[22,0] ACTIONIS IN C- VERREM SECVNDAE.
LIBER SECVNDVS.

[22,1] I. (1) Multa mihi necessario, iudices, praetermittenda sunt, ut possim aliquo modo 
aliquando de his rebus quae meae fidei commissae sunt dicere. Recepi enim causam 
Siciliae: ea me ad hoc negotium prouincia attraxit. Ego tamen hoc onere suscepto 
et recepta causa Siciliensi amplexus animo sum aliquanto amplius. Suscepi enim 
causam totius ordinis, suscepi causam rei publicae, quod putabam tum denique 
recte iudicari posse si non modo reus improbus adduceretur, sed etiam diligens 
ac firmus accusator ad iudicium ueniret. 
(2) Quo mihi maturius ad Siciliae causam ueniendum est relictis ceteris eius 
furtis atque flagitiis, ut et uiribus quam integerrimis agere et ad dicendum 
temporis satis habere possim. Atque antequam de incommodis Siciliae dico, pauca 
mihi uidentur esse de prouinciae dignitate, uetustate, utilitate dicenda. Nam 
cum omnium sociorum prouinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum 
praecipue Siciliae, iudices, plurimis iustissimisque de causis, primum quod 
omnium nationum exterarum princeps Sicilia se ad amicitiam fidemque populi 
Romani adplicauit. Prima omnium, id quod ornamentum imperi est, prouincia est 
appellata; prima docuit maiores nostros quam praeclarum esset exteris gentibus 
imperare ; sola fuit ea fide beniuolentiaque erga populum Romanum ut ciuitates 
eius insulae, quae semel in amicitiam nostram uenissent, numquam postea 
deficerent, pleraeque autem et maxime inlustres in amicitia perpetuo manerent. 
(3) Itaque maioribus nostris in Africam ex hac prouincia gradus imperi factus 
est; neque enim tam facile opes Carthaginis tantae concidissent nisi illud et 
rei frumentariae subsidium et receptaculum classibus nostris pateret. 

[22,2] II. Quare P- Africanus Carthagine deleta Siculorum urbis signis monumentisque 
pulcherrimis exornauit, ut, quos uictoria populi Romani maxime laetari arbitrabatur, 
apud eos monumenta uictoriae plurima conlocaret. 
(4) Denique ille ipse M- Marcellus, cuius in Sicilia uirtutem hostes, 
misericordiam uicti, fidem ceteri Siculi perspexerunt, non solum sociis in eo 
bello consuluit, uerum etiam superatis hostibus temperauit. Vrbem pulcherrimam 
Syracusas,  - quae cum manu munitissima esset, tum loci natura terra ac mari 
clauderetur, - cum ui consilioque cepisset, non solum incolumem passus est esse, 
sed ita reliquit ornatam ut esset idem monumentum uictoriae, mansuetudinis, 
continentiae, cum homines uiderent et quid expugnasset et quibus pepercisset et 
quae reliquisset: tantum ille honorem habendum Siciliae putauit ut ne hostium 
quidem urbem ex sociorum insula tollendam arbitraretur. 
(5) Itaque ad omnis res sic illa prouincia semper usi sumus ut, quicquid ex sese 
posset efferre, id non apud nos nasci, sed domi nostrae conditum iam putaremus. 
Quando illa frumentum quod deberet non ad diem dedit? quando id quod opus esse 
putaret non ultro pollicita est? quando id quod imperaretur recusauit? Itaque 
ille M- Cato Sapiens cellam penariam rei publicae nostrae, nutricem plebis 
Romanae Siciliam nominabat. Nos uero experti sumus Italico maximo 
difficillimoque bello Siciliam nobis non pro penaria cella, sed pro aerario illo 
maiorum uetere ac referto fuisse ; nam sine ullo sumptu nostro, coriis, tunicis, 
frumentoque suppeditando, maximos exercitus nostros uestiuit, aluit, armauit. 

[22,3] III. (6) Quid? illa quae forsitan ne sentiamus quidem, iudices, quanta sunt! quod 
multis locupletioribus ciuibus utimur, quod habent propinquam fidelem 
fructuosamque prouinciam, quo facile excurrant, ubi libenter negotium gerant; 
quos illa partim mercibus suppeditandis cum quaestu compendioque dimittit, 
partim retinet, ut arare, ut pascere, ut negotiari libeat, ut denique sedes ac 
domicilium conlocare; quod commodum non mediocre rei publicae est, tantum ciuium 
numerum tam prope a domo tam bonis ftuctuosisque rebus detineri. 
(7) Et quoniam quasi quaedam praedia populi Romani sunt uectigalia nostra atque 
prouinciae, quem ad modum uos propinquis uestris praediis maxime delectamini, 
sic populo Romano iucunda suburbanitas est huiusce prouinciae. Iam uero hominum 
ipsorum, iudices, ea patientia uirtus frugalitasque est ut proxime ad nostram 
disciplinam illam ueterem, non ad hanc quae nunc increbruit uideantur accedere: 
nihil ceterorum simile Graecorum, nulla desidia, nulla luxuries, contra summus 
labor in publicis priuatisque rebus, summa parsimonia, summa diugentia. Sic 
porro nostros homines diligunt ut iis solis neque publicanus neque negotiator 
odio sit. 
(8) Magistratuum autem nostrorum iniurias ita multorum tulerunt ut numquam ante 
hoc tempus ad aram legum praesidiumque uestrum publico consilio confugerint, 
tametsi et illum annum pertulerant qui sic eos adflixerat ut salui esse non 
possent, nisi C- Marcellus quasi aliquo fato uenisset, ut bis ex eadem familia 
salus Siciliae constitueretur, et post M- Antoni infinitum illud imperium 
senserant. Sic a maioribus suis acceperant, tanta populi Romani in Siculos esse 
beneficia ut etiam iniurias nostrorum hominum perferendas putarent. 
(9) In neminem ciuitates ante hunc testimonium publice dixerunt; hunc denique 
ipsum pertulissent, si humano modo, si usitato more, si denique uno aliquo in 
genere peccasset. Sed cum perferre non possent luxuriem, crudelitatem, 
auaritiam, superbiam, cum omnia sua commoda, iura, beneficia senatus populique 
Romani unius scelere ac libidine perdidissent, hoc statuerunt, aut illius 
iniurias per uos ulcisci ac persequi, aut, si uobis indigni essent uisi quibus 
opem auxiliumque ferretis, urbis ac sedes suas relinquere, quandoquidem agros 
iam ante istius iniuriis exagitati reliquissent. 

[22,4] IV. (10) Hoc consilio ab L- Metello legationes uniuersae petiuerunt ut quam 
primum isti succederet, hoc animo totiens apud patronos de suis miseriis deplorarunt, 
hoc commoti dolore postulata consulibus, quae non postulata sed in istum crimina 
uiderentur esse, ediderunt. Fecerunt etiam ut me, cuius fidem continentiamque 
cognorant, prope de uitae meae statu dolore ac lacrimis suis deducerent ut ego 
istum accusarem, a quo mea longissime ratio uoluntasque abhorrebat ; quamquam in 
hac causa multo pluris partis mihi defensionis quam accusationis suscepisse uideor. 
(11) Postremo ex tota prouincia homines nobilissimi primique publice 
priuatirnque uenerunt, grauissima atque amplissima quaeque ciuitas 
uehementissime suas iniurias persecuta est. At quem ad modum, iudices, uenerunt? 
Videor enim mihi iam liberius apud uos pro Siculis loqui debere quam forsitan 
ipsi uelint: saluti potius eorum consulam quam uoluntati. Ecquem existimatis 
umquam ulla in prouincia reum absentem contra inquisitionem accusatoris tantis 
opibus, tanta cupiditate esse defensum? Quaestores utriusque prouineiae qui isto 
praetore fuerant cum fascibus mihi praesto fuerunt : 
(12) his porro qui successerunt, uehementer istius cupidi, liberaliter ex istius 
cibariis tractati, non minus acres contra me fuerunt. Videte quid potuerit qui 
quattuor in una prouincia quaestores studiosissimos defensores propugnatoresque 
habuerit, praetorem uero cohortemque o totam sic studiosam ut facile appareret 
non tam illis Siciliam, quam inanem offenderant, quam Verrem ipsum, qui plenus 
decesserat, prouinciam fuisse. Minari Siculis si decreuissent legationes quae 
contra istum dicerent rninari si qui essent profecti, aliis si laudarent 
benignissime promittere, grauissimos priuatarum rerum testis, quibus nos 
praesentibus denuntiauimus, eos ui custodiisque retinere. 

[22,5] V. (13) Quae cum omnia facta sint, tamen unam solam scitote esse ciuitatem 
Mamertinam quae publice legatos, qui istum laudarent miserit. Eius autem 
legationis principem ciuitatis nobilissimum ciuem, C- Heium, iuratum dicere 
audistis isti nauem onerariam maximam Messanae esse publice coactis operis 
aedificatam; idemque Mamertinorum legatus, istius laudator, non solum istum bona 
sua uerum etiam sacra deosque penatis a maioribus tradito ex aedibus suis 
eripuisse dixit. Praeclara laudatio, cum duabus in rebus legatorum una opera 
consumitur, in laudando atque repetendo! Atque ea ipsa ciuitas quo ratione isti 
amica sit, dicetur certo loco ; reperietis enim quae causae beniuolentiae 
Mamertinis erga istum sint, eas ipsas causas satis iustas esse damnationis. Alia 
ciuitas nulla, iudices, publico consilio laudat. 
(14) Vis illa summi imperi tantum potuit apud perpaucos homines, non ciuitates, 
ut aut leuissimi quidam ex miserrimis desertissimis que oppidis inuenirentur qui 
iniussu populi ac senatus proficiscerentur, aut ii qui contra istum legati 
decreti erant, et testimonium publicum mandataque acceperant, ui ac metu 
retinerentur. Quod ego in paucis tamen usu uenisse non moleste tuli, quo 
reliquae tot et tantae et tam graues ciuitates, tota denique Sicilia plus 
auctoritatis apud uos haberet, cum uideretis nulla ui retineri, nullo periculo 
prohiberi potuisse quo minus experirentur ecquid apud uos querimoniae ualerent 
antiquissimorum fidelissimorumque sociorum. 
(15) Nam quod fortasse non nemo uestrum audierit, istum a Syracusanis publice 
laudari, id tametsi priore actione ex Heraclii Syracusani testimonio cuius modi 
esset cognouistis, tamen uobis alio loco ut se tota res habeat, quod ad eam 
ciuitatem attineat, demonstrabitur. Intellegetis enim nullis hominibus quemquam 
tanto odio quanto istum Syracusanis et esse et fuisse. 

[22,6] VI. At enim istum Siculi soli persequuntur: ciues Romani qui negotiantur in Sicilia 
defendunt, diligunt, saluum esse cupiunt. Primum, si ita esset, tamen uos in hac quaestione 
de pecuniis repetundis, quae sociorum causa constituta est lege iudicioque sociali, 
sociorum querimonias audire oporteret. 
(16) Sed intellegere potuistis priore actione ciuis Romanos honestissimos ex 
Sicilia plurimis maximisque de rebus, et quas ipsi accepissent iniurias et quas 
scirent esse aliis factas, pro testimonio dicere. Ego hoc quod intellego, 
iudices, sic confirmo. Videor mihi gratum fecisse Siculis quod eorum iniurias 
meo labore, inimicitiis, periculo sim persecutus: non minus hoc gratum me 
nostris ciuibus intellego fecisse, qui hoc existimant, iuris libertatis rerum 
fortunarumque suarum salutem in istius damnatione consistere. 
(17) Quapropter de istius praetura Siciliensi non recuso quin ita me audiatis 
ut, si cuiquam generi hominum siue Siculorum siue nostrorum ciuium, si cuiquam 
ordini siue aratorum siue pecuariorum siue mercatorum probatus sit, si non horum 
omnium communis hostis praedoque fuerit, si cuiquam denique in re umquam ulla 
temperarit, ut uos quoque ei temperetis. Qui simul atque ei sorte prouincia 
Sicilia obuenit, statim Romae, ab urbe antequam proficiseeretur, quaerere ipse 
secum et agitare cum suis coepit quibusnam rebus in ea prouincia maximam uno 
anno pecuniam facere posset. Nolebat in agendo discere, - tametsi non prouinciae 
rudis erat et tiro: (sed Siciliae) paratus ad praedam meditatusque uenire cupiebat. 
(18) O praeclare coniectum a uulgo in illam prouinciam omen communis famae 
atque sermonis, cum ex nomine istius quid iste in prouincia facturus esset 
perridicule homines augurabantur ! Etenim quis dubitare posset, cum istius in 
quaestura fugam et furtum recognosceret, cum in legatione oppidorum fanorumque 
spoliationes cogitaret, cum uideret in foro latrocinia praeturae, qualis iste in 
quarto actu improbitatis futurus esset? 

[22,7] VII. Atque ut intellegatis eum Romae quaesisse non modo genera furandi, sed 
etiam nomina certissima, accipite argumentum quo facilius de singulari eius impudentia 
existimare possitis. 
(19) Quo die Siciliam attigit - uidete satisne paratus ex illo omine urbano ad 
euerrendam prouinciam uenerit, - statim Messana litteras Halaesam mittit (quas ego 
istum in Italia conscripsisse arbitror; nam simulatque e naui egressus est 
dedit), ´ Halaesinus ad se Dio continuo ueniret ; se de hereditate uelle 
cognoscere quae eius filio a propinquo homine, Apollodoro Laphirone, uenisset. 
(20) Ea erat, iudices, pergrandis pecunia. Hic est Dio, iudices, nunc beneficio 
Q- Metelli ciuis Romanus factus; de quo multis uiris primariis testibus 
multorumque tabulis uobis priore actione satis factum est, HS deciens numerata 
esse ut eam causam, qua ne tenuissima quidem dubitatio posset esse, isto 
cognoscente obtineret; praeterea greges nobilissimarum equarum abactos, argenti 
uestisque stragulae domi quod fuerit esse direptum; ita HS deciens Q- Dionem, 
quod hereditas ei uenisset, nullam aliam ob causam perdidisse. 
(21) Quid? haec hereditas quo praetore Dionis filio uenerat? Eodem quo Anniae, P- 
Anni senatoris filiae, eodem quo Liguri senatori, C- Sacerdote praetore. Quid? 
tum nemo molestus Dioni fuerat? Non plus quam Liguri Sacerdote praetore. Quid? 
tum ad Verrem quis detulit? Nemo; nisi forte existimatis ei quadruplatores ad 
fretum praesto fuisse. 

[22,8] VIII. Ad urbem cum esset, audiuit Dioni cuidam Siculo permagnam 
uenisse hereditatem; heredem statuas iussum esse in foro ponere; nisi posuisset, 
Veneri Erycinae esse multatum. Tametsi positae essent ex testamento, tamen 
putabat, quoniam Veneris nomen esset, causam calumniae se reperturum. 
(22) Itaque adponit qui petat Veneri Erycinae illam hereditatem. Non enim 
quaestor petit, ut est consuetudo, is qui Erycum montem obtinebat: petit Naeuius 
Turpio quidam, istius excursor et emissarius, homo omnium ex illo conuentu 
quadruplatorum deterrimus, C- Sacerdote praetore condemnatus iniuriarum; etenim 
erat eius modi causa ut ipse praetor, cum quaereret calumniatorem, paulo tamen 
consideratiorem reperire non posset. Per hunc hominem Veneri absoluit, sibi 
condemnat. Maluit uidelicet homines peccare quam deos: se potius a Dione quod 
non licebat, quam Venerem quod non debebatur auferre. 
(23) Quid ego hic nunc Sex- Pompei Chlori testimonium recitem, qui causam Dionis 
egit, qui omnibus rebus in terfuit, hominis honestissimi, tametsi ciuis Romanus 
uir tutis causa iam diu est, tamen omnium Siculorum primi ac nobilissimi? quid 
ipsius Q- Caecili Dionis, hominis probatissimi ac pudentissimi? quid L- Caecili, 
L- Liguris, T- Manili, L- Caleni? quorum omnium testimoniis de hac Dionis 
pecunia confirmatum est. Dixit hoc idem M- Lucullus, se de his Dionis incommodis 
pro hospitio quod sibi cum eo esset iam ante cognosse. 
(24) Quid? Lucullus, qui tum in Macedonia fuit, melius haec cognouit quam tu, 
Hortensi, qui Romae fuisti, ad quem Dio confugit, qui de Dionis iniuriis 
grauissime per litteras cum Verre questus es? Noua tibi haec sunt? inopinata? 
nunc primum hoc aures tuae crimen accipiunt? nihil ex Dione, nihil ex socru tua, 
femina primaria, Seruilia, uetere Dionis hospita, audisti? Nonne multa mei 
testes quae tu scis nesciunt? nonne te mihi testem in hoc crimine eripuit non 
istius innocentia, sed legis exceptio? Recita. TESTIMONIA LUCULLI, CHLORI, DIONIS. 

[22,9] IX. Satisne uobis magnam pecuniam Venerius homo, qui e Chelidonis sinu in 
prouinciam profectus esset, Veneris nomine quaesisse uidetur? 
(25) Accipite aliam in minore pecunia non minus impudentem calumniam. Sosippus 
et Philocrates fratres sunt Agyrinenses. Horum pater abhinc duo et xx annos est 
mortuus; in cuius testamento, quodam loco si commissum quid esset, multa erat 
Veneri. Ipso uicesimo anno, cum tot interea praetores, tot quaestores, tot 
calumnia totes in prouincia fuissent, hereditas ab his Veneris nomine petita 
est. Causam Verres cognoscit, pecuniam per Volcatium accipit, fere ad HS cccc 
milia, a duobus fratribus. Multorum testimonia audistis antea. Vicerunt 
Agyrinenses fratres ita ut egentes inanesque discederent. 

[22,10] X. (26) At enim ad Verrem pecunia ista non peruenit. Quae ista defensio est? 
utrum adseueratur in hoc an temptatur? mihi enim res noua est. Verres calumniatores 
adponebat, Verres adesse iubebat, Verres cognoscebat, Verres iudicabat; pecuniae 
maximae dabantur; qui dabant causas obtinebant. Tu mihi ita defendas, "Non est 
ista Verri numerata pecunia"? Adiuuo te; mei quoque testes idem dicunt; Volcatio 
dicunt sese dedisse. Quae uis erat in Volcatio tanta ut HS CCCC milia duobus 
hominibus auferret? Ecquis Volcatio, si sua sponte uenisset, unam libellam 
dedisset? Veniat nunc, experiatur: tecto recipiet nemo. At ego amplius dico: HS 
quadringentiens cepisse te arguo contra leges; nego tibi ipsi ullum nummum esse 
numeratum; sed cum ob tua decreta, ob edicta, ob imperia, ob iudicia pecuniae 
dabantur, non erat quaerendum cuius manu numerarentur, sed cuius iniuria cogerentur. 
(27) Comites illi tui delecti manus erant tuae; praefecti, scribae, accensi, 
medici, haruspices, praecones manus erant tuae; ut quisque te maxime cognatione 
adfinitate necessitudine aliqua attingebat, ita maxime manus tua putabatur; 
cohors tota illa, quae plus mali Siciliae dedit quam si centum cohortes 
fugitiuorum fuis sent, tua manus sine controuersia fuit. Quicquid ab horum 
quopiam captum est, id non modo tibi datum, sed tua manu numeratum iudicari 
necesse est. Nam si hanc defensionem probabitis, "Non accepit ipse", licet omnia 
de pecuniis repetundis iudicia tollatis. Nemo umquam reus tam nocens adducetur 
qui ista defensione non possit uti; etenim cum Verres utatur, quis erit umquam 
posthac reus tam perditus qui non ad Q- Muci innocentiam referatur, si cum isto 
conferatur? Neque nunc tam isti mihi Verrem defendere uidentur quam in Verre 
defensionis temptare rationem. 
(28) Qua de re, iudices, magnopere uobis prouidendum est: pertinet hoc ad summam 
rem publicam et ad existimationem ordinis nostri salutemque sociorum. Si enim 
innocentes existimari uolumus, non solum nos, sed etiam nostros comites 
praestare debemus. 

[22,11] XI. Primum omnium opera danda est ut eos nobiscum educamus qui 
nostrae famae capitique consulant; deinde, si in hominibus eligendis nos spes 
amicitiae fefellerit, ut uindicemus, mis sos faciamus, semper ita uiuamus ut 
rationem reddendam nobis arbitremur. Africani est hoc, hominis liberalissimi  -  
uerum tamen ea liberalitas est probanda quae sine pe riculo existimationis est, 
ut in illo fuit: 
(29) cum ab eo quidam uetus adsectator et ex numero amicorum non im petraret uti 
se praefectum in Africam duceret, et id ferret moleste, "Noli", inquit, "mirari 
si tu hoc a me non impetras. Ego iam pridem ab eo cui meam existimationem caram 
fore arbitror peto ut mecum praefectus proficiscatur, et adhuc impetrare non 
possum." Etenim re uera multo magis est petendum ab hominibus, si salui et 
honesti esse uolumus, ut eant nobiscum in prouinciam, quam in benefici loco 
deferendum. Sed tu cum et tuos amicos in prouinciam quasi in praedam inuitabas 
et cum iis ac per eos praedabare et eos in contione anulis aureis donabas, non 
statuebas tibi non solum de tuis, sed etiam de illorum factis rationem esse 
reddendam? 
(30) Cum hos sibi quaestus constituisset magnos atque uberes ex his causis quas 
ipse instituerat cum consilio, hoc est cum sua cohorte, cognoscere, tum illud 
infinitum genus inuenerat ad innumerabilem pecuniam corripiendam. 

[22,12] XII. Dubium nemini est quin omnes omnium pecuniae positae sint in corum potestate 
qui iudicia dant, et eorum qui iudicant, quin nemo uestrum possit aedis suas, nemo fundum, 
nemo bona patria obtinere, si, cum haec a quopiam uestrum petita sint, praetor 
improbus, cui nemo intercedere possit, det quem uelit iudicem, iudex nequam et 
leuis quod praetor iusserit iudicet. 
(31) Si uero illud quoque accedit, ut praetor in ea uerba iudicium det ut uel L- 
Octauius Balbus iudex, homo et iuris et offici peritissimus, non possit aliter 
iudicare  -  si iudicium sit eius modi: L- OCTAVIUS IUDEX ESTO. SI PARET FUNDUM 
CAPENATEM, QUO DE AGITUR, EX IURE QUIRITIUM P- SERVILI ESSE, NEQUE IS 
FUNDUS Q- CATULO RESTITUETUR, non necesse erit L- Octauio iudici cogere, P- Seruilium 
Q. Catulo fundum restituere, aut condemnare eum quem non oporteat? Eius modi totum 
ius praetorium, omnis res iudiciaria fuit in Sicilia per triennium Verre 
praetore. Decreta eius modi, SI NON ACCIPIT QUOD TE DEBERE DICIS, ACCUSES; SI 
PETIT, DUCAS: C- Fuficium duci iussit petitorem, L- Suetium, L- Racilium. 
Iudicia eius modi: qui ciues Romani erant iudicabant si Siculi essent, cum 
Siculos eorum legibus dari oporteret, qui Siculi, si ciues Romani essent. 
(32) Verum ut totum genus amplectamini iudiciorum, prius iura Siculorum, deinde 
istius instituta cognoscite. 

[22,13] XIII. Siculi hoc iure sunt ut, quod ciuis cum ciue agat, 
domi certet suis legibus, quod Siculus cum Siculo non eiusdem ciuitatis, ut de 
eo practor iudices ex P- Rupili decreto, quod is de decem legatorum sententia 
statuit, quam illi legem Rupiliam uocant, sortiatur. Quod priuatus a populo 
petit aut populus a priuato, senatus ex aliqua ciuitate qui iudicet datur, cum 
alternae ciuitates reiectae sunt; quod ciuis Romanus a Siculo petit, Siculus 
iudex, quod Siculus a ciui Romano, ciuis Romanus datur; ceterarum rerum selecti 
iudices ex conuentu ciuium Romanorum proponi solent. Inter aratores et decumanos 
lege frumentaria, quam Hieronicam appellant, iudicia fiunt. 
(33) Haec omnia isto praetore non modo perturbata, sed plane et Siculis et 
ciuibus Romanis erepta sunt. Primum suae leges: quod ciuis cum ciui ageret, aut 
eum iudicem quem commodum erat  -  praeconem, haruspicem, medicum suum  -  dabat, 
aut si legibus erat iudicium constitutum et ad ciuem suum iudicem uenerant, 
libere ciui iudicare non licebat. Edictum enim hominis cognoscite, quo edicto 
omnia iudicia redegerat in suam potestatem, SI QUI PERPERAM IUDICASSET, SE 
COGNITURUM; CUM COGNOSSET, ANIMADVERSUM- Idque cum faciebat, nemo 
dubitabat quin, cum iudex alium de suo iudicio putaret iudicaturum seque in eo capitis 
periculum aditurum, uoluntatem spectaret eius quem statim de capite suo putaret 
iudicaturum. 
(34) Selecti ex conuentu aut propositi ex negotiatoribus iudices nulli: haec 
copia, quam dico, iudicum cohors non Q- Scaeuolae, qui tamen de cohorte sua dare 
non solebat, sed C- Verris. Cuius modi cohortem putatis hoc principe fuisse? 
Sicubi uidetis edictum, SI QUI PERPERAM IUDICARIT SENATUS, eum quoque ostendam, 
si quando sit datus, coactu istius quod non senserit iudicasse. Ex lege Rupilia 
sortitio nulla, nisi cum nihil intererat istius; lege Hieronica iudicia 
plurimarum controuersiarum sublata uno nomine omnia; de conuentu ac 
negotiatoribus nulli iudices. Quantam potestatem habuerit uidetis, quas res 
gesserit cognoscite. 

[22,14] XIV. (35) Heraclius est Hieronis filius Syracusanus, homo in primis domi suae 
nobilis et ante hunc praetorem uel pecuniosissimus Syracusanorum, nunc nulla alia 
calamitate nisi istius auaritia atque iniuria pauperrimus. Huic hereditas ad HS 
facile triciens uenit testamento propinqui sui Heraclii, plena domus caelati 
argenti optimi multaeque stragulae uestis pretiosorumque mancipiorum; quibus in 
rebus istius cupiditates et insanias quis ignorat? Erat in sermone res, magnam 
Heraclio pecuniam relictam; non solum Heraclium diuitem, sed etiam ornatum 
supellectile, argento, ueste, mancipiis futurum. 
(36) Audit haec etiam Verres, et primo illo suo leniore artificio Heraclium 
adgredi conatur, ut eum roget inspicienda, quae non reddat. Deinde a quibusdam 
Syracusanis admonetur  -  hi autem quidam erant adfines istius, quorum iste uxores 
numquam alienas existimauit, Cleomenes et Aeschrio, qui quantum apud istum et 
quam turpi de causa potuerint ex reliquis criminibus intellegetis: hi, ut dico, 
hominem admonent rem esse praeclaram, domum refertam omnibus rebus, ipsum autem 
Heraclium hominem esse maiorem natu, non promptissimum; eum praeter Marcellos 
patronum, quem suo iure adire aut appellare posset, habere neminem; esse in eo 
testamento quo ille heres esset scriptus, ut statuas in palaestra deberet 
ponere. "Faciemus ut palaestritae negent ex testamento esse positas, petant 
hereditatem, quod eam palaestrae commissam esse dicant." 
(37) Placuit ratio Verri; nam hoc animo prouidebat, cum tanta hereditas in 
controuersiam uenisset iudicioque peteretur, fieri non posse ut sine praeda ipse 
discederet. Adprobat consilium; auctor est ut quam primum agere incipiant, 
hominemque id aetatis minime litigiosum quam tumultuosissime adoriantur. 


[22,15] XV. Scribitur Heraclio dica. Primo mirantur omnes improbitatem calumniae; 
deinde qui istum nossent partim suspicabantur, partim plane uidebant adiectum esse 
oculum hereditati. Interea dies aduenit quo die sese ex instituto ac lege Rupilia dicas 
sortiturum Syracusis iste edixerat. Paratus ad hanc dicam sortiendam uenerat. 
Tum eum docet Heraclius non posse eo die sortiri, quod lex Rupilia uetaret 
diebus XXX sortiri dicam quibus scripta esset. Dies XXX nondum fuerant. Sperabat 
Heraclius, si illum diem effugisset, ante alteram sortitionem Q- Arrium, quem 
prouincia tum maxime exspectabat, successurum. 
(38) Iste omnibus dicis diem distulit, et eam diem constituit ut hanc Heraclii 
dicam sortiri post dies triginta ex lege posset. Posteaquam ea dies uenit, iste 
incipit simulare se uelle sortiri. Heraclius cum aduocatis adit et postulat ut 
sibi cum palaestritis, hoc est cum populo Syracusano, aequo iure disceptare 
liceat. Aduersarii postulant ut in eam rem iudices dentur, ex iis ciuitatibus 
quae in id forum conuenirent electi, qui Verri uiderentur: Heraclius contra, ut 
iudices ex lege Rupilia dentur, ut ab institutis superiorum, ab auctoritate 
senatus, ab iure omnium Siculorum ne recedatur. 

[22,16] XVI. (39) Quid ego istius in iure dicundo libidinem et scelera demonstrem? 
quis uestrum non in urbana iuris dictione cognouit? quis umquam isto praetore 
Chelidone inuita lege agere potuit? Non istum, ut non neminem, prouincia 
corrupit; idem fuit qui Romae. Cum id quod omnes intellegebant diceret 
Heraclius, ius esse certum Siculis inter se quo iure certarent, legem esse 
Rupiliam quam P- Rupilius consul de decem legatorum sententia dedisset, hanc 
omnis semper in Sicilia consules praetoresque seruasse, negauit se e lege 
Rupilia sortiturum: quinque iudices, quos commodum ipsi fuit, dedit. 
(40) Quid hoc homine facias? quod supplicium dignum libidine eius inuenias? 
Praescriptum tibi cum esset, homo deterrime et impudentissime, quem ad modum 
iudices inter Siculos dares, cum imperatoris populi Romani auctoritas, legatorum 
decem, summorum hominum, dignitas, senatus consultum intercederet, quo senatus 
consulto P- Rupilius de decem legatorum sententia leges in Sicilia constituerat, 
cum omnes ante te praetorem Rupilias leges et in ceteris rebus et in iudiciis 
maxime seruassent, tu ausus es pro nihilo prae tua praeda tot res sanctissimas 
ducere? tibi nulla lex fuit, nulla religio, nullus existimationis pudor, nullus 
iudici metus? nullius apud te grauis auctoritas, nullum exemplum quod sequi uelles? 
(41) Verum, ut institui dicere, quinque iudicibus nulla lege, nullo instituto, 
nulla reiectione, nulla sorte ex libidine istius datis, non qui causam 
cognoscerent, sed qui quod imperatum esset iudicarent, eo die nihil actum est; 
adesse iubentur postridie. 

[22,17] XVII. Heraclius interea, cum omnis insidias fortunis suis a 
praetore fleri uideret, capit consilium de amicorum et propinquorum sententia 
non adesse ad iudicium; itaque illa nocte Syracusis profugit. Iste postridie 
mane, cum multo maturius quam umquam antea surrexisset, iudices citari iubet. 
Ubi comperit Heraclium non adesse, cogere incipit eos ut absentem Heraclium 
condemnent. Illi eum commonefaciunt ut, si sibi uideatur, utatur instituto suo 
nec cogat ante horam decimam de absente secundum praesentem iudicare: impetrant. 
(42) Interea sane perturbatus et ipse et eius amici et consiliarii moleste ferre 
coeperunt Heraclium profugisse; putabant absentis damnationem, praesertim tantae 
pecuniae, multo inuidiosiorem fore quam si praesens damnatus esset. Eo accedebat 
quod iudices e lege Rupilia dati non erant; multo etiam rem turpiorem fore et 
iniquiorem uisum iri intellegebant. Itaque hoc dum corrigere uult, apertior eius 
cupiditas improbitasque facta est. Nam illis quinque iudicibus uti se negat; 
iubet, id quod initio lege Rupilia fieri oportuerat, citari Heraclium et eos qui 
dicam scripserant; ait se iudices ex lege uelle sortiri. Quod ab eo pridie, cum 
multis lacrimis cum oraret atque obsecraret, Heraclius impetrare non potuerat, 
id ei postridie uenit in mentem, ex lege Rupilia sortiri dicas oportere. Educit 
ex urna tris; bis ut absentem Heraclium condemnent imperat; itaque condemnant. 
(43) Quae, malum, ista fuit amentia! Ecquando te rationem factorum tuorum 
redditurum putasti? ecquando his de rebus talis uiros audituros existimasti? 
Petatur hereditas ea, quae nulla debetur, in praedam praetoris? interponatur 
nomen ciuitatis? imponatur honestae ciuitati turpissima persona calumniae? neque 
hoc solum, sed ita res agatur ut ne simulatio quidem aequitatis ulla adhibeatur? 
Nam, per deos immortalis, quid interest utrum praetor imperet uique cogat 
aliquem de suis bonis omnibus decedere, an huiusce modi iudicium det, quo 
iudicio indicta causa fortunis omnibus euerti necesse sit? 

[22,18] XVIII. (44) Profecto enim negare non potes te ex lege Rupilia sortiri iudices 
debuisse, cum praesertim Heraclius id postularet. Sin illud dicis, te Heraclii uoluntate 
ab lege recessisse, ipse te impedies, ipse tua defensione implicabere; quare 
enim primum ille adesse noluit, cum ex eo numero iudices haberet quos 
postularat? deinde tu cur post illius fugam iudices alios sortitus es, si eos 
qui erant antea dati utriusque dederas uoluntate? Deinde ceteras dicas omnis 
illo foro M- Postumius quaestor sortitus est: hanc solam tu illo conuentu 
reperiere sortitus. 
(45) Ergo, inquiet aliquis, donauit populo Syracusano illam hereditatem. Primum, 
si id confiteri uelim, tamen istum condemnetis necesse est; neque enim permissum 
est ut impune nobis liceat, quod alicui eripuerimus, id alteri tradere. Verum ex 
ista reperietis hereditate ita istum praedarum ut perpauca occulte fecerit; 
populum Syracusanum in maximam inuidiam sua infamia, alieno praemio peruenisse, 
paucos Syracusanos  -  eos qui nunc se publice laudationis causa uenisse dicunt  -  
et tunc participes praedae fuisse et nunc non ad istius laudationem, sed ad 
communem litium aestimationem uenisse. Posteaquam damnatus est absens, non solum 
illius hereditatis de qua ambigebatur, quae erat HS triciens, sed omnium bonorum 
paternorum ipsius Heraclii, quae non minor erat pecunia, palaestrae 
Syracusanorum, hoc est Syracusanis, possessio traditur. 
(46) Quae est ista praetura? Eripis hereditatem quae uenerat a propinquo, 
uenerat testamento, uenerat legibus; quae bona is qui testamentum fecerat huic 
Heraclio, aliquanto ante quam est mortuus, omnia utenda ac possidenda 
tradiderat, cuius hereditatis, cum ille aliquanto ante te praetorem esset 
mortuus, controuersia fuerat nulla, mentionem fecerat nemo. 

[22,19] XIX. Verum esto. Eripe hereditatem propinquis, da palaestritis, praedare 
in bonis alienis nomine ciuitatis, euerte leges, testamenta, uoluntates mortuorum, iura 
uiuorum: num etiam patriis Heraclium bonis exturbare oportuit? Qui simul ac profugit, 
quam impudenter, quam palam, quam acerbe, di immortales, illa bona direpta sunt! quam 
illa res calamitosa Heraclio, quaestuosa Verri, turpis Syracusanis, miseranda 
omnibus uidebatur! Nam illud quidem statim curatur, ut quicquid caelati argenti 
fuit in illis bonis ad istum deferatur, quicquid Corinthiorum uasorum, stragulae 
uestis: haec nemo dubitabat quin non modo ex illa domo capta et oppressa, uerum 
ex tota prouincia ad istum comportari necesse esset. Mancipia quae uoluit 
abduxit, alia diuisit; auctio facta est, in qua cohors istius inuicta dominata est. 
(47) Verum illud est praeclarum. Syracusani qui praefuerant his Heraclii bonis 
uerbo redigendis, re dispertiendis, reddebant eorum negotiorum rationem in 
senatu; dicebant scyphorum paria complura, hydrias argenteas pretiosas, uestem 
stragulam multam, mancipia pretiosa data esse Verri; dicebant quantum cuique 
eius iussu nummorum esset datum. Gemebant Syracusani, sed tamen patiebantur. 
Repente recitatur uno nomine HS CCC iussu praetoris data esse. Fit maximus 
clamor omnium, non modo optimi cuiusque neque eorum quibus indignum semper uisum 
erat bona priuati populi nomine per summam iniuriam erepta, uerum etiam ipsi 
illi auctores iniuriae et ex aliqua particula socii praedae ac rapinarum clamare 
coeperunt sibi ut haberet hereditatem. Tantus in curia clamor factus est ut 
populus concurreret. 

[22,20] XX. (48) Res ab omni conuentu cognita celeriter isti domum nuntiatur. Homo 
inimicus iis qui recitassent, hostis omnibus qui acclamassent, exarsit iracundia ac 
stomacho; uerum tamen fuit tum sui dissimilis. Nostis os hominis, nostis 
audaciam; tamen tum rumore populi et clamore et manifesto furto grandis pecuniae 
perturbatus est. Ubi se collegit, uocat ad se Syracusanos; qui non posset negare 
ab illis pecuniam datam, non quaesiuit procul alicunde (neque enim probaret), 
sed proximum, paene alterum filium, quem illam pecuniam diceret abstuiisse; 
ostendit se reddere coacturum. Qui posteaquam id audiuit, habuit et dignitatis 
et aetatis et nobilitatis suae rationem; uerba apud senatum fecit, docuit ad se 
nihil pertinere; de isto, id quod omnes uidebant, ne ille quidem obscure locutus 
est. Itaque illi Syracusani statuam postea statuerunt, et is, ut primum potuit, 
istum reliquit de prouinciaque decessit. 
(49) Et tamen aiunt eum queri solere non numquam se miserum quod non suis, sed 
suorum peccatis et criminibus prematur. Triennium prouinciam obtinuisti; gener, 
lectus adulescens, unum annum tecum fuit; sodales, uiri fortes, legati tui primo 
anno te reliquerunt; unus legatus P- Tadius qui erat reliquus non ita tecum 
multum fuit; qui si semper una fuisset, tamen summa cura cum tuae, tum multo 
etiam magis suae famae pepercisset. Quid est quod tu alios accuses? quid est 
quam ob rem putes te tuam culpam non modo deriuare in aliquem, sed communicare 
cum altero posse? 
(50) Numerantur illa HS CCC Syracusanis. Ea quem ad modum ad istum postea per 
pseudothyrum reuertantur, tabulis uobis testibusque, iudices, planum faciam. 

[22,21] XXI. Ex hac iniquitate istius et improbitate, iudices, quod praeda ex illis bonis 
ad multos Syracusanos inuito populo senatuque Syracusano uenerat, et illa scelera 
quae per Theomnastum et Aeschrionem et Dionysodorum et Cleomenem inuitissima 
ciuitate illa facta sunt: primum ut urbs tota spoliaretur, qua de re alius mihi 
locus ad dicendum est constitutus; ut omnia signa iste per eos homines quos 
nominaui, omne ebur ex aedibus sacris, omnis undique tabulas pictas, deorum 
denique simulacra quae uellet auferret; deinde ut in curia Syracusis, quem locum 
illi "bouleuterion" nomine appellant, honestissimo loco et apud illos 
clarissimo, ubi illius ipsius M- Marcelli  -  qui eum Syracusanis locum, quem 
eripere belli ac uictoriae lege posset, conseruauit et reddidit  -  statua ex aere 
facta est, ibi inauratam istius et alteram filio statuam ponerent, ut dum istius 
hominis memoria maneret senatus Syracusanus sine lacrimis et gemitu in curia 
esse non posset. 
(51) Per eosdem istius furtorum iniuriarum uxorumque socios istius imperio 
Syracusis Marcellia tolluntur maximo gemitu luctuque ciuitatis, quem illi diem 
festum cum recentibus beneficiis C- Marcelli debitum reddebant, tum generi 
nomini familiae Marcellorum maxima uoluntate tribuebant. Mithridates in Asia, 
cum eam prouinciam totam occupasset, Mucia non sustulit. Hostis, et hostis in 
ceteris rebus nimis ferus et immanis, tamen honorem hominis deorum religione 
consecratum uiolare noluit: tu Syracusanos unum diem festum Marcellis impertire 
noluisti, per quos illi adepti sunt ut ceteros dies festos agitare possent? 
(52) At uero praeclarum diem illis reposuisti Verria ut agerent, et ut ad eum 
diem quae sacris epulisque opus essent in compluris annos locarentur! iam in 
tanta istius impudentia remittendum aliquid uidetur, ne omnia contendamus, ne 
omnia cum dolore agere uideamur. Nam me dies uox latera deficiant, si hoc nunc 
uociferari uelim, quam miserum indignumque sit istius nomine apud eos diem 
festum esse qui se istius opera funditus exstinctos esse arbitrentur. Verria 
praeclara! quo accessisti, quaeso, quo non attuleris tecum istum diem? Etenim 
quam tu domum, quam urbem adisti, quod fanum denique, quod non euersum atque 
extersum reliqueris? Quare appellentur sane ista Verria, quae non ex nomine sed 
ex manibus naturaque tua constituta esse uideantur. 

[22,22] XXII. (53) Quam facile serpat iniuria et peccandi consuetudo, quam non facile 
reprimatur, uidete, iudices. Bidis oppidum est tenue sane, non longe a 
Syracusis. Hic longe primus ciuitatis est Epicrates quidam. Huic hereditas HS 
quingentorum milium uenerat a muliere quadam propinqua, atque ita propinqua ut, 
ea etiamsi intestata esset mortua, Epicratem Bidinorum legibus heredem esse 
oporteret. Recens erant illa res quam ante demonstraui, de Heraclio Syracusano, 
qui bona non perdidisset nisi ei uenisset hereditas. Huic quoque Epicrati 
uenerat, ut dixi, hereditas. 
(54) Cogitare coeperunt eius inimici nihilo minus eodem praetore hunc euerti 
bonis posse quo Heraclius esset euersus. Rem occulte instituunt; ad Verrem per 
eius interpretes deferunt. Ita causa componitur ut item palaestritae Bidini 
peterent ab Epicrate hereditatem, quem ad modum palaestritae Syracusani ab 
Heraclio petiuissent. Numquam uos praetorem tam palaestricum uidistis; uerum ita 
palaestritas defendebat ut ab illis ipse unctior abiret. Qui statim, quo quid 
praesens esset, iubet cuidam amicorum suorum numerari HS LXXX. 
(55) Res occultari satis non potuit; per quendam eorum qui interfuerant fit 
Epicrates certior. Primo contemnere et neglegere coepit, quod causa prorsus quod 
disputari posset nihil habebat. Deinde cum de Heraclio cogitaret et istius 
libidinem nosset, commodissimum putauit esse de prouincia clam abire; itaque 
fecit; profectus est Regium. 

[22,23] XXIII. Quod ubi auditum est, aestuare illi qui pecuniam dederant, 
putare nihil agi posse absente Epicrate; nam Heraclius tamen adfuerat, 
cum primo sunt dati iudices; de hoc qui, antequam aditum in ius esset, antequam 
mentio denique controuersiae facta esset ulla, discessisset, putabant nihil agi 
posse. Homines Regium proficiscuntur; Epicratem conueniunt; demonstrant, id quod 
ille sciebat, se HS LXXX dedisse; rogant eum ut sibi id quod ab ipsis abisset 
pecuniae curet, ab sese caueat quem ad modum uelit, de illa hereditate cum 
Epicrate neminem esse acturum. 
(56) Epicrates homines multis uerbis ab se male acceptos dimittit; redeunt illi 
Regio Syracusas, queri cum multis, ut fit, incipiunt se HS LXXX nummum frustra 
dedisse. Res percrebruit et in ore atque sermone omnium coepit esse. Verres 
refert illam suam Syrcusanam; ait se uelle de illis HS LXXX cognoscere; aduocat 
multos. Dicunt Bidini Volcatio se dedisse; illud non addunt, "iussu istius". 
Volcatium uocat, pecuniam referri imperat. Volcatius animo aequissimo nummos 
adfert, qui nihil amitteret, reddit inspectantibus multis: Bidini nummos auferunt. 
(57) Dicet aliquis, "Quid ergo in hoc Verrem reprehendis, qui non modo ipse fur 
non est, sed ne alium quidem passus est esse?" Attendite; iam intellegetis hanc 
pecuniam, quae uia modo uisa est exire ab isto, eodem semita reuerrisse. Quid 
enim debuit praetor facere, cum consilio re cognita cum comperisset suum comitem 
iuris decreti iudici corrumpendi causa  -  qua in re ipsius practoris caput 
existimatioque ageretur  -  pecuniam accepisse, Bidinos autem pecuniam contra 
praetoris famam ac fortunas dedisse? non et in eum qui accepisset 
animaduertisset et in eos qui dedissent? Tu, qui institueras in eos 
animaduertere qui perperam iudicassent  -  quod saepe per imprudentiam fit  - , hos 
pateris impune discedere qui ob tuum decretum, ob tuum iudicium pecuniam aut 
dandam aut accipiendam putarant? 
(58) Volcatius idem apud te postea fuit, eques Romanus, tanta accepta ignominia. 


[22,24] XXIV. Nam quid est turpius ingenuo, quid minus libero dignum quam in conuentu 
maximo cogi a magistratu furtum reddere? qui si eo animo esset quo non modo eques 
Romanus, sed quiuis liber debet esse, aspicere te postea non potuisset; 
inimicus, hostis esset tanta contumelia accepta, nisi tecum tum conlusisset et 
tuae potius existimationi seruisset quam suae. Qui quam tibi amicus non modo tum 
fuerit quam diu tecum in prouincia fuit, uerum etiam nunc sit cum iam a ceteris 
amicis relictus es, et tu intellegis et nos existimare possumus. An hoc soium 
argumentum est nihil isto imprudente factum, quod Volcatius ei non succensuit? 
quod iste neque in Volcatium neque in Bidinos animaduertit? 
(59) Est magnum argumentum, uerum illud maximum, quod illis ipsis Bidinis, 
quibus iste iratus esse debuit, a quibus comperit, quod iure agere cum Epicrate 
nihil possent, etiamsi adesset, idcirco suum decretum pecunia esse temptatum: 
iis, inquam, ipsis non modo illam hereditatem quae Epicrati uenerat, sed, ut in 
Heraclio Syracusano, item in hoc  -  paulo etiam atrocius, quod Epicrates 
appellatus omnino non erat  -  bona patria fortunasque eius Bidinis tradidit. 
Ostendit enim nouo modo, si quis quid de absente peteret, se auditurum. Adeunt 
Bidini, petunt hereditatem; procuratores postulant ut se ad leges suas reiciat 
aut ex lege Rupilia dicam scribi iubeat. Aduersarii non audebant contra dicere: 
exitus nullus reperiebatur. Insimulant hominem fraudandi causa discessisse; 
postulant ut bona possidere iubeat. 
(60) Debebat Epicrates nummum nullum nemini; amici, si quis quid peteret, 
iudicio se passuros, iudicatum solui satis daturos esse dicebant. 

[22,25] XXV. Cum omnia consilia frigerent, admonitu istius insimulare coeperunt 
Epicratem litteras publicas corrupisse, a qua suspicione ille aberat plurimum: actionem 
eius rei postulant. Amici recusare ne quod iudicium neue ipsius cognitio illo absente de 
existimatione eius constitueretur, et simul illud idem postulare non desistebant 
ut se ad leges suas reiceret. 
(61) Iste amplam nactus, ubi uidet esse aliquid quod amici absente Epicrate 
nollent defendere, adseuerat se eius rei in primis actionem daturum. Cum omnes 
perspicerent ad istum non modo illos nummos qui per simulationem ab isto 
exierant reuertisse, sed multo etiam pluris eum postea nummos abstulisse, amici 
Epicratem defendere destiterunt, iste Epicratis bona Bidinos omnia possidere et 
sibi habere iussit. Ad illa HS D hereditaria accessit ipsius antiqua HS 
quindeciens pecunia. Utrum res ab initio ita ducta est an ad extremum ita 
perducta, an ita parua est pecunia, an is homo Verres ut haec quae dixi gratiis 
facta esse uideantur? 
(62) Hic nunc de miseria Siculorum, iudices, audite. et Heraclius ille 
Syracusanus et hic Bidinus Epicrates expulsi bonis omnibus Romam uenerunt; 
sordidati, maxima barba et capillo, Romae biennium prope fuerunt, quoad L- 
Metellus in prouinciam profectus est. Tum isti bene commendati cum Metello una 
proficiscuntur. Metellus, simul ac uenit Syracusas, utrumque rescidit, et de 
Epicrate et de Heraclio. In utriusque bonis nihil erat quod restitui posset, 
nisi si quid moueri loco non potuerat. 

[22,26] XXVI. (63) Fecerat haec egregie primo aduentu Metellus, ut omnis istius iniurias, 
quas modo posset, rescinderet et inritas faceret. Quod Heraclium restitui iusserat ac 
non restituebatur, quisquis erat eductus senator Syracusanus ab Heraclio, duci 
iubebat; itaque permulti ducti sunt. Epicrates quidem continuo est restitutus. 
Alia iudicia Lilybaei, alia Agrigenti, alia Panhormi restituta sunt. Census qui 
isto praetore sunt habiti non seruaturum se Metellus ostenderat; decumas quas 
iste contra legem Hieronicam uendiderat sese uenditurum Hieronica lege edixerat. 
Omnia erant Metelli eius modi ut non tam suam praeturam gerere quam istius 
praeturam retexere uideretur. 
(64) Simul atque ego in Siciliam ueni, mutatus est. Venerat ad eum illo biduo 
Laetilius quidam, homo non alienus a litteris; itaque eo iste tabellario semper 
usus est. Is epistulas compluris attulerat, in his unam domo quae totum mutarat 
hominem. Repente coepit dicere se omnia Verris causa uelle; sibi cum eo 
amicitiam cognationemque esse. Mirabantur omnes hoc ei tum denique in mentem 
uenisse, posteaquam tam multis eum factis decretisque iugulasset. Erant qui 
putarent Laetilium legatum a Verre uenisse, qui gratiam amicitiam cognationemque 
commemoraret. Ex illo tempore a ciuitatibus laudationes petere, testis non solum 
deterrere uerbis, sed etiam ui retinere coepit. Quod nisi ego meo aduentu illius 
conatus aliquantum repressissem, et apud Siculos non Metelli, sed Glabrionis 
litteris ac lege pugnassem, tam multos testis huc euocare non potuissem. 

[22,27] XXVII. (65) Verum, quod institui dicere, miserias cognoscite Siculorum. Heraclius 
ille et Epicrates longe mihi obuiam cum suis omnibus processerunt, uenienti Syracusas 
egerunt gratias flentes, Romam mecum decedere cupiuerunt. Quod erant oppida mihi 
complura etiam reliqua quae adire uellem, constitui cum hominibus quo die mihi 
Messanae praesto essent. Eo mihi nuntium miserunt se a praetore retineri. Quibus 
ego testimonium denuntiaui, quorum edidi nomina Metello, cupidissimi ueniendi, 
maximis iniuriis adfecti, adhuc non uenerunt. Hoc iure sunt socii ut iis ne 
deplorare quidem de suis incommodis liceat. 
(66) Iam Heraclii Centuripini, optimi nobilissimique adulescentis, testimonium 
audistis; a quo HS C per calumniam malitiamque petita sunt. Iste poenis 
compromissisque interpositis HS CCCC extorquenda curauit, quodque iudicium 
secundum Heraclium de compromisso factum erat, cum ciuis Centuripinus inter duos 
ciuis diiudicasset, id inritum iussit esse eumque iudicem falsum iudicasse 
iudicauit; in senatu esse, locis commodisque publicis uti uetuit; si quis eum 
pulsasset, edixit sese iudicium iniuriarum non daturum; quicquid ab eo 
peteretur, iudicem de sua cohorte daturum, ipsi autem nullius actionem rei se daturum. 
(67) Quae istius auctoritas tantum ualuit ut neque illum pulsaret quisquam, cum 
praetor in prouincia sua uerbo permitteret, re hortaretur, neque quisquam ab eo 
quicquam peteret, cum iste calumniae licentiam sua auctoritate ostendisset; 
ignominia autem illa grauis tam diu in illo homine fuit, quam diu iste in 
prouincia mansit. Hoc iniecto metu iudicibus nouo more, nullo exemplo, ecquam 
rem putatis esse in Sicilia nisi ad nutum istius iudicatam? Utrum id solum 
uidetur esse actum, quod est tamen actum, ut haec Heraclio pecunia eriperetur, 
an etiam illud, in quo praeda erat maxima, ut nomine iudiciorum omnium bona 
atque fortunae in istius unius essent potestatem? 

[22,28] XXVIII. (68) Iam uero in rerum capitalium quaestionibus quid ego unam quamque 
rem colligam et causam? Ex multis similibus ea sumam quae maxime improbitate 
excellere uidebuntur. Sopater quidam fuit Halicyensis, homo domi suae cum primis 
locuples atque honestus; is ab inimicis suis apud C- Sacerdotem praetorem rei 
capitalis cum accusatus esset, facile eo iudicio est liberatus. Huic eidem 
Sopatro idem inimici ad C- Verrem, cum is Sacerdoti successisset, eiusdem rei 
nomen detulerunt. Res Sopatro facilis uidebatur, et quod erat innocens et quod 
Sacerdotis iudicium improbare istum ausurum non arbitrabatur. Citatur reus; 
causa agitur Syracusis; crimina tractantur ab accusatore ea quae erant antea non 
solum defensione, uerum etiam iudicio dissoluta. 
(69) Causam Sopatri defendebat Q- Minucius, eques Romanus in primis splendidus 
atque honestus, uobisque, iudices, non ignotus. Nihil erat in causa quod 
metuendum aut omnino quod dubitandum uideretur. Interea istius libertus et 
accensus Timarchides, qui est, id quod ex plurimis testibus priore actione 
didicistis, rerum huiusce modi omnium transactor et administer, ad Sopatrum 
uenit; monet hominem ne nimis iudicio Sacerdotis et causae suae confidat; 
accusatores inimicosque eius habere in animo pecuniam praetori dare; praetotem 
tamen ob salutem malle acc,ipere, et simul malle, si fieri posset, rem iudicatam 
non rescindere. Sopater, cum hoc illi improuisum atque inopinatum accidisset, 
commotus est sane neque in praesentia Timarchidi quid responderet habuit, nisi 
se consideraturum quid sibi esset faciendum, et simul ostendit se in summa 
difficultate esse nummaria. Post ad amicos rettulit; qui cum ei fuissent 
auctores redimendae salutis, ad Timarchidem uenit. Eitis suis difficultatibus 
hominem ad HS LXXX perducit, eamque ei pecuniam numerat. 

[22,29] XXIX. (70) Posteaquam ad causam dicendam uentum est, tum uero sine metu 
sine cura omnes erant qui Sopatrum defendebant. Crimen nullum erat, res erat iudicata, 
Verres nummos acceperat: quis posset dubitare quidnam esset futurum? Res illo 
die non peroratur, iudicium dimittitur. Iterum ad Sopatrum Timarchides uenit, 
ait accusatores eius multo maiorem pecuniam praetori polliceri quam quantam hic 
dedisset; proinde, si saperet, uideret, quid sibi esset faciendum. Homo, 
quamquam erat et Siculus et reus, hoc est et iure iniquo et tempore aduerso, 
ferre tamen atque audire diutius Timarchidem non potuit. " Facite", inquit, 
"quod libet; daturus non sum amplius." Idemque hoc amicis eius et defensoribus 
uidebatur, atque eo etiam magis quod iste, quoquo modo se in ea quaestione 
praebebat, tamen in consilio habebat homines honestos e conuentu Syracusano, qui 
Sacerdoti quoque in consilio fuerant tum cum est idem hic Sopater absolutus. Hoc 
rationis habebant, facere eos nullo modo posse ut eodem crimine eisdem testibus 
Sopatrum condemnarent idem homines qui antea absoluissent. Itaque hac una spe ad 
iudicium uenitur. 
(71) Quo posteaquam est uentum, cum in consilium frequentes conuenissent idem 
qui solebant, et hac una spe tota defensio Sopatri niteretur, consili frequentia 
et dignitate, et quod erant, ut dixi, idem qui antea Sopatrum eodem illo crimine 
liberarant, cognoscite hominis apertam ac non modo non ratione, sed ne 
dissimulatione quidem tectam improbitatem et audaciam. M- Petilium, equitem 
Romanum, quem habebat in consilio, iubet operam dare, quod rei priuatae iudex 
esset. Petilius recusabat, quod suos amicos, quos sibi in consilio esse uellet, 
ipse Verres retineret in consilio. Iste homo liberalis negat se quemquam 
retinere eorum qui Petilio uellent adesse. Itaque discedunt omnes; nam ceteri 
quoque impetrant ne retineantur; qui se uelle dicebant alterutri eorum qui tum 
illud iudicium habebant adesse. Itaque iste solus cum sua cohorte nequissima 
relinquitur. 
(72) Non dubitabat Minucius, qui Sopatrum defendebat, quin iste, quoniam 
consilium dimisisset, illo die rem illam quaesiturus non esset, cum repente 
iubetur dicere. Respondet, "Ad quos?" "Ad me", inquit, "si tibi idoneus uideor 
qui de homine Siculo ac Graeculo iudicem.""Idoneus es", inquit, "sed peruellem 
adessent ii qui adfuerant antea causamque cognorant." "Die", inquit; "illi 
adesse non possunt." "Nam hercule", inquit Minucius, "me quoque Petilius ut sibi 
in consilio adessem rogauit", et simul a subselliis abire coepit. 
(73) Iste iratus hominem uerbis uehementioribus prosequitur, atque ei grauius 
etiam minari coepit quod in se tantum crimen inuidiamque conflaret. 

[22,30] XXX. Minucius, qui Syracusis sic negotiaretur ut sui iuris dignitatisque meminisset, 
et qui sciret se ita in prouincia rem augere oportere ut ne quid de libertate 
deperderet, homini quae uisa sunt, et quae tempus illud tulit et causa, 
respondit, causam sese dimisso atque ablegato consilio defensurum negauit. 
Itaque a subselliis discessit, idemque hoc praeter Siculos ceteri Sopatri amici 
aduocatique fecerunt. 
(74) Iste quamquam est incredibili importunitate et audacia, tamen subito solus 
destitutus pertimuit et conturbatus est; quid ageret, quo se uerteret nesciebat. 
Si dimisisset eo tempore quaestionem, post, illis adhibitis in consilium quos 
ablegarat, absolutum iri Sopatrum uidebat; sin autem hominem miserum atque 
innocentem ita condemnasset, cum ipse praetor sine consilio, reus autem sine 
patrono atque aduocatis fuisset, iudiciumque C- Sacerdotis rescidisset, inuidiam 
se sustinere tantam non posse arbitrabatur. Itaque aestuabat dubitatione, 
uersabat se utramque in partem non solum mente, uerum etiam corpore, ut omnes 
qui aderant intellegere possent in animo eius metum cum cupiditate pugnare. Erat 
hominum conuentus maximus, summum silentium, summa exspectatio quonam esset eius 
cupiditas eruptura; crebro se accensus demittebat ad aurem Timarchides. 
(75) Tum iste aliquando "Age dic!" inquit. Reus orare atque obsecrare ut cum 
consilio cognosceret. Tum repente iste testis citari iubet; dicit unus et alter 
breuiter; nihil interrogatur; praeco dixisse pronuntiat. Iste, quasi metueret ne 
Petilius priuato illo iudicio transacto aut prolato cum ceteris in consilium 
reuerteretur, ita properans de sella exsilit, hominem innocentem a C- Sacerdote 
absolutum indicta causa de sententia scribae medici haruspicisque condemnat. 

[22,31] XXXI. (76) Retinete, retinete hominem in ciuitate, iudices, parcite et conseruate, 
ut sit qui uobiscum res iudicet, qui in senatu sine ulla cupiditate de bello et 
pace sententiam ferat. Tametsi minus id quidem nobis, minus populo Romano 
laborandum est, qualis istius in senatu sententia futura sit. Quae enim eius 
auctoritas erit? quando iste sententiam dicere audebit aut poterit? quando autem 
homo tantae luxuriae atque desidiae nisi Februario mense aspirabit in curiam? 
Verum ueniat sane, decernat bellum Cretensibus, liberet Byzantinos, regem 
appellet Ptolomaeum, quae uult Hortensius omnia dicat et sentiat; minus haec ad 
nos, minus ad uitae nostrae discrimen, minus ad fortunarum nostrarum periculum 
pertinent. 
(77) Illud est capitale, illud formidolosum, illud optimo cuique metuendum, quod 
iste, ex hoc iudicio si aliqua ui se eripuerit, in iudicibus sit necesse est, 
sententiam de capite ciuis Romani ferat, sit in eius exercitu signifer qui 
imperium iudiciorum tenere uult. Hoc populos Romanus recusat, hoc ferre non 
potest; clamat permittitque uobis ut, si istis hominibus delectemini, si ex eo 
genere splendorem ordini atque ornamentum curiae constituere uelitis, habeatis 
sane istum uobiscum senatorem, etiam de uobis iudicem, si uultis, habeatis; de 
se homines, si qui extra istum ordinem sunt, quibus ne reiciendi quidem amplius 
quam trium iudicum praeclarae leges Corneliae faciunt potestatem, hunc hominem 
tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt iudicare. 

[22,32] XXXII. (78) Etenim si illud est flagitiosum, quod mihi omnium rerum turpissimum 
maximeque nefarium uidetur, ob rem iudicandam pecuniam accipere, pretio habere 
addictam fidem et religionem, quanto illud flagitiosius improbius indignius, eum 
a quo pecuniam ob absoluendum acceperis condemnare, ut ne praedonum quidem 
praetor in fide retinenda consuetudinem conseruet! Scelus est accipere ab reo: 
quanto magis ab accusatore, quanto etiam sceleratius ab utroque! Fidem cum 
proposuisses uenalem in prouincia, ualuit apud te plus is qui pecuniam maiorem 
dedit. Concedo; forsitan aliquis aliquando eius modi quidpiam fecerit. Cum uero 
fidem ac religionem tuam iam alteri addictam pecunia accepta habueris, postea 
eandem aduersario tradideris maiore pecunia, utrumque falles, et trades cui 
uoles, et ei quem fefelleris ne pecuniam quidem reddes? 
(79) Quem mihi tu Bulbum, quem Staienum? quod umquam huiusce modi monstrum aut 
prodigium audiuimus aut uidimus, qui cum reo transigat, post cum accusatore 
decidat, honestos homines, qui causam norint, ableget a consilioque dimittat, 
ipse solus reum absolutum, a quo pecuniam acceperit, condemnet pecuniamque non 
reddat? Hunc hominem in iudicum numero habebimus? hic alteram decuriam 
senatoriam iudex obtinebit? hic de capite libero iudicabit? huic iudicialis 
tabella committetur? quam iste non modo cera, uerum etiam sanguine, si uisum 
erit, notabit. 


[22,33] XXXIII. (80) Quid enim horum se negat fecisse? illud uidelicet unum, quod necesse est, 
pecuniam accepisse. Quidni iste neget? At eques Romanus, qui Sopatrum defendit, 
qui omnibus eius consiliis rebusque interfuit, Q- Minucius, iuratus dicit 
pecuniam datam, iuratus dicit Timarchidem dixisse maiorem pecuniam ab 
accusatoribus dari; dicent hoc multi Siculi, dicent omnes Halicyenses, dicet 
etiam praetextatus Sopatri filius, qui ab isto homine crudelissimo patre 
innocentissimo pecuniaque patria priuatus est. 
(81) Verum si de pecunia testibus planum facere non possem, illud negare posses 
aut nunc negabis, te consilio tuo dimisso, uiris primariis qui in consilio C- 
Sacerdoti fuerant tibique esse solebant remotis, de re iudicata iudicauisse? 
teque eum quem C- Sacerdos adhibito consilio causa cognita absoluisset, eundem 
remoto consilio causa incognita condemnasse? Cum haec confessus eris, quae in 
foro palam Syracusis in ore atque in oculis prouinciae gesta sunt, negato tum 
sane, si uoles, te pecuniam accepisse: reperies, credo, aliquem qui, cum haec 
quae palam gesta sunt uideat, quaerat quid tu occulte egeris, aut qui dubitet 
utrum malit meis testibus an tuis defensoribus credere. 
(82) Dixi iam ante me non omnia istius quae in hoc genere essent enumeraturum, 
sed electurum ea quae maxime excellerent. 

[22,34] XXXIV. Accipite nunc aliud eius facinus nobile et multis locis saepe 
commemoratum, et eius modi ut in uno omnia maleficia inesse uideantur. Attendite 
diligenter; inuenietis enim id facinus natum a cupiditate, auctum per stuprum, 
crudelitate perfectum atque conclusum. 
(83) Sthenius est, hic qui nobis adsidet, Thermitanus, antea multis propter 
summam uirtutem summamque nobilitatem, nunc propter suam calamitatem atque 
istius insignem iniuriam omnibus notus. Huius hospitio Verres cum esset usus, et 
cum apud eum non solum Thermis saepenumero fuisset, sed etiam habitasset, omnia 
domo eius abstulit quae paulo magis animum cuiuspiam aut oculos possent 
commouere. Etenim Sthenius ab adulescentia paulo studiosius haec compararat: 
supellectilem ex aere elegantiorem et Deliacam et Corinthiam, tabulas pictas, 
etiam argenti bene facti, prout Thermitani hominis facultates ferebant, satis. 
Quae cum esset in Asia adulescens studiose, ut dixi, compararat, non tam suae 
delectationis causa quam ad inuitationes aduentusque nostrorum hominum, amicorum 
atque hospitum. 
(84) Quae posteaquam iste omnia abstulit, alia rogando, alia poscendo, alia 
sumendo, ferebat Sthenius ut poterat; angebatur animi necessario quod domum eius 
exornatam et instructam fere iam iste reddiderat nudam atque inanem; uerum tamen 
dolorem suum nemini impertiebat; praetoris iniurias tacite, hospitis placide 
ferendas arbitrabatur. 
(85) Interea iste cupiditate illa sua nota atque apud omnis peruagata, cum signa 
quaedam pulcherrima atque antiquissima Thermis in publico posita uidisset, 
adamauit; a Sthenio petere coepit ut ad ea tollenda operam suam profiteretur 
seque adiuuaret. Sthenius uero non solum negauit, sed etiam ostendit fieri id 
nuilo modo posse ut signa antiquissima, monumenta P- Africani, ex oppido 
Thermitanorum incolumi illa ciuitate imperioque populi Romani tollerentur. 

[22,35] XXXV. (86) Etenim ut simul Africani quoque humanitatem et aequitatem 
cognoscatis, oppidum Himeram Carthaginienses quondam ceperant, quod fuerat in 
primis Siciliae clarum et ornatum. Scipio, qui hoc dignum populo Romano arbitraretur, 
bello confecto socios sua per nostram uictoriam recuperare, Siculis omnibus Carthagine 
capta quae potuit restituenda curauit. Himera deleta quos ciuis belli calamitas 
reliquos fecerat, ii se Thermis conlocarant in isdem agri finibus neque longe ab 
oppido antiquo, hi se patrum fortunas et dignitatem recuperare arbitrabantur cum 
illa maiorum ornamenta in eorum oppido conlocabantur. 
(87) Erant signa ex aere complura; in his eximia pulchritudine ipsa Himera in 
muliebrem figuram habitumque formata ex oppidi, nomine et fluminis. Erat etiam 
Stesichori poetae statua senilis incurua cum libro summo, ut putant, artificio 
facta, qui fuit Himerae, sed et est et fuit tota Graecia summo propter ingenium 
honore et nomine. Haec iste ad insaniam concupiuerat. Etiam, quod paene 
praeterii, capella quaedam est, ea quidem mire, ut etiam nos qui rudes harum 
rerum sumus intellegere possumus, scite facta et uenuste. Haec et alia Scipio 
non neglegenter abiecerat, ut homo intellegens Verres auferre posset, sed 
Thermitanis restituerat, non quo ipse hortos aut suburbanum aut locum omnino ubi 
ea poneret nullum haberet, sed quod, si domum abstulisset, non diu Scipionis 
appellarentur, sed eorum ad quoscumque illius morte uenissent: nunc iis locis 
posita sunt ut mihi semper Scipionis fore uideantur itaque dicantur. 


[22,36] XXXVI. (88) Haec cum iste posceret agereturque ea res in senatu, Sthenius 
uehementissime restitit multaque, ut in primis Siculorum in dicendo copiosus 
est, commemorauit: urbem relinquere Thermitanis esse honestius quam pati tolli 
ex urbe monumenta maiorum, spolia hostium, beneficia clarissimi uiri, indicia 
societatis populi Romani atque amicitiae. Commoti animi sunt omnium; repertus 
est nemo quin mori diceret satius esse. Itaque hoc adhuc oppidum Verres inuenit 
prope solum in orbe terrarum unde nihil eius modi rerum de publico per uim, 
nihil occulte, nihil imperio, nihil gratia, nihil pretio posset auferre. Verum 
hasce eius cupiditates exponam alio loco; nunc ad Sthenium reuertar. 
(89) Iratus iste uehementer Sthenio atque incensus hospitium ei renuntiat, domo 
eius emigrat atque adeo exit; nam iam ante emigrarat. Eum autem statim 
inimicissimi Stheni domum suam inuitant, ut animum eius in Sthenium inflammarent 
ementiendo aliquid et criminando. Hi autem erant inimici Agathinus, homo 
nobilis, et Dorotheus, qui habebat in matrimonio Callidamam, Agathini eius 
filiam; de qua iste audierat, itaque ad generum Agathini migrare maluit. Una nox 
intercesserat cum iste Dorotheum sic diligebat ut diceres omnia inter eos esse 
communia, Agathinum ita obseruabat ut aliquem adfinem atque propinquum; 
contemnere etiam signum illud Himerae iam uidebatur, quod eum multo magis figura 
et liniamenta hospitae delectabant. 

[22,37] XXXVII. (90) Itaque hortari homines coepit ut aliquid Sthenio periculi crearent 
criminisque confingerent. Dicebant se illi nihil habere quod dicerent. Tum iste 
iis aperte ostendit et confirmauit eos in Sthenium quidquid uellent, simul atque 
ad se detulissent, probaturos. Itaque illi non procrastinant, Sthenium statim 
educunt, aiunt ab eo litteras publicas esse corruptas. Sthenius postulat ut, cum 
secum sui ciues agant de litteris publicis corruptis, eiusque rei legibus 
Thermitanorum actio sit, senatusque et populus Romanus Thermitanis, quod semper 
in amicitia fideque m'ansissent, urbem agros legesque suas reddidisset 
Publiusque Rupilius postea leges ita Siculis ex senatus consulto de x legatorum 
sententia dedisset ut ciues inter sese legibus suis agerent, idemque hoc haberet 
Verres ipse in edicto: ut de his omnibus causis se ad leges reiceret. 
(91) Iste homo omnium aequissimus atque a cupiditate remotissimus se cogniturum 
esse confirmat; paratum ad causam dicendam uenire hora nona iubet. Non erat 
obscurum quid homo improbus ac nefarius cogitaret; neque enim ipse satis 
occultarat, nec mulier tacere potuetat. Intellectum est id istum agere ut, cum 
Sthenium sine ullo argumento ac sine teste damnasset, tum homo nefarius de 
homine nobili atque id aetatis suoque hospite uirgis supplicium crudelissime 
sumeret. Quod cum esset perspicuum, de amicorum hospitumque suorum sententia 
Thermis Sthenius Romam profugit: hiemi fluctibusque sese committere maluit quam 
non istam communem Siculorum tempestatem calamitatemque uitaret. 

[22,38] XXXVIII. (92) Iste homo certus et diligens ad horam nonam praesto est, Sthenium 
citari iubet. Quem posteaquam uidet non adesse, dolore ardere atque iracundia furere 
coepit, Venerios domum Stheni mittere, equis circum agros eius uillasque 
dimittere. Itaque dum exspectat quidnam sibi certi adferatur, ante horam tertiam 
noctis de foro non discedit. Postridie mane descendit; Agathinum ad se uocat; 
iubet eum de litteris publicis in absentem Sthenium dicere. Etat eius modi causa 
ut ille ne sine aduersario quidem apud inimicum iudicem reperire posset quid diceret; 
(93) itaque tantum uerbo posuit, Sacerdote praetote Sthenium litteras publicas 
corrupisse. Vix ille hoc dixerat cum iste pronuntiat STHENIUM LITTERAS PUBLICAS 
CORRUPISSE VIDERI; et hoc praeterea addit homo Venerius nouo modo nullo exemplo, 
OB FAM REM HS D VENERI ERYCINAE DE STHENI BONIS SE EXACTURUM, bonaque eius 
statim coepit uendere; et uendidisset, si tantulum morae fuisset quo minus ei 
pecunia illa numeraretur. 
(94) Ea posteaquam numerata est, contentus hac iniquita te iste non fuit; palam 
de sella ac tribunali pronuntiat, Si QUIS ABSENTEM STHENIUM REI CAPITALIS REUM 
FACERE VELLET, SESE EIUS NOMEN RECEPTURUM, et Simul ut ad causam accederet 
nomenque deferret, Agathinum, nouum adfinem atque hospitem, coepit hortari. Tum 
ille clare omnibus audientibus se id non esse facturum, ne que se usque eo 
Sthenio esse inimicum ut eum rei capitalis adfinem esse diceret. Hic tum repente 
Pacilius quidam, homo egens et leuis, accedit; ait, si liceret, absentis nomen 
deferre se uelle. Iste uero et licere et fieri solere, et se recepturum; itaque 
defertur; edicit statim ut Kalendis Decembribus adsit Sthenius Syracusis. 
(95) Hic qui Romam peruenisset, satisque feliciter anni iam aduerso tempore 
nauigasset, omniaque habuisset aequiora et placabiliora quam animum praetoris 
atque hospitis, rem ad amicos suos detulit, quae, ut erat acerba atque indigna, 
sic uidebatur omnibus. 

[22,39] XXXIX. Itaque in senatu continuo Cn- Lentulus et L- Gellius 
consules faciunt mentionem placere statui, si patribus conscriptis uideretur, ne 
absentes homines in prouinciis rei fierent rerum capitalium; causam Stheni totam 
et istius crudelitatem et iniquitatem senatum docent. Aderar in senatu Verres 
pater istius, et flens unum quemque senatorum rogabat ut filio suo parceret; 
neque tamen multum proficiebat; erat enim summa uoluntas senatus. Itaque 
sententiae dicebantur: CUM STHENIUS ABSENS REUS FACTUS ESSET, DE ABSENTE 
IUDICIUM NULLUM FIERI PLACERE, ET, SI QUOD ESSET FACTUM, 
ID RATUM ESSE NON PLACERE. 
(96) Eo die transigi nihil potuit, quod et id temporis erat et ille pater istius 
inuenerat homines qui dicendo tempus consumerent. Postea senex Verres defensores 
atque hospites omnis Stheni conuenit, rogat eos atque orat ne oppugnent filium 
suum, de Sthenio ne laborent; confirmat iis curaturum se esse ne quid ei per 
filium suum noceretur; se homines certos eius rei causa in Siciliam et terra et 
mari esse missurum. Et erat spatium dierum fere XXX ante Kalendas Decembris, quo 
die iste ut Syracusis Sthenius adesset edixerat. 
(97) Commouentur amici Stheni; sperant fore ut patris litteris nuntiisque filius 
ab illo furore reuocetur. In senatu postea causa non agitur. Veniunt ad istum 
domestici nuntii litterasque a patre adferunt ante Kalendas Decembris, cum isti 
etiam tum de Sthenio in integro tota res esset, eodemque ei tempore de eadem re 
litterae complures a multis eius amicis ac necessariis adferuntur. 

[22,40] XL. Hic iste, qui prae cupiditate neque offici sui neque periculi neque pietatis 
neque humanitatis rationem habuisset umquam, neque in eo quod monebatur auctoritatem patris 
neque in eo quod rogabatur uoluntatem anteponendam putauit libidini suae, mane 
Kalendis Decembribus, ut edixerat, Sthenium citari iubet. 
(98) Si abs te istam rem parens tuus alicuius amici rogatu benignitate aut 
ambitione adductus petisset, grauissima tamen apud te uoluntas patris esse 
debuisset; cum uero abs te tui capitis causa peteret hominesque certos domo 
misisset, hique eo tempore ad te uenissent cum tibi in integro tota res esset, 
ne tum quidem te potuit si non pietatis, at salutis tuae ratio ad officium 
sanitatemque reducere? Citat reum; non respondit; citat accusatorem; (attendite, 
quaeso, iudices, quanto opere istius amentiae fortuna ipsa aduersata sit, et 
simul uidete qui Stheni causam casus adiuuerit:) citatus accusator, M- Pacilius, 
nescio quo casu non respondit, non adfuit. 
(99) Si praesens Sthenius reus esset factus, si manifesto in maleficio 
teneretur, tamen, cum accusator non adesset, Sthenium condemnari non oporteret. 
Etenim si posset reus absente accusatore damnari, non ego a Vibone Veliam 
paruulo nauigio inter fugitiuorum ac praedonum ac tua tela uenissem, quo tempore 
omnis illa mea festinatio fuit cum periculo capitis, ob eam causam ne tu ex reis 
eximerere si ego ad diem non adfuissem. Quid igitur tibi erat in tuo iudicio 
optatissimum, me cum citatus essem non adesse, cur Sthenio non putasti prodesse 
oportere, cum eius accusator non adfuisset? Itaque fecit ut exitus principio 
simillimus reperiretur: quem absentem reum fecerat, eum absente accusatore 
condemnat. 

[22,41] XLI. (100) Nuntiabatur illi primis illis temporibus, id quod pater quoque ad eum 
pluribus uerbis scripserat, agitatam rem esse in senatu; etiam in contione 
tribunum plebis de causa Stheni, M- Palicanum, esse questum; postremo me ipsum 
apud hoc collegium tribunorum plebis, cum eorum omnium edicto non liceret Romae 
quemquam esse qui rei capitalis condemnatus esset, egisse causam Stheni, et, cum 
ita rem euissem quem ad modum nunc apud uos, docuissemque hanc damnationem duci 
non oportere, x tribunos plebis hoc statuisse, idque de omnium sententia 
pronuntiatum esse, NON VIDERI STHENIUM IMPEDIRI EDICTO QUO MINUS EI ROMAE 
LICERET ESSE. 
(101) Cum haec ad istum adferrentur, pertimuit aliquando et commotus est; uertit 
stilum in tabulis suis, quo facto causam omnem euertit suam; nihil enim sibi 
reliqui fecit quod defendi aliqua ratione posset. Nam si ita defenderet, "Recipi 
nomen absentis licet; hoc fieri in prouincia nulla lex uetat", mala et improba 
defensione, uerum aliqua tamen uti uideretur; postremo illo desperatissimo 
perfugio uti posset, se imprudentem fecisse, existimasse id licere. Quamquam 
haec perditissima defensio est, tamen aliquid dici uideretur. Tollit ex tabulis 
id quod erat, et facit coram esse delatum. 

[22,42] XLII. (102) Hic uidete in quot se laqueos induerit, quorum ex nullo se umquam 
expediet. Primum ipse in Sicilia saepe et palam de loco superiore dixerat et in 
sermone multis demonstrarat licere nomen recipere absentis; se exemplo fecisse 
quod fecisset. Haec eum dictitasse priore actione ei Sex- Pompeius Chlorus 
dixit, de cuius uirtute antea commemoraui, ei Cn- Pompeius Theodorus, homo et 
Cn- Pompei, clarissimi uiri, iudicio plurimis maximisque in rebus probatissimus 
et omnium existimatione ornatissimus, et Posides Macro Soluntinus, homo summa 
nobilitate existimatione uirtute, et hac actione quam uoletis multi dicent, et 
qui ex isto ipso audierunt uiri primarii nostri ordinis, et alii qui 
interfuerunt cum absentis nomen reciperetur. Deinde Romae, cum haec acta res 
esset in senatu, omnes istius amici, in his etiam pater eius hoc defendebat, 
licere fieri; saepe esse factum; iste quod fecisset aliorum exemplo institutoque 
fecisse. 
(103) Dicit praeterea testimonium tota Sicilia, quae in communibus postulatis 
ciuitatum omnium consulibus edidit, rogare atque orare patres conscriptos ut 
statuerent ne absentium nomina reciperentur. Qua de re Cn- Lentulum, patronum 
Siciliae, clarissimum adulescentem, dicere audistis, Siculos, cum se causam quae 
sibi in senatu pro his agenda esset docerent, de Stheni calamitate questos esse, 
propterque hanc iniuriam quae Sthenio facta esset eos statuisse ut hoc quod dico 
postularetur. 
(104) Quae cum ita essent, tantane amentia praeditus atque audacia fuisti ut in 
re tam clara, tam testata, tam abs te ipso peruulgata tabulas publicas 
corrumpere auderes? At quem ad modum corrupisti? nonne ita ut omnibus nobis 
tacentibus ipsae tuae te tabulae condemnare possent? Cedo, quaeso, codicem, 
circumfer, ostende. Videtisne totum hoc nomen, coram ubi facit delatum, esse in 
litura? Quid fuit istic antea scriptum? quod mendum ista litura correxit? Quid a 
nobis, iudices, exspectatis argumenta huius criminis? Nihil dicimus; tabulae 
sunt in medio, quae se corruptas atque interlitas esse clamant. 
(105) Ex istis etiam tu rebus effugere te posse confidis, cum te nos non 
opinione dubia, sed tuis uestigiis persequamur, quae tu in tabulis publicis 
expressa ac recentia reliquisti? Is mihi etiam Sthenium litteras publicas 
corrupisse causa incognita iudicauit, qui defendere non poterit se non in ipsius 
Stheni nomine litteras publicas corrupisse? 

[22,43] XLIII. (106) Videte porro aliam amentiam; uidete ut, dum expedire sese uult, induat. 
Cognitorem adscribit Sthenio  -  quem? cognatum aliquem aut propinquum? Non. 
Thermitanum aliquem, honestum hominem ac nobilem? Ne id quidem. At Siculum, in 
quo aliquis splendor dignitasque esset? Neminem. Quid igitur? Ciuem Romanum. Cui 
hoc probari potest? Cum esset Sthenius ciuitatis suae nobilissimus, amplissima 
cognatione, plurimis amicitiis, cum praeterea tota Sicilia multum auctoritate et 
gratia posset, inuenire neminem Siculum potuit qui pro se cognitor fieret? Hoc 
probabis? An ipse ciuem Romanum maluit? Cedo cui Siculo, cum is reus fieret, 
ciuis Romanus cognitor factus umquam sit. Omnium praetorum litteras qui ante te 
fuerunt profer, explica; si unum inueneris, ego hoc tibi, quem ad modum in 
tabulis scriptum habes, ita gestum esse concedam. 
(107) At, credo, Sthenius hoc sibi amplum putauit, eligere ex ciuium Romanorum 
numero, ex amicorum atque hospitum suorum copia, quem cognitorem daret. Quem 
delegit? quis in tabulis scriptus est? C- Claudius C- E Palatina. Non quaero 
quis hic sit Claudius, quam splendidus, quam honestus, quam idoneus propter 
cuius auctoritatem et dignitatem Sthenius ab omnium Siculorum consuetudine 
discederet et ciuem Romanum cognitorem daret. Nihil horum quaero; fortasse enim 
Sthenius non spiendorem hominis, sed familiaritatem secutus est. Quid? si omnium 
mortalium Sthenio nemo inimicior quam hic C- Claudius cum semper tum in bis 
ipsis rebus et temporibus fuit, si de litteris corruptis contra uenit, si contra 
omni ratione pugnauit, utrum potius pro Sthenio inimicum cognitorem esse factum 
an te ad Stheni periculum inimici eius nomine abusum esse credemus? 

[22,44] XLIV. (108) Ac ne qui forte dubitet cuius modi hoc totum sit negotium, tametsi 
iamdudum omnibus istius improbitatem perspicuam esse confido, tamen paulum etiam 
attendite. Videtis illum subcrispo capillo, nigrum, qui eo uultu nos intuetur ut 
sibi ipse peracutus esse uideatur, qui tabulas tenet, qui scribit, qui monet, 
qui proximus est. Is est Claudius, qui in Sicilia sequester istius, interpres, 
confector negotiorum, prope conlega Timarchidi numerabatur, nunc obtinet eum 
locum ut uix Apronio illi de familiaritate concedere uideatur, ei qui se non 
Timarchidi sed ipsius Verris conlegam et socium esse dicebat. 
(109) Dubitate etiam, si potestis, quin eum iste potissimum ex omni numero 
delegerit cui hanc cognitoris falsi improbam personam imponeret, quem et huic 
inimicissimum et sibi amicissimum esse arbitraretur! Hic uos dubitabitis, 
iudices, tantam istius audaciam, tantam crudelitatem, tantam iniuriam uindicare? 
dubitabitis exemplum illorum sequi qui damnato Cn- Dolabella damnationem 
Philodami Opuntii resciderunt, quod is non absens reus factus esset, quae res 
iniquissima atque acerbissima est, sed cum ei legatio iam Romam a suis ciuibus 
esset data? Quod illi iudices multo in leuiore causa statuerunt aequitatem 
secuti, uos id statuere in grauissima causa, praesertim aliorum auctoritate iam 
confirmatum, dubitabitis? 

[22,45] XLV. (110) At quem hominem, C- Verres, tanta tam insigni iniuria adfecisti? 
quem hominem absentem de litteris corruptis causa incognita condemnasti? cuius 
absentis nomen recepisti? quem absentem non modo sine crimine et sine teste, 
uerum etiam sine accusatore damnasti? Quem hominem? di immortales! non dicam 
amicum tuum, quod apud homines clarissimum est, non hospitem, quod sanctissimum 
est; nihil enim minus libenter de Sthenio commemoro, nihil aliud in eo quod 
reprehendi possit inuenio nisi quod homo frugalissimus atque integerrimus te, 
hominem plenum stupri flagiti sceleris, domum suam inuitauit, nisi quod, qui C- 
Mari, Cn- Pompei, C- Marcelli, L- Sisennae, tui defensoris, ceterorum uirorum 
fortissimorum hospes fuisset atque esset, ad eum numerum clarissimorum hominum 
tuum quoque nomen adscripsit. 
(111) Quare de hospitio uiolato et de tuo isto scelere nefario nil queror; hoc 
dico non iis qui Sthenium norunt, hoc est nemini eorum qui in Sicilia fuerunt 
 - nemo enim ignorat quo hic in ciuitate sua splendore, qua apud omnis Siculos 
dignitate atque existimatione sit; sed ut illi quoque qui in ea prouincia non 
fuerunt intellegere possint in quo homine tu statueris exemplum eius modi, quod 
cum propter iniquitatem rei tum etiam propter hominis dignitatem acerbum omnibus 
atque intolerandum uideretur. 

[22,46] XLVI. (112) Estne Sthenius is qui, omnis honores domi suae facillime cum adeptus 
esset, amplissime ac magnificentissime gessit, qui oppidum non maximum maximis 
ex pecunia sua locis communibus monumentisque decorauit, cuius de meritis in rem 
publicam Thermitanorum Siculosque uniuersos fuit aenea tabula fixa Thermis in 
curia, in qua publice erat de huius beneficiis scriptum et incisum? quae tabula 
tum imperio tuo reuulsa, nunc a me tamen deportata est, ut omnes huius honores 
inter suos et amplitudinem possent cognoscere. 
(113) Estne hic qui apud Cn- Pompeium, clarissimum uirum, cum accusatus esset, 
quod propter C- Mari familiaritatem et hospitium contra rem publicam sensisse 
eum inimici et accusatores eius dicerent, cumque magis inuidioso crimine quam 
uero arcesseretur, ita a Cn- Pompeio absolutus est ut in eo ipso iudicio 
Pompeius hunc hospitio suo dignissimum statueret? ita porro laudatus defensusque 
ab omnibus Siculis ut idem Pompeius non ab homine solum, sed etiam a prouincia 
tota se huius absolutione inire gratiam arbitraretur? Postremo estne hic qui et 
animum in rem publicam habuit eius modi et tantum auctoritate apud suos ciuis 
potuit ut perficeret in Sicilia solus te praetore, quod non modo Siculus nemo 
sed ne Sicilia quidem tota potuisset, ut ex oppido Thermis nullum signum, nullum 
ornamentum, nihil ex sacro, nihil de publico attingeres, cum praesertim et 
essent multa praeclara et tu omnia concupisses? 
(114) Denique nunc uide quid inter te, cuius nomine apud Siculos dies festi 
aguntur et praeclara illa Verria celebrantur, cui statuae Romae stant inauratae 
a communi Siciliae quem ad modum inscriptum uidemus, datae  -  uide, inquam, quid 
inter te et hunc Siculum, qui abs te est, patrono Siciliae, condemnatus, 
intersit. Hunc ciuitates ex Sicilia permultae testimonio suo legationibusque ad 
eam rem missis publice laudant: te, omnium Siculorum patronum, una Mamertina 
ciuitas, socia furtorum ac flagitiorum tuorum, publice laudat  -  ita tamen nouo 
more ut legati laedant, legatio laudet  -  ceterae quidem ciuitates publice 
litteris legationibus testimoniis accusant, queruntur, arguunt: si tu absolutus 
sis, se funditus euersas esse arbitrantur. 

[22,47] XLVII. (115) Hoc de homine ac de huius bonis etiam in Eryco monte monumentum 
tuorum flagitiorum crudelitatisque posuisti, in quo Stheni Thermitani nomen adscriptum 
est. Vidi argenteum Cupidinem cum lampade. Quid tandem habuit argumenti aut 
rationis res quam ob rem in eo potissimum Sthenianum praemium poneretur? utrum 
hoc signum cupiditatis tuae an tropaeum necessitudinis atque hospiti an amoris 
indicium esse uoluisti? Faciunt hoc homines quos in summa nequitia non solum 
libido et uoluptas, uerum etiam ipsius nequitiae fama delectet, ut multis in 
locis notas ac uestigia suorum flagitiorum relinqui uelint. 
(116) Ardebat amore illius hospitae propter quam hospiti iura uiolarat; hoc non 
solum sciri tum, uerum etiam commemorari semper uolebat; itaque ex illa ipsa re 
quam accusante Agathino gesserat Veneri potissimum deberi praemium statuit, quae 
illam totam accusationem iudiciumque conflarat. Putarem te gratum in deos si hoc 
donum Veneri non de Stheni bonis dedisses, sed de tuis; quod facere debuisti, 
praesertim cum tibi illo ipso anno a Chelidone uenisset hereditas. 
(117) Hic ego, si hanc causam non omnium Siculorum rogatu recepissem, si hoc a 
me muneris non uniuersa prouincia poposcisset, si me animus atque amor in rem 
publicam existimatioque offensa nostri ordinis ac iudiciorum non hoc facere 
coegisset, atque haec una causa fuisset quod amicum atque hospitem meum 
Sthenium, quem ego in quaestura mea singulariter dilexissem, de quo optime 
existimassem, quem in prouincia existimationis meae studiosissimum 
cupidissimumque cognossein, tam crudeliter scelerate nefarieque tractasses, 
tamen digna causa uideretur cur inimicitias hominis improbissimi susciperem, ut 
hospitis salutem fortunasque defenderem. 
(118) Fecerunt hoc multi apud maiores nostros, fecit etiam nuper homo 
clarissimus, Cn- Domitius, qui M- Silanum, consularem hominem, accusauit propter 
Aegritomari Transalpini hospitis iniurias. Putarem me idoneum qui exemplum 
sequerer humanitatis atque offici, proponeremque spem meis hospitibus ac 
necessariis quo tutiorem sese uitam meo praesidio uicturos esse arbitrarentur; 
cum uero in communibus iniuriis totius prouinciae Stheni quoque causa 
contineatur, multique uno tempore a me hospites atque amici publice priuatimque 
defendantur, profecto uereri non debeo ne quis hoc quod facio non existimet me 
summi offici ratione impulsum coactumque suscepisse. 

[22,48] XLVIII. Atque ut aliquando de rebus ab isto cognitis iudicatisque et de iudiciis datis 
dicere desistamus, et, quoniam facta istius in his generibus infinita sunt, nos modum aliquem 
et finem orationi nostrae criminibusque faciamus, pauca ex aliis generibus sumemus. 
(119) Audistis ob ius dicendum Q- Varium dicere procuratores suos isti centum 
triginta milia nummum dedisse, meministis Q Vari testimonium, remque hanc totam 
C- Sacerdotis, hominis ornatissimi, testimonio comprobari, scitis Cn- Sertium, 
M- Modium, equites Romanos, sescentos praeterea ciuis Romanos multosque Siculos 
dixisse se isti pecuniam ob ius dicendum dedisse. De quo crimine quid ego 
disputem, cum id totum positum sit in testibus? quid porro argumenter, qua de re 
dubitare nemo possit? An hoc dubitabit quisquam omnium, quin is uenalem in 
Sicilia iuris dictionem habuerit qui Romae totum edictum atque omnia decreta 
uendiderit? et quin is ab Siculis ob decreta interponenda pecunias ceperit, qui 
M- Octauium Ligurem pecuniam ob ius dicendum poposcerit? 
(120) Quod enim iste praeterea genus pecuniae cogendae praeteriit? quod non ab 
omnibus aliis praeteritum excogitauit? ecqua res apud ciuitates Siculas 
expetitur, in qua aut honos aliquis sit aut potestas aut procuratio, quin eam 
rem tu ad tuum quaestum nundinationemque hominum traduxeris? 

[22,49] XLIX. Dicta sunt priore actione et priuatim et publice testimonia; legati Centuripini, 
Halaesini, Catinenses, Panhormitanique dixerunt, multarum praeterea ciuitatum, iam uero 
priuatim plurimi. Quorum ex testimoniis cognoscere potuistis tota Sicilia per 
triennium neminem ulla in ciuitate senatorem factum esse gratiis, neminem, ut 
leges eorum sunt, suffragiis, neminem nisi istius imperio aut litteris; atque in 
bis omnibus senateribus cooptandis non modo suffragia nulla fuisse, sed ne 
genera quidem spectata esse ex quibus in eum ordinem cooptari liceret, neque 
census neque aetates neque cetera Siculorum iura ualuisse; 
(121) quicumque senator uoluerit fieri, quamuis puer, quamuis indignus, quamuis 
ex eo loco ex quo non liceret, si is pretio apud istum idoneos uinceret, factum 
esse semper; non modo Siculorum nihil in hac re ualuisse leges, sed ne ab senatu 
quidem populoque Romano datas. Quas enim leges sociis amicisque dat is qui habet 
imperium a populo Romano, auctoritatem legum dandarum ab senatu, eae debent et 
populi Romani et senatus existimari. 
(122) Halaesini pro multis ac magnis suis maiorumque suorum in rem publicam 
nostram meritis atque beneficiis suo iure nuper, L- Licinio Q- Mucio consulibus, 
cum haberent inter se controuersias de senatu cooptando, leges ab senatu nostro 
petiuerunt. Decreuit senatus honorifico senatus consulto ut iis C- Claudius Appi 
filius Pulcher praetor de senatu cooptando leges conscriberet. C- Claudius, 
adhibitis omnibus Marcellis qui tum erant, de eorum sententia leges Halaesinis 
dedit, in quibus multa sanxit de aetate hominum, ne qui minor XXX annis natus, 
de quaestu, quem qui fecisset ne legeretur, de censu, de ceteris rebus: quae 
omnia ante istum praetorem et nostrorum magistratuum auctoritate et Halaesinorum 
summa uoluntate ualuerunt. Ab isto et praeco, qui uoluit, illum ordinem pretio 
mercatus est, et pueri annorum senum septenumque denum senatorium nomen 
nundinati sunt; et quod Halaesini, antiquissimi et fidelissimi socii atque 
amici, Romae impetrarant, ut apud se ne suffragiis quidem fieri liceret, id 
pretio ut fieri posset effecit. 

[22,50] L. (123) Agrigentini de senatu cooptando Scipionis leges antiquas habent, in 
quibus et illa eadem sancta sunt et hoc amplius: cum Agrigentinorum duo genera sint, 
unum ueterum, alterum colonorum quos T- Manlius practor ex senatus consulto de 
oppidis Siculorum deduxit Agrigentum, cautum est in Scipionis legibus ne plures 
essent in senatu ex colonorum numero quam ex uetere Agrigentinorum. Iste, qui 
omnia iura pretio exaequasset omniumque rerum dilectum atque discrimen pecunia 
sustulisset, non modo illa quae erant aetatis ordinis quaes tusque permiscuit, 
sed etiam in his duobus generibus ciuium nouorum ueterumque turbauit. 
(124) Nam cum esset ex uetere numero quidam senator demortuus, et cum ex utroque 
genere par numerus reliquus esset, ueterem cooptari necesse erat legibus, ut is 
amplior numerus esset. Quae cum ita se res haberet, tamen ad istum emptum 
uenerunt illum locum senatorium non solum ueteres, uerum etiam noui. Fit ut 
pretio nouus uincat litterasque a praetore adferat Agrigentum. Agrigentini ad 
istum legatos mittunt qui eum leges doceant consuetudinemque omnium annorum 
demonstrent, ut iste intellegeret ei se illum locum uendidisse cui ne commercium 
quidem esse oporteret; quorum oratione iste, cum pretium iam accepisset, ne 
tantulum quidem commotus est. 
(125) Idem fecit Heracleae. Nam eo quoque colonos P- Rupilius deduxit, legesque 
similis de cooptando senatu et de numero ueterum ac nouorum dedit. Ibi non solum 
iste ut apud ceteros pecuniam accepit, sed etiam genera ueterum ac nouorum 
numerumque permiscuit. 

[22,51] LI. Nolite exspectare dum omnis obeam oratione mea ciuitates: 
hoc uno complector omnia, neminem isto praetore senatorem fieri potuisse nisi 
qui isti pecuniam dedisset. 
(126) Hoc idem transfero in magistratus, curationes, sacerdotia; quibus in rebus 
non solum hominum iura, sed etiam deorum immortalium religiones omnis 
repudiauit. Syracusis lex est de religione, quae in annos singulos louis 
sacerdotem sortito capi iubeat, quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur: 
(127) cum suffragiis tres ex tribus generibus creati sunt, res reuocatur ad 
sortem. Perfecerat iste imperio ut pro suffragio Theomnastus, familiaris suus, 
in tribus illis renuntiaretur: in sorte, cui imperare non potuerat, exspectabant 
homines quidnam acturus esset. Homo, id quod erat facillimum, primo uetat 
sortiri: iubet extra sortem Theomnastum renuntiari. Negant id Syracusani per 
religiones sacrorum ullo modo fieri posse, fas denique negant esse. Iubet iste 
sibi legem recitari. Recitatur; in qua scriptum erat ut, quot essent renuntiati, 
tot in hydriam sortes conicerentur; cuium nomen exisset, ut is haberet id 
sacerdotium. Iste homo ingeniosus et peracutus, "Optime", inquit, "nempe 
scriptum ita est, QUOT RENUNTIATI ERUNT- Quot ergo", inquit, "sunt renuntiati?" 
Respondent, "Tres." "Numquid igitur oportet nisi tres sortis conici, unam 
educi?" "Nihil." Conici iubet tres, in quibus omnibus esset inscriptum nomen 
Theomnasti. Fit clamor maximus, cum id uniuersis indignum ac nefarium uideretur. 
Ita louis illud sacerdotium amplissimum per hanc rationem Theomnasto datur. 

[22,52] LII. (128) Cephaloedi mensis est certus, quo mense sacerdotem maximum creari 
oporteat. Etat eius honoris cupidus Artemo quidam, Climachias cognomine, homo 
sane locuples et domi nobilis. Sed is fieri nullo modo poterat si Herodotus 
quidam adesset: ei locus ille atque honos in illum anuum ita deberi putabatur ut 
ne Climachias quidem contra diceret. Res ad istum defertur et istius more 
deciditur: toreumata sane nota et pretiosa auferuntur. Herodotus Romae erat; 
satis putabat se ad comitia tempore uenturum si pridie uenisset. Iste, ne aut 
alio mense ac fas erat comitia haberentur, aut Herodoto praesenti honos 
adimeretur (id quod iste non laborabat, Climachias minime uolebat), excogitat  -  
dixi iamdudum, non est homo acutior quisquam nec fuit  -  excogitat, inquam, quem 
ad modum mense illo legitimo comitia haberentur nec tamen Herodotus adesse 
posset. 
(129) Est consuetudo Siculorum ceterorumque Graecorum, quod suos dies mensisque 
congruere uolunt cum solis lunaeque ratione, ut non numquam, si quid discrepet, 
eximant unum aliquem diem aut summum biduum ex mense, quos illi exaeresimos dies 
nominant; item non numquam uno die longiorem mensem faciunt aut biduo. Quae cum 
iste cognosset nouus astrologus, qui non tam caeli rationem quam caelati argenti 
duceret, eximi iubet non diem ex mense, sed ex anno unum dimidiatumque mensem 
hoc modo ut, quo die uerbi causa esse oporteret Idus lanuarias, is eo die 
Kalendas Martias proscribi iuberet: itaque fit omnibus recusantibus et 
plorantibus. Dies is erat legitimus comitiis habendis. 
(130) Eo modo sacerdos Climachias renuntiatus est. Herodotus cum Roma 
reuertitur, diebus, ut ipse putabat, XV ante comitia, offendit eum mensem qui 
consequitur mensem comitialem, comitiis iam abhinc XXX diebus factis. Tunc 
Cephaloeditani fecerunt intercalarium XXXXV dies longum, ut reliqui menses in 
suam rationem reuerterentur. Hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione 
expugnasset iste ut dies xxxxu inter binos ludos tollerentur, per quos solos 
iudicium fieri posset. 

[22,53] LIII. (131) Iam uero censores quem ad modum isto praetore in Sicilia creati sint, 
operae pretium est cognoscere. Ille enim est magistratus apud Siculos qui 
diligentissime mandatur a populo propter hanc causam, quod omnes Siculi ex censu 
quotannis tributa conferunt, in censu habendo potestas omnis aestimationis 
habendae summaeque faciendae censori permittitur. Itaque et populus cui maximam 
fidem suarum rerum habeat maxima cura deligit, et propter magnitudinem 
potestatis hic magistratus a populo summa ambitione contenditur. 
(132) In ea re iste nihil obscure facere uoluit, non in sortitione fallere neque 
dies de fastis eximere. Nihil sane uafre nec malitiose facere conatus est; sed 
ut studia cupiditatesque honorum atque ambitiones ex omnibus ciuitatibus 
tolleret, quae res euertendae rei publicae solent esse, ostendit sese in omnibus 
ciuitatibus censores esse facturum. 
(133) Tanto mercatu praetoris indicto concurritur undique ad istum Syracusas; 
flagrabat domus tota praetoria studio hominum et cupiditate; nec mirum omnibus 
comitiis tot ciuitatum unam in domum reuocatis, tantaque ambitione prouinciae 
totius in uno cubiculo inclusa. Exquisitis palam pretiis et licitationibus 
factis, discribebat censores binos in singulas ciuitates Timarchides. Is suo 
labore suisque accessionibus huius negoti atque operis molestia consequebatur ut 
ad istum sine ulla sollicitudine summa pecuniae referretur. Iam hic Timarchides 
quantam pecuniam fecerit plane adhuc cognoscere non potuistis; uerum tamen 
priore actione quam uarie, quam improbe praedatus esset, multorum testimoniis 
cognouistis. 

[22,54] LIV. (134) Sed ne miremini qua ratione hic tantum apud istum libertus potuerit, 
exponam uobis breuiter quid hominis sit, ut et istius nequitiam qui illum secum 
habuerit, eo praesertim numero ac loco, et calamitatem prouinciae cognoscatis. 
In mulierum corruptelis et in omni eius modi luxuria atque nequitia mirandum in 
modum reperiebam hunc Timarchidem ad istius flagitiosas libidines singularemque 
nequitiam natum atque aptum fuisse; inuestigare, adire, appellare, corrumpere, 
quiduis facere in eius modi rebus quamuis callide, quamuis audacter, quamuis 
impudenter; eundem mira quaedam excogitare genera furandi; nam ipsum Verrem 
tantum auaritia semper hiante atque imminente fuisse, ingenio et cogitatione 
nulla, ut quicquid sua sponte faciebat, item ut uos Romae cognouistis, eripere 
potius quam fallere uideretur. 
(135) Haec uero huius erat ars et malitia miranda, quod acutissime tota 
prouincia quid cuique accidisset, quid cuique opus esset, indagare et odorari 
solebat; omnium aduersarios, omnium inimicos diligenter cognoscere, conloqui, 
attemptare; ex utraque parte uoluntates perspicere, facultates et copias; quibus 
opus esset metum offerre, quibus expediret spem ostendere; accusatorum et 
quadruplatorum quicquid erat, habebat in potestate; quod cuique negoti conflare 
uolebat, nullo labore faciebat; istius omnia decreta imperia litteras 
peritissime et callidissime uenditabat. 
(136) Ac non solum erat administer istius cupiditatum, uerum etiam ipse sui 
meminerat, neque solum nummos, si qui isti exciderant, tollere solebat, ex 
quibus pecuniam maximam fecit, sed etiam uoluptatum flagitiorumque istius ipse 
reliquias colligebat. Itaque in Sicilia non Athenionem, qui nullum oppidum 
cepit, sed Timarchidem fugitiuum omnibus oppidis per triennium scitote regnasse; 
in Timarchidi potestate sociorum populi Romani antiquissimorum atque 
amicissimorum liberos, matres familias, bona fortunasque omnis fuisse. Is 
igitur, ut dico, Timarchides in omnis ciuitates accepto pretio censores dimisit: 
comitia isto praetore censorum ne simulandi quidem causa fuerunt. 

[22,55] LV. (137) Iam hoc impudentissime: palam  -  licebat enim uidelicet legibus  -  
singulis censoribus denarii treceni ad statuam praetoris imperati sunt. Censores cxxx 
facti sunt; pecuniam illam ob censuram contra leges clam dederunt; haec denarium 
xxxuiiii milia palam saluis legibus contulerunt in statuam. Primum quo tantam 
pecuniam? deinde quam ob rem censores ad statuam tibi conferebant? Ordo aliqui 
censorum est, conlegium, genus aliquod hominum? Nam aut publice ciuitates istos 
honores habent aut generatim homines, ut aratores, ut mercatores, ut 
nauicularii; censores quidem qui magis quam aediles? Ob beneficium? Ergo hoc 
fatebere, abs te haec petita esse  - nam empta non audebis dicere; te eos 
magistratus hominibus benefici, non rei publicae causa permisisse? Hoc cum tute 
fateare, quisquam dubitabit quin tu istam apud populos prouinciae totius 
inuidiam atque offensionem non ambitionis neque beneficiorum conlocandorum, sed 
pecuniae conciliandae causa susceperis? 
(138) Itaque illi censores fecerunt idem quod in nostra re publica solent ii qui 
per largitionem magistratus adepti sunt: dederunt operam ut ita potestatem 
gererent ut illam lacunam rei familiaris explerent. Sic census habitus est te 
praetore ut eo censu nullius ciuitatis res publica posset administrari; nam 
locupletissimi cuiusque censum extenuarant, tenuissimi auxerant. Itaque in 
tributis imperandis tantum oneris plebi imponebatur ut, etiamsi homines 
tacerent, res ipsa illum censum repudiaret, id quod intellegi facillime re ipsa 
potest. 

[22,56] LVI. Nam L- Metellus, qui, posteaquam ego inquirendi causa in Siciliam ueni, 
repente L- Laetili aduentu istius non modo amicus, uerum etiam cognatus factus 
est  -  is, quod uidebat istius censu stari nullo modo posse, eum censum obseruari 
iussit qui uiro fortissimo atque innocentissimo, Sex- Peducaeo, praetore habitus 
esset. Erant enim tum censores legibus facti delecti a suis ciuitatibus quibus, 
si quid commisissent, poenae legibus erant constitutae. 
(139) Te autem praetore quis censor aut legem metueret qua non tenebatur, 
quoniam creatus lege non erat, aut animaduersionem tuam, cum id quod abs te 
emerat uendidisset? Teneat iam sane meos testis Metellus, cogat alios laudare, 
sicut in multis conatus est; modo haec faciat quae facit. Quis enim umquam tanta 
a quoquam contumelia, quis tanta ignominia adfectus est? Quinto quoque anno 
Sicilia tota censetur. Erat censa praetore Peducaeo; quintus annus cum in te 
praetorem incidisset, censa denuo est. Postero anno L- Metellus mentionem tui 
census fieri uetat; censores dicit de integro sibi creari placere; interea 
Peducaeanum censum obseruari iubet. Hoc si tuus inimicus fecisset, tamen, si 
animo aequo prouincia tulisset, inimici iudicium graue uideretur. Fecit amicus 
recens et cognatus uoluntarius; aliter enim, si prouinciam retinere, si saluus 
ipse in prouincia uellet esse, facere non potuit. 

[22,57] LVII. (140) Exspectas etiam quid hi iudicent? Si tibi magistratum abrogasset,
 minore ignominia te adfecisset quam cum ea quae in magistratu gessisti sustulit atque 
inrita iussit esse. Neque in hac re sola fuit eius modi, sed, antequam ego in 
Siciliam ueni, in maximis rebus ac plurimis; nam et Heraclio Syracusanos tuos 
illos palaestritas bona restituere iussit, et Epicrati Bidinos, et pupillo 
Drepanitano A. Claudium, et, nisi mature Laetilius in Siciliam cum litteris 
uenisset, minus xxx diebus Metellus totam trienni praeturam tuam rescidisset. 
(141) Et quoniam de ea pecunia quam tibi ad statuam censores contulerunt dixi, 
non mihi praetermittendum uidetur ne illud quidem genus pecuniae conciliatae 
quam tu a ciuitatibus statuarum nomine coegisti. Video enim eius pecuniae summam 
esse pergrandem, ad HS uiciens: tantum conficietur ex testimoniis et litteris 
ciuitatum. Et iste hoc concedit nec potest aliter dicere. Quare cuius modi 
putamus esse illa quae negat, cum haec tam improba sint quae fatetur? Quid enim 
uis constitui? consumptam esse istam omnem pecuniam in statuis? Fac ita esse; 
tamen hoc ferendum nullo modo est, tantam a sociis pecuniam auferri ut omnibus 
in angiportis praedonis improbissimi statua ponatur, qua uix tuto transiri posse 
uideatur. 

[22,58] LVIII. (142) Verum ubi tandem aut in quibus statuis ista tanta pecunia consumpta 
est? "Consumetur", inquies. Scilicet exspectemus legitimum illud quinquennium; si hoc 
interuallo non consumpserit, tum denique nomen eius de pecuniis repetundis 
statuarum nomine deferemus. Reus est maximis plurimisque criminibus in iudicium 
uocatus: HS uiciens ex hoc uno genere captum uidemus. Si condemnatus eris, non, 
opinor, id ages ut ista pecunia in quinquennio consumatur in statuis; sin 
absolutus eris, quis erit tam amens qui te ex tot tantisque criminibus elapsum 
post quinquennium statuarum nomine arcessat? Ita si neque adhuc consumpta est 
ista pecunia et est perspicuum non consumptum iri, licet iam intellegamus 
inuentam esse rationem quare et iste HS uiciens ex hoc uno genere conciliarit et 
ceperit, et ceteri  -  si hoc a uobis erit comprobatum  -  quam uolent magnas hoc 
nomine pecunias capere possint; ut iam uideamur non a pecuniis capiendis homines 
absterrere, sed, cum genera quaedam pecuniarum capiendarum comprobarimus, 
honesta nomina turpissimis rebus imponere. 
(143) Etenim, si C- Verres HS c milia populum uerbi gratia Centuripinum 
poposcisset eamque ab iis pecuniam abstulisset, non, opinor, esset dubium quin 
eum, cum id planum fieret, condemnari necesse esset. Quid? si eundem populum HS 
cc milia poposcit eaque coegit atque abstulit, num idcirco absoluetur quod 
adscriptum est eam pecuniam datam statuarum nomine? Non, opinor; nisi forte id 
agimus, non ut magistratibus nostris moram accipiendi, sed ut sociis causam 
dandi adferre uideamur. Quodsi quem statuae magno opere delectant, et si quis 
earum honore aut gloria ducitur, is haec tamen constituat necesse est, primum 
auerti pecuniam domum non placere, deinde ipsarum statuarum modum quendam esse 
oportere, deinde illud, certe ab inuitis exigi non oportere. 

[22,59] LIX. (144) Ac de auertenda pecunia quaero abs te utrum ipsae ciuitates solitae 
sint statuas tibi faciundas locare ei cui possent optima condicione locare, an 
aliquem procuratorem praeficere qui statuis faciundis praeesset, an tibi, an cui 
tu imperasses, adnumerare pecuniam? Nam si per eos statuae fiebant a quibus tibi 
iste honos habebatur, audio; sin Timarchidi pecunia numerabatur, desine, quaeso, 
simulare te, cum in manifestissimo furto teneare, gloriae studiosum ac 
monumentorum fuisse. Quid uero? modum statuarum haberi nullum placet? Atqui 
habeatur necesse est. 
(145) Etenim sic considerate. Syracusana ciuitas, ut eam potissimum nominem, 
dedit ipsi statuam  -  est honos  -  et patri  -  bella haec pietatis et quaestuosa 
simulatio  -  et filio  -  ferri hoc potest, hunc enim puerum non oderant; uerum 
quotiens et quot nominibus a Syracusanis statuas auferes? Ut in foro statuerent, 
abstulisti, ut in curia, coegisti, ut pecuniam conferrent in eas statuas quae 
Romae ponerentur imperasti; ut idem darent homines aratorum nomine, dederunt; ut 
idem pro parte in commune Siciliae conferrent, etiam id contulerunt. Una ciuitas 
cum tot nominibus pecuniam contulerit idemque hoc ciuitates ceterae fecerint, 
nonne res ipsa uos admonet ut putetis modum aliquem huic cupiditati constitui 
oportere? Quid? si hoc uoluntate sua nulla ciuitas fecit, si omnes imperio, 
metu, ui, malo adductae tibi pecuniam statuarum nomine contulerunt, per deos 
immortalis, num cui dubium esse poterit quin, etiamsi statuerit accipere ad 
statuas licere, idem tamen statuat eripere certe non licere? Primum igitur in 
hanc rem testem totam Siciliam citabo, quae mihi una uoce statuarum nomine 
magnam pecuniam per uim coactam esse demonstrat. 
(146) Nam legationes omnium ciuitatum in postulatis communibus, quae fere omnia 
ex tuis iniuriis,nata sunt, etiam hoc ediderunt, UT STATUAS NE CUI, NISI CUM IS 
DE PROVINCIA DECESSISSET, POLLICERENTUR  -  

[22,60] LX. Tot praetores in Sicilia fuerunt, totiens apud maiores nostros Siculi senatum 
adierunt, totiens hac memoria: tamen huiusce noui postulati genus atque principium tua 
praetura attulit. 
(147) Quid enim tam nouum non solum re, sed genere ipso postulandi? Nam cetera 
quae sunt in isdem postulatis de iniuriis tuis sunt noua, sed tamen non nouo 
modo postulantur. Rogant et orant Siculi patres conscriptos ut nostri 
magistratus posthac decumas lege Hieronica uendant. Tu primus contra uendideras. 
Audio. Ne in cellam quod imperatur aestiment. Hoc quoque propter tuos ternos 
denarios nunc primum postulatur, sed genus ipsum postulandi non est nouum. Ne 
absentis nomen recipiatur. Ex Stheni calamitate et tua natum est iniuria. Cetera 
non colligam. Sunt omnia Siculorum postulata eius modi ut crimina collecta in 
unum reum te esse uideantur, quae tamen omnia nouas iniurias habent, sed 
postulationum formulas usitatas. 
(148) Hoc postulatum de statuis ridiculum esse uideatur ei qui rem sententiamque 
non perspiciat. Postulant enim, non uti ne cogantur statuere; quid igitur? ut 
ipsis ne liceat. Quid est hoc? petis a me, quod in tua potestate est, ut id tibi 
facere ne liceat; pete potius ne quis te inuitum polliceri aut facere cogat. 
"Nihil egero", inquit; "negabunt enim omnes se coegisse; si me saluum esse uis, 
mihi impone istam uim ut omnino mihi ne liceat polliceri." Ex tua praetura 
primum haec est nata postulatio; qua cum utuntur, hoc significant atque adeo 
aperte ostendunt, sese ad statuas tuas pecuniam metu ac malo coactos 
inuitissimos contulisse. 
(149) Quid? si hoc non dicant, tibi non necesse sit ipsi id confiteri? Vide et 
perspice qua defensione sis usurus: iam intelleges hoc tibi de statuis 
confitendum esse. 

[22,61] LXI. Mihi enim renuntiatur ita constitui a tuis patronis, hominibus 
ingeniosis, causam tuam, et ita eos abs te institui et doceri, ut quisque ex 
prouincia Sicilia grauior homo atque honestior testimonium uehementius dixerit, 
sicuti multi primarii uiri multa dixerunt, te statim hoc istis tuis defensoribus 
dicere, "Inimicus est propterea quod arator est." Itaque uno genere, opinor, 
circumscribere habetis in animo genus hoc aratorum, quod eos infenso animo atque 
inimico uenisse dicatis quia fuerit in decumis iste uehementior. Ergo aratores 
inimici omnes et aduersarii sunt: nemo est eorum quin perisse te cupiat? Omnino 
praeclare te habes cum is ordo atque id hominum genus, quod optimum atque 
honestissimum est, a quo uno et summa res publica et illa prouincia maxime 
continetur, tibi est inimicissimum. 
(150) Verum esto; alio loco de aratorum animo et iniuriis uidero; nunc, quod 
mihi abs te datur, id accipio, eos tibi esse inimicissimos. Nempe ita dicis: 
propter decumas. Concedo: non quaero, iure an iniuria sint inimici. Quid ergo? 
illae quid sibi statuae equestres inauratae uolunt, quae populi Romani oculos 
animosque maxime offendunt, propter aedem Volcani? nam inscriptum esse uideo 
quandam ex his statuis aratores dedisse. Si honoris causa statuam dederunt, 
inimici non sunt; credamus testibus; tum enim honori tuo, nunc iam religioni 
suae consulunt. Sin autem metu coacti dederunt, confiteare necesse est te in 
prouincia pecunias statuarum nomine per uim ac metum coegisse. Utrum tibi 
commodum est elige. 

[22,62] LXII. (151) Equidem libenter hoc iam crimen de statuis relinquam, ut mihi 
tu illud concedas, quod tibi honestissimum est, aratores tibi ad statuam honoris tui 
causa uoluntate sua contulisse. Da mihi hoc; iam tibi maximam partem defensionis 
praecideris; non enim poteris aratores tibi iratos esse atque inimicos dicere. 
0) causam singularem! o defensionem miseram ac perditam! nolle hoc accipere reum 
ab accusatore, et eum reum qui praetor in Sicilia fuerit, aratores ei statuam 
sua uoluntate statuisse, aratores de eo bene existimare, amicos esse, saluum 
cupere! Metuit ne hoc uos existimetis; obruitur enim aratorum testimoniis. 
(152) Utar eo quod datur. Certe hoc uobis ita iudicandum est, eos qui isti 
inimicissimi sunt, ut ipse existimari uult, ad istius honores atque monumenta 
pecunias uoluntate sua non contulisse. Atque ut hoc totum facillime intellegi 
possit, quem uoles eorum testium quos produxero, qui ex Sicilia testes sunt, 
siue togatum siue Siculum, rogato, et eum qui tibi inimicissimus esse uidebitur, 
qui se spoliatum abs te esse dicet, ecquid suo nomine in tuam statuam 
contulerit; neminem reperies qui neget; etenim omnes dederunt. 
(153) Quemquam igitur putas dubitaturum quin is quem tibi inimicissimum esse 
oporteat, qui abs te grauissimas iniurias acceperit, pecuniam statuae nomine 
dederit ui atque imperio adductus, non officio ac uoluntate? Huius ego pecuniae, 
iudices, quae permagna est impudentissimeque coacta ab inuitis, non habui 
rationem neque habere potui, quantum ab aratoribus, quantum ab negotiatoribus 
qui Syracusis, qui Agrigenti, qui Panhormi, qui Lilybaei negotiantur esset 
coactum: eam iam intellegitis ipsius quoque confessione ab inuitissimis coactam esse. 

[22,63] LXIII. (154) Venio nunc ad ciuitates Siciliae, de quibus facillime iudicium fieri 
uoluntatis potest. An etiam Siculi inuiti contulerunt? Non est probabile. Etenim 
sic C- Verrem praeturam in Sicilia gessisse constat ut, cum utrisque satis 
facere non posset, et Siculis et togatis, offici potius in socios quam 
ambitionis in ciuis rationem duxerit. Itaque eum non solum PATRONUM illius 
insulae, sed etiam SOTERA inscriptum uidi Syracusis. Hoc quantum est? Ita magnum 
ut Latine uno uerbo exprimi non possit. Is est nimirum SOTER qui salutem dedit. 
Huius nomine etiam dies festi agitantur, pulchra illa Verria, non quasi 
Marcellia, sed pro Marcelliis, quae illi istius iussu sustulerunt; huius fornix 
in foro Syracusis est, in quo nudus filius stat, ipse autem ex equo nudatam ab 
se prouinciam prospicit; huius statuae locis omnibus, quae hoc demonstrare 
uideantur, prope modum non minus multas statuas istum posuisse Syracusis quam 
abstulisse; huic etiam Romae uidemus in basi statuarum maximis litteris incisum, 
A COMMUNI SICILIAE DATAS. 
(155) Quam ob rem qui hoc probare potes cuiquam, tantos honores habitos esse ab 
inuitis? 

[22,64] LXIV. Hic tibi etiam multo magis quam paulo ante in aratoribus uidendum et 
considerandum est quid uelis. Magna res est utrum tibi Siculos publice 
priuatimque amicos an inimicos existimari uelis. Si inimicos, quid te futurum 
est? quo confugies? ubi nitere? Modo aratorum, honestissimorum hominum ac 
locupletissimorum et Siculorum et ciuium Romanorum, maximum numerum abs te 
abalienasti: nunc de Siculis ciuitatibus quid ages? Dices tibi Siculos esse 
amicos? qui poteris? qui, quod nullo in homine antea fecerant, ut in eum publice 
testimonium dicerent  -  cum praesertim ex ea prouincia condemnati sint complures 
qui ibi praetores fuerunt, duo soli absoluti  - , hi nunc ueniunt cum litteris, 
ueniunt cum mandatis, ueniunt cum testimoniis publicis; qui, si te publice 
laudarent, tamen id more potius suo quam merito tuo facere uiderentur, hi cum de 
tuis factis publice conqueruntur, nonne hoc indicant, tantas esse iniurias ut 
multo maluerint de suo more decedere quam de tuis moribus non dicere? 
(156) Confitendum igitur est tibi necessario Siculos inimicos esse, qui quidem 
in te grauissima postulata consulibus ediderint, et me ut hanc causam salutisque 
suae defensionem susciperem obsecrarint; qui cum a praetore prohiberentur, a 
quattuor quaestoribus impedirentur, omnium minas atque omnia pericula prae 
salute sua leuia duxerint; qui priore actione ita testimonia grauiter 
uehementerque dixerint ut Artemonem Centuripinum legatum et publice testem Q- 
Hortensius accusatorem, non testem esse diceret. Etenim ille cum propter 
uirtutem et fidem cum Androne, homine honestissimo et certissimo, tum etiam 
propter eloquentiam legatus a suis ciuibus electus est, ut posset multas istius 
et uarias iniurias quam apertissime uobis planissimeque explicare. 

[22,65] LXV. Dixerunt Halaesini, Catinenses, Tyndaritani, Hennenses, Herbitenses, 
Agyrinenses, Netini, Segestani: enumerare omnis non est necesse. Scitis quam multi 
et quam multa priore actione dixerint: nunc et illi et reliqui dicent. 
(157) Omnes denique hoc in hac causa intellegent, hoc animo esse Siculos ut, si 
in istum animaduersum non sit, sibi relinquendas domos ac sedes suas et ex 
Sicilia decedendum atque adeo fugiendum esse arbitrentur. Hos homines tu 
persuadebis ad honorem atque amplitudinem tuam pecunias maximas uoluntate sua 
contulisse? Credo, qui te in tua ciuitate incolumem esse nollent, hi monumenta 
tuae formae ac nominis in suis ciuitatibus esse cupiebant. Res declarabit ut 
cupierint. Iam dudum enim mihi nimium tenuiter Siculorum erga te uoluntatis 
argumenta colligere uideor, utrum statuas uoluerint tibi statuere an coacti sint. 
(158) De quo hoc homine auditum est umquam, quod tibi accidit, ut eius in 
prouincia statuae in locis publicis positae, partim etiam in aedibus sacris, per 
uim et per uniuersam multitudinem deicerentur? Tot homines in Asia nocentes, tot 
in Africa, tot in Hispania, Gallia, Sardinia, tot in ipsa Sicilia fuerunt: ecquo 
de homine hoc umquam audiuistis? Nouum est, iudices, in Siculis quidem et in 
omnibus Graecis monstri simile. Non crederem hoc de statuis nisi iacentis 
reuulsasque uidissem, propterea quod apud omnis Graecos hic mos est, ut honorem 
hominibus habitum in monumentis eius modi non nulla religione deorum consecrari 
arbitrentur. 
(159) Itaque Rhodii, qui prope soli bellum illud superius cum Mithridate rege 
gesserint, omnisque eius copias acerrimumque impetum moenibus litoribus 
classibusque suis exceperint, tamen, cum ei regi inimici praeter ceteros essent, 
statuam eius, quae erat apud ipsos in celeberrimo urbis loco, ne tum quidem in 
ipsis urbis periculis attigerunt. Ac forsitan uix conuenire uideretur, quem 
ipsum hominem cuperent euertere, eius effigiem simulacrumque seruare; sed tamen 
uidebam, apud eos cum essem religionem esse quandam in bis rebus a maioribus 
traditam, et hoc disputari, cum statua se eius habuisse temporis rationem quo 
posita esset, cum homine eius quo gereret bellum atque hostis esset. 

[22,66] LXVI. Videtis igitur consuetudinem religionemque Graecorum, quae monumenta 
hostium in bello ipso soleat defendere, eam summa in pace praetoris populi Romani statuis 
praesidio non fuisse. 
(160) Tauromenitani, quorum est ciuitas foederata, homines quietissimi, qui 
maxime ab iniuriis nostrorum magistratuum remoti consuerant esse praesidio 
foederis  -  hi tamen istius euertere statuam non dubitarunt; qua abiecta basim 
tamen in foro manere uoluerunt, quod grauius in istum fore putabant si scirent 
homines statuam eius a Tauromenitanis esse deiectam quam si nullam umquam 
positam esse arbitrarentur. Tyndaritani deiecerunt in foro et eadem de causa 
equum inanem reliquerunt. Leontinis, misera in ciuitate atque inani, tamen 
istius in gymnasio statua deiecta est. Nam quid ego de Syracusanis loquar? quod 
non est proprium Syracusanorum, sed et illorum et commune conuentus illius ac 
prope totius prouinciae. Quanta illuc multitudo, quanta uis hominum conuenisse 
dicebatur tum cum statuae sunt illius deiectae et euersae! At quo loco! 
Celeberrimo ac religiosissimo, ante ipsum Serapium, in primo aditu uestibuloque 
templi. Quod nisi Metellus hoc tam grauiter egisset atque illam rem imperio 
edictoque prohibuisset, uestigium statuarum istius in tota Sicilia nullum esset 
relictum. 
(161) Atque ego hoc non uereor, ne quid horum non modo impulsu uerum omnino 
aduentu meo factum esse uideatut. Omnia ista ante facta sunt non modo quam ego 
Siciliam, uerum etiam quam iste Italiam attigit. Dum ego in Sicilia sum, nulla 
statua deiecta est: posteaquam illinc decessi, quae sint gesta cognoscite. 

[22,67] LXVII. Centuripinorum senatus decreuit populusque iussit ut, quae statuae 
C- Verris ipsius et patris eius et filii essent, eas quaestores demoliendas locarent, 
dumque ea demolitio fieret, senatores ne minus triginta adessent. Videte 
grauitatem ciuitatis ac dignitatem. Neque eas in urbe sua statuas esse uoluerunt 
quas inuiti per uim atque imperium dedissent, neque eius hominis in quem ipsi 
cum grauissimo testimonio publice, quod numquam antea, Romam mandata legatosque 
misissent; ei id grauius esse putarunt si publico consilio, quam si per uim 
multitudinis factum esse uideretur. 
(162) Cum hoc consilio statuas Centuripini publice sustulissent, audit Metellus; 
grauiter fert; euocat ad se Centuripinorum magistratus ei decem primos; nisi 
restituissent statuas, uehementer minatur. Illi ad senatum renuntiant: statuae, 
quae istius causae nihil prodessent, reponuntur; decreta Centuripinorum, quae de 
statuis erant facta, non tolluntur. Hic ego aliud alii concedo: Metello, homini 
sapienti, prorsus non possum ignoscere si quid stulte facit. Quid? ille hoc 
putabat Verri criminosum fore, si statuae eius essent deiectae, quod saepe uento 
aut aliquo casu fieri solet? Non erat in hoc neque crimen ullum neque 
reprehensio. Ex quo igitur crimen atque accusatio nascitur? Ex hominum iudicio 
et uoluntate. 

[22,68] LXVIII. (163) Ego, si Metellus statuas Centuripinos reponere non coegisset, 
haec dicerem: Videte, iudices, quantum et quam acerbum dolorem sociorum atque 
amicorum animis inusserint istius iniuriae, cum Centuripinorum amicissima ac 
fidelissima ciuitas, quae tantis officiis cum populo Romano coniuncta est ut non 
solum rem publicam nostram, sed etiam in quouis homine priuato nomen ipsum 
Romanum semper dilexerit, ea publico consilio atque auctoritate iudicarit C- 
Verris statuas esse in urbe sua non oportere. Recitarem decreta Centuripinorum; 
laudarem illam ciuitatem, id quod uerissime possem; commemorarem decem milia 
ciuium esse Centuripinorum, fortissimorum fidelissimorumque sociorum; eos omnis 
hoc statuisse, monumentum istius in sua ciuitate nullum esse oportere. 
(164) Haec tum dicerem, si statuas Metellus non reposuisset: uelim quaerere nunc 
ex ipso Metello, quidnam sua ui et auctoritate mihi ex hac oratione praeciderit. 
Eadem opinor omnia conuenire. Neque enim, si maxime statuae deiectae essent ego 
eas uobis possem iacentis ostendere; hoc uno uterer, ciuitatem tam grauem 
iudicasse statuas C- Verris demoliendas. Hoc mihi Metellus non eripuit; haec 
etiam addidit, ut quererer, si mihi uideretur, tam iniquo iure sociis atque 
amicis imperari ut iis ne in suis quidem beneficiis libeto iudicio uti liceret, 
uos rogarem ut coniecturam faceretis qualem in bis rebus in me L- Metelluni 
fuisse putaretis, in quibus obesse mihi posset, cum in hac re tam aperta 
cupiditate fuerit, in qua nihil obfuit. Sed ego Metello non irascor neque ei 
suam uacationem eripio, qua ille apud omnis utitur, ut nihil malitiose neque 
consulto fecisse uideatur. 

[22,69] LXIX. (165) Iam igitur est ita perspicuum ut negare non possis nullam tibi statuam 
uoluntate cuiusquam datam, nullam pecuniam statuarum nomine nisi ui expressam et 
coactam. Quo quidem in crimine non illud solum intellegi uolo, te ad statuas HS 
uiciens coegisse, sed multo etiam illud magis, quod simul demonstratum est 
quantum odium in te aratorum, quantum omnium Siculorum sit et fuerit. In quo 
quae uestra defensio futura sit coniectura adsequi non queo. 
(166) "Oderunt Siculi; togatorum enim causa multa feci." At hi quidem acerrimi 
inimici sunt. "Inimicos habeo ciuis Romanos, quod sociorum commoda ac iura 
defendi." At socii in hostium numero sese abs te habitos queruntur. "Aratores 
inimici sunt propter decumas." Quid? qui agros immunis liberosque arant, cur 
oderunt? cur Halaesini, cur Centuripini, cur Segestani, cur Halicyenses? Quod 
genus hominum, quem numerum, quem ordinem proferre possum qui te non oderit, 
siue ciuium Romanorum siue Siculorum? Ut, etiamsi causas cur te oderint non 
possim dicere,tamen illud dicendum putem, quem omnes mortales oderint, eum uobis 
quoque odio esse oportere. 
(167) An hoc dicere audebis, utrum de te aratores, utrum negotiatores, utrum 
denique Siculi uniuersi bene existiment, aut quo modo existiment, ad rem id non 
pertinere? Neque tu hoc dicere audebis, nec si cupias licebit; eripiunt enim 
tibi istam orationem statuae illae equestres, quas tu paulo ante quam ad urbem 
uenires poni inscribique iussisti, ut omnium inimicorum tuorum animos 
accusatorumque tardares. 
(168) Quis enim tibi molestus esset aut quis appellare te auderet, cum uideret 
statuas ab negotiatoribus, ab aratoribus, a communi Siciliae positas? Quod est 
aliud in illa prouincia genus hominum? Nullum. Ergo ab uniuersa prouincia, 
generatimque a singulis eius partibus, non solum diligitur, sed etiam ornatur. 
Quis hunc attingere audeat? Potes igitur dicere nihil tibi obesse oportere 
aratorum, negotiatorum, Siculorumque omnium testimonia, cum eorum nominibus in 
statuarum inscriptione oppositis omnem te speraris inuidiam atque infamiam tuam 
posse exstinguere? an, quorum tu auctoritate statuas cohonestare tuas conatus 
es, eorum ego dignitate accusationem meam comprobare non potero? 
(169) Nisi forte quod apud publicanos gratiosus fuisti, in ea re spes te aliqua 
consolatur. Quae gratia ne quid tibi prodesse posset ego mea diligentia perfeci; 
ut etiam obesse deberet tu tua sapientia curasti. Etenim rem totam, iudices, 
breuiter cognoscite. 

[22,70] LXX. In scriptura Siciliae pro magistro est quidam L- Carpinatius, 
qui et sui quaestus causa, et fortasse quod sociorum interesse arbitrabatur, 
bene penitus in istius familiaritatem sese dedit. Is cum praetorem 
circum omnia fora sectaretur neque ab eo umquam discederet, in eam iam uenerat 
consuetudinem in uendendis istius decretis et iudiciis transigendisque negotiis, 
ut prope alter Timarchides numeraretur; 
(170) hoc erat etiam capitalior, quod idem pecunias iis qui ab isto aliquid 
mercabantur faenori dabat. Ea autem faeneratio erat eius modi, iudices, ut etiam 
is quaestus huic cederet; nam quas pecunias ferebat iis expensas quibuscum 
contrahebat, eas aut scribae istius aut Timarchidi aut etiam isti ipsi referebat 
acceptas. Idem praeterea pecunias istius extraordinarias grandis suo nomine 
faenerabatur. 
(171) Hic primo Carpinatius, antequam in istius familiaritatem tantam 
peruenisset, aliquotiens ad socios litteras de istius iniuriis miserat; 
Canuleius uero, qui in portu Syracusis operas dabat, furta quoque istius 
permulta nominatim ad socios perscripserat, ea quae sine portorio Syracusis 
erant exportata; portum autem et scripturam eadem societas habebat. Ita factum 
est ut essent permulta quae ex societatis litteris dicere in istum et proferte 
possemus. 
(172) Verum accidit ut Carpinatius, qui iam cum isto summa consuetudine, 
praeterea re ac ratione coniunctus esset, crebras postea litteras ad socios de 
istius summis officiis in rem communem beneficiisque mitteret. Etenim cum iste 
omnia quaecumque Carpinatius postulabat facere ac decernere solebat, tum ille 
etiam plura scribebat ad socios, ut, si posset, quae antea scripserat, ea plane 
exstingueret. Ad extremum uero, cum iste iam decedebat, eius modi litteras ad 
eos misit: ut huic frequentes obuiam prodirent, gratias agerent, facturos se si 
quid imperasset studiose pollicerentur. Itaque socii fecerunt uetere instituto 
publicanorum, non quo istum ullo honore dignum arbitrarentur, sed quod sua 
interesse putabant se memores gratosque existimari: gratias isti egerunt, 
Carpinatium saepe ad se de eius officiis litteras misisse dixerunt. 

[22,71] LXXI. (173) Iste cum respondisset ea se libenter fecisse operasque Carpinati 
magno opere laudasset, dat amico suo cuidam negotium, qui tum magister erat eius 
societatis, ut diligenter caueret atque prospiceret ne quid esset in litteris 
sociorum quod contra caput suum aut existimationem ualere posset. Itaque ille 
multitudine sociorum remota decumanos conuocat, rem defert. Statuunt illi atque 
decernunt ut eae litterae quibus existimatio C- Verris laederetur remouerentur, 
operaque daretur ne ea res C- Verri fraudi esse posset. 
(174) Si ostendo hoc decreuisse decumanos, si planum facio hoc decreto remotas 
esse litteras, quid exspectatis amplius? possumne magis rem iudicatam adferre, 
magis reum condemnatum in iudicium adducere? At quorum iudicio condemnatum! 
Nempe eorum quos ii qui seueriora iudicia desiderant arbitrantur res iudicare 
oportere; quos uidelicet nunc populus iudices poscit, de quibus, ut eos iudices 
habeamus, legem ab homine non nostri generis, non ex equestri loco profecto, sed 
nobilissimo promulgatam uidemus; 
(175) decumani, hoc est principes et quasi senatores publicanorum, remouendas de 
medio litteras censuerunt. Habeo ex iis qui adfuerunt quos producam, quibus hoc 
committam, homines honestissimos ac locupletissimos, istos ipsos principes 
equestris ordinis, quorum splendore uel maxime istius qui legem promulgauit 
oratio et causa nititur. Venient in medium, dicent quid statuerint; profecto, si 
recte homines noui, non mentientur; litteras enim communis de medio remouere 
potuerunt, fidem suam et religionem remouere non possunt. Ergo equites Romani, 
qui te suo iudicio condemnarunt, horum iudicio condemnari noluerunt: uos nunc 
utrum illorum iudicium an uoluntatem sequi malitis, considerate. 

[22,72] LXXII. (176) At uide quid te amicorum tuorum studium, quid tuum consilium, 
quid sociorum uoluntas adiuuet. Dicam paulo promptius; neque enim iam uereor ne quis 
hoc me magis accusatorie quam libere dixisse arbitretur. Si istas litteras non 
decreto decumanorum magistri remouissent, tantum possem in te dicere quantum in 
litteris inuenissem: nunc decreto isto facto litterisque remotis tantum mihi 
licet dicere quantum possum, tantum iudici suspicari quantum uelit. Dico te 
maximum pondus auri argenti eboris purpurae, plurimam uestem Melitensem, 
plurimam stragulam, multam Deliacam supellectilem, plurima uasa Corinthia, 
magnum numerum frumenti, uim mellis maximam Syracusis exportasse; his pro rebus 
quod portorium non esset darum, litteras ad socios misisse L- Canuleium, qui in 
portu operas daret. 
(177) Satisne magnum crimen hoc uidetur? Nullum, opinor, maius. Qui defendet 
Hortensius? Postulabit ut litteras Canulei proferam. Crimen eius modi nisi 
litteris confirmetur inane esse dicet. Clamabo litteras remotas esse de medio, 
decreto sociorum erepta mihi esse istius indicia ac monumenta furtorum. Aut hoc 
contendat numquam esse factum, aut omnia tela excipiat necesse est. Negas esse 
factum. Placet ista mihi defensio, descendo; aequa enim contentio, aequum 
certamen proponitur. Producam testis, et producam pluris eodem tempore; quoniam 
tum cum actum est una fuerunt, nunc quoque una sint; cum interrogabuntur, 
obligentur non solum iuris iurandi atque existimationis periculo, sed etiam 
communi inter se conscientia. 
(178) Si planum fit hoc ita quem ad modum dico esse factum, num poteris dicere, 
Hortensi, nihil in istis fuisse litteris quod Verrem laederet? Non modo id non 
dices, sed ne illud quidem tibi dicere licebit, tantum quantum ego dicam non 
fuisse. Ergo hoc uestro consilio et gratia perfecistis, ut, quem ad modum paulo 
ante dixi, et mihi summa facultas ad accusandum daretur, et iudici libera 
potestas ad credendum. 

[22,73] LXXIII. (179) Quod cum ita sit, nihil fingam tamen. Meminero me non sumpsisse 
quem accusarem, sed recepisse quos defenderem; uos ex me causam non a me prolatam, 
sed ad me delatam audire oportere; me Siculis satis esse facturum si quae 
cognoui in Sicilia, quae accepi ab ipsis, diligenter euero, populo Romano si 
nullius uim, nullius potentiam pertimuero, uobis si facultatem uere atque 
honeste iudicandi fide et diligentia mea fecero, mihimet si ne minimum quidem de 
meo curriculo uitae, quod mihi semper propositum fuit, decessero. 
(180) Quapropter nihil est quod metuas ne quid in te confingam: etiam quod 
laetere habes. Multa enim quae scio a te esse commissa, quod aut nimium turpia 
aut parum credibilia sunt, praetermittam. Tantum agam de hoc toto nomine 
societatis. Ut iam scire possis, quaeram decretumne sit. Cum id inuenero, 
quaeram remotaene sint litterae. Cum id quoque constabit, uos iam hoc me tacito 
intellegetis: si illi qui hoc istius causa decreuerunt equites Romani nunc idem 
in eum iudices essent, istum sine dubio condemnarent, de quo litteras eas quae 
istius furta indicarent et ad se missas et suo decreto remotas scirent esse. 
Quem igitur ab iis equitibus Romanis, qui istius causa cupiunt omnia, qui ab eo 
benignissime tractati sunt, condemnari necesse esset, is a uobis, iudices, ulla 
uia aut ratione absolui potest? 
(181) Ac ne forte ea, quae remota de medio atque erepta nobis sunt, omnia ita 
condita fuisse atque ita abdita latuisse uideantur ut haec diligentia, quam ego 
a me exspectari maxime puto, nihil eorum inuestigare, nihil adsequi potuerit  -  
quae consilio aliquo aut ratione inueniri potuerunt inuenta sunt, iudices: 
manifestis in rebus hominem iam teneri uidebitis. Nam quod in publicanorum 
causis uel plurimum aetatis meae uersor uehementerque illum ordinem obseruo, 
satis commode mihi uideor eorum consuetudinem usu tractandoque cognosse. 

[22,74] LXXIV. (182) Itaque ut hoc comperi, remotas esse litteras societatis, habui 
rationem eorum annorum per quos iste in Sicilia fuisset; dein quaesiui, quod erat inuentu 
facillimum, qui per eos annos magistri illius societatis fuissent, apud quos 
tabulae fuissent. Sciebam enim hanc magistrorum qui tabulas haberent 
consuetudinem esse, ut, cum tabulas nouo magistro traderent, exempla litterarum 
ipsi habere non nollent. Itaque ad L- Vibium, equitem Romanum, uirum primarium, 
quem reperiebam magistrum fuisse eo ipso anno qui mihi maxime quaerendus erat, 
primum ueni. Sane homini praeter opinionem improuiso incidi. Scrutatus sum quae 
potui et quaesiui omnia: inueni duos solos libellos a L- Canuleio missos sociis 
ex portu Syracusis, in quibus erat scripta ratio mensuum complurium rerum 
exportatarum istius nomine sine portorio: itaque obsignaui statim. 
(183) Non erat haec ex eodem genere quod ego maxime genus ex sociorum litteris 
reperire cupiebam. uerum tantum inueni, iudices, quod apud uos quasi exempli 
causa proferre possem. Sed tamen quicquid erit in his libellis, quantulumcumque 
uidebitur esse, hoc quidem certe manifestum erit: de ceteris ex hoc coniecturam 
facere debebitis. Recita mihi, quaeso, hunc primum libellum, deinde illum 
alterum. LIBELLI CANULEIANI. Non quaero unde cccc amphoras mellis habueris, unde 
tantum Melitensium, unde L tricliniorum lectos, unde tot candelabra; non, 
inquam, iam quaero unde haec habueris, sed quo tantum tibi opus fuerit, id 
quaero. Omitto de melle, sed tantumne Melitensium, quasi etiam amicorum uxores, 
tantum lectorum, quasi omnium istorum uillas ornaturus esses? 

[22,75] LXXV. (184) Et cum haec paucorum mensuum ratio in his libellis sit, facite ut uobis 
trienni totius ueniat in mentem. Sic contendo, ex his paruis libellis apud unum 
magistrum societatis repertis uos iam coniectura adsequi posse cuius modi praedo 
iste in illa prouincia fuerit, quam multas cupiditates, quam uarias, quam 
infinitas habuerit, quantam pecuniam non solum numeratam, uerum etiam in huiusce 
modi rebus positam confecerit; quae uobis alio loco planius explicabuntur. 
(185) Nunc hoc attendite. His exportationibus quae recitatae sunt scribit HS LX 
socios perdidisse ex uicensima portori Syracusis. Pauculis igitur mensibus, ut 
hi pusilli et contempti libelli indicant, furta praetoris, quae essent HS XX CC, 
ex uno oppido solo exportata sunt. Cogitate nunc  -  cum illa Sicilia sit, hoc est 
insula quae undique exitus maritimos habeat  - , quid ex ceteris locis exportatum 
putetis, quid Agrigento, quid Lilybaeo, quid Panhormo, quid Thermis, quid 
Halaesa, quid Catina, quid ex ceteris oppidis, quid uero Messana, quem iste sibi 
locum maxime tutum esse arbitrabatur, ubi animo semper soluto liberoque erat, 
quod sibi iste Mamertinos delegerat ad quos omnia quae aut diligentius seruanda 
aut occultius exportanda erant deportaret. His inuentis libellis ceteri remoti 
et diligentius sunt reconditi; nos tamen, ut omnes intellegant hoc nos sine 
cupiditate agere, his ipsis libellis contenti sumus. 

[22,76] LXXVI. (186) Nunc ad sociorum tabulas accepti et expensi, quas remouere 
honeste nullo modo potuerunt, et ad amicum tuum Carpinatium reuertemur. Inspiciebamus 
Syracusis a Carpinatio confectas tabulas societatis, quae significabant multis 
nominibus eos homines uersuram a Carpinatio fecisse qui pecunias Verri 
dedissent; quod erit uobis luce clarius, iudices, tum cum eos ipsos produxero 
qui dederunt; intellegetis enim illa tempora per quae, cum essent in periculo, 
pretio sese redemerunt cum societatis tabulis non solum consulibus uerum etiam 
mensibus conuenire. 
(187) Cum haec maxime cognosceremus et in manibus tabulas haberemus, repente 
aspicimus lituras eius modi quasi quaedam uulnera tabularum recentia. Statim 
suspicione offensi ad ea ipsa nomina oculos animumque transtulimus. Erant 
acceptae pecuniae C- VERRUCIO C- F-, sic tamen ut usque ad alterum R, litterae 
constarent integrae, reliquae omnes essent in litura; alterum, tertium, quartum, 
permulta erant eiusdem modi nomina. Cum manifesta res flagitiosa litura 
tabularum atque insignis turpitudo teneretur, quaerere incipimus de Carpinatio 
quisnam is esset Verrucius quicum tantae pecuniae rationem haberet. Haerere 
homo, uersari, rubere. Quod lege excipiuntur tabulae publicanorum quo minus 
Romam deportentur, ut res quam maxime clara et testata esse posset, in ius ad 
Metellum Carpinatium uoco tabulasque societatis in forum defero. Fit maximus 
consursus hominum, et, quod erat Carpinati nota cum isto praetore societas ac 
faeneratio, summe exspectabant omnes quidnam in tabulis teneretur. 

[22,77] LXXVII. (188) Rem ad Metellum defero, me tabulas perspexisse sociorum; 
in his tabulis magnam rationem C- Verruci permultis nominibus esse, meque hoc perspicere 
ex consulum mensuumque ratione, hunc Verrucium neque ante aduentum C- Verris neque 
post decessionem quicquam cum Carpinatio rationis habuisse; postulo ut mihi 
respondeat qui sit is Verrucius, mercator an negotiator an arator an pecuarius, 
in Sicilia sit an iam decesserit. Clamare omnes ex conuentu neminem umquam in 
Sicilia fuisse Verrucium. Ego instare ut mihi responderet quis esset, ubi esset, 
unde esset; cur seruus societatis qui tabulas conficeret semper in Verruci 
nomine certo ex loco mendosus esset. 
(189) Atque haec postulabam, non quo illum cogi putarem oportere ut ad ea mihi 
responderet inuitus, sed ut omnibus istius furta, illius flagitium, utriusque 
audacia perspicua esse posset. Itaque illum in iure metu conscientiaque peccati 
mutum atque exanimatum ac uix uiuum relinquo, tabulas in foro summa hominum 
frequentia exscribo; adhibentur in scribendo ex conuentu uiri primarii, litterae 
lituraeque omnes adsimulatae et expressae de tabulis in libros transferuntur. 
(190) Haec omnia summa cura et diligentia recognita et collata et ab hominibus 
honestissimis obsignata sunt. Si Carpinatius mihi tum respondere noluit, 
responde tu mihi nunc, Verres, quem esse hunc tuum paene gentilem Verrucium 
putes. Fieri non potest ut, quem uideo te praetore in Sicilia fuisse et quem ex 
ipsa ratione intellego locupletem fuisse, eum tu in tua prouincia non 
cognoueris. Atque adeo, ne hoc aut longius aut obscurius esse possit, procedite 
in medium atque explicate descriptionem imaginemque tabularum, ut omnes mortales 
istius auaritiae non iam uestigia sed ipsa cubilia uidere possint. 

[22,78] LXXVIII. (191) Liber explicetur. Videtis Verrucium? uidetis primas litteras 
integras? uidetis extremam partem nominis, codam illam Verrinam tamquam in luto demersam 
esse in litura? Sie habent se tabulae, iudices, ut uidetis. Quid exspectatis, 
quid quaeritis amplius? Tu ipse, Verres, quid sedes, quid moraris? Nam aut 
exhibeas nobis Verrucium necesse est aut te Verrucium esse fateare. Laudantur 
oratores ueteres, Crassi illi et Antonii, quod crimina diluere dilucide, quod 
copiose reorum causas defendere solerent: nimirum illi non ingenio solum bis 
patronis, sed fortuna etiam praestiterunt. Nemo enim tum ita peccabat ut 
defensioni locum non relinqueret; nemo ita uiuebat ut nulla eius uitae pars 
summae turpitudinis esset expers; nemo ita in manifesto peccato tenebatur ut, 
cum impudens fuisset in facto, tum impudentior uideretur si negaret. 
(192) Nunc uero quid faciat Hortensius? auaritiaene crimina frugalitatis 
laudibus deprecetur? At hominem flagitiosissimum libidinosissimum nequissimumque 
defendit. An ab hac eius infamia nequitia uestros animos in aliam partem 
fortitudinis commemoratione traducat? At homo inertior, ignauior, magis uir 
inter mulieres, impura inter uiros muliercula proferri non potest. At mores 
commodi. Quis contumacior, quis inhumanior, quis superbior? At haec sine 
cuiusquam malo. Quis acerbior, quis insidiosior, quis crudelior umquam fuit? In 
hoc homine atque in eius modi causa quid facerent omnes Crassi et Antonii? 
Tantum, opinor, Hortensi: ad causam non accederent neque in alterius impudentia 
sui pudoris existimationem amitterent. Liberi enim ad causas solutique 
ueniebant, neque committebant ut, si impudentes in defendendo esse noluissent, 
ingrati in deserendo existimarentur.