[0] LIBER AD DEMETRIANUM. [1] I. Oblatrantem te et aduersus Deum, qui unus et uerus est, ore sacrilego et uerbis impiis obstrepentem frequenter, Demetriane, contempseram, uerecundius ac melius existimans errantis imperitiam silentio spernere, quam loquendo dementis insaniam prouocare. Nec hoc sine magisterii diuini auctoritate faciebam, cum scriptum sit: In aures imprudentis noli quicquam dicere, ne, quando audierit, irrideat sensatos sermones tuos. Et iterum: Noli respondere imprudenti ad imprudentiam eius, ne similis fias illi. Et sanctum quoque iubeamur intra conscientiam nostram tenere, nec inculcandum porcis et canibus exponere, loquente Domino et dicente: Ne dederitis sanctum canibus, neque miseritis margaritas uestras ante porcos, ne inculcent eas pedibus, et conuersi elidant uos. Nam, cum ad me saepe, studio magis contradicendi quam uoto discendi, uenires, et, clamosis uocibus personans, malles tua impudenter ingerere quam nostra patienter audire, ineptum uidebatur congredi tecum, quando facilius esset et leuius turbulenti maris concitos fluctus clamoribus retundere quam tuam rabiem tractatibus coercere. Certe et labor irritus et nullus effectus, offerre lumen caeco, sermonem surdo, sapientiam bruto; cum nec sentire brutus possit, nec caecus lumen admittere, nec surdus audire. [2] II. Haec considerans, saepe conticui, et impatientem patientia uici, cum nec docere indocilem possem, nec impium religione comprimere, nec furentem lenitate cohibere. Sed enim, cum dicas plurimos conqueri quod bella crebrius surgant, quod lues, quod fames saeuiant, quodque imbres et pluuias serena longa suspendant nobis imputari, tacere ultra non oportet; ne iam non uerecundiae sed diffidentiae esse incipiat quod tacemus, et dum criminationes falsas contemnimus refutare, uideamur crimen agnoscere. Respondeo igitur et tibi, Demetriane, pariter et caeteris quos tu forsitan concitasti, et aduersum nos odia tuis maledicis uocibus seminando, comites tibi plures radicis atque originis tuae pullulatione fecisti; quos tamen sermonis nostri admittere credo rationem: nam qui ad malum motus est mendacio fallente, multo magis ad bonum mouebitur ueritate cogente. [3] III. Dixisti per nos fieri et quod nobis debeant imputari omnia ista quibus nunc mundus quatitur et urgetur, quod dii uestri a nobis non colantur. Qua in parte, quia ignarus diuinae cognitionis et ueritatis alienus es, illud primo in loco scire debes, senuisse iam mundum, non illis uiribus stare quibus prius steterat, nec uigore et robore eo ualere quo antea praeualebat. Hoc etiam, nobis tacentibus et nulla de Scripturis sanctis praedicationibusque diuinis documenta promentibus, mundus ipse iam loquitur et occasum sui rerum labentium probatione testatur. Non hyeme nutriendis seminibus tanta imbrium copia est, non frugibus aestate torrendis solis tanta flagrantia est, nec sic uernante temperie sata laeta sunt, nec adeo arboreis foetibus autumna foecunda sunt. Minus de effossis et fatigatis montibus eruuntur marmorum crustae, minus argenti et auri opes suggerunt exhausta iam metalla, et pauperes uenae breuiantur in dies singulos et decrescunt, deficit in aruis agricola, in mari nauta, miles in castris, innocentia in foro, iustitia in iudicio, in amicitiis concordia, in artibus peritia, in moribus disciplina. Putasne tantam posse substantiam rei senescentis existere quantum prius potuit nouellu adhuc et uegeta iuuenta pollere? Minuatur necesse est quicquid fine iam proximo in occidua et extrema deuergit. Sic sol in occasu suo radios minus claro et igneo splendore iaculatur; sic, declinante iam cursu, exoletis cornibus luna tenuatur, et arbor quae fuerat ante uiridis et fertilis, arescentibus ramis fit postmodum sterili senectute deformis; et fons qui, exundantibus prius uenis, largiter profluebat, senectute deficiens, uix modico sudore distillat. Haec sententia mundo data est, haec Dei lex est, ut omnia orta occidant et aucta senescant, et infirmentur fortia, et magna minuantur, et cum infirmata et diminuta fuerint, finiantur. [4] IV. Christianis imputas quod minuantur singula, mundo senescente. Quid si et senes imputent Christianis quod minus ualeant in senectute, quod non perinde ut prius uigeant auditu aurium, cursu pedum, oculorum acie, uirium robore, succo uiscerum, mole membrorum; et cum olim ultra octingentos et nongentos annos uita hominum longaeua procederet, uix nunc possit ad centenarium numerum perueniri? Canos uidemus in pueris, capilli deficiunt antequam crescant; nec aetas in senectute desinit, sed incipit a senectute. Sic in ortu adhuc suo ad finem natiuitas properat; sic quodcumque nunc nascitur, mundi ipsius senectute degenerat: ut nemo mirari debeat singula in mundo coepisse deficere, quando totus ipse iam mundus in defectione sit et in fine. [5] V. Quod autem crebrius bella continuant, quod sterilitas et fames sollicitudinem cumulant, quod, saeuientibus morbis, ualetudo frangitur, quod humanum genus luis populatione uastatur, et hoc scias esse praedictum, in nouissimis temporibus multiplicari mala et aduersa uariari, et appropinquante iam iudicii die magis ac magis in plagas generis humani censuram Dei indignantis accendi. Non enim, sicut tua falsa querimonia et imperitia ueritatis ignara iactat et clamitat, ista accidunt quod dii uestri a nobis non colantur, sed quod a uobis non colatur Deus. Nam, cum ipse sit mundi dominus et rector, et cuncta arbitrio eius et nutu gerantur, nec quicquam fieri possit nisi quod aut fecerit aut fieri ipse permiserit, utique quando ea fiunt quae iram Dei indignantis ostendunt, non propter nos fiunt, a quibus Deus colitur, sed delictis et meritis uestris irrogantur, a quibus Deus omnino nec quaeritur nec timetur, nec, relictis uanis superstitionibus, religio uera cognoscitur, ut, qui Deus unus est omnibus, unus colatur ab omnibus rogetur. [6] VI. Ipsum denique audi loquentem, ipsum uoce diuina instruentem nos pariter ac monentem: Dominum Deum tuum adorabis, inquit, et illi soli seruies. Et iterum: Non erunt tibi dii alii absque me. Et iterum: Nolite ambulare post deos alienos ut seruiatis eis, et ne adoraueritis eos; et ne incitetis me in operibus manuum uestrarum ad disperdendos uos. Propheta item Spiritu sancto plenus contestatur et denuntiat iram Dei dicens: Haec dicit Dominus omnipotens: Eo quod domus mea deserta est, uos autem sectamini unus quisque in domum suam, propterea abstinebit coelum a rore, et terra subtrahet procreationes suas, et inducam gladium super terram et super frumentum et super uinum et super oleum, et super homines et super pecora, et super per omnes labores manuum eorum. Item Propheta alius repetit et dicit: Et pluam super unam ciuitatem, et super aliam non pluam. Pars una compluetur, et pars super quam non pluero arefiet. Et congregabuntur duae et tres ciuitates in unam ciuitatem potandae aquae causa, nec satiabuntur; et non conuertimini ad me, dicit Dominus. [7] VII. Indignatur ecce Dominus et irascitur, et quod ad eum non conuertamini comminatur; et tu miraris aut quereris, in hac obstinatione et contemptu uestro, si rara desuper pluuia descendat, si terra situ pulueris squaleat, si uix ieiunas et pallidas herbas sterilis gleba producat, si uineam debilitet grando caedens, si oleam detruncet turbo subuertens, si fontem siccitas statuat, aerem pestilens aura corrumpat, hominem morbida ualetudo consumat, cum omnia ista peccatis prouocantibus ueniant, et plus exacerbetur Deus quando nihil talia et tanta proficiant? Fieri enim ista uel ad disciplinam contumacium uel ad poenam malorum declarat in Scripturis sanctis idem Deus dicens: Sine causa percussi filios uestros, disciplinam non exceperunt. Et Propheta deuotus ac dicatus Deo ad haec eadem respondet et dicit: Verberasti eos, nec doluerunt; flagellasti eos, nec uoluerunt accipere disciplinam. Ecce irrogantur diuinitus plagae, et nullus Dei metus est: ecce uerbera desuper et flagella non desunt, et trepidatio nulla, nulla formido est. Quid si non intercederet rebus humanis uel ista censura, quanto adhuc maior in hominibus esset audacia, facinorum impunitate secura? [8] VIII. Quereris quod minus nunc tibi uberes fontes et aurae salubres et frequens pluuia et fertilis terra obsequium praebeant, quod non ita utilitatibus tuis et uoluptatibus elementa deseruiant. Tu enim Deo seruis, per quem tibi cuncta deseruiunt; famularis illi cuius nutu tibi uniuersa famulantur. Ipse de seruo tuo exigis seruitutem, et homo hominem parere tibi et obedire compellis. Et cum sit uobis eadem sors nascendi, conditio una moriendi, corporum materia consimilis, animarum ratio communis, aequali iure et pari lege uel ueniatur in istum mundum uel de mundo postmodum recedatur, tamen nisi tibi pro arbitrio tuo seruiatur, nisi ad uoluntatis obsequium pareatur, imperiosus et nimius seruitutis exactor, flagellas, uerberas, fame, siti, nuditate, ferro etiam frequenter et carcere affligis et crucias; et non agnoscis, miser, Dominum Deum tuum, cum sic exerceas ipse dominatum? [9] IX. Merito ergo incursantibus plagis non desunt Dei flagella nec uerbera: quae cum nihil istic promoueant, nec ad Deum singulos tanto cladium terrore conuertant, manet postmodum carcer aeternus et iugis flamma et poena perpetua. Nec audietur illic rogantium gemitus, quia nec hic Dei indignantis terror auditus est, qui per Prophetam clamat et dicit: Audite sermonem Domini, filii Israël, quia iudicium est Domini aduersus incolas terrae, eo quod neque misericordia, neque ueritas, neque agnitio Dei sit super terram, sed execratio, et mendacium, et caedes, et furtum, et adulterium diffusum est super terram; sanguinem sanguini supermiscent. Id circo terra lugebit cum uniuersis incolis suis, cum bestiis agri, cum serpentibus terrae, cum uolucribus coeli, et deficient pisces maris, ut nemo iudicet, nemo reuincat. Indignari se Deus dicit et irasci quod agnitio Dei non sit in terris, et Deus non agnoscitur nec timetur. Delicta mendaciorum, libidinum, fraudium, crudelitatis, impietatis, furoris Deus increpat et incusat, et ad innocentiam nemo conuertitur. Fiunt ecce quae uerbis Dei ante praedicta sunt, nec quisquam fide praesentium ut in futurum consulat admonetur. Inter ipsa aduersa, quibus uix coactata et conclusa anima respirat, uacat malos esse et in periculis tantis non de se magis sed de altero iudicare. Indignamini indignari Deum, quasi aliquid boni male uiuendo mereamini, quasi non omnia ista quae accidunt minora adhuc sint et leuiora peccatis uestris. [10] X. Qui alios iudicas, aliquando et tu esto tui iudex; conscientiae tuae latebras intuere, immo, quia nullus iam delinquendi metus uel pudor est, et sic peccatur quasi magis per ipsa peccata placeatur, qui perspicuus et nudus uideris a cunctis, et ipse te respice. Aut enim superbia inflatus es, aut auaritia rapax, aut iracundia saeuus, aut alea prodigus, aut uinolentia temulentus, aut liuore inuidus, aut libidine incestus, aut crudelitate uiolentus: et miraris in poenas generis humani iram Dei crescere, cum crescat quotidie quod puniatur? Hostem quereris exsurgere, quasi, etsi hostis desit, esse pax inter ipsas togaspossit. Hostem quereris exsurgere, quasi non, etsi externa de barbaris arma et pericula comprimantur, ferocius intus et grauius de calumniis et iniuriis potentium ciuium domesticae impugnationis tela grassentur. De sterilitate et fame quereris, quasi famem maiorem siccitas quam rapacitas faciat, quasi non de captatis annonarum incrementis et pretiorum cumulis flagrantior inopiae ardor excrescat. Quereris claudi imbribus coelum, cum sic horrea claudantur in terris. Quereris nunc minus nasci, quasi quae nata sunt indigentibus praebeantur. Pestem et luem criminaris, cum peste ipsa et lue uel detecta sint uel aucta crimina singulorum, dum nec infirmis exhibetur misericordia, et defunctis auaritia inhiat ac rapina. Iidem ad pietatis obsequium timidi, ad impia lucra temerarii, fugientes morientium funera, et appetentes spolia mortuorum, ut appareat in aegritudine sua miseros ad hoc forsitan derelictos esse, ne possint, dum curantur, euadere: nam perire aegrum uoluit qui censum pereuntis inuadit. [11] XI. Tantus cladium terror dare non potest innocentiae disciplinam, et inter populum frequenti strage morientem, nemo considerat se esse mortalem. Passim discurritur, rapitur, occupatur. Praedandi dissimulatio nulla, nulla cunctatio. Quasi liceat, quasi oporteat, quasi ille qui non rapit damnum et dispendium proprium sentiat, sic unusquisque rapere festinat. In latronibus est utcumque aliqua scelerum uerecundia; auias fauces et desertas solitudines diligunt, et sic illic delinquitur, ut tamen delinquentium facinus tenebris et nocte ueletur. Auaritia palam saeuit, et, ipsa audacia sua tuta, in fori luce abruptae cupiditatis arma prostituit. Inde falsarii, inde uenefici, inde in media ciuitate sicarii, tam ad peccandum praecipites quam impune peccantes. A nocente crimen admittitur, nec innocens qui uindicet inuenitur. De accusatore uel iudice metus nullus. Impunitatem consequuntur mali, dum modesti tacent, timent conscii, ueneunt iudicaturi. Et idcirco per Prophetam diuino Spiritu et instinctu rei ueritas promitur, certa et manifesta ratione monstratur Deum posse aduersa prohibere, sed ne ille subueniat merita peccantium facere: Numquid, ait, non ualet manus Domini ut saluos uos faciat? aut grauauit aurem ut non exaudiat? Sed peccata uestra inter uos et Deum separant, et propter delicta uestra auertit faciem suam a nobis, ne misereatur. Peccata itaque et delicta reputentur, conscientiae uulnera cogitentur; et desinet unusquisque de Deo uel de nobis conqueri, si quod patitur intelligat se mereri. [12] XII. Ecce id ipsum quale est unde nobis uobiscum maxime sermo est, quod nos infestatis innoxios, quod in contumeliam Dei impugnatis atque opprimitis Dei seruos. Parum est quod furentium uarietate uitiorum, quod iniquitate feralium criminum, quod cruentarum compendio rapinarum uita uestra maculatur, quod superstitionibus falsis religio uera subuertitur, quod Deus omnino nec quaeritur nec timetur; adhuc insuper Dei seruos et maiestati ac nomini eius dicatos iniustis persecutionibus fatigatis. Satis non est quod ipse tu Deum non colis; adhuc insuper eos qui colunt sacrilega infestatione persequeris. Deum nec colis, nec coli omnino permittis; et, cum caeteri, qui non tantum ista inepta idola et manu hominis facta simulacra, sed et portenta quaedam et monstra uenerantur, tibi placeant, solus tibi displicet Dei cultor. Fumant ubique in templis uestris hostiarum busta et rogi pecorum, et Dei altaria uel nulla sunt uel occulta. Crocodili et cynocephali et lapides et serpentes a uobis coluntur, et Deus solus in terris aut non colitur, aut non est impune quod colitur: innoxios, iustos, Deo charos domo priuas, patrimonio spolias, catenis premis, carcere includis, gladio, bestiis, ignibus punis. Nec saltem contentus es dolorum nostrorum compendio et simplici ac ueloci breuitate poenarum; admoues laniandis corporibus longa tormenta, multiplicas lacerandis uisceribus numerosa supplicia; nec feritas atque immanitas tua usitatis potest contenta esse tormentis; excogitat nouas poenas ingeniosa crudelitas. [13] XIII. Quae haec est insatiabilis carnificinae rabies? quae inexplebilis libido saeuitiae? Quin potius elige tibi alterum de duobus: Christianum esse aut est crimen, aut non est; si crimen est, quid non interficis confitentem? si crimen non est, quid persequeris innocentem? Torqueri enim debui, si negarem. Si, poenam tuam metuens, id quod prius fueram et quod deos tuos non colueram, mendacio fallente celarem, tunc torquendus fuissem, tunc ad confessionem criminis ui doloris adigendus; sicut in caeteris quaestionibus torquentur rei qui se negant crimine quo accusantur teneri, ut facinoris ueritas, quae indice uoce non promitur, dolore corporis exprimatur. Nunc uero, cum sponte confitear et clamem et crebris ac repetitis identidem uocibus Christianum me esse contester, quid tormenta admoues confitenti et deos tuos, non in abditis et secretis locis, sed palam, sed publice, sed in foro ipso, magistratibus et praesidibus audientibus, destruenti; ut, etsi parum fuerat quod in me prius criminabaris, creuerit quod et odisse et punire plus debeas, quod, dum me Christianum celebri loco et populo circumstante pronuntio, et uos et deos uestros clara et publica praedicatione confundo? [14] XIV. Quid te ad infirmitatem corporis uertis? quid cum terrenae carnis imbecillitate contendis? Cum animi uigore congredere, uirtutem mentis infringe, fidem destrue, disceptatione, si potes, uince, uince ratione: uel si quid diis tuis numinis et potestatis est, ipsi in ultionem suam surgant, ipsi se sua maiestate defendant; aut quid praestare se colentibus possunt qui se de non colentibus uindicare non possunt. Nam si eo qui uindicatur pluris est ille qui uindicat, tu diis tuis maior es. Si autem iis quos colis maior es, non tu illos colere, sed ab ipsis potius coli debes et timeri ut dominus. Sic illos laesos ultio uestra defendit, quomodo et clausos, ne pereant, tutela uestra custodit. Pudeat te eos colere quos ipse defendis, pudeat tutelam de iis sperare quos tu ipse tueris. [15] XV. O si audire eos uelles et uidere quando a nobis adiurantur et torquentur spiritalibus flagris, et uerborum tormentis de obsessis corporibus eiiciuntur, quando eiulantes et gementes uoce humana, et potestate diuina flagella et uerbera sentientes uenturum iudicium confitentur! Veni et cognosce uera esse quae dicimus. Et quia sic deos colere te dicis, uel ipsis quos colis crede; aut si uolueris et tibi credere, de te ipso loquetur, audiente te, qui nunc tuum pectus obsedit, qui nunc mentem tuam ignorantiae nocte caecauit. Videbis nos rogari ab eis quos tu rogas, timeri ab eis quos tu times, quos tu adoras; uidebis sub manu nostra stare uinctos et tremere captiuos quos tu suscipis et ueneraris ut dominos. Certe uel sic confundi in istis erroribus tuis poteris quando conspexeris et audieris deos tuos quid sint interrogatione nostra statim prodere et, praesentibus licet uobis, praestigias illas et fallacias suas non posse celare. [16] XVI. Quae ergo mentis ignauia est, immo quae desipientium caeca et stulta dementia, ad lucem de tenebris nolle uenire et mortis aeternae laqueis uinctos spem nolle immortalitatis excipere, non metuere Deum comminantem et dicentem: Sacrificans diis, eradicabitur, nisi Domino soli. Et iterum: Adorauerunt eos quos fecerunt digiti eorum, et incuruatus est homo et humiliatus est uir, et non laxabo illis. Quid te ad falsos deos humilias et inclinas? Quid ante inepta simulacra et figmenta terrena captiuum corpus incuruas? Rectum te Deus fecit; et cum caetera animalia prona et ad terram situ uergente depressa sint, tibi sublimis status et ad coelum atque ad Deum sursumuultus erectus est. Illuc intuere, illuc oculos tuos erige, in supernis Deum quaere. Ut carere inferis possis, ad alta et coelestia suspensum pectus attolle. Quid te in lapsum mortis, cum serpente quem colis, sternis? quid in ruinam diaboli per ipsam et cum ipso cadis? Sublimitatem serua qua natus es; perseuera talis qualis a Deo factus es. Cum statu oris et corporis animum tuum statue. Ut cognoscere Deum possis, te ante cognosce. Relinque idola quae humanus error inuenit. Ad Deum conuertere; quem si imploraueris, subuenit. Christo crede, quem uiuificandis ac reparandis nobis Pater misit. Laedere seruos Dei et Christi persecutionibus tuis desine, quos laesos ultio diuina defendit. [17] XVII. Inde est quod nemo nostrum, quando apprehenditur, reluctatur, nec se aduersus iniustam uiolentiam uestram, quamuis nimius et copiosus noster sit populus, ulciscitur. Patientes facit de secutura ultione securitas. Innocentes nocentibus cedunt: insontes poenis et cruciatibus acquiescunt, certi et fidentes quod inultum non remaneat quodcumque perpetimur; quantoque maior fuerit persecutionis iniuria, tanto et iustior fiat et grauior pro persecutione uindicta; nec umquam impiorum scelere in nostrum nomen exsurgitur, ut non statim diuinitus uindicta comitetur. Ut memorias taceamus antiquas, et ultiones pro cultoribus Dei saepe repetitas nullo uocis praeconio reuoluamus, documentum recentis rei satis est quod sic celeriter quodque in tanta celeritate sic granditer nuper secuta defensio est, ruinis rerum, iacturis opum, dispendio militum, diminutione castrorum. Nec hoc casu accidisse aliquis existimet aut fuisse fortuitum putet, cum iam pridem Scriptura diuina posuerit et dixerit: Mihi uindictam, ego retribuam, dicit Dominus; et iterum Spiritus sanctus praemoneat et dicat: Ne dixeris, Ulciscar me de inimico meo; sed exspecta Dominum, ut tibi auxilio sit. Unde clarum est atque manifestum quia non per nos, sed pro nobis accidunt cuncta ista quae de Dei indignatione descendunt. [18] XVIII. Nec ideo quis putet Christianos iisquae accidunt non uindicari, quod et ipsi uideantur accidentium incursione perstringi: poenam de aduersis mundi ille sentit cui et laetitia et gloria omnis in mundo est; ille moeret et deflet, si sibi male sit in saeculo, cui bene non potest esse post saeculum, cuius uiuendi fructus omnis hic capitur, cuius hic solatium omne finitur, cuius caduca et breuis uita hic aliquam dulcedinem computat et uoluptatem, quando istinc excesserit, poena iam sola superest ad dolorem. Caeterum nullus iis dolor est de incursione malorum praesentium quibus fiducia est futurorum bonorum. Denique nec consternimur aduersis, nec frangimur nec dolemus, neque in ulla aut rerum clade aut corporum ualetudine mussitamus. Spiritu magis quam carne uiuentes, firmitate animi infirmitatem corporis uincimus. Per ipsa quae nos cruciant et fatigant, probari et corroborari nos scimus et fidimus. [19] XIX. Putatis nos aduersa uobiscum aequaliter perpeti, cum eadem aduersa uideatis a nobis et uobis non aequaliter sustineri? Apud uos impatientia clamosa semper et querula est; apud nos fortis et religiosa patientia, quieta semper et semper in Deum grata est; nec quidquam istic laetum aut prosperum sibi uindicat, sed mitis et lenis et contra omnes fluctuantis mundi turbines stabilis, diuinae pollicitationis tempus exspectat. Quamdiu enim corpus hoc permanet, commune cum caeteris sit necesse est et corporalis conditio communis; nec separari generi humano ab inuicem datur, nisi si istinc de saeculo recedatur. Iutra unam domum boni et mali interim continemur. Quicquid intra domum euenerit pari sorte perpetimur, donec, aeui temporalis fine completo, ad aeternae uel mortis uel immortalitatis hospitia diuidamur. Non ergo idcirco compares uobis et aequales sumus quia, in isto adhuc mundo et carne hac constituti, mundi et carnis incommoda uobiscum pariter incurrimus: nam, cum in sensu doloris sit omne quod punit, manifestum est eum non esse participem poenae tuae quem tecum uideas aequaliter non dolere. [20] XX. Viget apud nos spei robur et firmitas fidei; inter ipsas saeculi labentis ruinas erecta mens est et immobilis uirtus, et numquam non laeta patientia, et de Deo suo semper anima secura, sicut per Prophetam Spiritus sanctus loquitur et hortatur, spei ac fidei nostrae firmitatem coelesti uoce corroborans: Ficus, inquit, non afferet fructum, et non erunt nascentia in uineis. Mentietur opus oliuae, et campi non praestabunt cibum. Deficient a pabulo oues, et non erunt in praesepibus boues. Ego autem in Domino exultabo, et gaudebo in Deo salutari meo. De Dei hominem et cultorem Dei, subnixum spei ueritate et fidei stabilitate fundatum, negat mundi huius et saeculi infestationibus commoueri. Vinea licet fallat et olea decipiat, et herbis siccitate morientibus aestuans campus arescat, quid hoc ad Christianos? quid ad Dei seruos, quos paradisus inuitat, quos gratia omnis et copia regni coelestis exspectat? Exsultant semper in Domino, et laetantur et gaudent in Deo suo, et mala atque aduersa mundi fortiter tolerant, dum dona et prospera futura prospectant. Nam qui, exposita natiuitate terrena, spiritu recreati et renati sumus, nec iam mundo sed Deo uiuimus, non, nisi cum ad Deum uenerimus, Dei munera et promissa capiemus. Et tamen pro arcendis hostibus et imbribus impetrandis, et uel auferendis uel temperandis aduersis, rogamus semper et preces fundimus, et pro pace ac salute uestra propitiantes ac placantes Deum diebus ac noctibus iugiter atque instanter oramus. [21] XXI. Nemo itaque sibi blandiatur quod nobis et profanis Dei cultoribus et Deo aduersantibus sit interim, per aequalitatem carnis et corporis, laborum saecularium conditio communis, ut ex hoc opinetur non omnia ista quae accidunt uobis irrogari, cum Dei ipsius praedicatione et prophetica contestatione ante praedictum sit uenturam super iniustos iram Dei et persecutiones quae nos humanitus laederent non defuturas, sed et ultiones quae laesos diuinitus defenderent secuturas. [22] XXII. Et quanta sunt quae istic pro nobis interim fiunt? In exemplum aliquid datur, ut Dei uindicis ira noscatur. Caeterum retro est iudicii dies, quem Scriptura sancta denuntiat dicens: Ululate, proximus est enim dies Domini, et obtritio a Deo aderit. Ecce enim dies Domini uenit insanabilis indignationis et irae, ponere orbem terrae desertum, et peccatores perdere ex eo. Et iterum: Ecce dies Domini uenit ardens uelut clibanus, eruntque omnes alienigenae et omnes iniqui stipula; et succendet illos adueniens dies, dicit Dominus. Succendi et cremari alienigenas praecinit Dominus, id est alienos a diuino genere et profanos, spiritaliter non renatos nec Dei filios factos. Euadere enim eos solos posse qui renati et signo Christi signati fuerint alio in loco Deus loquitur, quando, ad uastationem mundi et interitum generis humani Angelos suos mittens, grauius in ultimo comminatur dicens: Vadite et caedite, et nolite parcere oculis uestris. Nolite misereri senioris aut iuuenis, et uirgines et paruulos et mulieres interficite, ut perdeleantur. Omnem autem super quem signum scriptum est ne tetigeritis. Quod autem sit hoc signum, et qua in parte corporis positum, manifestat alio in loco Deus dicens: Transi per mediam Hierusalem, et notabis signum super frontes uirorum qui ingemunt et maerent ob iniquitates quae fiunt in medio ipsorum. Et quod ad passionem et sanguinem Christi pertineat hoc signum, et ille saluus atque incolumis reseruetur quisquis in hoc signo inuenitur, item Dei testimonio comprobatur dicentis: Et erit sanguis in signo uobis super domos in quibus uos eritis; et uidebo sanguinem, et protegam uos, et non erit in uobis plaga diminutionis cum percutiam terram AEgypti. Quod ante occiso agno praecedit in imagine, impletur in Christo, secuta postmodum ueritate. Ut illic, percussa AEgypto, Iudaicus populus euadere non nisi sanguine et signo agni potuit, ita et, cum uastari coeperit mundus et percuti, quisquis in sanguine et signo Christi inuentus fuerit, solus euadet. [23] XXIII. Respicite itaque, dum tempus est, ad ueram et aeternam salutem; et quia iam mundi finis in proximo est, ad Deum mentes uestras Dei timore conuertite. Nec uos delectet in saeculo inter iustos et mites impotens ista et uana dominatio, quando et in agro inter cultas et fertiles segetes lolium et auena dominetur. Nec dicatis mala accidere quia dii uestri a nobis non colantur, sed sciatis hanc irae Dei esse censuram, ut qui beneficiis non intelligitur, uel plagis intelligatur. Deum uel sero quaerite, quia iam pridem per Prophetam Deus praemonens hortatur et dicit: Quaerite Deum, et uiuet anima uestra. Deum uel sero cognoscite, quia Christus adueniens hoc admonet et docet dicens: Haec est autem uita aeterna, ut cognoscant te solum uerum Deum et quem misisti Iesum Christum. Credite illi qui omnino non fallit; credite illi qui haec omnia futura praedixit; credite illi qui credentibus praemium uitae aeternae dabit; credite illi qui incredulis aeterna supplicia gehennae ardoribus irrogabit. [24] XXIV. Quae tunc erit fidei gloria, quae poena perfidiae, cum iudicii dies uenerit? quae laetitia credentium, quae moestitia perfidorum, noluisse istic prius credere, et ut credant iam redire non posse? Cremabit addictos ardens semper gehenna, et uiuacibus flammis uorax poena; nec erit unde habere tormenta uel requiem possint aliquando uel finem. Seruabuntur cum corporibus suis animae infinitis cruciatibus ad dolorem. Spectabitur illic a nobis semper qui hic nos spectauit ad tempus, et in persecutionibus factis oculorum crudelium breuis fructus perpetua uisione pensabitur, secundum Scripturae sanctae fidem dicentis: Vermis eorum non morietur, et ignis eorum non extinguetur; et erunt ad uisionem uniuersae carni. Et iterum: Tunc stabunt iusti in magna constantia aduersus eos qui se angustiauerunt et qui abstulerunt labores eorum. Videntes turbabuntur timore horribili, et mirabuntur in subitatione insperatae salutis, dicentes inter se, poenitentiam habentes et prae angustia spiritus gementes: Hi sunt quos habuimus aliquando in derisum et in similitudinem improperii. Nos insensati uiam illorum aestimabamus insaniam et finem illorum sine honore. Quomodo computati sunt inter filios Dei, et inter sanctos sors eorum est! Ergo errauimus a uia ueritatis, et iustitiae lumen non luxit nobis, et sol non ortus est nobis. Lassati sumus in iniquitatis uia et perditionis, ambulauimus solitudines difficiles, uiam autem Domini ignorauimus. Quid nobis profuit superbia, aut quid diuitiarum iactatio contulit nobis? Transierunt omnia illa tamquam umbra. Erit tunc sine fructu poenitentiae dolor poenae, inanis ploratio et inefficax deprecatio. In aeternam poenam sero credent qui in uitam aeternam credere noluerunt. [25] XXV. Securitati igitur et uitae, dum licet, prouidete. Offerimus uobis animi et consilii nostri salutare munus. Et quia odisse non licet nobis, et sic Deo plus placemus dum nullam pro iniuria uicem reddimus, hortamur, dum facultas adest, dum adhuc aliquid de saeculo superest, Deo satisfacere et ad uerae religionis candidam lucem de profundo tenebrosae superstitionis emergere. Non inuidemus commodis uestris, nec beneficia diuina celamus. Odiis uestris beneuolentiam reddimus, et pro tormentis ac suppliciis quae nobis inferentur salutis itinera monstramus. Credite et uiuite; et qui nos ad tempus persequimini, in aeternum gaudete nobiscum. Quando istinc excessum fuerit, nullus iam poenitentiae locus est, nullus satisfactionis effectus. Hic uita aut amittitur aut tenetur; hic saluti aeternae cultu Dei et fructu fidei prouidetur. Nec quisquam aut peccatis retardetur aut annis quominus ueniat ad consequendam salutem: in isto adhuc mundo manenti poenitentia nulla sera est; patet ad indulgentiam Dei aditus, et quaerentibus atque intelligentibus ueritatem facilis accessus est. Tu, sub ipso licet exitu et uitae temporalis occasu, pro delictis roges et Deum, qui unus et uerus est, confessione et fide agnitionis eius implores, uenia confitenti datur, et credenti indulgentia salutaris de diuina pietate conceditur, et ad immortalitatem sub ipsa morte transitur. Hanc gratiam Christus impertit, hoc munus misericordiae suae tribuit, subigendo mortem trophaeo crucis, redimendo credentem pretio sanguinis sui, reconciliando hominem Deo Patri, uiuificando mortalem regeneratione coelesti. Hunc, si fieri potest, sequamur omnes, huius sacramento et signo censeamur. Hic nobis uiam uitae aperit, hic ad paradisum reduces facit, hic ad coelorum regna perducit. Cum ipso semper uiuemus, facti per ipsum filii Dei; cum ipso semper exultabimus, ipsius cruore reparati. Erimus Christiani cum Christo simul gloriosi, de Deo Patre beati, de perpetua uoluptate laetantes semper in conspectu Dei, et agentes Deo gratias semper. Neque enim poterit nisi laetus esse semper et gratus, qui, cum morti fuisset obnoxius, factus est immortalitate securus.