XVIII :  EBRIETAS.

 ASOTVS, TRICONGIVS,  ABSTEMIVS, GLAVCIA.
 
  (ASOTVS)  Quid tu dicis, Tricongi? quam laute nos heri accepit Brabantus ille? 

  (TRICONGIVS)  Male sit illi, non potui tota nocte quiescere. Vomui (sit habitus 
  honos uestris auribus), conuolui me subinde toto lecto, modo ad spondam 
  interiorem, modo ad exteriorem. Fauces et stomachum uidebar mihi 
  reiecturus. Nunc prae dolore capitis nec oculorum officio possum fungi, 
  nec aurium. Lamina ponderosa plumbi uidetur mihi in frontem et oculos 
  incumbere. 
  (ASOTVS)  Frontem et tempora fortiter astringe fascia et rex uideberis. 
  (TRICONGIVS)  Seu ipse potius Bacchus, a quo institutum manauit diadematum in 
  reges. 
  (ASOTVS)  Recipe te domum, edormi crapulam. 
  (TRICONGIVS)  Domum uero? nihil aeque fugio et auersor ut domum et uxorem 
  clamosissimam. Ea si me nunc aspiceret, longiores haberet homilias quam 
  Chrysostomus. 
  (ABSTEMIVS)  Hoccine appellas tu laute tractari? 
  (GLAVCIA)  Plane ita est. Nam lauerunt probe guttur et fauces. 
  (ABSTEMIVS)  Manus uero? 
  (GLAVCIA)  Ne semel quidem. 
  (ASOTVS)  Immo saepe uino et lacte, dum alii in aliorum pateras immittebamus manus. 
  (GLAVCIA)  Quid potest dici lautius? Et quidem digitos pingui carnium et 
  embammatis inuiscatos. 
  (ABSTEMIVS)  Tace per diuos. Quis posset absque nausea rem adeo audire obscenam? 
  quanto minus uidere, aut de eiusmodi uino aut lacte gustare? 
  (ASOTVS)  Diui uestram fidem! adeon es, Abstemi, delicatus, ut haec ne auribus 
  quidem possis deuorare? quid faceres palato, ut nos? Sed heus tu Tricongi, 
  compotator suauissime, mittamus puerum aliquem, qui nobis in illa phiala 
  fictili adferat ex eodem uino, nulla est certior huic ueneno theriaca. 
  (TRICONGIVS)  Estne hoc exploratum? 
  (ASOTVS)  Quidni esset? Memineris uersus quos cantat Colax? Ad sanandum morsum 
  canis nocturni, sume ex pilis eiusdem canis. 
  (GLAVCIA)  Narra, quaeso, de conuiuio. 
  (ABSTEMIVS)  Ne narres, nisi uelis me reuomere quicquid habeo in uentriculo cum 
  ipsis uitalibus.
  (GLAVCIA)  Facesse igitur paulisper. 
  (ASOTVS)  Ego narrabo quam commodissime, ut nusquam sit honos praefandus. 
  (GLAVCIA)  Incipe obsecro. Aduerte animum, Abstemi. 
  (ASOTVS)  Glaucia mi, ante omnia istud ex me habe, nullum esse hominum genus, 
  quod comparari possit cum festiuo et largo conuiuatore. Quidam ostentant 
  eruditionem rerum uariarum, id est mera nugamenta, alii iactant 
  experientiam et usu collectam prudentiam. Quorsum id? Sunt qui habent 
  quidem opes, sed non audent expendere miseri, quid eos iuuat asseruare? 
  Benignus conuiuator, ubique prodest, ubique est gratus; uel solus illius 
  aspectus exhilarat tristitiam animi et discutit, si qua est in eo miseria, 
  siue recordatione conuiuii, siue spe atque expectatione. Alia omnia quae 
  dicuntur bona animi, nec ego uideo, et sunt ieiuna atque infrugifera. 
  (ABSTEMIVS)  Rogo te, Asote, quis est auctor tam bonae sententiae? 
  (ASOTVS)  Ego et omnes mei similes, id est plerique ex Gallia Belgica, a 
  Sequana ad Rhenum flumen. Tantum dissentiunt inter nos homuli quidam, uel 
  miseri et praeparci, qui Abstemio suum inuident cognomen, frugi uolunt 
  appellari; uel quidam magna sapientiae opinione suffarcinati, id est inani 
  nomine, quos etiam nos (id est, maxima pars hominum et praecipua) ridemus. 
  (ABSTEMIVS)  Quid audio? 
  (GLAVCIA)  In hoc iste non fallitur, etsi ebriosus. Nam nusquam eruditio minus 
  habet pretii, quam in Belgica. Non aliud esse rentur uirum eruditione 
  praestantem, quam sutura uel textura. 
  (ABSTEMIVS)  Atqui student hic multi, et non infelici profectu. 
  (GLAVCIA)  Deducuntur a parentibus parui filii ad scholas, tanquam ad 
  opificium, quo parent sibi deinceps uictum. Ipsi etiam scholastici, dictu 
  incredibile, quam parui institutores suos faciant, quam prosequantur 
  honore exiguo et praemiis adeo tenuibus, ut doctores insignes ac primi 
  nominis tolerare sese uix possint. 
  (ABSTEMIVS)  Ista sunt ab instituto sermone aliena. Reuertamur ad conuiuium. 
  (ASOTVS)  Hoc malim audire, et missos faciamus iam tandem sermones istos 
  studiosos, qui sunt profecto infrugiferi. Nescio quemadmodum uos Itali de 
  eruditione statuatis: mihi certe res uidetur non solum inutilissima, sed 
  etiam damnosa. 
  (ABSTEMIVS)  Idem uidetur boui et sui, quod tibi; et nobis quoque uideretur, si 
  non plus haberemus mentis quam tu. 
  (ASOTVS)  Non esset finis. Itaque audi iam. Primum omnium accubuimus seueri et 
  tristes, sacrata est mensa, silentium ubique et quies. Coepimus expedire 
  cultellum quisque suum. Speciem praebebamus non inuitatorium sed 
  inuitorum, adeo id diceres facere nos coactos, et faciebamus re uera 
  admodum segniter: nondum enim incaluerat animus ardore illo libero. Aptat 
  quisque mantile suum umeris, nonnulli etiam pectori, alii de mappa 
  extendunt super gremium: sumit panem, aspicit, uoluit, purgat, si quid 
  esset carbonis aut cinerum decorticat, et haec omnia lente et cunctabunde. 
  Quidam auspicati sunt cenam a potione; alii priusquam biberent, paululum 
  sumpserunt acetarii et bubulae salitae, ad excitandum dormiens palatum et 
  stimulandum languidulum. Primus scyphus fuit ceruisiae, ut frigidum 
  caementum substerneretur ardori uini. Allatus est sacer ille liquor, 
  primum poculis angustis et exiguis, quae magis sitim irritarent, quam 
  restinguerent. Dominus homo festiuissimus, qui potiorem in hac tota 
  regione nullum habet ac ne parem quidem, mea utique sententia (quod sit 
  dictum sine cuiusquam iniuria), iubet adferri pocula capacissima et 
  coeptum est largiter potari more Graeco, ut dicebat illic philograecus 
  quidam, qui Louanii olim studuerat. Ibi coepimus loqui, tum 
  incalescere, hilaritas ubique et risus diffusissimus. O cenae noctesque 
  deorum. Alii aliis praebibimus et magna aequitate faciebamus paria. Nefas 
  erat sodalem fraudare, tali praesertim tempore. 
  (ABSTEMIVS)  Merito, cum agitur non de calice uini, sed de sensu et mente, rebus 
  in homine praecipuis. Sed ut hac de re tam laeta, tam festiua tu et ego 
  colloquamur, primum rogandus es an sis ebrius. 
  (ASOTVS)  Non reuera, et facile est cognoscere ex ordine orationis meae. Nam 
  si essem, putas me haec referre potuisse adeo composite? 
  (ABSTEMIVS)  Recte est. Alioqui iuxta mimi uersiculum, cum absente litigarem. 
  Principio cur non extruitis templum aliquod in hac regione Baccho, 
  caelestis huius liquoris repertori? 
  (ASOTVS)  Hoc uestrum est, qui aedem habetis Romae Sergii et Bacchi. Nobis 
  satis est quotidie illi passim sacra facere. Et fortasse erigeremus 
  templum, si constaret fuisse illum inuentorem. Nam ea de re audiui 
  disputari inter studiosos quosdam. Sunt qui putent primum fuisse Noam, qui 
  uinum biberit, quique sit inebriatus. 
  (ABSTEMIVS)  Dimittamus ista. Cedo, quod uinum bibebatis? 
  (ASOTVS)  Quid nostra refert, quod sit uinum aut cuius? habeat modo nomen et 
  colorem uini. Id satis est nobis. Delicias illas quaerat Gallus aut Italus. 
  (ABSTEMIVS)  Quae ergo potest esse delectatio, cum id non gustas quod in corpus 
  ingeris? 
  (TRICONGIVS)  Fortasse nonnulli initio aliquid gustant, integro palato; mox uero 
  deprauato ex tanta humoris redundantia, gustum omnem amittunt. 
  (ABSTEMIVS)  Siti iam exstincta, nulla superest uoluptas, quae tota sita est in 
  satisfaciendo desideriis naturalibus, ita ut tormenti sit genus sine siti 
  bibere, aut sine fame edere. 
  (TRICONGIVS)  Putas nos, Abstemi, ad uoluptatem potare, aut quod sit iucundum? 
  (ABSTEMIVS)  Tanto ergo estis peiores bestiis, quae auiditatibus naturalibus 
  aguntur, uos neque illuc ducit ratio et retrahit natura. 
  (TRICONGIVS)  Ducit nos eo sodalitas et paulatim inebriamur imprudentes. 
  (ABSTEMIVS)  Quoties estis inebriati, quoties alios ebrios uidistis? 
  (TRICONGIVS)  Quotidie plurimos. 
  (ABSTEMIVS)  Non sufficiunt ergo tam multa experimenta ad deuitandam rem tam 
  foedam? atqui belua uel uno experimento fieret cautior. 
  (GLAVCIA)  Et sodales istos, in quorum gratiam transeunt ex hominibus in 
  bestias, scis quam habent caros? dum potant, darent illi praecordia, 
  digressi illinc, uix agnoscunt. Vitam et animam cuiusuis illorum nollent 
  redemptam sibi nummo sestertio. 
  (ABSTEMIVS)  Quibus ex poculis hauriebatis uinum, et quomodo? 
  (ASOTVS)  Primum allata sunt uitrea, paulo post ob periculum sublatis illis, 
  exhibita argentea. In uinum iniciebamus a primo herbulas, quod id suaderet 
  anni tempus, paulo post ius carnium, lac, butyrum, cremorem. 
  (ABSTEMIVS)  O spurcitiem, ne beluis quidem tolerabilem. 
  (TRICONGIVS)  Quanto tragicoteron exclames, si scias alios in aliorum pocula 
  manus sordentes immittere, conicere ouorum et pomorum et nucum putamina, 
  et oliuarum ac prunorum ossa? 
  (ABSTEMIVS)  Abstine ab hisce narrandis, si uis ne me hinc in siluas aliquas fuga 
  abripiam. 
  (TRICONGIVS)  Audi tu in aurem, Glaucia. Quidam horum gestant in faciendo itinere 
  cornu uenatorium, plenum, ut necesse est, puluere et stipulis et floccis 
  et sordibus aliis. Ex hoc bibimus. 
  (GLAVCIA)  Quid? 
  (TRICONGIVS)  Quid uero? uinum. 
  (GLAVCIA)  Immo uero mentem. 
  (TRICONGIVS)  Plane ita est, et post epotam mentem, matulis non admodum mundis, 
  sumptis de scamno lecticari, usi sumus pro calicibus. 
  (ABSTEMIVS)  Quis fuit conuiuii exitus, tanquam fabulae? 
  (ASOTVS)  Natant uino pauimenta. Inebriati sumus omnes, hospes in primis, homo 
  strenuus, deiectis sub mensam magna uictoria duobus aut tribus. 
  (ABSTEMIVS)  O preclaram uictoriam, et de re pulcherrima ac praedicanda. Sed 
  omnes tamen uinum uicit? 
  (ASOTVS)  Etiam. 
  (ABSTEMIVS)  Miserum te, quid putas esse ebrium? 
  (ASOTVS)  Probe et ex animi sententia indulsisse genio. 
  (ABSTEMIVS)  Cui genio? bono an malo? 
  (GLAVCIA)  Si recte omnia scruteris, nusquam inuenies cui indulgeant, neque 
  enim animo, nec uoluptati, nec ulli rei alteri, cui alii indulgent, qui 
  uitiis obtemperant et prauis animi cupiditatibus. Sed inebriari est 
  sensuum facultates amittere, exire de potestate rationis, iudicii, mentis, 
  plane ex homine fieri uel pecus uel saxum. Quae deinceps sequantur, etsi 
  nunquam ebrius uidi, tamen facillimum est coniectare: loqui et nescire 
  quid loquaris; si quid commissum est tibi arcanum maxime celandum, 
  effutire atque ea dicere, propter quae te et tuos et saepe patriam ac 
  prouinciam uniuersam in graue discrimen adducas; nulla distinctio amici et 
  inimici, uxoris et matris; rixae, iurgia, inimicitiae, plagae, uulnera, mutilatio, occisio. 
  (TRICONGIVS)  Etiam sine ferro et sanguine, nam non pauci continuant ebrietatem 
  cum morte. 
  (GLAVCIA)  Quis non malit domi se cum cane aliquo aut fele includere, quam cum 
  ebrio? plus enim mentis est in illis animantibus. 
  (ABSTEMIVS)  Post ebrietatem uero cruditas, debilitatio neruorum, paralyses, 
  arthretici cruciatus, grauedo capitis et corporis totius, hebetatio 
  sensuum omnium, memoria exstinguitur, ingenii acies retunditur, unde 
  stupor in tota mente, et ad intelligendum sapiendumque, et ad eloquendum. 
  (ASOTVS)  Iam incipio intelligere, magnum esse malum ebrietatem. Posthac dabo 
  sedulam operam, ut bibam ad hilaritatem, non ad ebrietatem. 
  (GLAVCIA)  Hilaritas est ianua ebrietatis. Nemo uenit ad bibendum eo animo, ut 
  inebrietur, sed bibendo exhilaratur, continuo post sequitur ebrietas. 
  Difficile est enim signare hilaritatis metam atque in ea sistere. Lubricus 
  est gradus ab hilaritate ad ebrietatem. 
  (ABSTEMIVS)  Dum uinum habes scypho, illud est in tua potestate, dum in corpore, 
  tu es in illius: haberis, iam non habes. Cum bibis, tu tractas uinum pro 
  tuo libito, postquam biberis, illud te tractabit pro suo. 
  (ASOTVS)  Quid ergo? nunquamne est bibendum? 
  (ABSTEMIVS)  Dum uitant stulti uitia, in contraria currunt. Bibendum quidem, non 
  potandum. Natura sola in hoc docet bruta, hominem non docebit eadem natura 
  ratione adiuta? Edes cum esuries, bibes cum sities. Fames et sitis 
  admonebunt quantum, quando, quatenus edendum et bibendum. 
  (ASOTVS)  Quid si semper sitiam, nec sitim possim mitigare, quin fiam ebrius? 
  (ABSTEMIVS)  Bibe, quod inebriare non possit. 
  (ASOTVS)  Non fert constitutio mei corporis. 
  (ABSTEMIVS)  Quid si tantum esuries ut exsatiari nullo cibo posses, nisi disrumpereris? 
  (ASOTVS)  Ea uero non esset fames sed morbus. 
  (ABSTEMIVS)  Nimirum opus esset medicina ad eam famem tollendam, non dapibus. 
  Nonne? 
  (ASOTVS)  Quidni? 
  (ABSTEMIVS)  Eodem prorsus modo medico tibi esset opus ad eam sitim, non caupone, 
  et potione de pharmacopolio petita, non de oenopolio. Non est ea sitis, 
  sed morbus, et quidem perniciosus.