[14,0] AD ATTICVM LIBER QVARTVS DECIMVS. 

[14,1] Scr. in suburbano Mati VII Id. Apr. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
deuerti ad illum de quo tecum mane. nihil perditius; explicari rem non posse. 
'etenim si ille tali ingenio exitum non reperiebat, quis nunc reperiet?' quid 
quaeris? perisse omnia aiebat (quod haud scio an ita sit; uerum ille gaudens) 
adfirmatque minus diebus XX tumultum Gallicum. in sermonem se post Idus Martias 
praeterquam Lepido uenisse nemini. ad summam non posse istaec sic abire. O 
prudentem Oppium! qui nihilo minus illum desiderat, sed loquitur nihil quod 
quemquam bonum offendat. sed haec hactenus. 
<2> tu, quaeso, quicquid noui (multa autem exspecto) scribere ne pigrere, in his 
de Sexto satisne certum, maxime autem de Bruto nostro. de quo quidem ille ad 
quem deuerti, Caesarem solitum dicere, ' Magni refert hic quid uelit, sed 
quicquid uult ualde uult'; idque eum animaduertisse cum pro Deiotaro Nicaeae 
dixerit; ualde uehementer eum uisum et libere dicere; atque etiam (ut enim 
quidque succurrit libet scribere) proxime, cum Sesti rogatu apud eum fuissem 
exspectaremque sedens quoad uocarer, dixisse eum, 'ego dubitem quin summo in 
odio sim quom M. Cicero sedeat nec suo commodo me conuenire possit? atqui si 
quisquam est facilis, hic est. tamen non dubito quin me male oderit.' haec et 
eius modi multa. sed ad propositum. quicquid erit non modo magnum sed etiam 
paruum scribes. equidem nihil intermittam. 

[14,2] Scr. in suburbano Mati VI Id. Apr. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
duas a te accepi epistulas heri. ex priore theatrum Publiliumque cognoui, bona 
signa consentientis multitudinis. plausus uero L. Cassio datus etiam facetus 
mihi quidem uisus est. 
<2> altera epistula de Madaro scripta, apud quem nullum g-phalakohma, ut putas. 
processit enim, sed minus diutius. sermone eius sum retentus. quod autem ad te 
scripseram obscure fortasse, id eius modi est. aiebat Caesarem secum, quo 
tempore Sesti rogatu ueni ad eum, cum exspectarem sedens, dixisse, 'ego nunc tam 
sim stultus ut hunc ipsum facilem hominem putem mihi esse amicum quom tam diu 
sedens meum commodum exspectet?' habes igitur fala/krwma inimicissimum oti, id 
est Bruti. 
<4> in Tusculanum hodie, Lanuui cras, inde Asturae cogitabam. Piliae paratum est 
hospitium, sed uellem Atticam uerum tibi ignosco. quarum utrique salutem. 

[14,3] Scr. in Tusculano V Id. Apr. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
Tranquillae tuae quidem litterae. quod utinam diutius! nam Matius posse negabat. 
ecce autem structores nostri ad frumentum profecti, cum inanes redissent, 
rumorem adferunt magnum Romae domum ad Antonium frumentum omne portari. g-Panikon certe; scripsisses enim. Corumbus Balbi nullus adhuc: est mihi notum nomen; 
bellus enim esse dicitur architectus. 
<2> ad obsignandum tu adhibitus non sine causa uideris. uolunt enim nos ita 
putare; nescio cur non animo quoque sentiant. sed quid haec ad nos? odorare 
tamen Antoni g-diathesin ; quem quidem ego epularum magis arbitror rationem habere 
quam quicquam mali cogitare. tu si quid g-pragmatikon habes rescribe; sin minus, 
populi e)pishmasi/an et mimorum dicta perscribito. Piliae et Atticae salutem. 

[14,4] Scr. Lanuui IV Id. Apr. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
numquid putas me Lanuui? ac ego te istic cotidie aliquid noui suspicor. tument 
negotia. nam cum Matius, quid censes ceteros? equidem doleo, quod numquam in 
ulla ciuitate accidit non una cum libertate rem publicam reciperatam. horribile 
est quae loquantur, quae minitentur. ac uereor Gallica etiam bella, ipse Sextus 
quo euadat. sed omnia licet concurrant, Idus Martiae consolantur. nostri autem 
h(/rwej , quod per ipsos confici potuit, gloriosissime et magnificentissime 
confecerunt; reliquae res opes et copias desiderant, quas nullas habemus. haec 
ego ad te. tu, si quid noui (nam cotidie aliquid exspecto), confestim ad me et, 
si noui nihil, nostro more tamen ne patiamur intermitti litterulas. equidem non 
committam. 

[14,5] Scr. Asturae it Id. Apr. a. 710 (44).
CICERO ATTICO S. D.
spero tibi iam esse ut uolumus, quoniam quidem g-ehsithehsas quom leuiter commotus 
esses; sed tamen uelim scire quid agas. signa bella quod Caluena moleste fert se 
suspectum esse Bruto; illa signa non bona si cum signis legiones ueniunt <e> 
Gallia. quid tu illas putas quae fuerunt in Hispania? nonne idem postulaturas? 
quid, quas Annius transportauit? C. Asinium uolui sed g-mnehmonikon g-hamartehma. A 
balneatore g-phurmos g-polus. nam ista quidem Caesaris libertorum coniuratio 
facile opprimeretur, si recte saperet Antonius. 
<2> O meam stultam uerecundiam! qui legari noluerim ante res prolatas ne 
deserere uiderer hunc rerum tumorem; cui certe si possem mederi, desse non 
deberem. sed uides magistratus, si quidem illi magistratus, uides tamen tyranni 
satellites <in> imperiis, uides eiusdem exercitus, uides in latere ueteranos, 
quae sunt eu)ri/pista omnia, eos autem qui orbis terrae custodiis non modo 
saepti uerum etiam magni esse debebant tantum modo laudari atque amari sed 
parietibus contineri. atque illi quoquo modo beati, ciuitas misera. 
<3> sed uelim scire quid aduentus Octaui, num qui concursus ad eum, num quae 
newterismou= suspicio. non puto equidem, sed tamen, quicquid est, scire cupio. 
haec scripsi ad te proficiscens Astura III Idus. 

[14,6] Scr. Fundis prid. Id. Apr. a. 710 (44).
CICERO ATTICO S. D.
pridie Idus Fundis accepi tuas litteras cenans. primum igitur melius esse, 
deinde meliora te nuntiare. odiosa illa enim fuerant, legiones uenire. nam de 
Octauio susque deque. exspecto quid de Mario; quem quidem ego sublatum rebar a 
Caesare. Antonio conloquium cum heroibus nostris pro re nata non incommodum. sed 
tamen adhuc me nihil delectat praeter Idus Martias. nam quoniam Fundis sum cum 
Ligure nostro, discrucior Sextili fundum a uerberone Curtilio possideri. 
<2> quod cum dico, de toto genere dico. quid enim miserius quam ea nos tueri 
propter quae illum oderamus? etiamne consules et tribunos pl. in biennium quos 
ille uoluit? nullo modo reperio quem ad modum possim g-politeuesthai. nihil enim 
tam g-soloikon quam tyrannoctonos in caelo esse, tyranni facta defendi. sed uides 
consules, uides reliquos magistratus, si isti magistratus, uides languorem 
bonorum. exsultant laetitia in municipiis. dici enim non potest quanto opere 
gaudeant, ut ad me concurrant, ut audire cupiant mea uerba de re p. nec ulla 
interea decreta. sic enim g-pepoliteumetha ut uictos metueremus. 
haec ad te scripsi apposita secunda mensa; plura et g-politikohtera postea, et tu 
quid agas quidque agatur. 

[14,7] Scr. in Formiano XVII K. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
postridie Idus Paulum Caietae uidi. is mihi de Mario et de re publica quaedam 
sane pessima. A te scilicet nihil; nemo enim meorum. sed Brutum nostrum audio 
uisum sub Lanuuio. Vbi tandem est futurus? nam cum reliqua tum de hoc scire aueo 
omnia. ego e Formiano exiens XVII Kal. ut inde altero die in Puteolanum scripsi 
haec. 
<2> A Cicerone mihi litterae sane g-pepinohmenai et bene longae. cetera autem uel 
fingi possunt, g-pinos litterarum significat doctiorem. nunc magno opere a te 
peto, de quo sum nuper tecum locutus, ut uideas ne quid ei desit. id cum ad 
officium nostrum pertinet tum ad existimationem et dignitatem; quod idem 
intellexi tibi uideri. omnino si ego, ut uolo, mense Quintili in Graeciam, sunt 
omnia faciliora; sed cum sint ea tempora ut certi nihil esse possit quid 
honestum mihi sit, quid liceat, quid expediat, quaeso, da operam ut illum quam 
honestissime copiosissimeque tueamur. 
haec et cetera quae ad nos pertinebunt, ut soles, cogita bis ad meque aut quod 
ad rem pertineat aut, si nihil erit, quod in buccam uenerit scribes. 

[14,8] Scr. in Sinuessano XVII K. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
tu me iam rebare, cum scribebas, in actis esse nostris, et ego accepi xuii Kal. 
in deuersoriolo Sinuessano tuas litteras. de Mario probe, etsi doleo L. Crassi 
nepotem. optime iam etiam Bruto nostro probari Antonium. nam quod Iuniam scribis 
moderate et amice scriptas litteras attulisse, mihi Paulus dedit ad se a fratre 
missas; quibus in extremis erat sibi insidias fieri; se id certis auctoribus 
comperisse. hoc nec mihi placebat et multo illi minus. Reginae fuga mihi non 
molesta est. Clodia quid egerit scribas ad me uelim. de Byzantiis curabis ut 
cetera et Pelopem ad te arcesses. ego, ut postulas, Baiana negotia chorumque 
illum de quo scire uis, cum perspexero, tum scribam, ne quid ignores. 
<2> quid Galli, quid Hispani, quid Sextus agat uehementer exspecto. ea scilicet 
tu declarabis qui cetera. nauseolam tibi tuam causam oti dedisse facile patiebar 
uidebare enim mihi legenti tuas litteras requiesse paulisper. de Bruto semper ad 
me omnia perscribito, ubi sit, quid cogitet. quem quidem ego spero iam tuto uel 
solum tota urbe uagari posse. uerum tamen...

[14,9] Scr. in Cumano XV K. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
de re publica multa cognoui ex tuis litteris quas quidem multiiuges accepi uno 
tempore a Vestori liberto. ad ea autem quae requiris breui respondebo. primum 
uehementer me Cluuiana delectant. sed quod quaeris quid arcessierim Chrysippum, 
tabernae mihi duae corruerunt reliquaeque rimas agunt, itaque non solum 
inquilini sed mures etiam migrauerunt. hanc ceteri calamitatem uocant, ego ne 
incommodum quidem. O Socrate et Socratici uiri! numquam uobis gratiam referam. 
di immortales, quam mihi ista pro nihilo! sed tamen ea ratio aedificandi initur, 
consiliario quidem et auctore Vestorio, ut hoc damnum quaestuosum sit. 
<2> hic turba magna est eritque, ut audio, maior. duo quidem quasi designati 
consules. O di boni! uiuit tyrannis, tyrannus occidit! eius interfecti morte 
laetamur cuius facta defendimus! itaque quam seuere nos M. Curtius accusat ut 
pudeat uiuere, neque iniuria. nam mori miliens praestitit quam haec pati quae 
mihi uidentur habitura etiam uetustatem. 
<3> et Balbus hic est multumque mecum. ad quem a uetere litterae datae pridie 
Kal. Ianuar. cum a se Caecilius circumsederetur et iam teneretur, uenisse cum 
maximis copiis Pacorum Parthum; ita sibi esse eum ereptum multis suis amissis. 
in qua re accusat Volcacium. ita mihi uidetur bellum illud instare. sed 
Dolabella et Nicias uiderint. idem Balbus meliora de Gallia. xxi die litteras 
habebat Germanos illasque nationes re audita de Caesare legatos misisse ad 
Aurelium qui est praepositus ab Hirtio, se quod imperatum esset esse facturos. 
quid quaeris? omnia plena pacis, aliter ac mihi Caluena dixerat. 

[14,10] Scr. in Cumano XIII K. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
itane uero? hoc meus et tuus Brutus egit ut Lanuui esset, ut Trebonius 
itineribus deuiis proficisceretur in prouinciam, ut omnia facta, scripta, dicta, 
promissa, cogitata Caesaris plus ualerent quam si ipse uiueret? meministine me 
clamare illo ipso primo Capitolino die <debere> senatum in Capitolium a 
praetoribus uocari? di immortales, quae tum opera effici potuerunt laetantibus 
omnibus bonis, etiam sat bonis, fractis latronibus! Liberalia tu accusas. quid 
fieri EPP. AD ATTICVM XIV. x tum potuit? iam pridem perieramus. meministine te 
clamare causam perisse si funere elatus esset? at ille etiam in foro combustus 
laudatusque miserabiliter seruique et egentes in tecta nostra cum facibus 
immissi. quae deinde? ut audeant dicere, 'tune contra Caesaris nutum?' haec et 
talia ferre non possum. itaque 'g-gehn g-pro g-gehn' cogito; tua tamen g-hyphehnemios. 
<2> nausea iamne plane abiit? mihi quidem ex tuis litteris coniectanti ita 
uidebatur. redeo ad Tebassos, Scaeuas, Fangones. hos tu existimas confidere se 
illa habituros stantibus nobis? in quibus plus uirtutis putarunt quam experti 
sunt. pacis isti scilicet amatores et non latrocini auctores. at ego, cum tibi 
de Curtilio scripsi Sextilianoque fundo, scripsi de Censorino, de Messalla, de 
Planco, de Postumo, de genere toto. Melius fuit perisse illo interfecto, quod 
numquam accidisset, quam haec uidere. 
<3> Octauius Neapolim uenit xiiii Kal. Ibi eum Balbus mane postridie eodemque 
die mecum in Cumano, illum hereditatem aditurum. sed, ut scribis,r(ico/qemin 
magnam cum Antonio. Buthrotia mihi tua res est, ut debet, eritque curae. quod 
quaeris, iamne ad centena Cluuianum, aduentare uidetur. scilicet primo anno 
L_X_X_X_ detersimus. 
<4> Quintus pater ad me grauia de filio, maxime quod matri nunc indulgeat cui 
antea bene merenti fuerit inimicus. ardentis in eum litteras ad me misit. ille 
autem quid agat si scis nequedum Roma es profectus, scribas ad me uelim et 
hercule si quid aliud. uehementer delector tuis litteris. 

[14,11] Scr. in Cumano XI K. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
nudius tertius dedi ad te epistulam longiorem; nunc ad ea quae proxime. uelim me 
hercule Asturae Brutus. )Akolasi/an istorum scribis. an censebas aliter? equidem 
etiam maiora exspecto. quom <equidem> contionem lego 'de tanto uiro, de 
clarissimo ciui,' ferre non queo. etsi ista iam ad risum. sed memento, sic 
alitur consuetudo perditarum contionum ut nostri illi non heroes sed di futuri 
quidem in gloria sempiterna sint, sed non sine inuidia, ne sine periculo quidem. 
uerum illis magna consolatio conscientia maximi et clarissimi facti, nobis quae? 
qui interfecto rege liberi non sumus. sed haec fortuna uiderit, quoniam ratio 
non gubernat. 
<2> de Cicerone quae scribis iucunda mihi sunt; uelim sint prospera. quod curae 
tibi est ut ei suppeditetur ad usum et cultum copiose per mihi gratum est, idque 
ut facias te etiam <atque etiam> rogo. de Buthrotiis et tu recte cogitas et ego 
non dimitto istam curam. suscipiam omnem etiam actionem quam uideo cotidie 
faciliorem. de Cluuiano, quoniam in re mea me ipsum diligentia uincis, res ad 
centena perducitur. ruina rem non fecit deteriorem, haud scio an etiam 
fructuosiorem. hic mecum Balbus, Hirtius, Pansa. modo uenit Octauius et quidem 
in proximam uillam Philippi mihi totus deditus; Lentulus Spinther hodie apud me; 
cras mane uadit. 

[14,12] Scr. Puteoli X K. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
O mi Attice, uereor ne nobis Idus Martiae nihil dederint praeter laetitiam et 
odi poenam ac doloris. quae mihi istim adferuntur! quae hic uideo! g-oh g-praxeohs
g-kalehs g-men, g-atelous g-de. scis quam diligam Siculos et quam illam clientelam 
honestam iudicem. multa illis Caesar neque me inuito, etsi latinitas erat non 
ferenda. uerum tamen--. ecce autem Antonius accepta grandi pecunia fixit legem a 
dictatore comitiis latam qua Siculi ciues Romani; cuius rei uiuo illo mentio 
nulla. quid? Deiotari nostri causa non similis? dignus ille quidem omni regno 
sed non per Fuluiam. sescenta similia. uerum illuc <me> refero. tam claram 
tamque testatam rem tamque iustam Buthrotiam non tenebimus aliqua ex parte? et 
eo quidem magis quo iste plura? nobiscum hic perhonorifice et peramice Octauius. 
<2> quem quidem sui Caesarem salutabant, Philippus non, itaque ne nos quidem; 
quem nego posse <esse> bonum ciuem. ita multi circumstant qui quidem nostris 
mortem minitantur. negant haec ferri posse. quid censes cum Romam puer uenerit 
ubi nostri liberatores tuti esse non possunt? <qui> quidem semper erunt clari, 
conscientia uero facti sui etiam beati. sed nos, nisi me fallit, iacebimus. 
itaque exire aueo 'ubi nec Pelopidarum,' inquit. haud amo uel hos designatos qui 
etiam declamare me coegerunt, ut ne apud aquas quidem acquiescere liceret. sed 
hoc meae nimiae facilitatis. nam id erat quondam quasi necesse, nunc, quoquo 
modo se res habet, non est item. 
<3> quam dudum nihil habeo quod ad te scribam! scribo tamen non ut delectem his 
litteris sed ut eliciam tuas. tu si quid erit de ceteris, de Bruto utique 
quicquid. haec conscripsi X Kal. accubans apud Vestorium, hominem remotum a 
dialecticis, in arithmeticis satis exercitatum. 

[14,13] Scr. in Cumano VI K. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
septimo denique die litterae mihi redditae sunt quae erant a te XIII Kal. datae; 
quibus quaeris atque etiam me ipsum nescire arbitraris utrum magis tumulis 
prospectuque an ambulatione a(litenei= delecter. est me hercule, ut dicis, 
utriusque loci tanta amoenitas ut dubitem utra anteponenda sit. 
g-all' g-ou g-daitos g-epehratou g-erga g-memehlen, 
g-alla g-liehn g-mega g-pehma, g-diotrephes, g-eisoroohntes
g-deidimen: g-en g-doiei g-de g-saohsemen g-eh g-apolesthai. 
<2> quamuis enim tu magna et mihi iucunda scripseris de D. Bruti aduentu ad suas 
legiones in quo spem maximam uideo, tamen si est bellum ciuile futurum (quod 
certe erit si Sextus in armis permanebit, quem permansurum esse certo scio), 
quid nobis faciendum sit ignoro. neque enim iam licebit quod Caesaris bello 
licuit neque huc neque illuc. quemcumque enim haec pars perditorum laetatum 
Caesaris morte putabit (laetitiam autem apertissime tulimus omnes), hunc in 
hostium numero habebit; quae res ad caedem maximam spectat. restat ut in castra 
Sexti aut, si forte, Bruti nos conferamus. res odiosa et aliena nostris 
aetatibus et incerto exitu <belli>, et nescio quo pacto tibi ego possum, mihi tu 
dicere, 
g-teknon g-emon, g-ou g-toi g-dedotai g-polemeia g-erga, 
g-alla g-su g- himeroenta g-metercheo g-e/rga g-logoio.
<3> sed haec fors uiderit, ea quae talibus in rebus plus quam ratio potest. nos 
autem id uideamus quod in nobis ipsis esse debet, ut quicquid accideret fortiter 
et sapienter feramus et accidisse hominibus meminerimus, nosque cum multum 
litterae tum non minimum Idus quoque Martiae consolentur. 
<4> suscipe nunc meam deliberationem qua sollicitor. ita multa ueniunt in mentem 
in utramque partem. proficiscor, ut constitueram, legatus in Graeciam: caedis 
impendentis periculum non nihil uitare uideor sed casurus in aliquam 
uituperationem quod rei publicae defuerim tam graui tempore. sin autem mansero, 
fore me quidem uideo in discrimine sed accidere posse suspicor ut prodesse 
possim rei publicae. iam illa consilia priuata sunt, quod sentio ualde esse 
utile ad confirmationem Ciceronis me illuc uenire; nec alia causa profectionis 
mihi ulla fuit tum cum consilium cepi legari a Caesare. tota igitur hac de re, 
ut soles, si quid ad me pertinere putas, cogitabis. 
<5> redeo nunc ad epistulam tuam. scribis enim esse rumores me ad lacum quod 
habeo uenditurum, minusculam uero uillam <utique> Quinto traditurum uel impenso 
pretio, quo introducatur, ut tibi Quintus filius dixerit, dotata Aquilia. ego 
uero de uenditione nihil cogito nisi quid quod magis me delectet inuenero. 
Quintus autem de emendo nihil curat hoc tempore. satis enim torquetur debitione 
dotis in qua mirificas Q. Egnatio gratias agit; a ducenda autem uxore sic 
abhorret ut libero lectulo neget esse quicquam iucundius. sed haec quoque 
hactenus. 
<6> redeo enim ad miseram seu nullam potius rem publicam. M. Antonius ad me 
scripsit de restitutione Sex. Clodi; quam honorifice, quod ad me attinet, ex 
ipsius litteris cognosces (misi enim tibi exemplum), quam dissolute, quam 
turpiter quamque ita perniciose ut non numquam Caesar desiderandus esse uideatur 
facile existimabis. quae enim Caesar numquam neque fecisset neque passus esset, 
ea nunc ex falsis eius commentariis proferuntur. ego autem Antonio facillimum me 
praebui. etenim ille, quoniam semel induxit animum sibi licere quod uellet, 
fecisset nihilo minus me inuito. itaque mearum quoque litterarum misi tibi 
exemplum. 
{14,13a} Scr. Romae inter a. d. X et VII K. Mai. a. 710 (44).
ANTONIVS COS. S. D. M. CICERONI.
occupationibus est factum meis et subita tua profectione ne tecum coram de hac 
re agerem. quam ob causam uereor ne absentia mea leuior sit apud te. quod si 
bonitas tua responderit iudicio meo quod semper habui de te, gaudebo. 
<2> a Caesare petii ut Sex. Clodium restitueret; impetraui. erat mihi in animo 
etiam tum sic uti beneficio eius si tu concessisses. quo magis laboro ut tua 
uoluntate id per me facere nunc <liceat>. quod si duriorem te eius miserae et 
adflictae fortunae praebes, non contendam ego aduersus te, quamquam uideor 
debere tueri commentarium Caesaris. sed me hercule, si humaniter et sapienter et 
amabiliter in me cogitare uis, facilem profecto te praebebis et uoles P. 
Clodium, in optima spe puerum repositum, existimare non te insectatum esse, cum 
potueris, amicos paternos. 
<3> patere, obsecro, te pro re publica uideri gessisse simultatem cum patre 
eius, non contempsisse hanc familiam. honestius enim et libentius deponimus 
inimicitias rei publicae nomine susceptas quam contumaciae. me deinde sine ad 
hanc opinionem iam nunc dirigere puerum et tenero animo eius persuadere non esse 
tradendas posteris inimicitias. quamquam tuam fortunam, Cicero, ab omni periculo 
abesse certum habeo, tamen arbitror malle te quietam senectutem et honorificam 
potius agere quam sollicitam. postremo meo iure te hoc beneficium rogo; nihil 
enim non tua causa feci. quod si non impetro, per me Clodio daturus non sum, ut 
intellegas quanti apud me auctoritas tua sit atque eo te placabiliorem praebeas. 
{14.13b} Scr. in Cumano VI K. Mai. a. 710 (44).
CICERO ANTONIO COS. S. D.
quod mecum per litteras agis unam ob causam mallem coram egisses. non enim solum 
ex oratione sed etiam ex uultu et oculis et fronte, ut aiunt, meum erga te 
amorem perspicere potuisses. nam cum te semper amaui primum tuo studio, post 
etiam beneficio prouocatus, tum his temporibus res publica te mihi ita 
commendauit ut cariorem habeam neminem. 
<2> Litterae uero tuae cum amantissime tum honorificentissime scriptae sic me 
adfecerunt ut non dare tibi beneficium uiderer sed accipere a te ita petente ut 
inimicum meum, necessarium tuum me inuito seruare nolles, cum id nullo negotio 
facere posses. ego uero tibi istuc, mi Antoni, remitto atque ita ut me a te, cum 
iis uerbis scripseris, liberalissime atque honorificentissime tractatum 
existimem, idque cum totum, quoquo modo se res haberet, tibi dandum putarem, tum 
do etiam humanitati et naturae meae. nihil enim umquam non modo acerbum in me 
fuit sed ne paulo quidem tristius aut seuerius quam necessitas rei publicae 
postulauit. accedit ut ne in ipsum quidem Clodium meum insigne odium fuerit 
umquam, semperque ita statui, non esse insectandos inimicorum amicos, praesertim 
humiliores, nec his praesidiis nosmet ipsos esse spoliandos. 
<4> nam de puero Clodio tuas partis esse arbitror ut eius animum tenerum, quem 
ad modum scribis, iis opinionibus imbuas ut ne quas inimicitias residere in 
familiis nostris arbitretur. contendi cum P. Clodio cum ego publicam causam, 
ille suam defenderet. nostras concertationes res publica diiudicauit. si 
uiueret, mihi cum illo nulla contentio iam maneret. 
<5> qua re quoniam hoc a me sic petis ut, quae tua potestas est, ea neges te me 
inuito usurum, puero quoque hoc a me dabis, si tibi uidebitur, non quo aut aetas 
nostra ab illius aetate quicquam debeat periculi suspicari aut dignitas mea 
ullam contentionem extimescat, sed ut nosmet ipsi inter nos coniunctiores simus 
quam adhuc fuimus. interpellantibus enim his inimicitiis animus tuus mihi magis 
patuit quam domus. sed haec hactenus. 
illud extremum. ego quae te uelle quaeque ad te pertinere arbitrabor semper sine 
ulla dubitatione summo studio faciam. hoc uelim tibi penitus persuadeas. 

[14,14] Scr. in Cumano a. d. V K. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO S. D.
'Iteradum eadem ista mihi.' coronatus Quintus noster parilibus! <parilibus.> 
solusne? etsi addis Lamiam quod demiror equidem, sed scire cupio qui fuerint 
alii; quamquam satis scio nisi improbum neminem. explanabis igitur hoc 
diligentius. ego autem casu cum dedissem ad te litteras ui Kal. satis multis 
uerbis, tribus fere horis post accepi tuas et magni quidem ponderis. itaque ioca 
tua plena facetiarum de haeresi Vestoriana et de Pherionum more Puteolano 
risisse me satis nihil est necesse rescribere. g-Politikohtera illa uideamus. 
<2> ita Brutos Cassiumque defendis quasi eos ego reprehendam; quos satis laudare 
non possum. rerum ego uitia conlegi, non hominum. sublato enim tyranno tyrannida 
manere uideo. nam quae ille facturus non fuit ea fiunt, ut de Clodio de quo mihi 
exploratum est illum non modo non facturum sed etiam ne passurum quidem fuisse. 
sequetur rufio Vestorianus, Victor numquam scriptus, ceteri, quis non? cui 
seruire ipsi non potuimus eius libellis paremus. nam Liberalibus quis potuit in 
senatum non uenire? fac id potuisse aliquo modo; num etiam, cum uenissemus, 
libere potuimus sententiam dicere? nonne omni ratione ueterani qui armati 
aderant cum praesidi nos nihil haberemus defendendi fuerunt? illam sessionem 
Capitolinam mihi non placuisse tu testis es. quid ergo? ista culpa Brutorum? 
minime illorum quidem sed aliorum brutorum qui se cautos ac sapientis putant; 
quibus satis fuit laetari, non nullis etiam gratulari, nullis permanere. 
<3> sed praeterita omittamus; istos omni cura praesidioque tueamur et, quem ad 
modum tu praecipis, contenti Idibus Martiis simus; quae quidem nostris amicis 
diuinis uiris aditum ad caelum dederunt, libertatem populo Romano non dederunt. 
recordare tua. nonne meministi clamare te omnia perisse si ille funere elatus 
esset? sapienter id quidem. itaque ex eo quae manarint uides. 
<4> quae scribis K. Iuniis Antonium de prouinciis relaturum, ut et ipse Gallias 
habeat et utrisque dies prorogetur, licebitne decerni libere? si licuerit, 
libertatem esse reciperatam laetabor; si non licuerit, quid mihi attulerit ista 
domini mutatio praeter laetitiam quam oculis cepi iusto interitu tyranni? 
<5> rapinas scribis ad Opis fieri; quas nos quoque tum uidebamus. ne nos et 
liberati ab egregiis uiris nec liberi sumus. ita laus illorum est, culpa nostra. 
et hortaris me ut historias scribam, ut conligam tanta eorum scelera a quibus 
etiam nunc obsidemur! poterone eos ipsos non laudare qui te obsignatorem 
adhibuerint? nec me hercule me raudusculum mouet, sed homines beneuolos, 
qualescumque sunt, graue est insequi contumelia. 
<6> sed de omnibus meis consiliis, ut scribis, existimo exploratius nos ad K. 
Iunias statuere posse. ad quas adero et omni ope atque opera enitar, adiuuante 
me scilicet auctoritate tua et gratia et summa aequitate causae, ut de 
Buthrotiis senatus consultum quale scribis fiat. quod me cogitare iubes, 
cogitabo equidem, etsi tibi dederam superiore epistula cogitandum. tu autem 
quasi iam reciperata re publica uicinis tuis Massiliensibus sua reddis. haec 
armis, quae quam firma habeamus ignoro, restitui fortasse possunt, auctoritate 
non possunt. 
<7> epistula breuis quae postea a te scripta est sane mihi fuit iucunda de Bruti 
ad Antonium et de eiusdem ad te litteris. posse uidentur esse meliora quam adhuc 
fuerunt. sed nobis ubi simus et quo iam nunc nos conferamus prouidendum est. 

[14,15] Scr. in Cumano K. Mart a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
O mirificum Dolabellam meum! iam enim dico meum; antea, crede mihi, 
subdubitabam. magnam a)naqew/rhsin res habet, de saxo, in crucem, columnam 
tollere, locum illum sternendum locare! quid quaeris? heroica. sustulisse mihi 
uidetur simulationem desideri adhuc quae serpebat in dies, et inueterata uerebar 
ne periculosa nostris tyrannoctonis esset. 
<2> nunc prorsus adsentior tuis litteris speroque meliora. quamquam istos ferre 
non possum qui, dum se pacem uelle simulant, acta nefaria defendunt. sed non 
possunt omnia simul. incipit res melius ire quam putaram. nec uero discedam nisi 
cum tu me id honeste putabis facere posse. Bruto certe meo nullo loco deero 
idque, etiam si mihi cum illo nihil fuisset, facerem propter eius singularem 
incredibilemque uirtutem. 
<3> Piliae nostrae uillam totam quaeque in uilla sunt trado in Pompeianum ipse 
proficiscens K. Maii. quam uelim Bruto persuadeas ut Asturae sit! 

[14,16] Scr. in Puteolano siue hortis Cluuianis V Non. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
V Nonas conscendens ab hortis Cluuianis in phaselum epicopum bas dedi litteras, 
cum Piliae nostrae uillam ad Lucrinum, uilicos, procuratores tradidissem. ipse 
autem eo die in Paeti nostri tyrotarichum imminebam; perpaucis diebus in 
Pompeianum, post in haec Puteolana et Cumana regna renauigare. O loca ceteroqui 
ualde expetenda, interpellantium autem multitudine paene fugienda! 
<2>sed ad rem ut ueniam, o Dolabellae nostri magnam g-aristeian ! quanta est 
g-anatheohrehsis ! equidem laudare eum et hortari non desisto. recte tu omnibus 
epistulis significas quid de re, quid de uiro sentias. mihi quidem uidetur 
Brutus noster iam uel coronam auream per forum ferre posse. quis enim audeat 
laedere proposita cruce aut saxo, praesertim tantis plausibus, tanta 
approbatione infimorum? 
<3> nunc, mi Attice, me fac ut expedias. cupio, quom Bruto nostro adfatim satis 
fecerim, excurrere in Graeciam. Magni interest Ciceronis uel mea potius ud me 
hercule utriusque me interuenire discenti. nam epistula Leonidae quam ad me 
misisti quid habet, quaeso, in quo magno opere laetemur? numquam ille mihi satis 
laudari uidebitur cum ita laudabitur, 'quo modo nunc est.' non est fidentis hoc 
testimonium sed potius timentis. Herddi autem mandaram ut mihi g-kata g-miton 
scriberet. A quo adhuc nulla littera est. uereor ne nihil habuerit quod mihi, 
cum cognossem, iucundum putaret fore. 
<4> quod ad Xenonem scripsisti, ualde mihi gratum est; nihil enim deesse 
Ciceroni cum ad officium tum ad existimationem meam pertinet. Flammam Flaminium 
audio Romae esse. ad eum scripsi me tibi mandasse per litteras ut de Montani 
negotio cum eo loquerere, et uelim cures epistulam quam ad eum misi reddendam et 
ipse, quod commodo tuo fiat, cum eo conloquare. puto, si quid in homine pudoris 
est, praestaturum eum ne sero cum damno dependatur. de Attica pergratum mihi 
fecisti quod curasti ante scirem recte esse quam non belle fuisse. 

[14,17] Scr. in Pompeiano IV Non. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
in Pompeianum ueni V Nonas Maias, cum pridie, ut antea ad te scripsi, Piliam in 
Cumano conlocauissem. ibi mihi cenanti litterae tuae sunt redditae quas dederas 
Demetrio liberto pr. Kal.; in quibus multa sapienter, sed tamen talia, quem ad 
modum tute scribebas, ut omne consilium in fortuna positum uideretur. itaque his 
de rebus ex tempore et coram. 
<2> de Buthrotio negotio utinam quidem Antonium conueniam! multum profecto 
proficiam. sed non arbitrantur eum a Capua declinaturum; quo quidem metuo ne 
magno rei publicae malo uenerit. quod idem L. Caesari uidebatur quem pridie 
Neapoli adfectum grauiter uideram. quam ob rem ista nobis ad Kal. Iunias 
tractanda et perficienda sunt. sed hactenus. 
<3> Quintus filius ad patrem acerbissimas litteras misit quae sunt ei redditae 
cum uenissemus in Pompeianum. quarum tamen erat caput Aquiliam nouercam non esse 
laturum. sed hoc tolerabile fortasse, illud uero, se a Caesare habuisse omnia, 
nihil a patre, reliqua sperare ab Antonio! o perditum hominem! sed g-melehsei. 
<4> ad Brutum nostrum, ad Cassium, ad Dolabellam epistulas scripsi. earum 
exempla tibi misi, non ut deliberarem reddendaene essent. plane enim iudico esse 
reddendas, quod non dubito quin tu idem existimaturus sis. 
<5> Ciceroni meo, mi Attice, suppeditabis quantum uidebitur meque hoc tibi onus 
imponere patiere. quae adhuc fecisti mihi sunt gratissima. 
<6> Librum meum illum g-anekdoton nondum, ut uolui, perpoliui; ista uero quae tu 
contexi uis aliud quoddam separatum uolumen exspectant. ego autem, credas mihi 
uelim, minore periculo existimo contra illas nefarias partis uiuo tyranno dici 
potuisse quam mortuo. ille enim nescio quo pacto ferebat me quidem mirabiliter; 
nunc quacumque nos commouimus, ad Caesaris non modo acta uerum etiam cogitata 
reuocamur. de Montano, quoniam Flamma uenit, uidebis. puto rem meliore loco esse 
debere. 
{14.17a} Scr. in Pompeiano V Non. Mai. a. 710 (44). 
CICERO DOLABELLAE COS. SVO SAL.
etsi contentus eram, mi Dolabella, tua gloria satisque ex ea magnam laetitiam 
uoluptatemque capiebam, tamen non possum non confiteri cumulari me maximo gaudio 
quod uulgo hominum opinio socium me ascribat tuis laudibus. neminem conueni 
(conuenio autem cotidie plurimos. sunt enim permulti optimi uiri qui ualetudinis 
causa in haec loca ueniant; praeterea ex municipiis frequentes necessarii mei) 
quin omnes; cum te summis laudibus ad caelum extulerunt, mihi continuo maximas 
gratias agant. negant enim se dubitare quin tu meis praeceptis et consiliis 
obtemperans praestantissimum te ciuem et singularem consulem praebeas. 
<2> quibus ego quamquam uerissime possum respondere te quae facias tuo iudicio 
et tua sponte facere nec cuiusquam egere consilio, tamen neque plane adsentior, 
ne imminuam tuam laudem si omnis a meis consiliis profecta uideatur, neque ualde 
nego. sum enim auidior etiam quam satis est gloriae. et tamen non alienum est 
dignitate tua, quod ipsi Agamemnoni regum regi fuit honestum, habere aliquem in 
consiliis capiendis Nestorem, mihi uero gloriosum te iuuenem consulem florere 
laudibus quasi alumnum disciplinae meae. 
<3> L. quidem Caesar, cum ad eum aegrotum Neapolim uenissem, quamquam erat 
oppressus totius corporis doloribus, tamen ante quam me plane salutauit, 'O mi 
Cicero' inquit 'gratulor tibi cum tantum uales apud Dolabellam quantum si ego 
apud sororis filium ualerem, iam salui esse possemus. Dolabellae uero tuo et 
gratulor et gratias ago, quem quidem post te consulem solum possumus uere 
consulem dicere.' deinde multa de facto ac de re gesta tua; nihil 
magnificentius, nihil praeclarius actum umquam, nihil rei publicae salutarius. 
atque haec una uox omnium est. 
<4> A te autem peto ut me hanc quasi falsam hereditatem alienae gloriae sinas 
cernere meque aliqua ex parte in societatem tuarum laudum uenire patiare. 
quamquam, mi Dolabella (haec enim iocatus sum), libentius omnis meas, si modo 
sunt aliquae meae laudes ad te transfuderim quam aliquam partem exhauserim ex 
tuis. nam cum te semper tantum dilexerim quantum tu intellegere potuisti, tum 
his tuis factis sic incensus sum ut nihil umquam in amore fuerit ardentius. 
nihil est enim, mihi crede, uirtute formosius, nihil pulchrius, nihil amabilius. 
<5> semper amaui, ut scis, M. Brutum propter eius summum ingenium, suauissimos 
mores, singularem probitatem atque constantiam; tamen Idibus Martiis tantum 
accessit ad amorem ut mirarer locum fuisse augendi in eo quod mihi iam pridem 
cumulatum etiam uidebatur. quis erat qui putaret ad eum amorem quem erga te 
habebam posse aliquid accedere? tantum accessit ut mihi nunc denique amare 
uidear, antea dilexisse. 
<6> qua re quid est quod ego te horter ut dignitati et gloriae seruias? proponam 
tibi claros uiros, quod facere solent qui hortantur? neminem habeo clariorem 
quam te ipsum. te imitere oportet, tecum ipse certes. 
<7> ne licet quidem tibi iam tantis rebus gestis non tui similem esse. quod cum 
ita sit, hortatio non est necessaria, gratulatione magis utendum est. contigit 
enim tibi, quod haud scio an nemini, ut summa seueritas animaduersionis non modo 
non inuidiosa sed etiam popularis esset et cum bonis omnibus tum infimo cuique 
gratissima. hoc si tibi fortuna quadam contigisset, gratularer felicitati tuae, 
sed contigit magnitudine quom animi tum etiam ingeni atque consili. legi enim 
contionem tuam. nihil illa sapientius. ita pedetemptim et gradatim tum accessus 
a te ad causam facti, tum recessus, ut res ipsa maturitatem tibi animaduertendi 
omnium concessu daret. 
<8> liberasti igitur et urbem periculo et ciuitatem metu neque solum ad tempus 
maximam utilitatem attulisti sed etiam ad exemplum. quo facto intellegere debes 
in te positam esse rem publicam tibique non modo tuendos sed etiam ornandos 
illos uiros a quibus initium libertatis profectum est. sed his de rebus coram 
plura prope diem, ut spero. tu quoniam rem publicam nosque conseruas, fac ut 
diligentissime te ipsum, mi Dolabella, custodias. 

[14,18] Scr. in Pompeiano VII Id. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
saepius me iam agitas quod rem gestam Dolabellae nimis in caelum uidear efferre. 
ego autem, quamquam sane probo factum, tamen ut tanto opere laudarem adductus 
sum tuis et unis et alteris litteris. sed totum se a te abalienauit Dolabella ea 
de causa qua me quoque sibi inimicissimum reddidit. O hominem impudentem! Kal. 
Ian. debuit, adhuc non soluit, praesertim cum se maximo aere alieno Faberi manu 
liberarit et opem ab ope petierit licet enim iocari, ne me ualde conturbatum 
putes. atque ego ad eum uiii Idus litteras dederam bene mane, eodem autem die 
tuas litteras uesperi acceperam in Pompeiano sane celeriter tertio abs te die. 
sed, ut ad te eo ipso die scripseram,satis aculeatas ad Dolabellam litteras 
dedi; quae si nihil profecerint, puto fore ut me praesentem non sustineat 
<2> Albianum te confecisse arbitror. de Patulciano nomine, quod mihi 
suspendiatus est , gratissimum est et simile tuorum omnium. sed ego Erotem ad 
ista expedienda factum mihi uidebar reliquisse; cuius non sine magna culpa 
uacillarunt. sed cum ipso uidero. 
<3> de Montano, ut saepe ad te scripsi, erit tibi tota res curae. Seruius 
proficiscens quod desperanter tecum locutus est minime miror neque ei quicquam 
in desperatione concedo. 
<4> Brutus noster, singularis uir, si in senatum non est Kal. Iuniis uenturus, 
quid facturus sit in foro nescio. sed hoc ipse melius. ego ex iis quae parari 
uideo non multum Idibus Martiis profectum iudico. itaque de Graecia cotidie 
magis et magis cogito. nec enim Bruto meo exsilium, ut scribit ipse, meditanti 
uideo quid prodesse possim. Leonidae me litterae non satis delectarunt. de 
Herode tibi adsentior. Saufei legisse uellem. ego ex Pompeiano VI Idus Mai. 
cogitabam. 

[14,19] Scr. in Pompeiano VII Id. Mai. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
Nonis Maii cum essem in Pompeiano, accepi binas a te litteras, alteras sexto 
die, alteras quarto. ad superiores igitur prius. quam mihi iucundum opportune 
tibi Barnaeum litteras reddidisse! tu uero cum Cassio ut cetera. quam commode 
autem quod id ipsum quod me mones quadriduo ante ad eum scripseram exemplumque 
mearum litterarum ad te miseram! sed cum ex Dolabellae aritia? (sic enim tu ad 
me scripseras) magna desperatione adfectus essem, ecce tibi et Bruti et tuae 
litterae! ille exsilium meditari. nos autem alium portum propiorem huic aetati 
uidebamus; in quem mallem equidem peruehi florente Bruto nostro constitutaque re 
publica. sed nunc quidem, ut scribis, non utrumuis. adsentiris enim mihi nostram 
aetatem a castris, praesertim ciuilibus, abhorrere. 
<2> Antonius ad me tantum de Clodio rescripsit, meam lenitatem et clementiam et 
sibi esse gratam et mihi uoluptati magnae fore. sed Pansa furere uidetur de 
Clodio itemque de Deiotaro et loquitur seuere, si uelis credere. illud tamen non 
belle, ut mihi quidem uidetur, quod factum Dolabellae uehementer improbat. 
<3> de coronatis, cum sororis tuae filius a patre accusatus esset, rescripsit se 
coronam habuisse honoris Caesaris causa, posuisse luctus gratia; postremo se 
libenter uituperationem subire quod amaret etiam mortuum Caesarem. 
<4> ad Dolabellam, quem ad modum tibi dicis placere, scripsi diligenter. ego 
etiam ad Siccam; tibi hoc oneris non impono. nolo te illum iratum habere. Serui 
orationem cognosco; in qua plus timoris uideo quam consili. sed quoniam 
perterriti omnes sumus, adsentior Seruio. Publilius tecum tricatus est. huc enim 
Caerellia missa ab istis est legata ad me; cui facile persuasi mihi id quod 
rogaret ne licere quidem, non modo non lubere. Antonium si uidero, accurate agam 
de Buthroto. 
<5> uenio ad recentiores litteras; quamquam de Seruio iam rescripsi. 'me facere 
magnam pra=cin Dolabellae.' mihi me hercule ita uidetur, non potuisse maior tali 
re talique tempore. sed tamen quicquid ei tribuo, tribuo ex tuis litteris. tibi 
uero adsentior maiorem pra=cin eius fore si mihi quod debuit dissoluerit. Brutus 
uelim sit Asturae. 
<6> quod autem laudas me quod nihil ante de profectione constituam quam ista quo 
euasura sint uidero, muto sententiam. neque quicquam tamen ante quam te uidero. 
Atticam meam gratias mihi agere de matre gaudeo; cui quidem ego totam uillam 
cellamque tradidi eamque cogitabam u Idus uidere. tu Atticae salutem dices. nos 
Piliam diligenter tuebimur. 

[14,20] Scr. in Futeolaizo V Id. Mai a. 7Z0 (44).
CICERO ATTICO SAL.
E Pompeiano naui aduectus sum in Luculli nostri hospitium ui Idus hora fere 
tertia. egressus autem e naui accepi tuas litteras quas tuus tabellarius in 
Cumanum attulisse dicebatur Nonis Maus datas. A Lucullo postridie eadem fere 
hora ueni in Puteolanum. ibi accepi duas epistulas, alteram Nonis, alteram uii 
Idus Lanuuio datas. 
<2> audi igitur ad omnis. primum, quae de re mea gesta et in solutione et in 
Albiano negotio, grata. de tuo autem Buthroto, cum in Pompeiano essem, Misenum 
uenit Antonius. Inde ante discessit quam illum uenisse audissem, in Samnium A 
quo uide quid speres. Romae igitur de Buthroto. L. Antoni horribilis contio, 
Dolabellae praeclara. iam uel sibi habeat nummos, modo numeret Idibus. Tertullae 
nollem abortum. tam enim Cassii sunt iam quam Bruti serendi. de regina uelim 
atque etiam de Caesare illo. persolui primae epistulae, uenio ad secundam. 
<3> de Quintis, Buthroto, cum uenero, ut scribis. quod Ciceroni suppeditas, 
gratum. quod errare me putas qui rem publicam putem pendere <e> Bruto, sic se 
res habet. aut nulla erit aut ab isto istisue seruabitur. quod me hortaris ut 
scriptam contionem mittam, accipe a me, mi Attice, g-katholikon g-theohrehma earum 
rerum in quibus satis exercitati sumus. nemo umquam neque poeta neque orator 
fuit qui quemquam meliorem quam se arbitraretur. hoc etiam malis contingit; quid 
tu Bruto putas et ingenioso et erudito? de quo etiam experti sumus nuper in 
edicto. scripseram rogatu tuo. meum mihi placebat, illi suum. quin etiam cum 
ipsius precibus paene adductus scripsissem ad eum 'de optimo genere dicendi,' 
non modo mihi sed etiam tibi scripsit sibi illud quod mihi placeret non probari. 
qua re sine, quaeso, sibi quemque scribere, 
Suam quoique sponsam, mihi meam; suum quoique amorem, mihi meum.
non scite. hoc enim Atilius, poeta durissimus. atque utinam liceat isti 
contionari! cui si esse in urbe tuto licebit, uicimus. ducem enim noui belli 
ciuilis aut nemo sequetur aut ii sequentur qui facile uincantur. 
<4> uenio ad tertiam. gratas fuisse meas litteras Bruto et Cassio gaudeo. itaque 
iis rescripsi. quod Hirtium per me meliorem fieri uolunt, do equidem operam et 
ille optime loquitur sed uiuit habitatque cum Balbo qui item bene loquitur. quid 
credas uideris. Dolabellam ualde placere tibi uideo; mihi quidem egregie. Cum 
Pansa uixi in Pompeiano. is plane mihi probabat se bene sentire et cupere pacem. 
causam armorum quaeri plane uideo. edictum Bruti et Cassi probo. quod uis ut 
suscipiam cogitationem quidnam istis agendum putem, consilia temporum sunt quae 
in horas commutari uides. Dolabellae et prima illa actio et haec contra Antonium 
contio mihi profecisse permultum uidetur. prorsus ibat res; nunc autem uidemur 
habituri ducem; quod unum municipia bonique desiderant. 
<5> Epicuri mentionem facis et audes dicere meh politeuesthai . non te Bruti 
nostri uulticulus ab ista oratione deterret? Quintus filius, ut scribis, Antoni 
est dextella. per eum igitur quod uolemus facile auferemus. exspecto, si, ut 
putas, L. Antonius produxit Octauium, qualis contio fuerit. 
haec scripsi; statim enim Cassi tabellarius. eram continuo Piliam salutaturus, 
deinde ad epulas Vestori nauicula. Atticae plurimam salutem. 

[14,21] Scr. in Puteolano V Id. Maii a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
cum paulo ante dedissem ad te Cassi tabellario litteras, u Idus uenit noster 
tabellarius et quidem, portenti simile, sine tuis litteris. sed cito conieci 
Lanuui te fuisse. Eros autem festinauit, ut ad me litterae Dolabellae 
perferrentur non de re mea (nondum enim meas acceperat) sed rescripsit ad eas 
quarum exemplum tibi miseram sane luculente. 
<2> ad me autem, cum Cassi tabellarium dimisissem, statim Balbus. O dei boni, 
quam facile perspiceres timere otium! et nosti uirum quam tectus. sed tamen 
Antoni consilia narrabat; illum circumire ueteranos ut acta Caesaris sancirent 
idque se facturos es1e iurarent, ut castra omnes haberent eaque duouiri omnibus 
mensibus inspicerent. questus est etiam de sua inuidia eaque omnis eius oratio 
fuit ut amare uideretur Antonium. quid quaeris? nihil sinceri. 
<3> mihi autem non est dubium quin res spectet ad castra. Acta enim illa res est 
animo uirili, consilio puerili. quis enim hoc non uidit, regni heredem relictum? 
quid autem absurdius? hoc me/tuere, alterum in metu non ponere! quin etiam hoc 
ipso tempore multa u(poso/loika . Ponti Neapolitanum a matre tyrannoctoni 
possideri! legendus mihi saepius est 'Cato maior' ad te missus. amariorem enim 
me senectus facit. stomachor omnia. sed mihi quidem g-bebiohtai ; uiderint 
iuuenes. tu mea curabis, ut curas. 
<4> haec scripsi seu dictaui apposita secunda mensa apud Vestorium. postridie 
apud Hirtium cogitabam et quidem g-penteloipon. sic hominem traducere ad 
optimatis paro. g-Lehros g-polus. nemo est istorum qui otium non timeat. qua re 
talaria uideamus. quiduis enim potius quam castra. 
Atticae salutem plurimam uelim dicas. exspecto Octaui contionem et si quid 
aliud, maxime autem ecquid Dolabella tinniat an in meo nomine tabulas nouas 
fecerit. 

[14,22] Scr. in Puteolano prid. Id. Mai. a. 710 (44).
CICERO ATTICO SAL.
certior a Pilia factus mitti ad te Idibus tabellarios statim hoc nescio quid 
exaraui. primum igitur scire te uolui me hinc Arpinum XVI Kalend. Iun. eo igitur 
mittes si quid erit posthac; quamquam ipse iam iamque adero. cupio enim ante 
quam Romam uenio odorari diligentius quid futurum sit. quamquam uereor ne nihil 
coniectura aberrem. minime enim obscurum est quid isti moliantur; meus uero 
discipulus qui hodie apud me cenat ualde amat illum quem Brutus noster 
sauciauit. et si quaeris (perspexi enim plane), timent otium; u(po/qesin autem 
hanc habent eamque prae se ferunt, clarissimum <uirum> interfectum, totam rem 
publicam illius interitu perturbatam, inrita fore quae ille egisset simul ac 
desisteremus timere, clementiam illi malo fuisse, qua si usus non esset, nihil 
ei tale accidere potuisse. 
<2> mihi autem uenit in mentem, si Pompeius cum exercitu firmo ueniat, quod est 
eu)/logon , certe fore bellum. haec me species cogitatioque perturbat. neque 
enim iam quod tibi tum licuit nobis nunc licebit. nam aperte laetati sumus. 
deinde habent in ore nos ingratos. nullo modo licebit quod tum et tibi licuit et 
multis. g-phainoprosohphehteon ergo et g-iteon in castra? miliens mori melius, huic 
praesertim aetati. itaque me Idus Martiae non tam consolantur quam antea. magnum 
enim mendum continent. etsi illi iuuenes g-allois g-en g-esthlois g-tond' 
g-apohthountai g-psogon sed si tu melius quidpiam speras, quod et plura audis et 
interes consiliis, scribas ad me uelim simulque cogites quid agendum nobis sit 
super legatione uotiua. equidem in his locis moneor a multis ne in senatu 
Kalendis. dicuntur enim occulte milites ad eam diem comparari et quidem in istos 
qui mihi uidentur utiuis tutius quam in senatu fore.