[63,0] LXIII. EPICVREVS.
 
 HEDONIVS, SPVDAEVS.
 
 [63,1] (HEDONIVS) Quid uenatur meus Spudaeus, quod sic totus incumbit libro, 
 nescio quid secum murmurans?
 [63,2] (SPVDAEVS) Plane uenor, Hedoni, sed nihil aliud quam uenor. 
 [63,3] (HEDONIVS) Quid uoluminis est, quod habes in sinu?
 [63,4] (SPVDAEVS) Dialogi Ciceronis de finibus bonorum.
 [63,5] (HEDONIVS) At quanto satius esset quaerere bonorum initia quam fines.
 [63,6] (SPVDAEVS) Sed M- Tullius finem boni appellat bonum omnibus numeris absolutum, 
 quod qui sit assequutus, praeterea nihil desideret.
 [63,7] (HEDONIVS) Opus cum primis eruditum et eloquens ; sed num tibi uideris aliquod 
 operae precium fecisse, quod ad ueri cognitionem attinet?
 [63,8] (SPVDAEVS) Hoc mihi uideor fecisse lucri, quod nunc magis etiam ambigam de 
 finibus quam antea.
 [63,9] (HEDONIVS) Agricolarum est ambigere de finibus.
 [63,10] (SPVDAEVS) Nec satis queo mirari de re tanta inter tantos uiros tantam fuisse 
 sententiarum pugnam.
 [63,11] (HEDONIVS) Nimirum quia foecundus est error, quum simplex sit ueritas. 
 Quoniam totius negocii caput ac fontem ignorant, diuinant ac delirant omnes; 
 sed quae sententia tibi uidetur esse scopo uicinior?
 [63,12] (SPVDAEVS) Quum audio impugnantem M- Tullium, displicent singulae; 
 rursus, quum audio defendentem, fio prorsus g-ephektikos. Mihi tamen Stoici 
 uidentur minus aberrare a uero, quibus proximum locum tribuo Peripateticis. 
 [63,13] (HEDONIVS) At mihi nulla secta magis arridet quam Epicureorum.
 [63,14] (SPVDAEVS) Atqui inter omnes nulla damnatior omnium sufragiis.
 [63,15] (HEDONIVS) Missam faciamus nominum inuidiam : fuerit Epicurus qualem 
 quisque uelit, rem per se consideremus. Ille felicitatem hominis collocat in 
 uoluptate eamque uitam iudicat beatissimam, quae plurimum habeat uoluptatis, 
 tristiciae quam minimum.
 [63,16] (SPVDAEVS) Sic est.
 [63,17] (HEDONIVS) Quid dici potuit hac sententia sanctius?
 [63,18] (SPVDAEVS) Imo clamitant omnes hanc esse uocem pecudis, non hominis. 
 [63,19] (HEDONIVS) Scio, sed isti errant in rerum uocabulis. Quod si de ueris loquamur, 
 nulli magis sunt Epicurei quam Christiani pie uiuentes.
 [63,20] (SPVDAEVS) Cynicis propiores : nam isti se macerant ieiuniis, deplorant sua 
 commissa et aut sunt tenues aut benignitas in egenos conciliat illis inopiam; 
 opprimuntur a potentioribus, deridentur a plerisque. Si uoluptas adfert felicitatem, 
 hoc uitae genus a uoluptatibus quam longissime uidetur abesse. 
 [63,21] (HEDONIVS) Admittisne autoritatem Plautinam? 
 [63,22] (SPVDAEVS) Si quid recte dicat.
 [63,23] (HEDONIVS) Accipe igitur nequissimi serui dictum omnibus Stoicorum paradoxis sapientius.
 [63,24] (SPVDAEVS) Expecto.
 [63,25] (HEDONIVS) "Nihil est miserius quam animus" sibi male "conscius". 
 [63,26] (SPVDAEVS) Non reiicio dictum; sed quid hinc colligis ? 
 [63,27] (HEDONIVS) Si nihil miserius animo sibi male conscio, consequitur nihil esse 
 felicius animo sibi bene conscio.
 [63,28] (SPVDAEVS) Recte quidem colligis, sed in qua tandem regione inuenies istum 
 animum nullius mali sibi conscium?
 [63,29] (HEDONIVS) Malum appello, quod dirimit amicitiam inter Deum et hominem. 
 [63,30] (SPVDAEVS) Et ab hoc mali genere puto perpaucos esse puros.
 [63,31] (HEDONIVS) Ego uero et purgatos habeo pro puris. Qui lixiuio lacrymarum ac 
 poenitentiae nitro aut charitatis igni maculas absterserunt, eis non solum nihil 
 nocent peccata, uerum etiam frequenter in maioris boni materiam cedunt.
 [63,32] (SPVDAEVS) Equidem nitrum et lixiuium noui; igni purgari maculas nunquam audiui.
 [63,33] (HEDONIVS) Atqui, si adeas argentarias officinas, uidebis aurum igni purgari. 
 Quanquam et lini genus est, quod coniectum in ignem non exuritur, sed nitidius 
 splendescit quam ulla possit aqua; eoque uiuum appellant.
 [63,34] (SPVDAEVS) Nae tu nobis adfers paradoxum omnibus Stoicorum paradoxis 
 g-paradoxoteron. Viuunt illi uitam uoluptuariam, quos Christus appellauit ob id 
 beatos, quod lugeant?
 [63,35] (HEDONIVS) Mundo uidentur lugere, sed re uera deliciantur ac, quod dici 
 solet, toti melle peruncti suauiter uiuunt, adeo ut cum his collati Sardanapalus, 
 Philoxenus, Apitius aut si quis alius est uoluptatum studio nobilitatus tristem 
 ac miseram peregerint uitam.
 [63,36] (SPVDAEVS) Noua narras, sed uix credenda.
 [63,37] (HEDONIVS) Experire et omnia terque quaterque dices uera fuisse mea. Efficiam 
 tamen, ut arbitror, ne uideatur usque adeo ueri dissimile.
 [63,38] (SPVDAEVS) Accingere.
 [63,39] (HEDONIVS) Faciam, si mihi prius quaedam concesseris. 
 [63,40] (SPVDAEVS) Modo tu aequa postules.
 [63,41] (HEDONIVS) Lucrum annumerabo, si sortem dederis. 
 [63,42] (SPVDAEVS) Age.
 [63,43] (HEDONIVS) Primum illud, opinor, dabis, nonnihil interesse inter animam et corpus.
 [63,44] (SPVDAEVS) Quantum inter coelum et terram, inter immortale et mortale. 
 [63,45] (HEDONIVS) Deinde falsa bona non esse ponenda in bonis.
 [63,46] (SPVDAEVS) Nihilo magis quam umbrae habendae sunt pro corporibus aut 
 praestigiae magorum somniorumue ludibria ducenda sunt pro ueris.
 [63,47] (HEDONIVS) Hactenus commode respondes. Dabis, opinor, et illud: ueram 
 uoluptatem non cadere nisi in animum sanum.
 [63,48] (SPVDAEVS) Quidni? Nullus enim sole delectatur, si lippiant oculi, aut uino, si 
 febris palatum infecerit.
 [63,49] (HEDONIVS) Nec ipse, ni fallor, Epicurus, amplecteretur uoluptatem, quae 
 longe maiorem cruciatum multoque diuturniorem secum adduceret. 
 [63,50] (SPVDAEVS) Non arbitror, si quis modo sapiat.
 [63,51] (HEDONIVS) Nec illud negabis Deum esse summum bonum, quo nihil pulchrius, 
 nihil amabilius, nihil dulcius.
 [63,52] (SPVDAEVS) Istud nullus iuerit inficias, nisi Cyclopibus immanior; quid tum postea?
 [63,53] (HEDONIVS) Iam mihi donasti nullos suauius uiuere, quam qui pie uiuunt, 
 nullos miserius et afflictius, quam qui uiuunt impie.
 [63,54] (SPVDAEVS) Plus igitur largitus sum quam putabam.
 [63,55] (HEDONIVS) Sed quod recte datum est, ut ait Plato, non oportet reposcere. 
 [63,56] (SPVDAEVS) Age.
 [63,57] (HEDONIVS) Catella, quae habetur in deliciis, pascitur lautissime, cubat molliter, 
 ludit ac lasciuit iugiter, annon uiuit suauiter?
 [63,58] (SPVDAEVS) Viuit.
 [63,59] (HEDONIVS) Optares tibi talem uitam?
 [63,60] (SPVDAEVS) Bona uerba, nisi pro homine uelim esse canis.
 [63,61] (HEDONIVS) Fateris igitur praecipuas uoluptates ab animo proficisci uelut a fonte?
 [63,62] (SPVDAEVS) Apparet.
 [63,63] (HEDONIVS) Tanta enim animi uis est, ut saepe doloris externi sensum adimat; 
 nonnunquam, quod per se est amarum, reddat iucundum.
 [63,64] (SPVDAEVS) Istuc quotidie uidemus in amantibus, quibus dulce est peruigilium 
 et hybernis noctibus excubare ad amicae fores.
 [63,65] (HEDONIVS) Iam illud reputa: si tantam uim habet amor humanus, qui nobis 
 cum tauris et canibus est communis, quanto plus ualeat amor ille coelestis a 
 Christi spiritu profectus, cuius tanta uis est, ut mortem quoque qua nihil terribilius 
 reddat amabilem.
 [63,66] (SPVDAEVS) Quid alii sentiant intus, nescio ; certe carent multis uoluptatibus, 
 qui adhaerent uerae pietati.
 [63,67] (HEDONIVS) Quibus?
 [63,68] (SPVDAEVS) Non ditescunt, non assequuntur honores, non conuiuantur, non 
 saltant, non canunt, non olent unguenta, non rident, non ludunt.
 [63,69] (HEDONIVS) De diuitiis et honoribus nulla erat hic facienda mentio, quae non 
 adferunt uitam iucundam, sed solicitam potius et anxiam; de caeteris agamus,
 quae cum primis uenantur, quibus studio est suauiter uiuere. Nonne quotidie 
 uides ebrios, fatuos et insanos, ridentes ac saltantes?
 [63,70] (SPVDAEVS) Video.
 [63,71] (HEDONIVS) Num putas illos suauiter uiuere? 
 [63,72] (SPVDAEVS) Hostibus contingat illa suauitas. 
 [63,73] (HEDONIVS) Quam ob rem?
 [63,74] (SPVDAEVS) Quia non adest sana mens.
 [63,75] (HEDONIVS) Tu igitur malles ieiunus incumbere libro, quam ad eum modum delectari?
 [63,76] (SPVDAEVS) Plane mallem uel agrum fodere.
 [63,77] (HEDONIVS) Nam inter diuitem ac temulentum nihil interest, nisi quod huic 
 insaniae medetur somnus, illi uix medicorum cura succurrit. Natura fatuus 
 nihil differt ab animante bruto praeter formam corporis, sed leuius miseri sunt, 
 quos natura genuit brutos, quam qui beluinis cupiditatibus obbrutuerunt. 
 [63,78] (SPVDAEVS) Fateor.
 [63,79] (HEDONIVS) Iam num tibi sobrii uidentur aut sani, qui propter praestigias 
 umbrasque uoluptatum et ueras animi uoluptates negligunt et ueros sibi cruciatus accersunt?
 [63,80] (SPVDAEVS) Non uidentur.
 [63,81] (HEDONIVS) Non sunt illi quidem temulenti uino, sed aurore, sed ira, sed auaricia, 
 sed ambitione aliisque prauis cupiditatibus; quae longe perniciosior est 
 ebrietas, quam quae uino contrahitur. Syrus ille in comoedia, posteaquam 
 edormiuerat uillum quod biberat, sobria loquitur; at animus uiciosa cupiditate 
 ebrios, quam grauate redit ad sese? quot annis urget mentem amor, ira, odium, 
 libido, luxus et ambitio? quam multos uidemus ab adolescentia ad decrepitam 
 usque aetatem ab ambitionis, auariciae, libidinis luxusque temulentia nunquam 
 expergisci ac resipiscere?
 [63,82] (SPVDAEVS) Istiusmodi noui nimium multos.
 [63,83] (HEDONIVS) Largitus es falsa bona non esse in bonis ducenda. 
 [63,84] (SPVDAEVS) Nec reposco.
 [63,85] (HEDONIVS) Nec est uera uoluptas, nisi quae ex ueris nascitur. 
 [63,86] (SPVDAEVS) Fateor.
 [63,87] (HEDONIVS) Non sunt igitur uera bona, quae uulgus hominum per fas nefasque uenatur.
 [63,88] (SPVDAEVS) Non arbitror.
 [63,89] (HEDONIVS) Si uera essent bona, non contingerent nisi bonis et beatos redderent, 
 quibus obueniunt. Quid autem uoluptas? num uera uidetur, quae non 
 ex ueris bonis, sed ex falsis bonorum umbris nascitur?
 [63,90] (SPVDAEVS) Nequaquam.
 [63,91] (HEDONIVS) At uoluptas efficit, ut suauiter uiuamus. 
 [63,92] (SPVDAEVS) Maxime.
 [63,93] (HEDONIVS) Nullus igitur uere uiuit suauiter, nisi qui pie uiuit, hoc est qui 
 ueris fruitur bonis; sola autem pietas reddit hominem beatum, quae Deum 
 summi boni fontem homini sola conciliat.
 [63,94] (SPVDAEVS) Propemodum assentior.
 [63,95] (HEDONIVS) Nunc mihi uide, quot parasangis absint a uoluptate, qui uulgo 
 uidentur praeter uoluptates nihil sequi. Primum animus illorum impurus est et 
 cupiditatum fermento uitiatus, ut, etiamsi quid incidat dulce, protinus amarescat, 
 quemadmodum fonte uitiato non potest non esse liquor insipidus. Deinde 
 non est uera uoluptas, nisi quae sano percipitur animo. Nain irato nihil uindicta 
 iucundius; sed ea uoluptas uertitur in dolorem, simul atque morbus animum reliquerit.
 [63,96] (SPVDAEVS) Non refragor.
 [63,97] (HEDONIVS) Postremo uoluptates illae sumuntur ex falsis bonis, unde consequitur 
 et illas adesse praestigias. Quid porro diceres, si uideres hominem magicis 
 artibus delusum uesci, bibere, saltare, ridere, plaudere, quum nihil earum rerum 
 uere adesset, quas se uidere credit?
 [63,98] (SPVDAEVS) Equidem et insanum dicerem et miserum.
 [63,99] (HEDONIVS) Simili spectaculo ipse nonnunquam interfui. Sacerdos erat, qui 
 callebat autem praestigiatoriam.
 [63,100] (SPVDAEVS) Eam non didicerat e litteris sacris.
 [63,101] (HEDONIVS) Imo e sacerrimis, hoc est execratissimis. Hunc aliquot aulicae 
 foeminae frequenter appellabant, ut acciperentur ab eo conuiuio, sordes et 
 parsimoniam opprobrantes; annuit, inuitauit. Venerunt ieiunae, quo lubentius 
 epularentur. Accubuerunt; nihil aberat, ut uidebatur, lauticiarum; explerunt 
 sese affatim. Peracto conuiuio, egerunt conuiuatori gratias ac discesserunt suam 
 quaeque domum. At mox coepit oblatrare stomachus, demirantur quid esset 
 hoc monstri statim a prandio tam splendido esurire ac sitire. Res tandem erupit 
 et in risum abiit.
 [63,102] (SPVDAEVS) Et merito : praestiterat domi lenticula placare stomachum quam 
 inanibus spectris deliciari.
 [63,103] (HEDONIVS) At mihi uidetur multo magis esse ridiculum uulgus hominum pro 
 ueris bonis inanes bonorum umbras amplecti et his praestigias delectari, quae 
 non exeunt in risum, sed in luctus sempiternos.
 [63,104] (SPVDAEVS) Quo propius intueor, hoc mihi uidere minus absurda loqui.
 [63,105] (HEDONIVS) Age largiamur, ut interim in nomen uoluptatis ueniant, quae 
 reuera non sunt; appellaresne mulsum dulce, cui longe plus esset admixtum 
 aloes quam mellis?
 [63,106] (SPVDAEVS) Non dicerem, si uel triens aloes esset admixtus.
 [63,107] (HEDONIVS) Aut optares tibi malam scabiem, quod scalpendi sit aliqua uoluptas ?
 [63,108] (SPVDAEVS) Non si compos sim mentis.
 [63,109] (HEDONIVS) Fac igitur tecum subducas rationem, quantum amaritudinis admixtum 
 sit istis falso nomine uoluptatibus, quas gignit amor impudicus, libido 
 illicita, comessatio ac temulentia. Omitto nunc, quod est omnium caput, conscientiae 
 cruciatus, inimicitiam cum Deo, expectationem aeterni supplicii. 
 Quod, obsecro, in his uoluptatibus genus est, quod non ingens externorum etiam 
 malorum agmen secum adducat?
 [63,110] (SPVDAEVS) Quaenam?
 [63,111] (HEDONIVS) Rursus omittamus auariciam, ambitionem, iram, superbiam, inuidiam, 
 quae per se tristia sunt mala; conferamus illa, quae praecipue delectationis 
 nomine commendantur. Quum largiori potationi succedit febris, capitis 
 dolor, alui tormina, ingenii stupor, famae macula, memoriae detrimentum, uomitus 
 et ruina stomachi, tremor corporis, num uel Epicurus existimaret eam 
 uoluptatem expetendam?
 [63,112] (SPVDAEVS) Fugiendam diceret.
 [63,113] (HEDONIVS) Quum adolescentes e scortatione nouam lepram, quam nunc 
 g-hupokorizontes quidam Neapolitanam scabiem appellant, sibi, ut fere fit, contrahunt, 
 per quam toties sit illis in uita moriendum semperque uiuum cadauer 
 circumferendum, nonne belle uidentur g-epikourizein ?
 [63,114] (SPVDAEVS) Imo g-epi g-koureia g-thein.
 [63,115] (HEDONIVS) Iam finge delectationis ac doloris aequilibrium; optaresne tam diu 
 cruciari dolore dentium, quam diu durauit potationis aut scortationis uoluptas? 
 [63,116] (SPVDAEVS) Equidem mallem utroque carere; nam uoluptatem emere dolore 
 non est lucrum, sed pensatio ; hic sane potior est g-analgehsia, quam Cicero ausus est 
 indolentiam appellare.
 [63,117] (HEDONIVS) At nunc uoluptatis illicitae titillatio, praeter quam quod longe 
 minor est cruciatu quem adducat, temporis etiam exigui est; lepra uero contracta 
 per omnem uitam misere discruciat totiesque mori cogit, priusquam mori liceat.
 [63,118] (SPVDAEVS) Tales discipulos non agnosceret Epicurus.
 [63,119] (HEDONIVS) Luxuriae comes plerunque est egestas, onus et miserum et graue; 
 libidinis immodicae paralysis, tremor neruorum, lippitudo ac caecutentia, lepra, 
 at non haec tantum. An non egregia negociatio nec ueram nec synceram, ad
 haec breuem delectationem tot tanto grauioribus ac diuturnioribus commutare malis
 [63,120] (SPVDAEVS) Vt non accedat cruciatus, mihi stultissimus negociator esse uideatur, 
 qui gemmas uitro permutet.
 [63,121] (HEDONIVS) Illud dicis, qui uera animi bona ob fucatas corporis uoluptates amittat.
 [63,122] (SPVDAEVS) Ita sentio.
 [63,123] (HEDONIVS) Nunc redeamus ad exactiorem supputationem: nec febris aut 
 egestas semper comitatur luxum nec noua lepra aut paralysis semper comitatur 
 Veneris immodicum usum; sed conscientiae cruciatus, quo nihil esse miserius 
 iam inter nos conuenit, semper comes est illicitae uoluptatis.
 [63,124] (SPVDAEVS) Imo praecurrit interdum et in ipsa uoluptate fodicat animum. 
 Sunt tamen quos dicas hoc sensu carere.
 [63,125] (HEDONIVS) Iam hoc ipso infeliciores. Quis enim non malit sentire dolorem, 
 quam corpus habere stupidum et sensus expers? Verum, ut nonnullis uel cupiditatum 
 intemperantia uelut ebrietas quaedam uel uiciorum assuetudo ceu 
 callus quidam mali sensum adimat in iuuenta, quum ad senectutem peruentum 
 fuerit ac praeter innumera incommoda, quorum thesaurum superioris uitae 
 commissa reposuerunt, de propinquo terret mors nulli mortalium euitabilis, 
 tanto grauius discruciat conscientia, quanto magis per omnem uitam stupuit. 
 Tum enim uelit nolit expergiscitur animus. Senectus autem, quum per se sit 
 tristis, quippe multis naturae incommodis obnoxia, quanto miserior est atque 
 etiam turpior, si urgeat animus sibi male conscius? Conuiuia, comessationes, 
 amores, choreae, cantilenae caeteraque, quae iuueni uidebantur suauia, seni 
 sunt amara; nec aliud habet aetas illa quo se fulciat, nisi si adsit uitae innocenter 
 actae recordatio ac spes uitae melioris. Hi sunt duo scipiones, quibus nititur 
 senecta. Quod si pro his subductis imponas geminam sarcinam, uitae perperam 
 actae memoriam et futurae felicitatis desperationem, obsecro, quod animal 
 fingi potest afflictius aut miserius?
 [63,126] (SPVDAEVS) Equidem non uideo, etiamsi quis g-to g-hippou g-gehras obiiciat. 
 [63,127] (HEDONIVS) Tum denique "sero sapiunt Phryges" et illud uerissime dictum "extrema 
 gaudii luctus occupat et non est oblectamentum super cordis gaudium et animus gaudens 
 floridam aetatem facit, spiritus tristis exsiccat ossa"; item illud "omnes dies pauperis mali", 
 hoc est afflicti ac miseri, "secura mens quasi iuge conuiuium".
 [63,128] (SPVDAEVS) Sapiunt igitur, qui mature rem faciunt et colligunt uiaticum uenturae senectuti.
 [63,129] (HEDONIVS) Scriptura mystica non tam humi repit, ut fortunae bonis metiatur 
 hominis felicitatem: is demum eximie pauper est, qui nudus est omni uirtute et 
 animum simul cum corpore debet Orco.
 [63,130] (SPVDAEVS) Is quidem exactor est implacabilis.
 [63,131] (HEDONIVS) Is uere diues est, qui Deum habet propitium. Quid autem metuat, 
 qui talem habeat protectorem? Num homines? Minus potest uniuersorum hominum 
 potestas aduersus Deum, quam culex aduersus elephantem Indicum. 
 Num mortem? Ea piis transitus est ad aeternam beatitudinem. Num inferos? 
 Sed confidenter Deo loquitur uir pius : "etsi ambulauero in medio umbrae mortis, non 
 timebo mala, quoniam tu mecum es". Quur metuat daemones in pectore gerens eum, 
 quem tremunt daemones? Nam hominis pii mentem templum esse Dei non 
 uno in loco praedicat scriptura uere g-anantirrehtos.
 [63,132] (SPVDAEVS) Equidem non uideo, quibus rationibus ista queant refelli, quanquam 
 uidentur plurimum abesse a sensu communi.
 [63,133] (HEDONIVS) Qui sic?
 [63,134] (SPVDAEVS) Nam ad tuam ratiocinationem quiuis Franciscanus uitam ageret 
 magis uoluptuariam, quam alius opibus, honoribus, breuiter omni genere deliciarum affluens.
 [63,135] (HEDONIVS) Adde monarchae sceptrum, si libet, adde pontificiam coronam 
 eamque e triplici fac centuplicem, modo detrahas animum sibi bene conscium, 
 audacter dicam hunc Franciscanum nudipedem, nodoso fune cinctum, tenuiter 
 ac uiliter amictum, ieiuniis, uigiliis ac laboribus attenuatum, qui teruncium non 
 habet in orbe, modo absit bona mens, deliciosius uiuere quam si in unum 
 hominem sexcentos confles Sardanapalos.
 [63,136] (SPVDAEVS) Vnde igitur est, quod pauperes fere conspicimus tristiores diuitibus?
 [63,137] (HEDONIVS) Quia bis pauperes sunt plerique. Alioqui morbus, inedia, uigilia, 
 labores, nuditas extenuant quidem corporis habitum; sed tamen non in his 
 tantum, sed etiam in ipsa morte sese exerit mentis alacritas. Animus enim, 
 quanquam illigatus est mortali corpori, tamen quoniam naturae potentioris 
 est, corpus ipsum quodammodo transformat in sese, praesertim si ad uehementem 
 naturae impetum accedat g-energeia spiritus. Hinc est quod saepenumero uidemus 
 homines uere pios maiore cum, alacritate morientes quam alios conuiuantes.
 [63,138] (SPVDAEVS) Istud profecto non raro sum admiratus.
 [63,139] (HEDONIVS) Atqui non est admirandum illic esse inuincibile gaudium, ubi 
 adest omnis laeticiae fons Deus. Quid autem noui est animum uere pii hominis 
 gaudere iugiter in mortali corpore, quum idem, si ad intima tartari demergatur, 
 nullum felicitatis detrimentum facturus sit? Vbicunque pura mens est, ibi
 Deus est; ubicunque Deus est, ibi paradisus est, ibi coelum est, ibi felicitas est; 
 ubi felicitas est, ibi gaudium est uerum et alacritas syncera.
 [63,140] (SPVDAEVS) Attamen suauius uiuerent, si absint incommoda quaedam, et 
 adessent oblectamenta, quae uel negligunt uel non assequuntur.
 [63,141] (HEDONIVS) Quae uero mihi narras incommoda? Quae lege communi comitantur 
 conditionem humanam? Famem, sitim, morbum, lassitudinem, senectutem, 
 mortem, fulmina, terrae motus, inundationes, bella?
 [63,142] (SPVDAEVS) Et ista quoque.
 [63,143] (HEDONIVS) At nos de mortalibus interim agimus, non de immortalibus. Et 
 tamen in his quoque malis longe tolerabilior est piorum conditio, quam 
 uoluptates corporis per fas nefasque uenantium.
 [63,144] (SPVDAEVS) Qui sic?
 [63,145] (HEDONIVS) In primis, quoniam animos habent ad temperantiam ac tolerantiam 
 exercitatos, caeteris moderatius ferunt ea, quae uitari non possunt. 
 Dein, quoniam intelligunt illa omnia a Deo immitti uel ad purgationem 
 criminum uel ad exercitationem uirtutis, non modo patienter uerum etiam 
 gaudenter tanquam obedientes filii illa de manu propicii patris accipiunt 
 atque etiam gratias agunt uel pro clementi correctione uel pro inaestimabili lucro.
 [63,146] (SPVDAEVS) Sed multi sibi accersunt corporis molestias.
 [63,147] (HEDONIVS) Sed plures adhibent medicorum remedia, quo corporis sanitatem 
 uel tueantur uel recuperent. Caeterum accersere molestias, hoc est inopiam, 
 aduersam ualletudinem, persequutionem, infamiam, nisi quum huc impellit 
 Christiana charitas, non est pietatis, sed stultitiae. Caeterum, quoties infliguntur 
 ob Christum et ob iustitiam, quis ausit eos uocare miseros, quum ipse Dominus 
 appellet eos beatos et horum gratia gaudere iubeat?
 [63,148] (SPVDAEVS) Habent tamen interim et ista sensum cruciabilem.
 [63,149] (HEDONIVS) Habent, sed quem facile absorbet hinc metus gehennae, illinc spes 
 aeternae beatitudinis. Age, si tibi persuasum esset te nunquam aegrotaturum 
 aut ullam corporis molestiam sensurum in omni uita, si semel patiaris cuspide 
 aciculae tibi summam pungi cutem, nonne lubens et gaudens acciperes tantillum 
 dolorem?
 [63,150] (SPVDAEVS) Maxime. Imo, si certo sciam mihi nunquam in uita dolituros 
 dentes, aequo animo patiar uel altius infigi acum atque etiam ambas aures 
 subula perforari.
 [63,151] (HEDONIVS) Atqui, quicquid in hac uita accidit afflictionis leuius ac breuius 
 est ad aeternos cruciatus quam momentaneum acus uulnusculum ad hominis 
 uitam, quamuis longam; nulla enim analogia rei finitae ad infinitam.
 [63,152] (SPVDAEVS) Verissima praedicas.
 [63,153] (HEDONIVS) Iam si quis tibi persuadeat te per omnem uitam omni molestia
 cariturum; si semel manu flammam diuidas, quod fieri uetuit Pythagoras, nonne 
 lubens id faceres?
 [63,154] (SPVDAEVS) Ego sane uel centies, modo ne me fallat promissor.
 [63,155] (HEDONIVS) Deus ne potest quidem fallere, sed ille flamma e sensus diuturnior 
 est ad totam hominis uitam collatus quam tota uita collata ad coelestem beatitudinem, 
 etiam si quis trium Nestorum excedat annos. Siquidem illa quantumlibet 
 breuis manus iniectio nonnulla huius uitae portio est, sed tota hominis 
 uita nulla portio est aeternitatis.
 [63,156] (SPVDAEVS) Non habeo quod contra dicam.
 [63,157] (HEDONIVS) Ad hanc igitur qui toto pectore certaque spe properant, quum tam 
 breuis sit transcursus, an credis eos huius uitae molestiis discruciari?
 [63,158] (SPVDAEVS) Non arbitror, modo adsit certa persuasio firmaque spes assequendi. 
 [63,159] (HEDONIVS) Venio nunc ad oblectamenta, quae obiiciebas. Abstinent a choreis, 
 a comessationibus, a spectaculis; haec nimirum ita contemnunt, ut fruantur 
 multo iucundioribus nec minus oblectentur, sed aliter. Oculus non uidit, auris non 
 audiuit nec in cor hominis ascenderunt, quae solatia Deus parauerit diligentibus 
 eum. Beatus Paulus agnouit, quae sint cantica, quae choreae, quae tripudia, 
 quae comessationes piarum mentium etiam in hac uita.
 [63,160] (SPVDAEVS) At sunt quaedam uoluptates licitae, quae isti sibiipsis interdicunt. 
 [63,161] (HEDONIVS) Etiam licitarum uoluptatum immodicus usus est illicitus; hunc 
 si excipias, in caeteris omnibus superant, qui uidentur asperam uitam degere. 
 Quod potest esse magnificentius spectaculum quam huius mundi contemplatio? 
 Ex eo longe plus capiunt uoluptatis homines Deo chari quam caeteri. Siquidem 
 hi, dum curiosis oculis contemplantur admirandum hoc opus, anguntur animo, 
 quod multarum rerum causas non assequantur. In quibusdam etiam ceu Momi 
 quidam obmurmurant opifici neque raro naturam pro matre nouercam appellant; 
 quod conuicium uerbotenus quidem naturam ferit, sed reuera in eum redundat, 
 qui naturam condidit, si qua est omnino natura. At homo pius religiosis 
 ac simplicibus oculis magna cum animi uoluptate spectat opera Domini 
 Patrisque sui demirans singula, nihil reprehendens, sed pro cunctis gratias 
 agens, quum reputat haec omnia propter hominem esse condita; atque adeo in 
 singulis rebus adorat omnipotentiam, sapientiam ac bonitatem conditoris, 
 quarum uestigia perspicit in rebus conditis. Iam finge mihi esse aliquod palatium 
 reuera tale, quale Psychae fingit Apuleius, aut si quod potes magnificentius 
 elegantiusque; huc adhibe duos spectatores, alterum peregrinum, qui tantum 
 uisendi causa uenerit, alterum seruum aut filium eius, qui construxit hoc 
 aedificium: uter impensius delectabitur, hospes ille, ad quem ea domus nihil 
 attinet, an filius, qui charissimi patris ingenium, opes ac magnificentiam in
 aedificio magna cum uoluptate speculatur, praesertim quum cogitat totum 
 hoc opus ipsius gratia factum esse?
 [63,162] (SPVDAEVS) Percontatio tua non eget responso, sed plerique non piis moribus 
 sciunt coelum et quae coelo clauduntur hominis causa esse condita. 
 [63,163] (HEDONIVS) Sciunt plerique omnes, sed non omnibus hoc uenit in mentem; et 
 si uenit in mentem, plus tamen capit uoluptatis, qui magis amat opificem; 
 quemadmodum alacrius intuetur coelum, qui ad uitam coelestem aspirat.
 [63,164] (SPVDAEVS) Veri simillima dicis.
 [63,165] (HEDONIVS) Iam conuiuiorum suauitas non est sita in lauticiis palati aut coquorum 
 condituris, sed in prospera corporis ualetudine et stomachi appetentia. 
 Caue igitur putes ullum Lucullum coenare iucundius, appositis perdicibus, 
 phasianis, turturibus, leporibus, scaris, siluris aut murenis, quam uir pius cibario 
 pane, holeribus aut leguminibus, potu uel aquae uel ceruisiae tenuis uel 
 uini probe diluti, propterea quod haec accipit tanquam missus a benigno patre 
 datos, omnia condit oratio, omnia sanctificat precatio praecedens, sacra lectio 
 comes, magis animum reficiens quam esca corpus, et gratiarum actio succedens; 
 postremo surgit a mensa non distentus, sed recreatus, non onustus, sed 
 refectus, et refectus mente pariter et corpore. An tu putas ullum istarum uulgarium 
 cupediarum architectura conuiuari iucundius?
 [63,166] (SPVDAEVS) Sed in Venere summa est delectatio, si quid Aristoteli credimus. 
 [63,167] (HEDONIVS) Et hac in parte uincit homo pius non minus quam in conuiuio. 
 Rem sic accipe: quo uehementior est erga uxorem charitas, hoc congressus ille 
 connubialis est iucundior. Nulli porro uehementius amant uxores suas, quam 
 qui eas sic diligunt, sicut Christus dilexit Ecclesiam; nam qui eas uoluptatis 
 gratia diligunt, ne diligunt quidem. Adde quod, quo rarior est cum uxore congressus, 
 hoc est suauior; quae res nec impium poetam latuit, qui scripsit: 
 "Voluptates commendat rarior usus". Quanquam minima uoluptatis pars in coitu sita 
 est. Longe maior est in perpetuo conuictu, qui inter nullos potest esse iucundior 
 quam inter eos, qui se Christiana charitate synceriter amant et amant pariter 
 mutuo. In aliis frequenter cum senescente uoluptate senescit amor, Christiana 
 charitas hoc magis uirescit, quo magis delectatio carnis decrescit. An nondum 
 tibi persuasi nullos uiuere iucundius, quam qui cum pietate degunt?
 [63,168] (SPVDAEVS) Vtinam itidem sit persuasum omnibus !
 [63,169] (HEDONIVS) Quod si Epicurei sunt, qui suauiter uiuunt, nulli uerius sunt Epicurei 
 quam qui sancte pieque uiuunt. Et si nos tangit cura nominum, nemo 
 magis promeretur cognomen Epicuri, quam adorandus ille Christianae philosophiae 
 princeps. Graecis enim g-epikouros auxiliatorem declarat. Quum 
 naturae lex esset uitiis tantum non oblitterata, quum Mosi lex magis iritaret 
 cupiditates quam sanaret, quum impune regnaret in mundo tyrannus Satanas,
 solus ille pereunti humano generi praesentaneam attulit opem. Proinde uehementer 
 falluntur quidam, qui blaterant Christum natura fuisse tristem quempiam 
 ac melancholicum nosque ad inamoenum uitae genus inuitasse. Imo is 
 unus ostendit uitam omnium suauissimam ueraeque uoluptatis plenissimam, tantum 
 absit lapis ille Tantaleus.
 [63,170] (SPVDAEVS) Quid istuc aenigmatis est?
 [63,171] (HEDONIVS) Ridebis fabulam, sed hic iocus seria ducit. 
 [63,172] (SPVDAEVS) Expecto iocum serium.
 [63,173] (HEDONIVS) Narrant ii, quibus olim studio fuit philosophiae praecepta fabularum 
 inuolucris tegere, Tantalum quendam adhibitum fuisse deorum mensae, 
 quam uolunt esse lautissimam. Quum hospes esset dimittendus, Iupiter hoc 
 suae dapsilitatis esse ratus, ne conuiua discederet absque xenio, permittit, ut 
 quod uellet peteret, accepturus quicquid petisset. Tantalus autem stolidus, ut 
 qui beatitudinem hominis uentris et gulae delectatione metiretur, optauit ut 
 sibi per omnem uitam liceret tali mensae accumbere. Annuit Iuppiter et ratum 
 erat uotum. Tantalus assidet mensae omni genere deliciarum instructae; appositum 
 est nectar nec desunt rosae nec odores, qualibus deorum nares possint 
 oblectari; adstat pocillator Ganymedes aut Ganymedi similis, circumstant 
 Musae suauiter canentes, saltat ridiculus Silenus nec absunt moriones, breuiter 
 quicquid ullum hominis sensum possit oblectare. Sed inter haec omnia ille 
 sedet tristis, suspirans et anxius nec hilarescens risu nec attingens apposita. 
 [63,174] (SPVDAEVS) Quid in causa?
 [63,175] (HEDONIVS) Quoniam supra caput accumbentis de pilo pendet ingens saxum 
 iamiam casuro simile.
 [63,176] (SPVDAEVS) Ego me a tali mensa subducerem.
 [63,177] (HEDONIVS) Sed illi uotum transiit in necessitatem; neque enim Iuppiter tam 
 placabilis est quam noster Deus, qui perniciosa uota mortalium rescindit, si 
 modo poeniteat. Quanquam et alioqui, ne se Tantalus subducat, uetat idem 
 lapis, qui prohibet uesci. Metuit enim, ne, si se commouerit, ilico saxi ruina conteratur.
 [63,178] (SPVDAEVS) Ridiculam fabulam.
 [63,179] (HEDONIVS) At nunc audi, quod non rideas. Vulgus a rebus externis petit 
 uitam iucundam, quum eam non praestet nisi mens secura; nam sibi male 
 consciis saxum multo grauius impendet, quam impendet Tantalo. Imo non 
 impendet, sed urget premitque mentem; nec inani metu discruciatur animus, 
 sed in singulas horas expectat, ut coniiciatur in gehennam. Obsecro, quid est 
 tam suaue in rebus humanis, quod mentem tali saxo pressam possit uere exhilarare?
 [63,180] (SPVDAEVS) Nulla profecto res, nisi uel dementia uel incredulitas.
 [63,181] (HEDONIVS) Haec si perpenderent adolescentes, qui uoluptatibus ceu poculo
 Circeo dementati pro uere iucundis amplectuntur mellita uenena, quanto 
 studio cauerent, ne quid per incogitantiam admitterent, quod in omnem uitam 
 mordeat animum. Quid non facerent, ut hoc uiaticum pararent senectuti uenturae, 
 mentem sibi bene consciam et famam nulla labe contaminatam? Quid 
 autem illa senectute miserius, quae, quum respicit in tergum, magno cum 
 horrore uidet, quam speciosa sunt quae neglexit, quam foeda quae amplexa 
 est? Rursus, quum a fronte prospicit, cernit imminere diem supremum et ab 
 hoc protinus aeternae gehennae supplicia.
 [63,182] (SPVDAEVS) Felicissimos arbitror, qui primam aetatem seruarunt incontaminatam 
 et in pietatis studio semper proficientes peruenerunt usque ad senectutis metam.
 [63,183] (HEDONIVS) Proximus locus debetur iis, qui a iuuenili temulentia mature resipuerint.
 [63,184] (SPVDAEVS) Sed quid consilii das illi misero seni?
 [63,185] (HEDONIVS) Nulli desperandum, quam diu spirat; iubebo ad Domini clementiam confugere.
 [63,186] (SPVDAEVS) Sed quo fuit uita longior, hoc magis accreuit scelerum cumulus 
 iam harenam exuperans, quae est in littore maris.
 [63,187] (HEDONIVS) Sed eas harenas longe superant misericordiae Domini. Harena, 
 tametsi non est homini numerabilis, finito tamen est numero; at Domini clementia 
 nec modum nec finem nouit.
 [63,188] (SPVDAEVS) Sed non est spatium breui morituro.
 [63,189] (HEDONIVS) Quo minus est spacii, hoc clamet ardentius. Apud Deum satis 
 longum est, quod a terris ad coelum ualeat pertingere. Penetrat autem et breuis 
 precatio coelum, modo uehementi spiritus impetu eiaculetur. Euangelica peccatrix 
 fertur per omnem uitam egisse poenitentiam. Sed latro in ipsa morte 
 quam paucis uerbis impetrauit a Christo paradisum. Si toto pectore clamauerit 
 "Miserere mei, Deus, secundum magnam misericordiam tuam", Dominus tollet saxum 
 Tantaleum; dabit "auditui" illius "gaudium et laetitiam et exultabunt" de condonatis 
 peccatis "ossa" per contritionem "humiliata".