[6,0] LIBER SEXTUS. [6,1] Postquam impositis, quae singuli bello quaesiuerant, ascendere ipsi, solutis anchoralibus nauigant : dein a puppi secundante uento, paucis diebus peruenere ad Aegaeum mare : ibi multa imbribus uentisque, et ob id saeuiente mari indigna experti, passim uti fors tulerat, dispalantur. In queis Locrorum classis, turbatis per tempestatem officiis nautarum, et inter se implicatis, ad postremum fulmine comminuta, aut incensa est : et rex Locrorum Aiax, postquam natando euadere naufragium enixus est, reliqui tabulis aut alio leuamine fluitantes, ubi ad Euboeam deuenere, Choeradibus scopulis appulsi pereunt : eos namque re cognita Nauplius ultum ire cupiens Palamedis necem, per noctem agni elato ad ea loca deflectere tamquam ad portum, coegerat. [6,2] CAPUT II. Per idem tempus Oeax Nauplii filius, Palamedis frater, cognito Graecos ad suos remeare, Argos uenit : ibi Aegialem atque Clytemestram falsis nuntiis aduersum maritos armat, praedicto ducere eos ex Troia uxores, praelatas his : Praeterea addere ea, queis mobile suapte natura muliebre ingenium magis aduersum suos incenderetur. Ita Aegiale aduenientem Diomedem, per ciues aditu prohibet : Clytemestra per Aegisthum adulterio sibi cognitum, Agamemnonem insidiis capit, eumque interficit : breuique denupta adultero, Erigonen ex eo edit. Interim Talthybius Orestem Agamemnonis filium manibus Aegisthi ereptum Idomeneo, qui apud Corinthum agebat, tradit. Eo Diomedes expulsus regno, et Teucer prohibitus Salamina a Telamone, quod fratrem insidiis circumuentum non defendisset, conueniunt. Interim Mnestheus cum Aethra et Clymena filia eius ab Atheniensibus recipitur : Demophoon atque Athamas foris manent. Caeterum ubi plures eorum qui euaserant, apud Corinthum fuere, cauent, uti iuncti inter se, singula aggrederentur regna, belloque aditum ad sues patefacerent. Eam rem Nestor prohibet, suadens tentandos prius ciuium animos : neque committendum, uti per seditionem Graecia omnis intestinis discordiis corrumperetur. Neque multo post cognoscit Diomedes in Aetolia ab his qui per absentiam eius regnum infestabant, Oeneum multimodis afflictari : ob quae profectus ad ea loca, omnes, quos auctores iniuriae repererat, interficit : metuque omnibus circum locis iniecto, facile ab suis receptus est. Inde per omnem Graeciam fama orta, suos quisque reges accipiunt : summam in his, qui apud Troiam bellauerant, uirtutem, neque in resistendo cuiusquam uires idoneas existimantes. Ita nos quoque cum Idomeneo rege, Cretam patrium solum summa gratulatione ciuium remeauimus. [6,3] CAPUT III. Dein ubi Orestes transactis pueritiae annis, officia uiri exsequi coepit, orat Idomeneum, uti secum ex ea insula quam plurimos mitteret : cupere namque se Athenas nauigare. Itaque collecto numero eorum quos idoneos credebat, Athenas uenit : ab his auxilium contra Aegisthum orat. Dein ad oraculum adit : responsumque fert, uti matrem et cum ea Aegistum interficiat : ex quo fore, uti regnum patrium reciperet. Huiusmodi numine armatus cum praedicta manu ad Strophium uenit : is namque Phocensis, cuius filia in matrimonium Aegisthi denupserat, indignatus quod spreto priore coniugio Clytemestram superduxerit, et regem omnium Agamemnonem insidiis interfecerit, ultro ei auxilium aduersum inimicissimos obtulerat. Itaque conspirato inter se, cum magna manu Mycenas ueniunt. Statimque quod Aegisthus aberat, primo Clytemestram interficiunt, multosque alios qui resistere ausi erant. Dein cognito Aegisthum aduentare, insidias ponunt, eumque circumueniunt. Inde per omnem Argiuorum populum dissensio animorum exorta, quoad diuersa inter se cupientes, ad postremum in partes discederent. Per idem tempus Menelaus appulsus Cretam, cuncta super Agamemnone, regnoque eius cognoscit. [6,4] CAPUT IV. Interea per omnem insulam, postquam cognitum Helenam eo uenisse, multi undique uirile ac muliebre sexu confluunt : aduenientes dignoscere cuius gratia orbis pene omnis ad bellum conspirauisset : ibi inter caetera Menelaus perfert, Teucrum expulsum patria, ciuitatem apud Cyprum, Salaminam nomine, condidisse. Multa etiam apud Aegyptum miranda refert : et Canopi gubernatoris sui, qui ibi morsu serpentium interierat, extructum magnificum monumentum. Dein ubi tempus uisum est, Mycenas nauigat : ibi multa aduersum Orestem molitus, ad postremum multitudine popularium cohibitus, ab eo quod coeperat negotio destitit. Inde placet cunctis Orestem super eo facinore causam dicere apud Athenienses, ubi Ariopagitarum iudicium seuerissimum per omnem Graeciam memorabatur : apud quos dicta causa, iuuenis absoluitur. Erigona, quae ex Aegistho edita erat, ubi fratrem absolutum intellegit, uicta dolore immodico, laqueo interiit. Mnestheus liberatum Orestem parricidii crimine, purgatumque more patrio cunctis remediis quae ad obliuionem huiusmodi facinoris adhiberi solita erant, Mycenas remittit : ibique regnum ei concessum. Dein transacto tempore, accitu Idomenei Cretam uenit, neque multo post Menelaus : ibi multa in patruum saeua per eum ingesta, quod sibi per dissensionem popularium multimodis periclitanti, ipse etiam insidiatus esset. Ad postremum intercessu Idomenei uterque conciliatus sibi Lacedaemona discedit. Ibi Menelaus, sicuti conuenerat, Hermionam in matrimonium Oresti despondit. [6,5] CAPUT V. Per idem tempus Ulisses Cretam appulsus est, duabus Phoenicum nauibus, mercedis pacto acceptis : namque suas cum sociis atque omnibus quae ex Troia habuerat, per uim Telamonis amiserat : scilicet infesti ob illatam per eum filio necem, uix ipse liberatus industria sua. Percontantique Idomeneo quibus ex causis in tantas miserias deuenisset, erroris initium narrare occipit : quo pacto appulsus Ismarum multa inde per bellum quaesita praeda nauigauerit : appulsusque ad Lotophagos, atque aduersa usus fortuna, deuenerit in Siciliam, ubi per Cyclopa et Lestrygona fratres, multa indigna expertus, ad postremum ab eorum filiis Antiphate et Polyphemo, plurimos sociorum amiserit : dein per misericordiam Polyphemi in amicitiam receptus, filiam regis Arenen, postquam Elpenoris socii eius amore deperibat, rapere conatus : ubi rea cognita est, interuentu parentis puella ablata per uim, exactus per Aeoli insulas deuenerit ad Circen, atque inde ad Calypso, utramque reginam insularum, in queis morabantur, ex quibusdam illecebris animos hospitum ad amorem sui illicientes : inde liberatus peruenerit ad eum locum, in quo exhibitis quibusdam sacris, futura defunctorum animis dignoscerentur : post quae appulsus Sirenarum scopulis, ibi per industriam liberatus sit : ad postremum inter Scyllam et Charybdim mare saeuissimum, et illata sorbere solitum, plurimas nauium cum sociis amiserit. Ita se cum residuis in manus Phoenicum per maria praedantium incurrisse, atque ab his per misericordiam reseruatum. Igitur, uti uoluerat, acceptis ab rege nostro duabus nauibus, donatusque multa praeda ad Alcinoum regem Phaeacum remittitur. [6,6] CAPUT VI. Ibi ob celebritatem nominis per multos dies benigne acceptus, cognoscit Penelopam ab triginta illustribus uiris diuersis ex locis in matrimonium postulari. Hique erant ab Zacyntho, Echinadibus, Leucahta, Ithaca. Ob quae multis precibus persuadet regi, uti secum ad uindicandam matrimonii iniuriam nauigaret. Sed postquam deuenere ad eum locum paulisper occultato Ulyxe, ubi Telemachum rem, quae parabatur edocuere, domum ad Ulixem clam ueniunt; ubi multo uino atque epulis repletos iam procos, ingressi interficiunt. Dein per ciuitatem Ulixem aduentasse, popularibus cognitum est : a queis benigne et cum fauore exceptus, cuncta quae domi gesta erant cognoscit; meritos donis aut suppliciis afficit. De Penelopa eiusque pudicitia, praeclara fama. Neque multo post precibus atque hortatu Ulissis, Alcinoi filia Nausica Telemacho denubit. Per idem tempus Idomeneus, dux noster, apud Cretam interiit, tradito per successionem Merioni regno : et Laerta triennio postquam filius domum redit, finem uitae fecit. Telemacho ex Nausica natum filium Ulisses Ptoliporthum appellat. [6,7] CAPUT VII. Dum haec apud Ithacam aguntur, Neoptolemus apud Molossos naues quassatas tempestatibus reficit : atque inde postquam cognitum ab Acasto expulsum regno Pelea, ultum iri iniurias aui cupiens primo exploratum duos quam fidissimos et incognitos illis locis, Chrysippum et Aratum, Thessaliam mittit : hique cuncta quae gerebantur, insidiasque ei paratas per Acastum, ab Assandro non alieno Pelei cognoscunt. Is namque Assandrus iniquitatem tyranni euitans, Peleo consenserat : notusquo adeo eius domus, uti inter caetera originem etiam nuptiarum Pelei cum Thetide Chironis filia, Chrysippo atque Arato narrauerit. Qua tempestate multi undique reges acciti domum Chironis, inter ipsas epulas nouam nuptam magnis laudibus ueluti deam celebrauerant, parentem eius Chirona appellantes Nerea, ipsamque Nereida. Et ut quisque eorum regum qui conuiuio interfuerant, choro modulisque carminum praeualuerat, ita Apollinem Liberumque, ex feminis plurimas, Musas cognominauerunt : unde ad id tempus conuiuium illud deorum appellatum. [6,8] CAPUT VIII. Itaque ubi cuncta quae uoluerant cognouere, ad regem redeunt, et singula per ordinem narrant. Ob quae coactus Neoptolemus aduerso mari, et multis regionis eius prohibentibus, classem exornat, ascenditque ipse. Dein saeuitia hiemis multum mari fatigatus, appulsusque ad Sepiadum litus, quod propter saxorum difficultatem nomen eiusmodi quaesiuerat, omnes fere naues amittit, uix ipse cum his qui in eodem nauigio fuerant, liberatus. Ibi Pelea auum reperit occultatum spelunca abdita et tenebrosa, ubi senex uim atque insidias Acasti euitans, assidue nepotis desiderio, nauigantes, et si qui forte eo appulsi essent, speculari consuerat. Dein ubi cuncta domus fortunarumque edoctus est, consilium aggrediendi hostis inire occipit : quum forte cognoscit filios Acasti Menalippum et Plisthenem uenatum profectos, deuenisse ad ea loca. Itaque mutata ueste Locrum simulans iuuenibus offert sese, eisque cupitum sui interitum refert. Oh quae iunctus his in uenando, ubi seorsum ab caeteris Menalippum uidet, eumque et paulo post fratrem eius insecutus interficit : ad quorum inquisitionem seruus quidam Cinyras nomine, perquam fidus profectus, in manus iuuenis deuenit, comprehensusque, Acastum adfore nunciat, atque ita occiditur. [6,9] CAPUT IX. ltaque Neoptolemus mutata Phrygia ueste, tamquam filius Priami Mestor, qui captiuus cum Pyrrho ad ea loca nauigauerat, Acasto obuius uenit, eique, quinam esset indicat, et Neoptolemum in spelunca fatigatum nauigio somnoque iacere. Ob quae anxius Acastus opprimere quam inimicissimum cupiens, ad speluncam pergit, atque in ipso aditu a Thetide, quae ad ea loca inquisitum Pelea uenerat, re cognita reprimitur. Dein cunctis, quae aduersum domum Achillis inique et aduersum fas gesserat enumeratis, increpatumque ad postremum intercessu suo manibus iuuenis liberat : persuadens nepoti, ut ne sanguine ulterius ulcisci cuperet ea quae antecesserant. Itaque Acastus ubi se praeter spem liberatum animaduertit, sponte et illico cuncta regni Neoptolemo tradit. Inde iuuenis cum auo reliquisque qui secum nauigauerant, summam regni adeptus, in ciuitatem uenit. Ibi a cunctis popularibus, quique iuxta inhabitantes sub imperio eius agebant, benigne et cum gratulatione exceptus, amorem sui breui confirmat. [6,10] CAPUT X. Haec ego cuncta a Neoptolemo cognita mihi memoriae mandaui accitus ab eo qua tempestate Hermionem Menelai in matrimonium susceperat. Ab eo etiam de reliquiis Memnonis cognitum mihi, uti tradita ossa eius apud Paphum his qui cum Phallante duce Memnonis mari ad Troiam profecti, ductore interfecto, ablataque praeda ibidem morabantur : utque Himera, quam nonnulli materno nomine Hemeram appellabant, soror Memnonis ad inuestigandum cadauer fratris, eo profecta, postquam reliquias repperit, et de intercepta praeda Memnonis palam ei factum est, utrumque recipere cupiens, intercessu Phoenicum, qui in eo exercitu plurimi fuerant, optionem rerum omnium ac seorsum fratris acceperit, praelataque sanguinis affectione, recepta urna. Phoenicem nauigauerit. delata dein ad regionem eius Phalliotim nomine, sepultisque fratris reliquiis, nusquam repente comparuerit : cuius opinio exorta triplex; seu quod post occasum solis cum matre Hemera e conspectu hominum excesserit; siue supra modum doIore affecta fraternae mortis, ultro praeceps ierit; uel ab his qui incolebant, ob eripienda quae secum habuerat, circumuenta interierit. Haec de Memnone eiusque sorore comperta mihi per Neoptolemum. [6,11] CAPUT XI. Post quae profectus Cretam, anno post nomine publico cum duobus aliis ad oraculum Apollinis remedium petitum uenio. Namque nulla certa causa ex improuiso tanta uis lucustarum insulam eam inuaserat, uti cuncta fructuum, quae in agris erant, corrumperentur. Itaque multis precibus suppliciisque responsum editur, diuina ope animalia interitura, insulamque prouentu frugum breui redundaturam. Dein nauigare cupientes ab his, qui apud Delphos erant, prohibemur: importunum namque et perniciosum tempus esse. Lycophron et Ixaeus, qui una ad oraculum ueneranl, contemptui habentes ascendunt nauem, medioque fere spatio fulmine icti intereunt. Interim, uti praedictum diuinitus erat, eodem ictu fulininum sedata uis mali, immersaque mari, et regio omnis repleta frugibus. [6,12] CAPUT XII. Per idem tempus Neoptolemus, confirmato iam cum Hermiona matrimonio, Delphos ad Apollinem gratulatum, quod in auctorem paternae caedis Alexandrum uindicatum esset, proficiscitur, relicta in domo Andromacha, eiusque filio Laodamante, qui reliquis iam filiorum Hectoris superfuerat. Sed Hermione post abscessum uiri, uicta dolore animi, neque pellicatum captiuae patiens, parentem suum Menelaum accitum mittit : cui multa conquesta super iniuria praelatae sibi a uiro captiuae mulieris, persuadet, uti filium Hectoris necet : ceterum Andromacha re cognita, instantis periculi uim subterfugit auxilio popularium liberata : qui miserati fortunas eius, ultro Menelaum contumeliis prosecuti, uix a pernicie uiri retenti sunt. [6,13] CAPUT XIII. INTERIM Orestes adueniens cunctam cognoscit, hortatur Menelaum, ut incepta perageret, ipseque dolens praeceptum sibi a Neoptolemo Hermionae matrimonium, insidias aduenienti parare occipit. Itaque primo ex his quos secum habebat quam fidissimos, speculatum de aduentu Neoptolemi Delphos mittit. Queis cognitis, Menelaus uitare huiuscemodi facinus cupiens, Spartam concedit. Sed illi, qui praemissi erant, regressi, Neoptolemum Delphis esse negant. Quare coactus Orestes ipse ad inquisitionem uiri profectus, quam ierat die remeat, ut sermo hominum ferebatur, negotio perfecto. Dein post paucos dies fama perfertur, interisse Neoptolemum, eumque, sermone omnium, circumuentum insidiis Orestis, per populum disseminatur. Ita iuuenis, ubi de Pyrrho palam est, recepta Hermione, quae sibi antea desponsa erat, Mycenas discedit. interim Peleus cum Thetide cognite nepotis interitu, ad inuestigationem eius profecti, cognoscunt iuuenem Delphis sepultum. Ibi, ut mos erat, iusta persoluunt : cognoscuntque in his locis interisse, ubi uisus Orestes negabatur. Ea res per populum haud credita; adeo praesumpta ante iam opinio de Orestis insidiis cunctorum animis inhaeserat. Caeterum Thetis ubi Hermionam Oresti iunctam uidet, Andromacham partu grauidam ex Neoptolemo, Molossos mittit, dolum Orestis, eiusque coniugis insidias de interimendo foetu euitans. [6,14] CAPUT XIV. Per idem tempus Ulixes territus crebris auguriis, somniisque aduersis, omnes undique regionis eius interpretandi somnia peritissimos conducit : hisque refert inter caetera, uisum sibi saepius simulacrum quoddam, inter humanum diuinumque uultum formae perlaudabilis, ex eodem loco repente edi : quod complecti summo desiderio cupienti sibi, porrigentique manus, responsum ab eo humana uoce, sceleratam huiusmodi coniunctionem, quippe eiusdem sanguinis atque originis : namque ex eo alterum alterius opera interiturum. Dein uersanti sibi uehementius, cupientique causam eius rei perdiscere, signum quoddam mari editum, interuenire uisum : idque secundum imperium eius in se iactum, utrumque disiunxisse. Quam rem cuncti qui aderant uno ore exitialem pronunciant, adduntque caueret ab insidiis filii. Ita suspectus patris animo Telemachus, agris qui in Cephalenia erant relegatur, additis ei quam fidissimis custodibus : praeterea Ulixes secedens in alia loca abdita semotaque quantum poterat somniorum uim euitare nitebatur. [6,15] CAPUT XV. Per idem tempus Telegonus, quem Circe editum ex Ulixe apud Aeacam insulam educauerat, ubi adoleuit, ad inquisitionem patris profectus, lthacam uenit, gerens, manibus quoddam hastile, cui summitas marinae turturis osse armabatur, scilicet insigne insulae eius in qua genitus erat : dein edoctus ubi Ulixes ageret, ad eum uenit. Ibi per custodes agri patrio aditu prohibitus, ubi uehementius perstat, et e diuerso repellitur, clamare occipit, indignum facinus prohiberi se a parentis complexu. Ita credito Telegonum ad inferendam uim regi aduentare, acrius resistitur, nulli quippe compertum, esse alterum etiam Ulixi filium : at iuuenis ubi se uehementius, et per uim repelli uidet, dolore elatus multos custodum interficit, aut grauiter uulneratos debilitat. Quae postquam Ulixi cognita sunt, existimans iuuenem a Telemacho immissum, egressus lanceam quam ob tutelam sui gerere consueuerat, aduersum Telegonum iaculatur. Sed postquam huiusmodi ictum iuuenis casu quodam intercipit, ipse in parentem insigne iaculum emittit, infelicissimum casum uulneri contemplatus. At ubi ictu eo Ulixes concidit, gratulari cum fortuna, confiterique optime secum actum quod per uim externi hominis interemptus, parricidii scelere Telemachum carissimum sibi liberauisset. Dein reliquum adhuc retentans spiritum, iuuenem percunctari, quisnam, et ex quo ortus loco, qui se domi belloque inclitum Ulixem Laertae filium interficere ausus esset. Tunc Telegonus cognito parentem esse, utraque manu dilanians caput, fletum edit quam miserabilem, maxime discruciatus ob illatam per se patri necem. Itaque Ulixi, uti uoluerat, nomen suum atque matris, insulam quoque in qua ortus esset, et ad postremum insigne iaculi ostendit. Ita Ulyxes ubi uim ingruentium somniorum praedictumque ab interpretibus uitae exitium animo recordatus est, uulneratus ab eo, quem minime crediderat, triduo post mortem obiit, senior iam, prouectae aetatis, neque tamen inualidus uirium.