra septimam generationem ignoranter copulantur. C. II. In quarto uel quinto gradu qui coniuncti inuenti fuerint separentur. C. III. Non ducat uxorem qui usque ad mortem alterius in incestu perseuerauerit. QUESTIO IX. C. I. Que rationabiliter decisa sunt mutari non expedit. C. II. Que utiliter decisa sunt a successoribus roborentur, a temerariis presumpta resecentur. C. III. Corrigendum est quod illicite admittitur, aut a predecessoribus admissum inuenitur. C. IV. Secundum suae condicionis tenorem apostolica ualet mutari sentencia. C. V. A predecessoribus dampnatos aliorum supplicationibus in pristinum statum apostolica reformat ecclesia. C. VI. Sentenciam Romanae sedis in melius conmutari potest. C. VII. (VIII.) A predecessoribus depositi a successoribus restituuntur. C. VIII. (VII.) Cuiusque iudicium apostolicae sedis auctoritas retractare ualet. {C. IX.} QUESTIO X. C. I. Affinitas in superstite non deletur. C. II. Soboles ex secundis nuptiis genita consanguineis prioris uiri copulari non debet. {C. III.} C. IV. De eodem. C. V. De eodem. CAUSA XXXVI. QUESTIO I. C. I. Quid sit raptus. C. II. Ubi raptus admittitur. C. III. Si raptor cum rapta ad ecclesiam confugerit, quid fieri debeat. QUESTIO II. C. I. Raptores puellarum et consentientes excommunicentur. Eos, qui rapiunt puellas siue mulieres sub nomine simul habitandi, cooperantes, aut conniuentes raptoribus, decreuit sancta sinodus, ut, si quidem clerici sunt, decidant gradu proprio; si uero laici, anathematizentur. C. II. Ob inmanitatem sceleris abiciantur raptores uiduarum uel uirginum. {C. III.} C. IV. De eodem. C. V. Excommunicentur raptores uiduae uel uirginis, cum sibi fauentibus. Item Gregorius. {Papa II. in Sinodo Romana} Si quis uirginem uel uiduam, nisi desponsauerit, rapuerit, uel furatus fuerit in uxorem, cum sibi fauentibus anathema sit. C. VI. Excommunicetur qui uiduam uel filiam alterius extra uoluntatem parentum rapit, aut regis beneficio postulat. Item ex Concilio Parisiacensi. {I., c. 6.} Nullus aut uiduam, aut filiam alterius extra parentum uoluntatem aut rapere presumat, aut regis beneficio estimet postulandam. Quod si fecerit, ab ecclesiae communione remotus anathematis gladio feriatur. II. Pars. Gratian. His auctoritatibus euidenter datur intelligi, quod raptor in uxorem raptam ducere non ualet. Sed raptor et rapta nomina sunt uiciorum, non personarum. Vicia autem cum per penitenciam purgata fuerint, nomina eorum abolentur. Unde in quadam omelia Gregorius ait: {C. VII.} "Apud omnipotentem quippe Dominum nec ille fallax habebitur, qui culpam mendacii per penitenciam delet." {Gratian.} Prohibetur ergo premissis auctoritatibus rapta copulari raptori ante, quam uicium rapinae aboleatur, donec ille raptor, et illa iure rapta appellatur. Ceterum, cum illa patriae potestati restituta fuerit, et raptor suae rapinae penitenciam, egerit, cum uoluntas parentum utriusque in unum conuenerit, non prohibentur ad inuicem copulari. Unde Ieronimus ait: C. VIII. Quot sint legitima coniugia, et quod uoluntate patris rapta raptori nubere potest. Tria legitima coniugia in scripturis leguntur. Primum legitimum est, uirgo casta in uirginitate data uiro legitime, et reliqua, que secuntur in predictis. Secundum, uirgo in ciuitate deprehensa a uiro, et illi per uim copulata. Si uoluerit pater eius, dotabit eam iste uir, quantum iudicauerit pater, et dabit precium pudicitiae eius. Tertium, filia predicta deprehensa. Si non fuerit uoluntas patris, trahet eam a predicto uiro, et tradet eam alii, et dotabit eam, et legitima erit ei. Sed primum his duobus prefertur. C. IX. Cum uoluntate parentum raptas in coniugium habere permittitur. C. X. Post penitenciam raptori uel raptae licita coniugia concedantur. C. XI. Nec etiam uoluntate parentum raptores raptas possunt habere coniuges.