[0] AVIANI FABULAE. EPISTULA AD THEODOSIUM.
Dubitanti mihi, Theodosi optime, quonam litterarum titulo nostri nominis memoriam mandaremus, 
fabularum textus occurrit, quod in his urbane concepta falsitas condeceat, et non incumbat necessitas 
ueritatis. Nam quis tecum de oratione, quis de poemate loqueretur, cum in utroque litterarum genere 
et atticos greca eruditione superes, et latinitate romanos? Huius ergo materie ducem nobis Aesopum 
noueris, qui responso delphici Apollinis monitus ridicula orsus est, ut legenda firmaret. 
Verum has pro exemplo fabulas et Socrates diuinis operibus indidit, et poemati suo Flaccus aptauit, 
quod in se sub iocorum communium specie uitae argumenta contineant. Quas grecis iambis Babrius 
repetens in duo uolumina coartauit; Phedrus etiam partem aliquam quinque in libellos resoluit. 
De his ergo ad quadraginta et duas in unum redactas fabulas dedi, quas rudi latinitate compositas, 
elegis sum explicare conatus. Habes ergo opus quo animum oblectes, ingenium exerceas, 
sollicitudinem leues totumque uiuendi ordinem cautus agnoscas. Loqui uero arbores, feras 
cum hominibus gemere, uerbis certare uolucres, animalia ridere facimus, ut pro singulorum 
necessitatibus uel ab ipsis animis sententia proferatur.

[1] I. DE NUTRICE ET INFANTI.
Rustica deflentem paruum iurauerat olim
Ni taceat, rabido quod foret esca lupo.
Credulus hanc uocem lupus audiit, et manet ipsas
Peruigil ante fores, irrita uota gerens.
Nam lassata puer nimiae dat membra quieti;
Spem quoque raptori sustulit inde fames.
Hunc ubi siluarum repetentem lustra suarum
Ieiunum coniux sensit adesse lupa:
Cur, inquit, nullam referens de more rapinam,
Languida consumptis sed trahis ora genis?
Ne mireris, ait, deceptum fraude maligna
Vix miserum uacua delituisse fuga.
Nam quae preda, rogas, quae spes contingere posset,
Iurgia nutricis cum mihi uerba darent?
Haec sibi dicta putet seque hac sciat arte notari,
Femineam quisquis credidit esse fidem.


[2] II. DE TESTVDINE ET AQVILA.
Pennatis auibus quondam testudo locuta est,
Si quis eam uolucrum constituisset humi,
Protinus e rubris conchis proferret harenis,
Quis precium nitido cortice bacca daret;
Indignum, sibimet tardo quod sedula gressu
Nil ageret, toto perficeretque die.
Ast ubi promissis aquilam fallacbus implet,
Experta est similem perfida lingua fidem;
Et male mercatis dum quaerit sidera pennis,
Occidit infelix alitis ungue fero.
Tunc quoque, sublimis, cum iam moreretur in auras
Ingemuit uotis haec licuisse suis;
Nam dedit exosae post haec documenta quieti
Non sine supremo magna labore peti.
Sic quicumque noua sublatus laude tumescit,
Dat merito poenas, dum meliora cupit.

[3] III. DE CANCRIS.
Curua retro cedens dum fert uestigia cancer,
Hispida saxosis terra relisit aquis.
Hunc genetrix facili cupiens procedere gressu
Talibus alloquiis emonuisse datur:
Ne tibi transuerso placeant haec deuia, nate,
Rursus in obliquos neu uelis ire pedes,
Sed nisu contenta ferens uestigia recto
Innocuos prono tramite siste gradus.
cui natus: faciam, si me praecesseris, inquit,
Rectaque monstrantem certior ipse sequar.
Nam stultum nimis est, cum tu prauissima temptes
Alterius censor si uitiosa notas.

[4] IV. DE VENTO ET SOLE.
Immitis Boreas placidusque ad sidera Phoebus
Iurgia cum magno conseruere Ioue,
Quis prior inceptum peragat: mediumque per orbem
Carpebat solitum forte uiator iter.
Conuenit hanc potius liti praefigere causam,
Pallia nudato decutienda uiro.
Protinus impulsus uentis circumtonat aether
Et gelidus nimias depluit ymber aquas:
Ille magis lateri duplicem circumdat amictum,
Turbida submotos quod trahit ora sinus.
Sed tenues radios paulatim increscere Phoebus
Iusserat, ut nimio surgeret igne iubar,
donec lassa uolens requiescere membra, uiator
deposita fessus ueste sederet humi.
tunc uictor docuit praesentia numina Tytan,
Nullum praemissis uincere posse minis.

[5] V.  DE ASINO PELLE LEONIS INDUTO.
Metiri se quemque decet propriisque iuuari
Laudibus, alterius nec bona ferre sibi,
Ne detracta grauem faciant miracula risum,
Coeperit in solitis cum remanere malis.
Exuuias asinus Gaetuli iam forte leonis
Repperit et spoliis induit ora nouis.
Aptauitque suis incongrua tegmina membris,
Et miserum tanto pressit honore caput.
Ast ubi terribilis aramo sic circumstetit horror,
Pigraque praesumptus uenit in ossa uigor,
Mitibus ille feris communia pabula calcans
Turbabat pauidas per sua rura boues.
Rusticus hunc magna postquam deprendit ab aure,
correptum uinclis uerberibusque domat,
Et simul abstracto denudans corpora tergo,
Increpat his miserum uocibus ille pecus:
Forsitan ignotos imitato murmure fallas,
At mihi, qui quondam, semper asellus eris.

[6] VI.  DE RANA ET VULPE.
Edita gurgitibus olimque sic immersa profundo
Et luteis tantum semper amica uadis,
Ad superos colles herbosaque prata recurrens
Mulcebat miseras turgida rana feras,
Callida quod posset grauibus succurrere morbis
Et uitam ingenio continuare suo;
Nec se Paeonio iactat cessisse magistro.
Quamuis perpetuos curet in orbe deos.
Tunc uulpes pecudum ridens astuta quietem
Verborum uacuam prodidit esse fidem:
Haec dabit aegrotis, inquit, medicamina membris,
Pallida caeruleus cui notat ora color?

[7] VII. DE CANE QUI NOLUIT LATRARE. 
Haut facile est prauis innatum mentibus, ut se
Muneribus dignas supplicioue putent.
Forte canis quondam, nullis latratibus horrens,
Nec patulis primum rictibus ora trahens,
Mollia sed pauidae submittens uerbera caudae,
Concitus audaci uulnera dente dabat.
Hunc dominus, ne quem probitas simulata lateret,
Iusserat in rabido gutture ferre nolam.
Faucibus innexis crepitantia subligat aera,
Quae facili motu signa cauenda darent.
Haec tamen ille sibi credebat praemia ferri,
Et similem turbam despiciebat ouans.
Tunc insultantem senior de plebe superbum
Adgreditur tali singula uoce monens:
Infelix, quae tanta rapit dementia sensum,
Munera pro meritis si cupis ista dari?
Non hoc uirtutis decus ostentatur in aere,
Nequiciae testem sed geris inde sonum.

[8] VIII. DE CAMELO.
Contentum propriis sapientem uiuere rebus,
Nec cupere alterius fabella nostra monet,
Indignata cito ne stet Fortuna recursu
Atque eadem minuat quae dedit ante rota.
Corporis immensi fertur pecus isse per auras
Et magnum precibus sollicitasse Iouem:
Turpe nimis cunctis irridendumque uideri,
Insignes geminis cornibus ire boues,
Et solum nulla munitum parte camelum,
Obiectum cunctis expositumque feris.
Iupiter irridens postquam sperata negauit,
Insuper et magnae sustulit auris onus.
Viue minor merito, cui sors non sufficit, inquit,
Et tua perpetuum, liuide, damna geme.

[9] IX. DE DUOBUS SOCIIS ET URSA.
Montibus ignotis curuisque in uallibus artum
Cum socio quidam suscipiebat iter,
Securus, cum quodque malum Fortuna tulisset,
Robore collato posset uterque pati.
Dumque per inceptum uario sermone feruntur,
In mediam praeceps conuenit ursa uiam.
Horum alter facili comprendens robora cursu,
In uiridi trepidum fronde pependit onus.
Ille trahens nullo iacuit uestigia gressu,
Exanimem fingens, sponte relisus humi.
Continuo praedam cupiens fera saeua cucurrit,
Et miserum curuis unguibus ante leuat;
Verum ubi concreto riguerunt membra timore
Nam solitus mentis liquerat ossa calor,
Tunc olidum credens, quamuis ieiuna, cadauer
Deserit et lustris conditur ursa suis.
Sed cum securi paulatim in uerba redissent,
Liberior iusto qui fuit ante fugax:
Dic, sodes, quidnam trepido tibi rettulit ursa?
Nam secreta diu multaque uerba dedit
Magna quidem monuit, tamen haec quoque maxima iussit,
Quae merito semper sunt facienda mihi:
Ne facile alterius repetas consortia, dixit,
Rursus ab insana ne capiare fera.

[10] X. DE CALVO.
Caluus eques capiti solitus religare capillos
Atque alias nudo uertice ferre comas,
Ad Campum nitidis uenit conspectus in armis
Et facilem frenis flectere coepit equum.
Huius ab aduerso Boreae spiramina prestant
Ridiculum populo conspiciente caput.
Nam mox deiecto nituit frons nuda galero,
Discolor apposita quae fuit ante coma.
Ille sagax, tantis quod risus milibus esset,
Distulit admota calliditate iocum,
Quid mirum, referens, positos fugisse capillos,
Quem prius aequaeuae deseruere comae?

[11] XI. DE OLLIS.
Eripiens geminas ripis cedentibus ollas
Insanis pariter flumen agebat aquis.
Sed diuersa duas ars et natura creauit:
Aere prior fusa est, altera ficta luto.
Dispar erat fragili et solido sic concordia motus,
Incertumque uagus amnis habebat iter.
Ne tamen allisam confringeret, aerea testa
Iurabat solitam longius ire uiam.
Illa timens ne quid leuibus grauiora nocerent,
Et quia nulla breui est cum meliore fides,
Quamuis securam uerbis me feceris, inquit,
Non timor ex animo decutiendus erit.
Nam me siue tibi seu te mihi conferat unda,
Semper ero ambobus subdita sola malis.

[12] XII. DE THESAURO.
Rusticus impresso molitus uomere terram
Thesaurum sulcis prosiluisse uidet.
Mox indigna animo properante reliquit aratra,
Semina compellens ad meliora boues.
Continuo supplex Telluri construit aras,
Quae sibi depositas sponte dedisset opes.
Hunc Fortuna nouis gaudentem prouida rebus
Admonet, indignam se quoque ture dolens:
Nunc inuenta rneis non prodis munera templis
Atque alios mauis participare deos
Sed cum surrepto fueris tristissimus auro,
Me primam lacrimis sollicitabis inops."

[13] XIII. DE HIRCO ET TAURO.
Immensum taurus fugeret cum forte leonem
Tutaque desertis quaereret antra uiis,
Speluncam reperit quam tunc hirsutus habebat
Cinyphii ductor qui gregis esse solet.
Post ubi submissa meditantem irrumpere fronte
Obuius obliquo terruit ore caper,
Tristis abit longaque fugax de ualle locutus,
Nam timor expulsum iurgia ferre uetat:
Non te demissis saetosum, putide, barbis,
Illum, qui super est consequiturque, tremo.
Nam si discedat, nosces, stultissime, quantum
Discrepet a tauri uiribus hircus olens.

[14] XIV. DE SIMIA.
Iuppiter in toto quondam quaesiuerat orbe,
Munera natorum quis meliora daret.
Certatmm ad regem currit genus omne ferarum,
Permixtumque homini cogitur ire pecus.
Sed nec squamigeri desunt ad iurgia pisces,
Vel quicquid uolucrum purior aura uehit.
Inter quos trepidae ducebant pignora matres,
Iudicio tanti discutienda dei.
Tunc breuis informem traheret cum simia natum,
Ipsum etiam in risum compulit ire Iouem.
Hanc tamen ante alios rupit turpissima uocem,
Dum generis crimen sic abolere cupit:
Iuppiter hoc norit, maneat uictoria si quem;
Iudicio superest omnibus iste meo.

[15] XV. DE GRUE ET PAVONE.
Thre!ciam uolucrem fertur Iunonius ales
Communi sociam conteruisse cibo;
Namque inter uarias fuerat discordia formas,
Magnaque de facili iurgia lite trahunt,
Quod sibi multimodo fulgerent membra decore,
Caeruleam facerent liuida terga gruem;
Et simul erectae circumdans tegmina caudae,
Sparserat archamum sursus in astra iubar.
Illa licet nullo pennarum certet honore,
His tamen insultans uocibus usa datur:
Quamuis innumerus plumas uariauerit ordo,
Mersus humi semper florida terga geris:
Ast ego deformi sublimis in aera penna,
Proxima sideribus numinibusque feror.

[16] XVI. De quercu et harundine.
Montibus e summis radicitus eruta quercus 
decidit insani turbine uicta noti. 
quam tumidis subter decurrens alueus undis 
suscipit et fluuio praecipitante rapit. 
uerum ubi diuersis inpellitur ardua ripis, 
in fragiles calamos grande residit onus. 
tunc sic exiguo conectens caespite ramos 
miratur liquidis quod stet harundo uadis. 
se quoque tam uasto rectam non sistere trunco, 
ast illam tenui cortice ferre minas. 
stridula mox blando respondens canna susurro 
seque magis tutam debilitate docet. 
«tu rapidos,» inquit, «uentos saeuasque procellas 
despicis et totis uiribus acta ruis. 
ast ego surgentes paulatim demoror austros, 
et quamuis leuibus prouida cedo notis. 
in tua praeruptus se fundit robora nimbus, 
motibus aura meis ludificata perit.» 
haec nos dicta monent magnis obsistere fluxa, 
paulatimque truces exsuperare minas. 

[17] XVII. De uenatore et tigride.
Venator iaculis haud irrita uulnera torquens, 
turbabat trepidas per sua lustra feras. 
tum pauidis audax cupiens succurrere tigris 
uerbere commoto iussit adesse minax. 
ille tamen solito contorquens tela lacerto 
«nunc tibi, qualis eam, nuntius iste refert,» 
et simul emissum transegit uulnere ferrum, 
praestrinxitque citos hasta cruenta pedes. 
molliter at fixum traheret cum saucia telum, 
a trepida fertur uulpe retenta diu. 
nempe quis ille foret, qui talia uulnera ferret, 
aut ubinam iaculum delituisset agens? 
illa gemens fractoque loqui uix murmure coepit. 
nam solitas uoces ira dolorque rapit. 
"nulla quidem medio conuenit in aggere forma, 
quaeque oculis olim sit repetenda meis. 
sed cruor et ualidis in nos directa lacertis, 
ostendunt aliquem tela fuisse uirum.» 

[18] XVIII. De quattuor iuuencis et leone.
Quattuor immensis quondam per prata iuuencis 
fertur amicitiae tanta fuisse fides 
ut simul emissos nullus diuelleret error 
rursus et e pastu turba rediret amans, 
hos quoque collatis inter se cornibus ingens 
dicitur in siluis pertimuisse leo, 
dum metus oblatam prohibet temptare rapinam, 
et coniuratos horret adire boues. 
sed quamuis audax factisque immanior esset, 
tantorum solus uiribus impar erat. 
protinus aggreditur prauis insistcre uerbis, 
collisum cupiens dissociare pecus. 
sic postquam dictis animos disiunxit acerbis, 
inuasit miserum diripuitque gregem. 
tunc quidam ex illis «uitam seruare quietam 
qui cupit, ex nostra discere morte potest. 
Neue cito admotas uerbis fallacibus aures 
impleat, aut ueterem deserat ante fidem.» 

[19] XIX. De abiete ac dumis
Horrentes dumos abies pulcherrima risit, 
cum facerent formae iurgria magna suae. 
indignum referens nulllis certamen haberi, 
quos meritis nullus consociaret honor. 
«nam mihi deductum surgens in nubila corpus 
uerticis erectas tollit in astra comas. 
puppibus et patulis media cum sede locamur,
in me suspensos explicat aura sinus. 
at tibi deformem quod dant spineta figuram, 
despectum cuncti praeteriere uiri.» 
ille refert «nunc laeta quidem bona sola fateris, 
et frueris nostris imperiosa malis. 
sed cum pulchra minax succidet membra securis, 
quam uelles spinas tunc habuisse meas.»

[20] XX. De piscatore et pisce.
Piscator solitus praedam suspendere saeta 
exigui piscis uile trahebat onus. 
sed postquam superas captum perduxit ad auras 
atquc auido fixum uulnus ab ore tulit, 
"parce, precor,» supplex lacrimis ita dixit obortis; 
«nam quanta ex nostro corpore dona feres?» 
nunc me saxosis genitrix fecunda sub antris 
fudit et in propriis ludere iussit aquis. 
tolle minas, tenerumque tuis sine crescere mensis. 
haec tibi me rursum litoris ora dabit. 
protinus immensi depastus caerula ponti 
pinguior ad calamum sponte recurro tuum.
ille nefas captum referens absoluere piscem, 
difficiles queritur cassibus esse uices. 
«nam miserum est» inquit «praesentem amittere praedam 
stultius ct rursum uota futura sequi.» 

[21] XXI. RUSTICUS ET AVIS.
Paruula progeniem terrae mandauerat ales,
Qua stabat uiridi caespite flaua seges.
Rusticus, hanc fragili cupiens decerpere culmo,
Vicinam supplex forte petebat opem,
Et uox implumes turbauit crudula nidos,
Suaserat et e laribus continuare fugam.
Cautior hos remeans prohibet discedere mater:
Nam quid ab externis perficietur? ait.
Ille iterum caris operam mandauit amicis
At genetrix rursum tutior inde manet.
Sed, postquam curuas dominum comprendere falces,
Frugibus et ueram sensit adesse manum,
Nunc, ait, o miseri, dilecta relinquite rura,
Cum spem de propriis uiribus ille petit.

[22] XVII. DE CUPIDO ET INVIDO.
Iuppiter ambiguas hominum praediscere mentes
Ad terras Phoebum misit ab arce poli.
Tunc duo diuersis poscebant numina uotis;
Namque alter cupidus, inuidus alter erat.
His sese medium Titan scrutatus utrumque,
Obtulit et precibus cum peteretur, ait:
Praestandi facilis, nam quaeque rogauerit unus,
Protinus haec alter congeminata feret.
Sed cui longa iecur nequeat saciare cupido,
Postulit admotas in noua dona preces,
Spem sibi confidens alieno crescere uoto,
Seque ratus solum munera ferre duo.
Ille ubi captantem socium sua praemia uidit,
Supplicium proprii corporis optat ouans.
Nam petit exstinctus quo lumine degeret uno.
Alter ut hoc duplicans uiuat uterque carens.
Tunc sortem sapiens humanam risit Apollo,
Inuidiaeque malum retulit ipse Ioui,
Quae dum prouentis aliorum gaudet iniquis,
Laetior infelix et sua damna cupit.

[23] XXIII. DE BACHO.
Venditor insignem referens de marmore Bachum
Expositum precio fecerat esse deum.
Nobilis hunc quidam funesta in sede sepulcri
Mercari cupiens compositurus erat;
Alter adoratis ut ferret numina templis,
Redderet et sacro debita uota loco.
Nunc, ait, ambiguum facies de mercibus omen,
Cum spes in precium munera dispar agit,
Et me defunctis seu malis tradere diuis,
Siue decus busti, seu uelis esse deum.
Subdita namque tibi est magni reuerentia fati,
Atque eadem retines funera nostra manu.
Conuenit hoc illis, quibus est premissa sic potestas,
An praestare magis seu nocuisse uelint.

[24] XXIV. DE VENATORE ET LEONE.
Certamen longa protractum lite gerebant
Venator quondam nobilis atque leo.
Hi cum perpetuum cuperent in iurgia finem,
Edita continuo forte sepulcra uident.
Illic docta manus flectentem colla leonem
Fecerat in gremio procubuisse uiri.
Scilicet affirmas pictura teste superbum
Se fieri: exstinctam nam docet esse feram.
Ille graues oculos ad inania signa retorquens
Infremit et rabido pectore uerba dedit:
Irrita te generis subiit fiducia uestri,
Artificis testem si cupis esse manum.
Quod si nostra nouum caperet sollertia sensum,
Sculperet ut docili pollice saxa leo,
Tunc hominem adspiceres oppressum murmure magno,
Conderet ut rabidis ultima fata genis.

[25] XXV. DE FURE ET PARVO.
Flens puer extremam putei consedit ad undam,
Vana super uacuis rictibus ora trahens.
Callidus hunc lacrimis postquam fur uidit obortis,
Quaenam tristiciae sit modo causa rogat.
Ille sibi abrupti fingens discrimina funis
Atque auri queritur desiluisse cadum.
Nec mora, sollicitam traxit manus improba mentem lisez uestem
Exutus putei protinus ima petit.
Paruulus exiguo circumdans pallia collo
Sentibus immersus delituisse datur.
Sed post fallaci suscepta pericula uoto
Tristior, amissa ueste resedit humi,
Dicitur his sollers uocem rupisse querelis
Et gemitu summos sollicitasse deos:
Perdita, quisquis erit, post haec bene pallia credat,
Qui putat in liquidis quod latet unda lisez urna uadis.

[26] XXVI. DE LEONE ET CAPELLA.
Viderat excelsa pascentem rupe capellam,
Comminus esuriens cum leo ferret iter.
Et prior: heus, inquit, praeruptis ardua saxis
Linque, nec hirsutis pascua quaere iugis;
Sed cythisi croceum per prata uirentia florem
Et glaucas salices et thyma grata pete.
Illa gemens: desiste, precor, fallaciter, inquit,
Securam placidis instimulare dolis.
Vera licet moneas, maiora pericula tollas,
Tu tamen his dictis non facis esse fidem.
Nam quamuis rectis constet sententia uerbis,
Suspectam hanc rabidus consiliator habet."

[27] XXVII. DE CORNICE ET URNA.
Ingentem sitiens cornix adspexerat urnam,
Quae minimam fundo continuisset aquam.
Hanc enisa diu planis effundere campis,
Scilicet ut nimiam pelleret inde sitim,
Postquam nulla uiam uirtus dedit, ammouet omnes
Indignata noua calliditate dolos.
Nam breuis immersis accrescens sponte lapillis
Potandi facilem praebuit unda uiam.
Viribus haec docuit quam sit prudentia maior,
Qua coeptum uolucri explicuisset opus.

[28] XXVIII. DE RUSTICO ET IUVENCO.
Vincla recusanti dedignantique iuuenco
Aspera mordaci subdere colla iugo,
Rusticus, obliqua succidens cornua falce,
Credidit insanum defremuisse pecus,
Cautus et immenso ceruicem innectit aratro:
Namque erat hic cornu promptior atque pede,
Scilicet ut longus prohiberet uerbera themo,
Neue ictus faciles ungula saeua daret.
Sed postquam irato detractans uincula collo
Inmeritam uacua calce fatigat humum,
Continuo euersam pedibus dispergit harenam,
Quam ferus in domini ora sequentis agat.
Tunc sic informi squalentes puluere crines
Discutiens, imo pectore uictus, ait:
Nimirum exemplum naturae deerat iniquae,
Qua fieri possit cum ratione nocens.

[29] XXIX. DE VIATORE ET FAUNO.
Horrida congestis cum staret bruma pruinis,
Cunctaque durato stringeret arua gelu,
Haesit in aduersa nimborum mole uiator;
Perdita nam prohibet semita ferre gradum.
Hunc nemorum custos fertur miseratus in antro
Exceptum Satirus continuisse suo.
Quem smmul adspiciens ruris miratur alumnus
Vimque homini tantam protinus esse pauet
Nam gelidos artus uitae ut reuocaret in usum,
Afflatas calido soluerat ore manus.
Sed cum depulso coepisset frigore laetus
Hospitis eximia sedulitate frui,
Namque illi agrestem cupiens ostendere uitam,
Siluarum referens optima quaeque dabat,
Obtulit et calido plenum cratera Liaeo,
Laxet ut infusus frigida membra tepor.
Ille ubi feruentem labris contingere testam
Horruit, algenti rursus ab ore suflat sic.
Obstipuit duplici monstro perterritus hospes,
Et pulsum siluis longius ire iubet:
Nolo, ait, ut nostris umquam succederet antris,
Tam diuersa duo qui simul ora ferat.

[30] XXX. VILLICUS ET DOMINUS.
Vastantem segetes et pinguia culta ruentem
Liquerat abscisa rusticus aure suem,
Ut memor accepti referens monumenta doloris
Ulterius teneris parceret ille satis.
Rursus in excepti deprehensus crimine campi,
Perdidit indultae perfidus auris onus.
Nec mora, praedictae segeti caput intulit horrens,
Poena sed indignum quod geminata facit.
Tunc domini captum mensis dedit ille superbis,
In uarias epulas plurima frusta secans.
Sed cum consumpti dominus cor quaereret apri,
Impatiens fertur quod rapuisse cocus,
Rusticus hoc iustam uerbo compescuit iram,
Affirmans stultum non habuisse suem.
Nam cur membrorum demens in damna redisset,
Atque uno totiens posset ab hoste capi?
Haec illos descripta monent, qui saepius ausi
Numquam a peccatis abstinuere manus.

[31] XXXI. DE MURE ET TAURO.
Ingentem fertur mus quondam paruus oberrans
Ausus ab exiguo laedere dente bouem.
Verum ubi mordaci confecit uulnera rostro,
Tutus in amfractus conditur inde suos.
Ille licet uasta toruum ceruice minetur,
Non tamen iratus, quem petat, esse uidet.
Tunc indignantem iusto sermone fatigans,
Distulit hostiles calliditate minas:
Non quia magna tibi tribuerunt membra parentes
Viribus effectum constituere tuis.
Disce tamen breuibus quae sit fiducia monstris,
Et faciat quicquid paruula turba cupit.

[32] XXXII. RUSTICUS ET HERCULES.
Haerentem luteo sub gurgite rusticus axem
Liquerat et nexos ad iuga tarda boues,
Frustraque depositis confidens numina uotis
Ferre suis rebus, cum resideret, opem.
Cui rector summis Tyrinthius infit ab astris,
Nam uocat hunc supplex in sua uota deum:
Perge laborantes stimulis agitare iuuencos,
Et manibus pigras disce iuuare rotas.
Tunc quoque congressum maioraque uiribus ausum
Fas superos animis conciliare tuis.
Disce tamen pigris non flecti numina uotis
Praesentesque adhibe, cum facis ipse, deos.

[33] XXXIII. DE ANSERE OVA AUREA PARIENTE.
Anser erat cuidam pretioso germine feta,
Ouaque quae nidis aurea saepe daret.
Fixerat hanc uolucri legem Natura superbae,
Ne liceat pariter munera ferre duo.
Sed dominus, cupidum sperans uanescere uotum,
Non tulit exosas in sua lucra moras,
Grande ratus pretium uolucris de morte referre,
Quae tam continuo munere diues erat.
Postquam nuda minax egit per uiscera ferrum,
Et uacuam solitis fetibus esse uidet,
Ingemuit tantae deceptus crimine fraudis;
Nam poenam meritis rettulit inde suis.
Sic qui cuncta deos uno male tempore poscunt,
Iustius his etiam uota diurna negant.

[34] XXXIV. DE CYCADA ET FORMICA.
Quisquis torpentem passus transisse iuuentam,
Nec timuit uitae prouidus ante mala,
Collectus senio, postquam grauis adfuit aetas,
Heu frustra alterius saepe rogabit opem.
Solibus ereptos hiemi formica labores
Distulit, et breuibus condidit ante cauis.
Verum ubi candentes suscepit terra pruinas
Aruaque sub rigido delituere gelu,
Pigra nimis tantos non aequans corpore nimbos,
In propriis laribus humida grana legit.
Decolor hanc precibus supplex alimenta rogabat,
Quae quondam querulo ruperat arua sono:
Se quoque, maturas cum tunderet area messes,
Cantibus aestiuos explicuisse dies.
Paruula tunc ridens sic est affata cicadam;
Nam uitam pariter continuare solent:
Mi quoniam summo substantia parta labore est,
Frigoribus mediis ocia longa traho.
At tibi saltandi nunc ultima tempora restant,
Cantibus est quoniam uita peracta prior.

[35] XXV. SIMIA ET NATI.
Fama est quod geminum profundens simia partum,
Diuidat in uarias pignora nata uices;
Namque unum caro genetrix educit amore,
Alterius odiis exaturata sic tumet.
Coeperit ut fetam grauior terrere tumultus,
Dissimili natos conditione rapit:
Dilectum manibus uel pectore gestat amico,
Contemptum dorso suscipiente leuat.
Sed cum lassatis nequeat consistere plantis,
Oppositum fugiens sponte remisit onus.
Alter ab hirsuto circumdans brachia collo
Haeret, et inuita cum genetrice fugit.
Mox quoque dilecti succedit in oscula fratris,
Seruatus uetulis unicus heres auis.
Sic multos neglecta iuuant, atque, ordine uerso,
Spes humiles rursus in meliora refert.

[36] XXXVI. DE VITULO ET BOVE.
Pulcher et intacta uitulus ceruice resultans
Scindentem adsidue uiderat arua bouem.
Non pudet, heus, inquit, longaeuo uincula collo
Ferre nec haec positis ocia nosse iugis.
Cum mihi subiectas pateat discursus in herbas
Et nemorum liceat rursus opaca sequi?
At senior, nullam uerbis compulsus in iram,
Vertebat solidam uomere fessus humum,
Donec deposito per prata liceret aratro
Molliter herboso procubuisse thoro.
Mox uitulum sacris innexum respicit aris
Admotum cultro comminus ire popae.
Hanc tibi tristis, ait, dedit indulgentia mortem,
Expertem nostri quae facit esse iugi.
Proderit ergo graues quamuis perferre labores,
Otia quam tenerum mox peritura pati.
Est hominum sors ista, magis felicior ut mors
Sit cita, cum miseris uita diurna negat.

[37] XXXVII. DE LEONE ET CANE.
Pinguior exhausto canis occurrisse leoni
Fertur, et insertis uerba dedisse iocis.
Nonne uides duplici tendantur ut ilia tergo
Luxurietque toris nobile pectus, ait?
Proximus humanis ducor post ocia mensis,
Communem capiens largius ore cibum.
Sed quod crassa malum circumdat guttura ferrum?
Ne custodita fas sit abire domo.
At tu magna diu moribundus lustra pererras,
Donec se siluis obuia praeda ferat.
Perge igitur nostris tua subdere colla catenis,
Dum liceat faciles promeruisse dapes.
Protinus ille grauem gemuit collectus in iram
Atque ferox animi, nobile murmur agit.
Vade, ait, et meritis nodum ceruicibus infer,
Compensentque tuam uincula dura famem.
At mea cum uacuis libertas redditur antris,
Quamuis ieiunus quelibet arua peto.
Has illis epulas potius laudare memento,
Qui libertatem post posuere gulae."

[38] XXXVIII. PISCIS FLUVIATILIS ET MARINUS.
Dulcibus e stagnis fluuio torrente coactus
Aequoreas praeceps piscis obibat aquas.
Illic squamigerum despectans improbus agmen
Eximium sese nobilitate refert.
Non tulit expulsum patrio sub iurgite phocas
Verbaque cum salibus asperiora dedit:
Vana laboratis aufer mendatia dictis,
Quaeque refutari te quoque teste queant.
Nam quis erat potior, populo spectante probabo,
Si pariter captos humida lina trahant.
Tunc me nobilior magno mercabitur emptor,
Te simul aere breui debile uulgus emit.

[39] XXXIX. MILES ET LITUUS.
Vouerat attritus quondam per proelia miles
Omnia suppositis ignibus arma dare,
Vel quae uictori moriens sibi turba dedisset
Vel quicquid profugo posset ab hoste capi.
Interea uotis sors affuit, et memor arma
Coeperat accenso singula ferre rogo.
Tunc lituus, rauco deflectens murmure culpam,
Immeritum flammis se docet esse prius.
Nulla tuos, inquid, petierunt tela lacertos,
Viribus affirmes quae tamen acta meis;
Sed tantum uentis et cantibus arma coegi,
Hoc quoque submisso (testor et astra) sono.
Ille resultantem flammis crepitantibus addens:
Nunc te maior, ait, poena dolorque rapit;
Nam licet ipse nihil possis temptare nec ausus,
Saeuior hoc, alios quod facis esse malos.

[40] XL. DE PARDO ET VULPE.
Distinctus maculis et pulchro pectore, pardus
Inter consimiles ibat inire feras;
Sed quia nulla graues uariarent terga leones,
Protinus his miserum credidit esse genus.
Cetera sordenti damnans animalia uultu
Solus in exemplum nobilitatis erat.
Hunc arguta nouo gaudentem uulpis amictu
Corripit, et uanas approbat esse notas:
Vade, ait, et pictae nimium confide iuuentae,
Dum mihi consilium pulchrius esse queat,
Miremurque magis quos munera mentis adornant,
Quam qui corporeis enituere bonis.

[41] XLI. IMBER ET TESTA.
Impulsus uentis et pressa nube coactus
Ruperat hibernis se grauis imber aquis.
Cumque per effusas stagnaret turbine terras,
Expositum campis fictile pressit opus;
Mobile namque lutum tepidus prius instruit aer.
Discat ut admoto rectius igne coqui.
Tunc nimbus fragilis perquirat sic nomina testae.
Immemor illa sui: Amphora dicor, ait,
Nunc me docta manus, rapiente uolumina gyro
Molliter obliquum iussit habere latus.
Hactenus hac, inquit, liceat constare figura;
Nam te subiectam diluet imber, ait.
Et simul accepto uiolentius amne fatiscens
Pronior in tenues uicta cucurrit aquas.
Infelix, quae magna sibi cognomina sumens
Ausa faretratis nubibus ista loqui
Haec poterunt miseros post hac exempla monere.
Subdita nobilibus ut sua fata gemant.

[42] XLII. DE LUPO ET HAEDO.
Forte lupum melior cursu deluserat haedus,
Proxima uicinis dum petit arua casis;
Inde fugam recto tendens in moenia cursu
Inter lanigeros asstitit sic ille greges.
Impiger hunc raptor mediamque secutus in urbem,
Temptat compositis sollicitare dolis:
Nonne uides, inquit, cunctis ut uictima templis,
Inmitem regemens morte cruentet humum?
Quod nisi securo ualeas te reddere campo,
Heu mihi! uittata tu quoque fronte cades.
Ille refert: modo quam metuis, precor, exime curam,
Et tecum uiles, improbe, tolle minas;
Nam sat erit sacrum diuis fudisse cruorem,
Quam rabido fauces exsaturare lupo.
Sic quotiens duplici subeuntur tristia casu,
Expedit insignem promeruisse necem.