LIBER X

I

(1)  Die sequenti  meus quidem  dominus hortulanus  quid egerit  nescio, me
tamen miles ille, qui propter eximiam impotentiam pulcherrime uapularat, ab
illo  praesepio nullo  equidem contradicente  diductum abducit atque  a suo
contubernio  -  hoc enim  mihi  uidebatur  - sarcinis  propriis onustum  et
prorsum  exornatum  armatumque militariter  producit  ad uiam.  (2) Nam  et
galeam nitore  praemicantem et  scutum gerebam longius  relucens, sed etiam
lanceam longissimo  hastili conspicuam, quae scilicet  non disciplinae tunc
quidem causa,  sed propter  terrendos mieros uiatores in  summo atque edito
sarcinarum  cumulo ad  instar  exercitus sedulo  composuerat. (3)  Confecta
campestri nec  adeo difficili uia ad  quandam ciuitatulam peruenimus nec in
stabulo,  sed   in  domo  cuiusdam  decurionis   deuertimus.  Statimque  me
commendato  cuidam seruulo  ipse ad  praepositum suum, qui  mille armatorum
ducatum sustinebat, sollicite proficiscitur.

II

(1) Post  dies plusculos  ibidem dissignatum scelestum  ac nefarium facinus
memini, sed ut uos etiam legatis, ad librum profero.

Dominus  aedium  habebat  iuuenem  filium  probe  litteratum  atque  ob  id
consequenter  pietate,  modestia praecipuum,  quem  tibi quoque  prouenisse
cuperes uel  talem. (2) Huius matre  multo ante defuncta rursum matrimonium
sibi reparauerat  ductaque alia filium procreauerat  alium, qui adaeque iam
duodecimum annum  aetatis supercesserat.  (3) Sed nouerca  forma magis quam
moribus in  domo mariti  praepollens, seu naturaliter impudica  seu fato ad
extremum  impulsa flagitium,  oculos  ad priuignum  adiecit. (4)  Iam ergo,
lector  optime, scito  te  tragoediam, non  fabulam  legere et  a socco  ad
coturnum ascendere.

Sed  mulier illa,  quamdiu  primis elementis  Cupido paruulus  nutriebatur,
inbecillis  adhuc eius  uiribus  facile ruborem  tenuem deprimens  silentio
resistebat. (5)  At ubi  completis igne uaesano  totis praecordiis inmodice
bacchatus  Amor  exaestuabat,  saeuienti  deo iam  succubuit,  et  languore
simulato  uulnus animi  mentitur [in]  corporis ualetudine. (6)  Iam cetera
salutis  uultusque detrimenta  et aegris  et amantibus  examussim conuenire
nemo  qui nesciat:  pallor  deformis, marcentes  oculi, lassa  genua, quies
turbida et  suspiritus cruciatus  tarditate uehementior. Crederes  et illam
fluctuare tantum uaporibus febrium,  nisi quod et flebat. (7) Heu medicorum
ignarae  mentes,  quid  uenae  pulsus,  quid  coloris  intemperantia,  quid
fatigatus  anhelitus  et utrimquesecus  iactatae  clebriter laterum  mutuae
uicissitudines?  (8)  Dii boni,  quam  facilis licet  non artifici  medico,
cuiuis tamen docto Veneriae cupidinis comprehensio, cum uideas aliquem sine
corporis calore flagrantem!

III

(1) Ergo igitur inpatientia furoris altius agitata diutinum rupit silentium
et ad se uocari  praecipit filium - quod nomen in eo, si posset, ne ruboris
admoneretur,  libenter  eraderet. Nec  adulescens  aegrae parentis  moratus
imperium, senili tristitie striatam  gerens frontem, cubiculum petit, uxori
patris matrique  fratris utcumque  debitum sistens obsequium.  (2) Sed illa
cruciabili silentio  diutissime fatigata et ut  in quodam uado dubitationis
haerens  omne uerbum,  quod  praesenti sermoni  putabat aptissimum,  rursum
improbans  nutante etiam  nunc  pudore, unde  potissimum caperet  exordium,
decunctatur. (3)  At iuuenis  nihil etiam tunc  sequius suspicatus summisso
uultu  rogat ultro  praesentis  causas aegritudinis.  (4) Tunc  illa nancta
solitudinis   damnosam  occasionem   prorumpit   iu  audaciam   et  ubertim
adlacrimans  laciniaque  contegens faciem  uoce  trepida  sic eum  breuiter
adfatur:

(5) "Causa omnis et  origo praesentis doloris et etiam medela ipsa et salus
unica  mihi tute ipse  es. isti enim  tui oculi  per meos oculos  nd intima
delapsi praecordia  meis medullis  acerrimum commouent incendium.  (6) Ergo
miserere tua  causa pereuntis  nec te religio patlis  omnino deterreat, cui
moritnram prorsus seruabis uxorem. Illius enim recognoscens imaginem in tua
facie  merito te  diligo.  Habes solitudinis  plenam fiduciam,  habes capax
necessarii  facinoris   otium.  nam  quod  nemo   nouit,  paene  non  fit."

IV

(1) Repentino  malo perturbatus  adolescens, quanqam tale  facinus protinus
exhorruisset,   non  tamen   negationis  intempestiua   seueritate  putauit
exasperandum, sed cautae promissionis dilatione leniendum. (2) Ergo prolixe
pollicetur et,  bonum caperet  animum refectionique se  ac saluti redderet,
impendio  suadet,   donec  patris  aliqua   profectione  liberum  uoluptati
concederetur spatium,  statimque se refert a  noxio conspectu nouercae. (3)
Et  tam magnam  domus cladem  ratus indigere  consilio pleniore  ad quendam
compertae grauitatis educatorem senem protinus refert. Nec quicquam diutina
deliberatione  tam  salubre  uisum  quam  fuga  celeri  procellam  fortunae
saeuientis euadere.  (4) Sed impatiens uel  exiguae dilationis mulier ficta
qualibet  causa  confestim marito  miris  persuadet  artibus ad  longissime
dissitas festinare uillulas. (5) Quo facto maturatae spei uaesania praeceps
promissae libidinis flagitat uadimonium. Sed iuuenis, modo istud modo aliud
causae  faciens,  execrabilem   frustratur  eius  conspectum,  quoad  illa,
nuntiorum uarietate,  pollicitationem sibi denegatam manifesto perspiciens,
mobilitate lubrica  nefarium amorem ad longe  deterius transtulisset odium.
(6)  Et adsumpto  statim nequissimo  et ad  omne facinus  emancipato quodam
dotali  seruulo perfidiae  suae  consilia communicat;  nec quicquam  melius
uidetur quam  uita miserum  priuare iuuenem. Ergo  missus continuo furcifer
uenenum  praesentarium  comparat  idque  uino diligenter  dilutum  insontis
priuigni praeparat exitio.

V

(1)  Ac dum  de  oblationis opportunitate  secum noxii  deliberant homines,
forte  fortuna puer  ille  iunior, proprius  pessimae feminae  filius, post
matutinum laborem  studiorum domum se recipiens,  prandio iam capto sitiens
repertum  uini poculum,  in quo  uenenum latebat inclusum,  nescius fraudis
occultae continuo perduxit haustu.  (2) Atque ubi fratri suo paratam mortem
ebibit,  exanimis  terrae  procumbit,  illicoque repentina  pueri  pernicie
paedagogus commotus ululabili clamore matrem totamque ciet familiam. Iamque
cognito   casu   noxiae  potionis   uarie   quisque  praesentium   auctores
insimulabant  extremi  facinoris.  (3) Sed  dira  illa  femina et  malitiae
nouercalis  exemplar   unicum  non  acerba  filii   morte,  non  parricidii
conscientia,  non infortunio  domus, non  luctu mariti uel  aerumna funeris
commota cladem  familiae in uindictae  compendium traxit, missoque protinus
cursore,  qui uianti  marito  domus expugnationem  nuntiaret, ac  mox eodem
ocius  ab itinere  regresso personata  nimia temeritate  insimulat priuigni
ueneno  filium suum interceptum.  (4) Et  hoc quidem non  adeo mentiebatur,
quod iam  destinatam iuueni mortem praeuenisset  puer, sed fratrem iuniorem
fingebat ideo priuigni scelere peremptum, quod eius probrosae libidini, qua
se  comprimere temptauerat,  noluisset  succumbere. (5)  Nec tam  inmanibus
contenta mendacis  addebat sibi  quoque ob detectum  flagitium eundem illum
gladium  comminari. Tunc  infelix duplici  filiorum morte  percussus magnis
aerumnarum procellis aestuat. (6) Nam  et iuniorem incoram sui funerari uidebat
et alterum  ob incestum parricidiumque capitis  scilicet damnatum iri certo
sciebat. Ad hoc uxoris dilectae nimium mentitis lamentationibus ad extremum
subolis imp<el>lebatur odium.

VI

(1) Vixdum pompae funebres et sepultura filii fuerant explicatae, et statim
ab ipso  eius rogo senex infelix, ora  sua recentibus adhuc rigans lacrimis
trahensque cinere sordentem canitiem,  foro se festinus immittit. (2) Atque
ibi  tum  fletu, tum  precibus  genua etiam  decurionum contingens  nescius
fraudium  pessimae  mulieris in  exitium  reliqui  filii plenis  operabatur
affectibus:  illum  incestum  paterno  thalamo, illum  parricidam  fraterno
exitio  et  in  comminata   nouercae  caede  sicarium.  (3)  Tanta  denique
miseratione   tantaque   indignatione  curiam,   sed   et  plebem   maerens
inflammauerat,  ut  remoto  iudicandi  taedio  et  accusationis  manifestis
probationibus  et  responsionis  meditatis  ambagibus  cuncti  conclamarint
lapidibus obrutum publicum malum publice uindicari.

(4) Magistratus  interim metu periculi proprii,  ne de paruis indignationis
elementis  ad exitium  disciplinae ciuitatisque seditio  procederet, partim
decuriones deprecari, partim populares  compescere, ut rite et more maiorum
iudicio  reddito   et  utrimquesecus  allegationibus  examinatis  ciuiliter
sententia  promeretur nec  ad  instar barbaricae  feritatis uel  tyrannicae
impotentiae  damnaretur  aliquis inauditus  et  in pace  placida tam  dirum
saeculo proderetur exemplum.

VII

(1) Placuit salubre consilium  et ilico iussus praeco pronuntiat, patres in
curiam   conuenirent.  Quibus   protinus  dignitatis  iure   consueta  loca
residentibus  rursum praeconis  uocatu primus  accusator incedit.  (2) Tunc
demum  clamatus inducitur  etiam reus,  et exemplo legis  Atticae Martiique
iudicii  causae  patronis denuntiat  praeco  neque  principia dicere  neque
miserationem commouere.

(3) Haec  ad istum  modum gesta compluribus  mutuo sermocinantibus cognoui.
(4) Quibus  autem uerbis  accusator urserit, quibus rebus  diluerit reus ac
prorsus orationes  altercationesque neque ipse absens  apud presepium scire
neque ad  uos, quae ignoraui, possum enuntiare,  sed quae plane comperi, ad
istas litteras proferam.

(5) Simul enim finita  est dicentium contentio, ueritatem criminum fidemque
probationis certis  instrui nec suspicionibus  tantam oconiecturam permitti
placuit, (6)  atque illum potissimum seruum, qui  solus haec ita gesta esse
scire diceretur, sisti modis omnibus oportere. (7) Nec tantillum cruciarius
ille uel fortuna tam magni iudicii uel confertae conspectu curiae uel certe
noxia conscientia sua deterritus, quae ipse finxerat, quasi uera adseuerare
atque adserere  incipit: (8) quod se  uocasset indignatus fastidio nouercae
iuuenis,  quod,  ulciscens  iniuriam,  filii eius  mandauerit  necem,  quod
promisisset  grande  silentii  praemium,  (9)  quod  recusanti  mortem  sit
comminatus, quod uenenum sua manu temperatum dandum fratri reddiderit, quod
ad criminis  probationem reseruatum poculum neclexisse  <se> suspicatus sua
postremum manu porrexerit puero.

(10) Haec  eximie nimis  ad ueritatis imaginem uerberone  illo simulata cum
trepidatione proferente finitum est iudicium.

VIII

(1)  Nec  quisquam  decurionum  tam  aequus  remanserat  iuueni,  quin  eum
euidenter noxae compertum insui culleo pronuntiaret. (2) Cum iam sententiae
pares, cunctorum stilis ad unum sermonem congruentibus, ex more perpetuo in
urnam  aeream deberent  coici,  quo semel  conditis calculis,  iam  cum rei
fortuna  transacto,  nihil   postea  commutari  licebat,  sed  mancipabatur
potestas  capitis in  manum carnificis,  unus e  curia senior  prae ceteris
compertae fidi  atque auctoritatis praecipuae medicus  orificium urnae manu
contegens,  ne quis  mitteret  calculum temere,  haec ad  ordinem pertulit:

(3)  "Quod aetatis  sum,  uobis adprobatum  me uixisse  gaudeo,  nec patiar
falsis criminibus petito reo  manifestum homicidium perpetrari nec uos, qui
iure iurando  adstricti iudicatis, inductos seruuli  mendacio peierare. (4)
Ipse  non  possum  calcata  numinum  religione  conscientiam  meam  fallens
perperam   pronuntiare.    Ergo,   ut   res   est,    de   me   cognoscite.

IX

(1)  Furcifer iste,  uenenum  praesentarium comparare  sollicitus centumque
aureos  solidos  offerens pretium,  me  non olim  conuenerat, quod  aegroto
cuidam  dicebat necessarium,  qui  morbi inextricabilis  ueterno uehementer
implicitus uitae se cruciatui  subtrahere gestiret. (2) At ego, perspiciens
malum istum uerberonem blaterantem atque inconcinne causificantem certusque
aliquod  moliri  flagitium, dedi  quidem  potionem, dedi;  (3) sed  futurae
quaestioni praecauens non statim pretium, quod offerebatur, accepi, sed "Ne
forte  aliquis" inquam  "istorum  quos offers  aureorum nequam  uel adulter
repperiatur,  in hoc ipso  sacculo conditos  eos anulo tuo  praenota, donec
altera die  nummulario praesente  comprobentur". (4) Sic  inductus signauit
pecuniam, quam  exinde, ut  iste repraesentatus est iudicio,  iussi de meis
aliquem  curriculo  taberna  promptam adferre  et  en  ecce perlatam  coram
exhibeo. (5)  Videat et suum  sigillum recognoscat. Nam quem  ad modum eius
ueneni frater insimulari potest, quod iste comparauerit?"

X

(1) Ingens exinde uerberonem corripit trepidatio et in uicem humani coloris
succedit pallor  infernus perque  uniuersa membra frigidus  sudor emanabat:
(2) tunc  pedes incertis  alternationibus commouere, modo  hanc, modo illam
capitis partem  scalpere et ore semiclauso  balbuttiens nescio quas afannas
effutire,  ut  eum  nemo  prorsus  a  culpa  uacuum  merito  crederet;  sed
reualescente rursus astutia constantissime negare et accersere mendacii non
desinit medicum.  (3) Qui  praeter iudicii religionem cum  fidem suam coram
lacerari   uideret,   multiplicato   studio   uerberonem  illum   contendit
redarguere,  donec   iussu  magistratuum  ministeria  publica  contrectatis
nequissimi  serui  manibus anulum  ferreum  deprehensum  cum signo  sacculi
conferunt, quae comparatio praecedentem roborauit suspicionem. (4) Nec rota
uel  eculeus  more  Graecorum  tormentis  eius apparata  iam  deerant,  sed
offirmatus mira praesumptione nullis uerberibus ac ne ipso quidem succumbit
igni.

XI

(1) Tum medicus: "Non patiar", inquit, "hercules, non patiar uel contra fas
de innocente  isto iuuene supplicium uos  sumere uel hunc ludificato nostro
iudicio poenam  noxii facinoris  euadere. Dabo enim  rei praesentis euidens
argumentum.  (2)  Nam  cum  uenenum peremptorium  comparare  pessimus  iste
gestiret nec meae sectae  crederem conao uenire causas ulli praebere mortis
nec exitio, sed saluti hominum medicinam quaesitam esse didicissem, uerens,
ne;   si   daturum  me   negassem,   intempestiua   repulsa  uiam   sceleri
subministrarem et  ab alio  quo piam exitiabilem mercatus  hic potionem uel
postremum gladio uel quouis  telo nefas inchoatum perficeret, dedi uenenum,
sed  somniferum, mandragoram  illum grauedinis  compertae famosum  et morti
simillimi soporis  efficacem. (3) Nec mirum  desperatissimum istum latronem
certum extremae poenae, quae  more maiorum in eum competit, cruciatus istos
ut  leuiores facile  tolerare.  Sed si  uere puer  meis  temperatam manibus
sumpsit potionem,  uiuit et  quiescit et dormit et  protinus marcido sopore
discusso  remeabit ad  diem  lucidam. Quod  [siue peremptus  est]  si morte
praeuentus    est,   quaeratis    licet   causas   mortis    eius   alias."

XII

(1) Ad  istum modum seniore adorante  placuit, et itur  confestim magna cum
festinatione ad illud sepulchrum,  quo corpus pueri depositum iacebat. Nemo
de curia, de optimatibus nemo ac ne de ipso quidem populo quisquam, qui non
illuc  curiose confluxerit.  (2)  Ecce pater,  suis ipse  manibus coperculo
capuli  remoto, commodum  discusso  mortifero sopore  surgentem postliminio
mortis  deprehendit   filium  eumque  complexus   artissime,  uerbis  impar
praesenti gaudio,  producit ad  populum. (3) Atque ut  erat adhuc feralibus
amiculis instrictus  atque obditus deportatur ad  iudicium puer. (4) Iamque
liquido  serui nequissimi  atque  mulieris nequioris  patefactis sceleribus
procedit  in medium  nuda  ueritas et  nouercae quidem  perpetuum indicitur
exilium,  seruus uero  patibulo suffigitur  et omnium consensu  bono medico
sinuntur aurei, opportuni somni  pretium. (5) Et illius quidem senis famosa
atque fab<ul>osa fortuna prouidentiae diuinae condignum accepit exitum, qui
momento modico,  immo puncto exiguo post  orbitatis periculum adulescentium
duorum pater repente factus est.

XIII

(1)  At ego tunc  temporis talibus  fatorum fluctibus uolutabar.  (2) Miles
ille,  qui me  nullo  uendente comparauerat  et sine  pretio  suum fecerat,
tribuni  sui  praecepto debitum  sustinens  obsequium,  litteras ad  magnum
scriptas  principem Romam  uersus perlaturus,  uicinis me  quibusdam duobus
seruis fratribus undecim denariis uendidit. His erat diues admodum dominus.
(3) At  illorum alter  pistor dulciarius, qui panes  et mellita concinnabat
edulia, alter  cocus, qui sapidissimis intrimentis  sucuum pulmenta condita
uapore  mollibat. (4)  Vnico  illi contubernio  communem uitam  sustinebant
meque ad  uasa illa compluria gestanda  praestinarant, quae domini regiones
plusculas pererrantis uariis usibus  erant necessaria. (5) Adsciscor itaque
inter  duos  illos fratres  tertius  contubernalis, haud  ullo tempore  tam
beniuolam fortunam  expertus. (6) Nam uespera  post opiparas cenas earumque
splendidissimos  apparatus  multas  numero  partes  in  cellulam  suam  mei
solebant reportare domini: ille porcorum, pullorum, piscium et cuiusce modi
pulmentorum largissimas reliquias,  hic paues, crustula, lucunculos, hamos,
lacertulos  et plura scitamenta  mellita. (7)  Qui eum se  refecturi clausa
cellula balneas petissent, oblatis ego diuinitus dapibus adfatim saginabar.
Nec enim tam stultus eram tamque uere asinus, ut dulcissimis illis relictis
cibis cenarem asperrimum faenum.

XIV

(1) Et diu quidem pulcherrime mihi furatrinae procedebat artificium, quippe
adhuc timide  et satis parce  subripienti de tam multis  pauciora nec illis
fraudes ullas  in asino suspicantibus. (2)  At ubi fiducia latendi pleniore
capta partes  opimas quasque  deuorabam et iucundiora  eligens abligurribam
dulcia, suspicio non exilis  fratrum pupugit animos et quanquam de me nihil
etiam tum tale crederent,  tamen cotidiani damni studiose uestigabant reum.

(3) Illi uero postremo  etiam mutuo sese rapinae turpissimae criminabantur,
iamque  curam  diligentiorem   et  acriorem  custodelam  et  dinumerationem
adhibebant  partium.  Tandem denique  rupta  uerecundia  sie alter  alterum
compellat:

(4)  "At istud  iam neque  aequum ac  ne humanum  quidem cotidie  te partes
electiores  surripere atque  iis  diuenditis peculium  latenter augere,  de
reliquis  aequam uindicare  diuisionem. (5)  Si tibi denique  societas ista
displicet, possumus omnia quidem  cetera fratres manere, ab isto tamen nexu
communionis  discedere. Nam  uideo in  immensum damni  procedentem querelam
nutrire nobis immanem discordiam."

(6) Subicit  alius: "Laudo istam tuam  mehercules et ipse constantiam, quod
cotidie furatis clanculo  partibus praeuenisti querimoniam, quam diutissime
sustinens tacitus  ingemescebam, ne  uiderer rapinae sordidae  meum fratrem
arguere. (7) Sed bene, quod utrimquesecus sermone prolato iacturae remedium
quaeritur,  ne  silentio procedens  simultas  Eteocleas nobis  contentiones
pariat."

XV

(1)  His  et similibus  altercati  conuiciis deierantur  utrique nullam  se
prorsus fraudem,  nullam denique subreptionem factitasse,  sed plane debere
cunctis artibus communis dispendii  latronem inquiri; (2) nam neque asinum,
qui solus  interesset, talibus  cibis adfici posse et  tamen cotidie partis
electiles conparere  nusquam nec utique cellulam  suam tam immanes inuolare
muscas,  ut   olim  Harpyiae  fuere,    quae  diripiebant  Phineias  dapes.

(3) Interea liberalibus cenis  inescatus et humanis adfatim cibis saginatus
corpus  obesa pinguitie  compleueram,  corium aruina  suculenta molliueram,
pilum liberali  nitore nutriueram.  (4) Sed iste corporis  mei decor pudori
peperit grande dedecus. Insolita  namque tergoris uastitate commoti, faenum
prorsus  intactum  cotidie remanere  cernentes,  iam totos  ad me  dirigunt
animos. (5) Et hora consueta uelut balneas petituri clausis ex more foribus
per  quandam   modicam  cauernam   rimantur  me  passim   expositis  epulis
inhaerentem  Nec ulla cura  iam damni  sui habita mirati  monstruosas asini
delicias risu  maximo dirumpuntur uocatoque uno  et altero ac dein pluribus
conseruis demonstrant  infandam memoratu hebetis iumenti  gulam. (6) Tantus
denique ac  tam liberalis  cachinnus cunctos inuaserat, ut  ad aures quoque
praetereuntis perueniret domini.

XVI

(1) Sciscitatus denique, quid bonum rideret familia, cognito quod res erat,
ipse quoque per idem  prospiciens foramen delectatur eximie; ac dehinc risu
ipse quoque latissimo adusque  intestinorum dolorem redactus, iam patefacto
cubiculo  proxime consistens  coram arbitratur.  (2) Nam  et ego  tandem ex
aliqua parte  mollius mihi renidentis fortunae  contemplatus faciem, gaudio
praesentium  fiduciam mihi  subministrante, nec tantillum  commotus securus
esitabam,  (3)  quoad nouitate  spectaculi  laetus dominus  aedium duci  me
iussit, immo  uero suis etiam ipse  manibus ad triclinium perduxit mensaque
posita omne genus edulium  solidorum et inlibata fercula iussit adponi. (4)
At ego  quanquam iam bellule suffarcinatus,  gratiosum commendatioremque me
tamen ei  facere cupiens  esurienter exhibitas escas adpetebam.  (5) Nam et
quid potissimum  abhorreret asino, excogitantes  scrupulose, ad explorandam
mansuetudinem id  offerebant mihi,  carnes lasere infectas,  altilia pipere
inspersa, pisces  exotico iure  perfusos. (6) Interim  conuiuium summo risu
personabat. Quidam denique praesens  scurrula: "Date", inquit, "sodali huic
quippiam meri."

(7) Quod  dictum dominus  secutus: "Non adeo",  respondit, "absurde iocatus
es,  furcifer; ualde  enim  fieri potest,  ut contubernalis  noster poculum
quoque  mulsi  libenter  adpetat."   (8)  Et  "Heus",  ait,  "puer,  lautum
diligenter ecce  illum aureum cantharum mulso  contempera et offer parasito
meo; simul, quod ei praebiberim, commoneto."

(9) Ingens exin oborta  est epulonum expectatio. Nec ulla tamen ego ratione
conterritus, otiose ac satis  genialiter contorta in modum linguae postrema
labia grandissimum illum calicem uno haustu perduxi. Clamor exurgit consona
uoce cunctorum  salute me  prosequentium. 

XVII.

(1)  Magno denique delibutus
gaudio  dominus, uocatis  seruis  suis, emptoribus  meis, iubet  quadruplum
restitui pretium  meque cuidam acceptissimo liberto  suo et satis peculiato
magna<m> praefatus diligentia<m> tradidit.

(2)  Qui me  satis  humane satisque  comiter nutriebat  et, quo  se patrono
commendatiorem  faceret, studiosissime  uoluptates  eius per  meas argutias
instruebat. (3)  Et primum me quidem  mensam accumbere suffixo cubito, dein
adluctari  et  etiam saltare  sublatis  primoribus  pedibus perdocuit,  (4)
quodque  esset adprime  mirabile,  uerbis nutum  commodare, ut  quod nollem
relato,  quod  uellem  deiecto  capite monstrarem,  sitiensque  pocillatore
respecto, ciliis alterna coniuens,  bibere flagitarem. (5) Atque haec omnia
perfacile  oboediebam, quae  nullo etiam  monstrante scilicet  facerem. Sed
uerebar,  ne, si  forte  sine magistro  humano ritu  ederem,  pleraque rati
scaeuum  praesagium portendere,  uelut monstrum ostentumque  me obtruncatum
uulturiis opimum  pabulum redderent.  (6) Iamque rumor  publice crebruerat,
quo conspectum  atque famigerabilem  meis miris artibus  effeceram dominum:
hic  est,  qui  sodalem   conuiuamque  possidet  asinum  luctantem,  asinum
saltantem, asinum uoces  humanas intellegentem, sensum nutibus exprimentem.

XVIII

(1) Sed  prius est, ut uobis, quod initio  facere debueram, uel nunc saltem
referam,  quis  iste  uel  unde fuerit:  Thiasus  -  hoc  enim nomine  meus
nuncupabatur  dominus -  oriundus  patria Corintho,  quod caput  est totius
Achaiae prouinciae,  ut eius  prosapia atque dignitas  postulabat, gradatim
permensis  honoribus  quinquennali  magistratui  fuerat  destinatus  et  ut
splendori  capessendorum responderet  fascium, munus  gladiatorium triduani
spectaculi  pollicitus latius  munificentiam  suam porrigebat.  (2) Denique
gloriae publicae studio tunc Thessaliam etiam accesserat nobilissimas feras
et  famosos inde  gladiatores comparaturus,  iamque ex  arbitrio dispositis
coemptisque omnibus domuitionem parabat.  (3) Spretis luculentis illis suis
uehiculis ac posthabitis decoris  raedarum carpentis, quae partim contecta,
partim  reuelata  frustra nouissimis  trahebantur  consequiis, equis  etiam
Thessalicis et aliis iumentis  Gallicanis, quibus generosa suboles perhibet
pretiosam  dignitatem,  (4)  me phaleris  aureis  et  fucatis ephippiis  et
purpureis   tapetis  et   frenis   argenteis  et   pictilibus  balteis   et
tintinnabulis  perargutis  exornatum ipse  residens amantissime  nonnunquam
comissimis adfatur sermonibus atque  inter alia pleraque summe se delectari
profitebatur,  quod   haberet  in   me  simul  et   conuiuam  et  uectorem.

XIX

(1)  At ubi  partim terrestri,  partim maritimo itinere  confecto Corinthum
accessimus, magnae ciuium turbae confluebant, ut mihi uidebatur, non tantum
Thiasi  studentes honori  quam  mei conspectus  cupientes. Nam  tanta etiam
ibidem de me fama  peruaserat, ut non mediocri quaestui praeposito illi meo
fuerim.  (2)  Qui  cum  multos uideret  nimio  fauore  lusus meos  spectare
gestientes,  obserata fore  atque  singulis eorum  sorsus admissis,  stipes
acceptans    non    paruas    summulas    diurnas   corradere    consuerat.

(3) Fuit in illo conuenticulo matrona quaedam pollens et opulens. quae more
ceterorum uisum meum mercata ac dehinc multiformibus ludicris delectata per
admirationem adsiduam  paulatim in  admirabilem mei cupidinem  incidit; nec
ullam  uaesanae  libidini medelam  capiens  ad  instar asinariae  Pasiphaae
complexus meos  ardenter expectabat. (4) Grandi  denique praemio cum altore
meo depecta est noctis unius concubitum; at ille nequaquam <anxius, ecquid>
posset  de  me  suaue   prouenire,  lucro  suo  tantum  contentus,  adnuit.

XX

(1)  Iam  denique  cenati  e triclinio  domini  decesseramus  et iam  dudum
praestolantem  cubiculo  meo matronam  offendimus.  Dii  boni, qualis  ille
quamque  praeclarus  apparatus! (2)  Quattuor  eunuchi confestim  puluillis
compluribus  uentose  tumentibus pluma  delicata  terrestrem nobis  cubitum
praestruunt,  sed et  stragula  ueste auro  ac murice  Tyrio  depicta probe
consternunt ac desuper breuibus admodum, sed satis copiosis puluillis aliis
nimis  modicis, quis  maxillas  et cervices  delicatae mulieres  suffulcire
consuerunt, superstruunt. (3) Nec dominae uoluptates diutina sua praesentia
morati,  clausis  cubiculi  foribus  facessunt. At  intus  cerei  praeclara
micantes luce nocturnas nobis tenebras inalbabant.

XXI

(1) Tunc  ipsa cuncto prorsus spoliata  tegmine, taenia quoque, qua decoras
deuinxerat papillas, lumen propter adsistens, de stagneo uasculo multo sese
perungit oleo balsamino meque indidem largissime perfricat, sed multo tanta
impensius cura  etiam nares  perfundit meas. (2)  Tunc exosculata pressule,
non qualia  in lupanari  solent basiola iactari  uel meretricum poscinummia
uel  aduentorum   negantinummia,  sed   pura  atque  sincera   instruit  et
blandissimos adfatus: (3) "Amo" et "Cupio" et "Te solum diligo" et "Sine te
iam  uiuere nequeo"  et  cetera, quis  mulieres et  alios inducunt  et suas
testantur  adfectationes,  capistroque me  prehensum  more, quo  didiceram,
reclinat facile,  (4) quippe cum nil  noui nihilque difficile facturus mihi
uiderer, praesertim  post tantum temporis tam  formonsae mulieris cupientis
amplexus obiturus; nam et  uino pulcherrimo atque copioso memet madefeceram
et     ungento    fraglantissimo     prolubium     libidinis    suscitaram.

XXII

(1) Sed angebar plane  non exili metu reputans, quem ad modum tantis tamque
magnis cruribus possem delicatam  matronam inscendere uel tam lucida tamque
tenera et lacte ac  melle confecta membra duris ungulis complecti labiasque
modicas  ambroseo rore purpurantes  tam amplo  ore tamque enormi  et saxeis
dentibus  deformi  sauiari, nouissime  quo  pacto,  quanquam ex  unguiculis
perpruriscens,  mulier  tam uastum  genitale  susciperet: (2)  heu me,  qui
dirrupta nobili femina bestiis  obiectus munus instructurus sim mei domini!
Molles   interdum   uoculas   et   adsidua   sauia   et   dulces   gannitus
commorsicantibus  oculis iterabat  illa, et  in summa: (3) "Teneo  te", inquit,
"teneo,  meum  palumbulum,  meum   passerem"  et  cum  dicto  uanas  fuisse
cogitationes  meas  ineptumque monstrat  metum.  Artissime namque  complexa
totum  me prorsus,  sed totum  recepit. (4)  Illa uero quotiens  ei parcens
nates recellebam,  accedens totiens  nisu rabido et  spinam prehendens meam
adplicitiore  nexu inhaerebat,  ut  hercules etiam  deesse mihi  aliquid ad
supplendam eius libidinem crederem, nec Minotauri matrem frustra delectatam
putarem adultero mugiente. (5) Iamque operosa et peruigili nocte transacta,
uitata  lucis  conscientia facessit  mulier  condicto  pari noctis  futurae
pretio.

XXIII

(1)  Nec  grauate magister  meus  uoluptates ex  eius arbitrio  largiebatur
partim  mercedes amplissimas  acceptando,  partim nouum  spectaculum domino
praeparando.  incunctanter  ei  denique  libidinis  nostrae  totam  detegit
scaenam. At ille liberto magnifice munerato destinat me spectaculo publico.
(2) Et quoniam neque egregia illa uxor mea propter dignitatem neque prorsus
ulla  alia  inueniri  potuerat  grandi  praemio,  uilis  anquiritur  aliqua
sententia  praesidis   bestiis  addicta,  quae   mecum  incoram  publica<ns
pudicitia>m  populi  caueam  frequentaret.  Eius  poenae  talem  cognoueram
fabulam.

(3) Maritum  habuit, cuius pater peregre  proficiscens mandauit uxori suae,
matri  eiusdem  iuuenis  - quod  enim  sarcina  praegnationis oneratam  eam
relinquebat -  ut, si sexus sequioris  edidisset fetum, protinus quod esset
editum necaretur.  (4) At illa per  absentia<m> mariti, <cum uideret> natam
puellam,  insita matribus  pietate  praeuenta desciuit  ab obsequio  mariti
eamque prodidit uicinis alumnandam, regressoque iam marito natam necatamque
nuntiauit. (5)  Sed ubi flos aetatis  nuptialem uirgini diem flagitabat nec
ignaro marito dotare filiam  pro natalibus quibat, quod solum potuit, filio
suo tacitum secretum aperuit. Nam et oppido uerebatur, ne quo casu, caloris
iuuenalis  impetu  lapsus,  nescius  nesciam sororem  incurreret.  (6)  Sed
pietatis  spectatae,  iuuenis  et  matris  obsequium  et  sororis  officium
religiose  dispensat   et  arcanis  domus   uenerabilis  silenti  custodiae
traditis,  plebeiam facie  tenus  praetendens humanitatem,  sic necessarium
sauguinis sui  munus adgreditur,  ut desolatam uicinam  puellam parentumque
praesidio uiduatam domus suae  tutela receptaret ac mox artissimo multumque
sibi  dilecto  contubernali,   largitus  de  proprio  dotem,  liberalissime
traderet.

XXIV

(1) Sed  haec bene atque optime  plenaque cum sanctimonia disposita feralem
Fortunae nutum latere non potuerunt, cuius instinctu domum iuuenis protinus
se direxit  saeua Riualitas. (2) Et  ilico haec eadem uxor  eius, quae nunc
bestiis propter haec ipsa fuerat addicta, coepit puellam uelut aemulam tori
succubamque primo suspicari, dehinc detestari, dehinc crudelissimis laqueis
mortis insidiari. Tale denique comminiscitur facinus.

(3) Anulo mariti surrepto  rus profecta mittit quendam seruulum sibi quidem
fidelem, sed de ipsa Fide pessime merentem, qui puellae nuntiaret, quod eam
iuuenis profectus ad uillulam uocaret ad sese, addito, ut sola et sine ullo
comite quam maturissime perueniret. (4) Et ne qua forte nasceretur ueniendi
cunctatio,  tradit anulum  marito subtractum,  qui monstratus  fidem uerbis
adstipularetur.  At illa mandatu  fratris obsequens  - hoc enim  nomen sola
sciebat  -  respecto  etiam  signo  eius,  quod  offerebatur,  nauiter,  ut
praeceptum fuerat, incomitata festinat.  (5) Sed ubi fraudis extremae lapsa
decipulo laqueos insidiarum accessit, tunc illa uxor egregia sororem mariti
libidinosae  furiae stimulis  efferata primum  quidem nudam  flagris ultime
uerberat,  dehinc,  quod res  erat,  clamantem  quodque frustra  paelicatus
indignatione  bulliret fratrisque  nomen  saepius iterantem  uelut mentitam
atque  cuncta  fingentem  titione   candenti  inter  media  femina  detruso
crudelissime necauit.

XXV

(1)  Tunc  acerbae  mortis  exciti  nuntiis  frater  et  maritus  accurrunt
uariisque lamentationibus  deuetam puellam tradunt  sepulturae. Nec iuuenis
sororis  suae mortem  tam  miseram et  qua  minime par  erat inlatam  aequo
tolerare quiuit  animo, sed  medullitus dolore commotus  acerrimaeque bilis
noxio furore perfusus exin flagrantissimis febribus ardebat, ut ipsi quoque
iam medela  uideretur esse necessaria. (2) Sed  uxor, quae iam pridem nomen
uxoris cum  fide perdiderat, medicum conuenit  quendam notae perfidiae, qui
iam  multarum  palmarum  spectatus  proeliis magna  dexterae  suae  tropaea
numerabat, eique protinus quinquaginta  promittit sestertia, ut ille quidem
momentarium uenenum uenderet, ipsa  autem emeret mortem mariti sui. (3) Quo
compecto  simulatur necessaria  praecordiis leniendis  bilique subtrahendae
illa praenobilis  potio, quam sacram doctiores  nominant, sed in eius uicem
subditur  alia  Proserpinae  sacra  Saluti.  Iamque  praesente  familia  et
nonnullis amicis et adfinibus aegroto medicus poculum probe temperatum manu
sua  porrigebat.  

XXVI.

(1) Sed  audax illa  mulier,  ut simul  et conscium
sceleris amoliretur et quam  desponderat pecuniam lucraretur, coram detento
calice: "Non  prius", inquit,  "medicorum optime, non  prius carissimo mihi
marito trades  istam potionem  quam de ea  bonam partem hauseris  ipse. (2)
Vnde  enim scio, an  noxium in ea  lateat uenenum?  Quae res utique  te tam
prudentem tamque  doctum uirum nequaquam offendet,  si religiosa uxor circa
salutem mariti sollicita necessariam adfero pietatem."

(3) Qua  mira desperatione truculentae feminae  repente perturbatus medicus
excussusqne  toto  consilio  et  ob  angustiam  temporis  spatio  cogitandi
priuatus,  antequam trepidatione  aliqua uel  cunctatione ipsa  daret malae
conscientiae suspicionem,  indidem de  potione gustauit ampliter.  (4) Quam
fidem secutus adulescens etiam,  sumpto calice, quod offerebatur hausit. Ad
istum  modum  praesenti  transacto  negotio medicus  quam  celerrime  domum
remeabat,   salutifera   potione  pestem   praecedentis  ueneni   festinans
extinguere.  (5)  Nec  eum  obstinatione  sacrilega,  qua  semel  coeperat,
truculenta  mulier ungue  latius a  se discedere  passa est  - "priusquam",
inquit,  "digesta  potione  medicinae  prouentus  appareat"  -,  sed  aegre
precibus  et  obtestationibus  eius multum  ac  diu  fatigata tandem  abire
concessit. (6) Interdum perniciem caecam totis uisceribus furentem medullae
penitus  adtraxerant, multum  denique saucius  et grauedine  somnulenta iam
demersus domum  peruadit aegerrime. (7) Vixque  enarratis cunctis ad uxorem
mandato, saltem promissam mercedem  mortis geminatae deposceret, sic elisum
uiolenter spectatissimus medicus effundit spiritum.

XXVII

(1)  Nec  ille  tamen  iuuenis diutius  uitam  tenuerat,  sed inter  fictas
mentitasque lacrimas  uxoris pari  casu mortis fuerat  extinctus. Iamque eo
sepulto, paucis interiectis diebus, quis feralia mortuis litantur obsequia,
uxor  medici   pretium  geminae  mortis  petens   aderat.  (2)  Sed  mulier
usquequaque  sui similis,  fidei  supprimens faciem,  praetendens imaginem,
blandicule respondit et omnia  prolixe adcumulateque pollicetur et statutum
praemium sine  mora se reddituram constituit,  modo pauxillum de ea potione
largiri sibi  uellet ad  incepti negotii persecutionem.  (3) Quid pluribus?
Laqueis fraudium pessimarum uxor inducta medici facile consensit et, quo se
gratiorem locupleti feminae faceret,  properiter domo petitam totam prorsus
ueneni  pyxidem mulieri  tradidit.  Quae grandem  scelerum nancta  materiam
longe lateque cruentas suas manus porrigit.

XXVIII

(1)  Habebat  filiam  paruulam   de  marito,  quem  nuper  necauerat.  Huic
infantulae quod leges necessariam patris successionem deferrent, sustinebat
aegerrime inhiansque  toto filiae patrimonio inminebat  et capiti. (2) Ergo
certa defunctorum  liberorum matres sceleratas  hereditates excipere, talem
parentem  praebuit,  qualem  exhibuerat  uxorem,  prandioque  commento  pro
tempore et  uxorem medici simul  et suam filiam ueneno  eodem percutit. (3)
Sed  paruulae  quidem  tenuem spiritum  et  delicata  ac tenera  praecordia
conficit  protinus uirus  infestum,  at uxor  medici, dum  noxiis ambagibus
pulmones eius  pererrat tempestas detestabilis  potionis, primum suspicata,
quod res  erat, mox  urgente spiritu iam  certo certior contendit  ad ipsam
praesidis domum magnoque fidem  eius protestata clamore et populi concitato
tumultu, utpote tam immania  detectura flagitia, efficit, statim sibi simul
et  domus  et  aures  praesidis patefierent.  (4)  Iamque  ab ipso  exordio
crudelissimae mulieris  cunctis atrocitatibus  diligenter expositis repente
mentis  nubilo turbine  correpta  semihiantes adhuc  compressit labias  et,
attritu dentium longo stridore reddito, ante ipsos praesidis pedes exanimis
corruit.  (5)  Nec ille  uir,  alioquin exercitus,  tam multiforme  facinus
excetrae   uenenatae   dilatione  languida   passus  marcescere   confestim
cubiculariis  mulieris  adtractis  ui  tormentorum  ueritatem  eruit  atque
illa<m>,  minus  quidem quam  merebatur,  sed quod  dignus cruciatus  alius
excogitari   non    poterat,   certe   bestiis   obiciendam   pronuntiauit.

XXIX

(1) Talis mulieris  publicitus matrimonium confarreaturus ingentique angore
oppido  suspensus expectabam  diem muneris,  saepius quidem  mortem mihimet
uolens  consciscere, priusquam  scelerosae mulieris contagio  macularer uel
infamia publici spectaculi depudescerem. sed priuatus humana manu, priuatus
digitis, ungula  rutunda atque mutila gladium  stringere nequaquam poteram.
(2) Plane tenui specula  solabar clades ultirnas, quod uer in ipso ortu iam
gemmulis floridis  cuncta depingeret et iam  purpureo nitore prata uestiret
et commodum dirrupto spineo  tegmine spirantes cinnameos odores promicarent
rosae, quae me priori meo Lucio redderent.

(3)  Dies ecce  muneri destinatus  aderat: ad conseptum  caueae prosequente
populo  pompatico  fauore  deducor.  Ac dum  ludicris  scaenicorum  choreis
primitiae spectaculi dedicantur,  tantisper ante portam constitutus pabulum
laetissimi  graminis, .quod  in ipso  germinabat aditu,  libens adfectabam,
subinde  curiosos  oculos  patente  porta spectaculi  prospectu  gratissimo
reflciens.

(4)  Nam puelli  puellaeque  uirenti florentes  aetatula, forma  conspicui,
ueste nitidi,  incessu gestuosi, Graecanicam  saltaturi pyrricam dispositis
ordinationibus decoros ambitus inerrabant nunc in orbe<m> rotatum flexuosi,
nunc  in obliquam  seriem  conexi et  in  quadratum patorem  cuneati et  in
cateruae  discidium separati.  (5)  At ubi  discursus reciproci  multinodas
ambages tubae  terminalis cantus explicuit, aulaeo  subducto et complicitis
siparis scaena disponitur.

XXX

(1) Erat mons ligneus,  ad instar incliti montis illius, quem uates Homerus
Idaeum  cecinit, sublimis  instructus fabrica,  consitus uirectis  et uiuis
arboribus, summo cacumine, de  manibus fabri fonte manante, fluuialis aquas
eliquans.  (2) Capellae  pauculae  tondebant herbulas  et in  modum Paridis
Phrygii   pastoris,  barbaricis   amiculis  umeris   defluentibus,  pulchre
indusiatus  adulescens, aurea  tiara  contecto capite,  pecuarium simulabat
magisterium. (3)  Adest luculentus puer nudus,  nisi quod ephebica chlamida
sinistrum tegebat  umerum, (4)  flauis crinibus usquequaque  conspicuus, et
inter comas eius aureae  pinnulae colligatione simili sociatae prominebant;
quem  [caducaeum]  et  uirgula  Mercurium  indicabant.  (5)  Is  saltatorie
procurrens  malumque bracteis  inauratum dextra  gerens <adulescenti>,  qui
Paris  uidebatur, porrigit,  quid mandaret  Iuppiter, nutu  significans, et
protinus gradum scitule referens e conspectu facessit.

(6) Insequitur puella uultu honesta in deae Iunonis speciem similis: nam et
caput stringebat  diadema candida,  ferebat et sceptrum.  (7) Inrupit alia,
quam putares Mineruam, caput  contecta fulgenti galea - et oleaginea corona
tegebatur ipsa galea - clypeum attollens et hastam quatiens et qualis illa,
cum pugnat.

XXXI

(1) Super has introcessit  alia, uisendo decore praepollens, gratia coloris
ambrosei  designans Venerem,  qualis fuit  Venus, cum  fuit uirgo,  nudo et
intecto corpore  perfectam formonsitatem  professa, nisi quod  tenui pallio
bombycino inumbrabat spectabilem pubem. (2) Quam quidem laciniam curiosulus
uentus  satis  amanter nunc  lasciuiens  reflabat, ut  dimota pateret  flos
aetatulae,  nunc  luxurians  aspirabat,  ut  adhaerens  pressule  membrorum
uoluptatem graphice  liniaret. Ipse  autem color deae  diuersus in speciem,
corpus  candidum, quod  caelo demeat,  amictus caerulus, quod  mari remeat.

(3) Iam singulas uirgines, quae deae putabantur, <sui sequebantur> comites,
Iunonem quidem  Castor et  Pollux, quorum capita  cassides ouatae stellarum
apicibus insignes  contegebant, sed et isti  Castores erant scaenici pueri.
(4) Haec puella uarios  modulos Iastia concinente tibia procedens quieta et
inadfectata  gesticulatione nutibus  honestis  pastori pollicetur,  si sibi
praemium decoris addixisset, et sese regnum totius Asiae tributuram. (5) At
illam,  quam   cultus  armorum  Mineruam  fecerat,   duo  pueri  muniebant,
proeliaris  deae  comites  armigeri,  Terror et  Metus,  nudis  insultantes
gladiis. At  pone tergum tibicen <D>orium  canebat bellicosum et permiscens
bombis gravibus  tinnitus acutos in modum  tubae saltationis agilis uigorem
suscitabat. (6) Haec inquieto  capite et oculis in aspectu minacibus citato
et  intorto  genere gesticulationis  alacer  demonstrabat  Paridi, si  sibi
formae  uictoriam tradidisset,  fortem  tropaeisque bellorum  inclitum suis
adminiculis futurum.

XXXII

(1)  Venus  ecce  cum  magno  fauore  caueae in  ipso  meditullio  scaenae,
circumfuso  populo  laetissimorum  paruulorum,  dulce  subridens  constitit
amoene:  illos teretes  et lacteos  puellos diceres  tu Cupidines  ueros de
caelo uel mari commodum  inuolasse; nam et pinnulis et sagittulis et habitu
cetero  formae praeclare  congruebant  et uelut  nuptialis epulas  obiturae
dominae coruscis praelucebant facibus. (2) Et influunt innuptarum puellarum
decorae suboles,  hinc Gratiac  gratissimae, inde Horae  pulcherrimae, quae
iaculis  floris  serti  et soluti  deam  suam  propitiantes lo  scitissimum
construxerant chorum, dominae uoluptatum ueris coma blandientes. Iam tibiae
multiforabiles  cantus Lydios  dulciter  consonant. (3)  Quibus spectatorum
pectora   suaue  mulcentibus,   longe   suauior  Venus   placide  commoueri
cunctantique  lente  uestigio  et  leniter  fluctuante  spinula  et  sensim
adnutante   capite  coepit   incedere  mollique  tibiarum   sono  delicatis
respondere  gestibus et  nunc  mite coniuentibus,  nunc acre  comminantibus
gestire pupulis et nonnunquam  saltare solis oculis. (4)Haec ut primum ante
iudicis  conspectum  facta est,  nisu  brachiorum  polliceri uidebatur,  si
fuisset deabus ceteris antelata,  daturam se nuptam Paridi forma praecipuam
suique consimilem. Tunc animo  uolenti Frygius iuuenis malum, quod tenebat,
aureum uelut uictoriae calculum puellae tradidit.

XXXIII

(1) Quid  ergo miramini,  uilissima capita, immo forensi  pecora, immo uero
togati uultulii,  si toti nunc iudices  sententias suas pretio nundinantur,
cum rerum exordio inter deos et homines agitatum iudicium corruperit gratia
et originalem sententiam magni  Iouis consiliis electus iudex rusticanus et
opilio lucro libidinis uendiderit cum totius etiam suae stirpis exitio? (2)
Sic  hercules  et aliud  sequens  iudicium inter  inclitos Achiuorum  duces
celebratum,   uel  cum   falsis  insimulationibus   eruditione  doctrinaque
praepollens  Palamedes  proditionis  damnatur,  uirtute Martia  praepotenti
praefertur Vlixes modicus Aiaci  maximo. Quale autem et illud iudicium apud
legiferos Athenienses catos illos et omni<s> scientiae magistros? (3) Nonne
diuinae prudentiae senex, quem  sapientia praetulit cunctis mortalibus deus
Delphicus,  fraude  et  inuidia  nequissimae factionis  circumuentus  uelut
corruptor  adulescentiae, quam  frenis cohercebat, herbae  pestilentis suco
no~io peremptus  est relinquens  ciuibus ignominiae perpetuae  maculam, cum
nunc etiam egregii philosophi  sectam eius sanctissimam praeoptent et summo
beatitudinis studio  iurent in  ipsius nomen! (4)  Sed nequis indignationis
meae  reprehendat   impetum  secum   sic  reputans:  "Ecce   nunc  patiemur
philosophanjtem  nobis asinum',  rursus,unde decessi, reuertar  ad fabulam.

XXXIV

(1) Postquam  finitum est  illud Paridis iudicium, Iuno  quidem cum Minerua
tristes et iratis similes e scaena redeunt, indignationem repulsae gestibus
professae, Venus  uero gaudens et hilaris  laetitiam suam saltando toto cum
choro professa est. (2)  Tunc de summo montis cacumine per quandam latentem
fistulam  in  excelsum prorumpit  uino  crocus  diluta sparsimque  defluens
pascentis circa capellas odoro  perpluit imbre, donec in meliorem maculatae
speciem  canitiem  propriam  luteo   colore  mutarent.  Iamque  tota  suaue
fraglante   cauea    montem   illum   ligneum    terrae   uorago   decepit.

(3)  Ecce quidam  miles  per mediam  plateam dirigit  cursum  petiturus iam
populo  postulante illam  de  publico carcere  mulierem, quam  dixi propter
multiforme   scelus  bestis   esse  damnatam  meisque   praeclaris  nuptiis
destinatam. (4) Et iam torus genialis scilicet noster futurus accuratissime
disternebatur lectus Indica  testudine perlucidus, plumea congerie tumidus,
ueste  serica  floridus.  (5)   At  ego  praeter  pudorem  obeundi  publice
concubitus,  praeter contagium  scelestae  pollutaeque feminae,  metu etiam
mortis maxime  cruciabar sic  ipse mecum reputans, quod  in amplexu Venerio
scilicet nobis cohaerentibus, quaecumque ad exitium mulieris bestia fuisset
immissa, non adeo uel prudentia sollers uel artificio docta uel abstinentia
frugi posset  prouenire, ut adiacentem lateri  meo laceraret mulierem, mihi
uero quasi indemnato et innoxio parceret.

XXXV

(1)  Ergo igitur  non de  pudore iam,  sed de  salute ipsa  sollicitus, dum
magister meus  lectulo probe coaptando destrictus  inseruit et tota familia
partim  ministerio  uenat  tionis  occupata, partim  uoluptario  spectaculo
adtonita  (2)   meis  cogitationibus  liberum   tribuebatur  arbitrium  nec
magnopere  quisquam  custodiendum tam  mansuetum  putabat asinum,  paulatim
furtiuum pedem proferens po<r>tam,  quae proxima est, potitus (3) iam cursu
memet celerrimo proripio sexque  totis passuum milibus perniciter confectis
Cenchreas  peruado,   quod  oppidum  audit   quidem  nobilissimae  coloniae

Corinthiensium, adluitur autem Aegaeo  et Saronico mari. Inibi portus etiam
tutissimum nauium receptaculum magno  frequentatur populo. (4) Vitatis ergo
turbulis et electo secreto litore prope ipsas fluctuum aspergines in quodam
mollissimo  harenae  gremio lassum  corpus  porrectus refoueo.  (5) Nam  et
ultimam diei  metam curriculum solis deflexerat  et uesper<ti>nae me quieti
traditum dulcis somnus oppresserat.