[1,0] PANEGYRICVS DICTVS OLYBRIO ET PROBINO CONSVLIBVS. Sol, qui flammigeris mundum complexus habenis uoluis inexhausto redeuntia saecula motu, sparge diem meliore coma, crinemque repexi blandius elato surgant temone iugales 5 efflantes roseum frenis spumantibus ignem. Iam noua germanis uestigia torqueat annus consulibus, laetique petant exordia menses. Scis genus Auchenium nec te latuere potentes Anniadae: nam saepe soles ductoribus illis 10 instaurare uias et cursibus addere nomen. His neque per dubium pendet Fortuna fauorem nec nouit mutare uices; sed fixus in omnes cognatos procedit honos. Quemcumque require hac de stirpe uirum: certum est de consule nasci. 15 Per fasces numerantur aui semperque renata nobilitate uirent, et prolem fata sequuntur continuum simili seruantia lege tenorem. Nec quisquam procerum temptat, licet aere uetusto floreat et claro cingatur Roma senatu, 20 se iactare parem; sed, prima sede relicta Aucheniis, de iure licet certare secundo: haud secus ac tacitam Luna regnante per Arcton sidereae cedunt acies, cum fratre recusso aemulus aduersis flagrauerit ignibus orbis; 25 tum iubar Arcturi languet, tum fulua Leonis ira perit, Plaustro iam rara intermicat Arctos indignata tegi, iam caligantibus armis debilis Orion dextram miratur inermem. Quem prius adgrediar? Veteris quis facta Probini 30 nesciat aut nimias laudes ignoret Olybri? Viuit adhuc completque uagis sermonibus aures gloria fusa Probi, quem nec uentura silebunt lustra nec ignotam rapiet sub nube uetustas. Illum fama uehit trans aequora transque remotas 35 Tethyos ambages Atlanteosque recessus. Audiit et gelido si quem Maeotica pascit sub Ioue, uel calido si quis coniunctus in axe nascentem te, Nile, bibit. Virtutibus ille Fortunam domuit nunquamque leuantibus alte 40 intumuit rebus. Sed mens circumflua luxu nouerat intactum uitio seruare uigorem. Hic non diuitias nigrantibus abdidit antris nec tenebris damnauit opes. Sed largior imbre sueuerat innumeras hominum ditare cateruas: 45 quippe uelut denso currentia munera nimbo cernere semper erat, populis undare penates assiduos intrare inopes, remeare beatos. Praeceps illa manus fluuios superabat Hiberos aurea dona uomens (sic quis tellure reuulsa [1,50] sollicitis fodiens miratur collibus aurum?): quantum stagna Tagi rudibus stillantia uenis effluxere decus, quanto pretiosa metalli Hermi ripa micat, quantas per Lydia culta despumat rutilas diues Pactolus harenas. 55 Non, mihi centenis pateant si uocibus ora multifidusque ruat centum per pectora Phoebus, acta Probi narrare queam, quot in ordine gentes rexerit, ad summi quotiens fastigia iuris uenerit, Italiae late cum frena teneret 60 Illyricosque sinus et quos arat Africa campos. Sed nati uicere patrem, solique merentur uictores audire Probi. Non contigit illi talis honor, prima cum parte uiresceret aeui, nec consul cum fratre fuit. Vos nulla fatigat 65 cura diu maiora petens, non anxia mentem spes agit et longo tendit praecordia uoto: coepistis quo finis erat. Primordia uestra uix pauci meruere senes, metasque tenetis ante genas dulces quam flos iuuenilis inumbret 70 oraque ridenti lanugine uestiat aetas. Tu, precor, ignarum doceas, Parnasia, uatem, quis deus ambobus tanti sit muneris auctor. Postquam fulmineis inpellens uiribus hostem belliger Augustus trepidas laxauerat Alpes, 75 Roma Probo cupiens dignas persoluere grates sedula pro natis dominum flexura rogando ire parat. Famuli currum iunxere uolantem Impetus horribilisque Metus, qui semper agentes proelia cum fremitu Romam comitantur anhelo, 80 siue petat Parthos seu cuspide turbet Hydaspem. Hic ligat axe rotas; hic sub iuga ferrea nectit cornipedes rigidisque docet seruire lupatis. Ipsa, triumphatis quae possidet aethera regnis, adsilit innuptae ritus imitata Mineruae. 85 Nam neque caesariem crinali stringere cultu colla nec ornatu patitur mollire retorto; dextrum nuda latus, niueos exerta lacertos, audacem retegit mammam, laxumque coercens mordet gemma sinum; nodus, qui subleuat ensem, 90 album puniceo pectus discriminat ostro. Miscetur decori uirtus pulcherque seuero armatur terrore pudor, galeaeque minaci flaua cruentarum praetenditur umbra iubarum, et formidato clipeus Titana lacessit 95 lumine, quem tota uariarat Mulciber arte: hic patris Mauortis amor fetusque notantur Romulei; pius amnis inest et belua nutrix; electro Tiberis, pueri formantur in auro; fingunt aera lupam; Mauors adamante coruscat. [1,100] Iam, simul emissis rapido uelocior Euro fertur equis; stridunt Zephyri cursuque rotarum saucia diuiduis clarescunt nubila sulcis. Nec traxere moras, sed lapsu protinus uno, quem poscunt, tetigere locum, qua fine sub imo 105 angustant aditum curuis anfractibus Alpes claustraque congestis scopulis durissima tendunt, non alia reseranda manu, sed peruia tantum Augusto geminisque fidem mentita tyrannis. Semirutae turres auulsaque moenia fumant; 110 crescunt in cumulum strages uallemque profundam aequauere iugis; stagnant inmersa cruore corpora; turbantur permixto funere Manes. Haud procul exhausto laetus certamine uictor caespite gramineo consederat arbore, fultus 115 acclines umeros; dominum gauisa coronat terra suum, surguntque toris maioribus herbae. Sudor adhuc per membra calet creberque recurrit halitus et placidi radiant in casside uultus: qualis letifera populatus caede Gelonos 120 procubat horrendus Getico Gradiuus in aruo; exuuias Bellona leuat, Bellona tepentes puluere soluit equos, inmensaque cornus in hastam porrigitur tremulisque ferit splendoribus Hebrum. Vt stetit ante ducem discussas Roma per auras, 125 conscia tunc sonuit rupes et inhorruit atrum maiestate nemus. Prior haec: 'o numen amicum' dux ait 'et legum genetrix longeque regendo circumfusa polo consors addicta Tonantis, dic agedum, quae causa uiae? Cur deseris arces 130 Ausonias caelumque tuum? Dic, maxima rerum! Non ego uel Libycos cessem tolerare labores Sarmaticosue pati medio sub frigore Coros, si tu, Roma, uelis. Pro te quascumque per [h]oras ibimus et, nulla sub tempestate timentes, 135 solstitio Meroen, bruma temptabimus Histrum'. Tum regina refert: 'non me latet, inclyte rector, quod tua pro Latio uictricia castra laborent, nec quod seruitium rursus furiaeque rebelles edomitae paribus sub te cecidere triumphis. 140 Sed precor, hoc donum cum libertate recenti adicias, si uera manet reuerentia nostri: sunt mihi pubentes alto de semine fratres, pignora cara Probi, festa quos luce creatos ipsa meo foui gremio. Cunabula paruis 145 ipsa dedi, cum matris onus Lucina beatum solueret et magnos proferrent sidera partus. His ego nec Decios pulchros fortesue Metellos praetulerim, non, qui poenum domuere ferocem, Scipiadas Gallisque genus fatale Camillos. [1,150] Pieriis pollent studiis multoque redundant eloquio; nec desidiis dapibusue paratis indulgere iuuat nec tanta licentia uitae arripit aut mores aetas lasciua relaxat: sed grauibus curis animum sortita senilem 155 ignea longaeuo frenatur corde iuuentus. Illis, quam propriam ducunt ab origine, sortem oramus praebere uelis annique futurum deuoueas uenientis iter. Non inproba posco, non insueta dabis: domus haec de more requirit. 160 Annue: sic nobis Scythicus famuletur Araxes, sic Rhenus per utrumque latus, Medisque subactis nostra Semiramiae timeant insignia turres; sic fluat attonitus Romana per oppida Ganges'. Ductor ad haec: 'optata iubes ultroque uolentem, 165 diua rogas; non haec precibus temptanda fuissent. Vsque adeone meam condunt obliuia mentem, ut pigeat meminisse Probi, quo iudice totam uidimus Hesperiam fessasque resurgere gentes? Ante dabunt hiemes Nilum, per flumina dammae 170 errabunt glacieque niger damnabitur Indus, ante Thyesteis iterum conterrita mensis intercisa dies refugos uertetur in ortus, quam Probus a nostro possit discedere sensu'. Dixerat et uelox iam nuntius aduolat urbem. 175 Extemplo strepuere chori collesque canoris plausibus inpulsi septena uoce resultant. Laetatur ueneranda parens et pollice docto iam parat auratas trabeas cinctusque micantes stamine, quod molli tondent de stipite Seres 180 frondea lanigerae carpentes uellera siluae, et longum tenues tractus producit in aurum filaque concreto cogit squalere metallo: qualis purpureas praebebat candida uestes numinibus Latona suis, cum sacra redirent 185 ad loca nutricis iam non errantia Deli, illa feros saltus et desolata relinquens Maenala lassato certis uenatibus arcu, Phoebus adhuc nigris rorantia tela uenenis extincto Pythone ferens; tunc insula notos 190 lambit amica pedes ridetque Aegaeus alumnis lenior et blando testatur gaudia fluctu. sic Proba praecipuo natos exornat amictu, quae decorat mundum, cuius Romana potestas fetibus augetur. Credas ex aethere lapsam 195 stare Pudicitiam, uel sacro ture uocatam Iunonem Inachiis oculos aduertere templis. Talem nulla refert antiquis pagina libris nec Latiae cecinere tubae nec Graeca uetustas. Coniuge digna Probo: nam, tantum coetibus extat [1,200] femineis, quantum supereminet ille maritos. Ceu sibi certantes sexus qui possit uterque hunc legere ad herum. Taceat Nereida nuptam Pelione duplici foecundam consule matrem felicemque uterum, qui nomina parturit annis. 205 Vt sceptrum gessere manu membrisque rigentes aptauere togas, signum dat summus hiulca nube Pater gratamque facem per inane rotantes prospera uibrati tenuerunt omina nimbi. Accepit sonitus curuis Tiberinus in antris, 210 ima ualle sedens. Erectis auribus haesit, unde repentinus populi fragor. Ilicet herbis pallentes thalamos et structa cubilia musco deserit ac Nymphis urnam commendat erilem. Illi glauca nitent hirsuto lumina uultu 215 caeruleis infecta notis, reddentia patrem Oceanum; crispo densantur gramine colla; uertice luxuriat toto crinalis harundo, quam neque fas Zephyris frangi nec sole perustam aestiuo candore mori; sed uiuida frondet 220 aequaeuum conplexa caput. Taurina leuantur cornua temporibus raucos sudantia riuos; distillant per pectus aquae; frons hispida manat imbribus; in liquidos fontes se barba repectit. Palla graues humeros uelat, quam neuerat uxor 225 Ilia percurrens uitreas sub gurgite telas. Est in Romuleo procumbens insula Thybri, qua medius geminas interfluit alueus urbes discretas subeunte freto, pariterque minantes ardua turrigerae surgunt in culmina ripae. 230 Hic stetit et subitum prospexit ab aggere uotum: unanimes fratres iuncto stipante senatu ire forum strictasque procul radiare secures atque uno biiuges tolli de limine fasces. Obstupuit uisu suspensaque gaudia uocem 235 oppressam tenuere diu. Mox inchoat ore: 'Respice, si tales iactas aluisse fluentis, Eurota Spartane, tuis. Quid protulit aequum falsus olor, ualido quamuis decernere caestu nouerit et ratibus saeuas arcere procellas? 240 En noua Ledaeis suboles fulgentior astris, ecce mei ciues, quorum iam Signifer optat aduentum stellisque parat conuexa futuris. Iam per noctiuagos dominetur Olybrius axes pro Polluce rubens, pro Castore flamma Probini. 245 Ipsi uela regent, ipsis donantibus auras nauita tranquillo moderabitur aequore pinum. Nunc pateras libare deis, nunc soluere multo nectare corda libet. Niueos iam pandite coetus Naiades, totum uiolis praetexite fontem. [1,250] Mella ferant siluae; iam profluat ebrius amnis mutatis in uina uadis; iam sponte per agros sudent irriguae spirantia balsama uenae! Currat qui sociae roget in conuiuia mensae indigenas fluuios, Italis quicumque suberrant 255 montibus Alpinasque bibunt de more pruinas: Vulturnusque rapax et Nar uitiatus odoro sulphure tardatusque suis erroribus Ufens et Phaethonteae perpessus damna ruinae Eridanus flauaeque terens querceta Maricae 260 Liris et Oebaliae qui temperat arua Galaesus. semper honoratus nostris celebrabitur undis iste dies, semper dapibus recoletur opimis'. Sic ait et Nymphae patris praecepta secutae tecta parant epulis ostroque infecta corusco 265 umida gemmiferis inluxit regia mensis. O bene signatum fraterno nomine tempus, o consanguineis felix auctoribus annus, incipe quadrifidum Phoebi torquere laborem. Prima tibi procedat hiemps non frigore torpens, 270 non canas uestita niues, non aspera uentis, sed tepido calefacta Noto; uer inde serenum protinus et liquidi clementior aura Fauoni pratis te croceis pingat; te messibus aestas induat autumnusque madentibus ambiat uuis. 275 Omni nobilior lustro, tibi gloria soli contigit, exactum numquam memorata per aeuum, germanos habuisse duces; te cuncta loquetur tellus; te uariis scribent in floribus Horae, 279 longaque perpetui ducent in saecula fasti.