[1,0] LIBER PRIMUS. [1,1] Fraternas acies alternaque regna profanis decertata odiis sontesque euoluere Thebas Pierius menti calor incidit. unde iubetis ire, deae? gentisne canam primordia dirae, 5 Sidonios raptus et inexorabile pactum legis Agenoreae scrutantemque aequora Cadmum? longa retro series, trepidum si Martis operti agricolam infandis condentem proelia sulcis expediam penitusque sequar, quo carmine muris [1,10] iusserit Amphion Tyriis accedere montes, unde graues irae cognata in moenia Baccho, quod saeuae Iunonis opus, cui sumpserit arcus infelix Athamas, cur non expauerit ingens Ionium socio casura Palaemone mater. 15 atque adeo iam nunc gemitus et prospera Cadmi praeteriisse sinam: limes mihi carminis esto Oedipodae confusa domus, quando Itala nondum signa nec Arctoos ausim spirare triumphos bisque iugo Rhenum, bis adactum legibus Histrum [1,20] et coniurato deiectos uertice Dacos aut defensa prius uix pubescentibus annis bella Iouis. tuque, o Latiae decus addite famae quem noua maturi subeuntem exorsa parentis aeternum sibi Roma cupit (licet artior omnes 25 limes agat stellas et te plaga lucida caeli, Pliadum Boreaeque et hiulci fulminis expers, sollicitet, licet ignipedum frenator equorum ipse tuis alte radiantem crinibus arcum imprimat aut magni cedat tibi Iuppiter aequa [1,30] parte poli), maneas hominum contentus habenis, undarum terraeque potens, et sidera dones. tempus erit, cum Pierio tua fortior oestro facta canam: nunc tendo chelyn; satis arma referre Aonia et geminis sceptrum exitiale tyrannis 35 nec furiis post fata modum flammasque rebelles seditione rogi tumulisque carentia regum funera et egestas alternis mortibus urbes, caerula cum rubuit Lernaeo sanguine Dirce et Thetis arentes adsuetum stringere ripas [1,40] horruit ingenti uenientem Ismenon aceruo. quem prius heroum, Clio, dabis? inmodicum irae Tydea? laurigeri subitos an uatis hiatus? urguet et hostilem propellens caedibus amnem turbidus Hippomedon, plorandaque bella proterui 45 Arcados atque alio Capaneus horrore canendus. impia iam merita scrutatus lumina dextra merserat aeterna damnatum nocte pudorem Oedipodes longaque animam sub morte trahebat. illum indulgentem tenebris imaeque recessu [1,50] sedis inaspectos caelo radiisque penates seruantem tamen adsiduis circumuolat alis saeua dies animi, scelerumque in pectore Dirae. tunc uacuos orbes, crudum ac miserabile uitae supplicium, ostentat caelo manibusque cruentis 55 pulsat inane solum saeuaque ita uoce precatur: 'di, sontes animas angustaque Tartara poenis qui regitis, tuque umbrifero Styx liuida fundo, quam uideo, multumque mihi consueta uocari adnue, Tisiphone, peruersaque uota secunda: [1,60] si bene quid merui, si me de matre cadentem fouisti gremio et traiectum uulnere plantas firmasti, si stagna peti Cirrhaea bicorni interfusa iugo, possem cum degere falso contentus Polybo, trifidaeque in Phocidos arto 65 longaeuum implicui regem secuique trementis ora senis, dum quaero patrem, si Sphingos iniquae callidus ambages te praemonstrante resolui, si dulces furias et lamentabile matris conubium gauisus ini noctemque nefandam [1,70] saepe tuli natosque tibi, scis ipsa, paraui, mox auidus poenae digitis caedentibus ultro incubui miseraque oculos in matre reliqui: exaudi, si digna precor quaeque ipsa furenti subiceres. orbum uisu regnisque carentem 75 non regere aut dictis maerentem flectere adorti, quos genui quocumque toro; quin ecce superbi - pro dolor! - et nostro iamdudum funere reges insultant tenebris gemitusque odere paternos. hisne etiam funestus ego? et uidet ista deorum [1,80] ignauus genitor? tu saltem debita uindex huc ades et totos in poenam ordire nepotes. indue quod madidum tabo diadema cruentis unguibus abripui, uotisque instincta paternis i media in fratres, generis consortia ferro 85 dissiliant. da, Tartarei regina barathri, quod cupiam uidisse nefas, nec tarda sequetur mens iuuenum: modo digna ueni, mea pignora nosces.' talia dicenti crudelis diua seueros aduertit uultus. inamoenum forte sedebat [1,90] Cocyton iuxta, resolutaque uertice crines lambere sulphureas permiserat anguibus undas. ilicet igne Iouis lapsisque citatior astris tristibus exiluit ripis: discedit inane uulgus et occursus dominae pauet. illa per umbras 95 et caligantes animarum examine campos Taenariae limen petit inremeabile portae. sensit adesse Dies, piceo Nox obuia nimbo lucentes turbauit equos; procul arduus Atlans horruit et dubia caelum ceruice remisit. [1,100] arripit extemplo Maleae de ualle resurgens notum iter ad Thebas; neque enim uelocior ullas itque reditque uias cognataue Tartara mauult. centum illi stantes umbrabant ora cerastae, turba minor diri capitis; sedet intus abactis 105 ferrea lux oculis, qualis per nubila Phoebes Atracia rubet arte labor; suffusa ueneno tenditur ac sanie gliscit cutis; igneus atro ore uapor, quo longa sitis morbique famesque et populis mors una uenit; riget horrida tergo [1,110] palla, et caerulei redeunt in pectora nodi: Atropos hos atque ipsa nouat Proserpina cultus. tum geminas quatit ira manus: haec igne rogali fulgurat, haec uiuo manus aera uerberat hydro. ut stetit, abrupta qua plurimus arce Cithaeron 115 occurrit caelo, fera sibila crine uirenti congeminat, signum terris, unde omnis Achaei ora maris late Pelopeaque regna resultant. audiit et medius caeli Parnasos et asper Eurotas, dubiamque iugo fragor impulit Oeten [1,120] in latus, et geminis uix fluctibus obstitit Isthmos. ipsa suum genetrix curuo delphine uagantem abripuit frenis gremioque Palaemona pressit. atque ea Cadmeo praeceps ubi culmine primum constitit adsuetaque infecit nube penates, 125 protinus attoniti fratrum sub pectore motus, gentilisque animos subiit furor aegraque laetis inuidia atque parens odii metus, inde regendi saeuus amor, ruptaeque uices iurisque secundi ambitus impatiens, et summo dulcius unum [1,130] stare loco, sociisque comes discordia regnis. sic ubi delectos per torua armenta iuuencos agricola imposito sociare adfectat aratro, illi indignantes, quis nondum uomere multo ardua nodosos ceruix descendit in armos, 135 in diuersa trahunt atque aequis uincula laxant uiribus et uario confundunt limite sulcos: haud secus indomitos praeceps discordia fratres asperat. alterni placuit sub legibus anni exilio mutare ducem. sic iure maligno [1,140] fortunam transire iubent, ut sceptra tenentem foedere praecipiti semper nouus angeret heres. haec inter fratres pietas erat, haec mora pugnae sola nec in regem perduratura secundum. et nondum crasso laquearia fulua metallo, 145 montibus aut alte Grais effulta nitebant atria, congestos satis explicitura clientes; non impacatis regum aduigilantia somnis pila, nec alterna ferri statione gementes excubiae, nec cura mero committere gemmas [1,150] atque aurum uiolare cibis: sed nuda potestas armauit fratres, pugna est de paupere regno. dumque uter angustae squalentia iugera Dirces uerteret aut Tyrii solio non altus ouaret exulis ambigitur, periit ius fasque bonumque 155 et uitae mortisque pudor. quo tenditis iras, a, miseri? quid si peteretur crimine tanto limes uterque poli, quem Sol emissus Eoo cardine, quem porta uergens prospectat Hibera, quasque procul terras obliquo sidere tangit [1,160] auius aut Borea gelidas madidiue tepentes igne Noti? quid si Phrygiae Tyriaeque sub unum conuectentur opes? loca dira arcesque nefandae suffecere odio, furiisque inmanibus emptum Oedipodae sedisse loco. iam sorte carebat 165 dilatus Polynicis honos. quis tunc tibi, saeue, quis fuit ille dies, uacua cum solus in aula respiceres ius omne tuum cunctosque minores, et nusquam par stare caput! iam murmura serpunt plebis Echioniae, tacitumque a principe uulgus [1,170] dissidet, et, qui mos populis, uenturus amatur. atque aliquis, cui mens humili laesisse ueneno summa nec impositos umquam ceruice uolenti ferre duces, 'hancne Ogygiis,' ait, 'aspera rebus fata tulere uicem, totiens mutare timendos 175 alternoque iugo dubitantia subdere colla? partiti uersant populorum fata manuque fortunam fecere leuem. semperne uicissim exulibus seruire dabor? tibi, summe deorum terrarumque sator, sociis hanc addere mentem [1,180] sedit? an inde uetus Thebis extenditur omen, ex quo Sidonii nequiquam blanda iuuenci pondera Carpathio iussus sale quaerere Cadmus exul Hyanteos inuenit regna per agros, fraternasque acies fetae telluris hiatu 185 augurium seros dimisit ad usque nepotes? cernis ut erectum torua sub fronte minetur saeuior adsurgens dempto consorte potestas. quas gerit ore minas, quanto premit omnia fastu! hicne umquam priuatus erit? tamen ille precanti [1,190] mitis et adfatu bonus et patientior aequi. quid mirum? non solus erat. nos uilis in omnes prompta manus casus, domino cuicumque parati. qualiter hinc gelidus Boreas, hinc nubifer Eurus uela trahunt, nutat mediae fortuna carinae, 195 (heu dubio suspensa metu tolerandaque nullis aspera sors populis!) hic imperat, ille minatur.' at Iouis imperiis rapidi super atria caeli lectus concilio diuum conuenerat ordo interiore polo. spatiis hinc omnia iuxta, [1,200] primaeque occiduaeque domus et fusa sub omni terra atque unda die. mediis sese arduus infert ipse deis, placido quatiens tamen omnia uultu, stellantique locat solio; nec protinus ausi caelicolae, ueniam donec pater ipse sedendi 205 tranquilla iubet esse manu. mox turba uagorum semideum et summis cognati nubibus Amnes et compressa metu seruantes murmura Venti aurea tecta replent. mixta conuexa deorum maiestate tremunt, radiant maiore sereno [1,210] culmina et arcano florentes lumine postes. postquam iussa quies siluitque exterritus orbis, incipit ex alto (graue et inmutabile sanctis pondus adest uerbis, et uocem fata sequuntur): 'terrarum delicta nec exaturabile Diris 215 ingenium mortale queror. quonam usque nocentum exigar in poenas? taedet saeuire corusco fulmine, iam pridem Cyclopum operosa fatiscunt bracchia et Aeoliis desunt incudibus ignes. atque adeo tuleram falso rectore solutos [1,220] Solis equos, caelumque rotis errantibus uri, et Phaethontea mundum squalere fauilla. nil actum, neque tu ualida quod cuspide late ire per inlicitum pelago, germane, dedisti. nunc geminas punire domos, quis sanguinis auctor 225 ipse ego, descendo. Perseos alter in Argos scinditur, Aonias fluit hic ab origine Thebas. mens cunctis imposta manet: quis funera Cadmi nesciat et totiens excitam a sedibus imis Eumenidum bellasse aciem, mala gaudia matrum [1,230] erroresque feros nemorum et reticenda deorum crimina? uix lucis spatio, uix noctis abactae enumerare queam mores gentemque profanam. scandere quin etiam thalamos hic impius heres patris et inmeritae gremium incestare parentis 235 appetiit, proprios (monstrum!) reuolutus in ortus. ille tamen superis aeterna piacula soluit proiecitque diem, nec iam amplius aethere nostro uescitur; at nati (facinus sine more!) cadentes calcauere oculos. iam iam rata uota tulisti, [1,240] dire senex. meruere tuae, meruere tenebrae ultorem sperare Iouem. noua sontibus arma iniciam regnis, totumque a stirpe reuellam exitiale genus. belli mihi semina sunto Adrastus socer et superis adiuncta sinistris 245 conubia. hanc etiam poenis incessere gentem decretum; neque enim arcano de pectore fallax Tantalus et saeuae periit iniuria mensae.' sic pater omnipotens. ast illi saucia dictis flammato uersans inopinum corde dolorem [1,250] talia Iuno refert: 'mene, o iustissime diuum, me bello certare iubes? scis, semper ut arces Cyclopum magnique Phoroneos incluta fama sceptra uiris opibusque iuuem, licet improbus illic custodem Phariae somno letoque iuuencae 255 extinguas, saeptis et turribus aureus intres. mentitis ignosco toris: illam odimus urbem quam uultu confessus adis, ubi conscia magni signa tori tonitrus agis et mea fulmina torques. facta luant Thebae: cur hostes eligis Argos? [1,260] quin age, si tanta est thalami discordia sancti, et Samon et ueteres armis excinde Mycenas, uerte solo Sparten. cur usquam sanguine festo coniugis ara tuae, cumulo cur turis Eoi laeta calet? melius uotis Mareotica fumat 265 Coptos et aerisoni lugentia flumina Nili. quod si prisca luunt auctorum crimina gentes subuenitque tuis sera haec sententia curis, percensere aeui senium, quo tempore tandem terrarum furias abolere et saecula retro [1,270] emendare sat est? iamdudum ab sedibus illis incipe, fluctiuaga qua praeterlabitur unda Sicanios longe relegens Alpheos amores: Arcades hic tua (nec pudor est) delubra nefastis imposuere locis, illic Mauortius axis 275 Oenomai Geticoque pecus stabulare sub Haemo dignius, abruptis etiamnum inhumata procorum reliquiis trunca ora rigent; tamen hic tibi templi gratus honos; placet Ida nocens mentitaque manes Creta tuos. me Tantaleis consistere tectis [1,280] quae tandem inuidia est? belli deflecte tumultus et generis miseresce tui. sunt impia late regna tibi, melius generos passura nocentes.' finierat precibus miscens conuicia Iuno. at non ille grauis dictis, quamquam aspera motu, 285 reddidit haec: 'equidem haud rebar te mente secunda laturam, quodcumque tuos, licet aequus, in Argos consulerem, neque me, detur si copia, fallit multa super Thebis Bacchum ausuramque Dionen dicere, sed nostri reuerentia ponderis obstat. [1,290] horrendos etenim latices, Stygia aequora fratris, obtestor, mansurum et non reuocabile uerbum, nil fore quod dictis flectar. quare impiger alis portantes praecede Notos, Cyllenia proles, aera per liquidum regnisque inlapsus opacis 295 dic patruo: superas senior se attollat ad auras Laius, extinctum nati quem uulnere nondum ulterior Lethes accepit ripa profundi lege Erebi; ferat hic diro mea iussa nepoti: germanum exilio fretum Argolicisque tumentem [1,300] hospitiis, quod sponte cupit, procul impius aula arceat, alternum regni infitiatus honorem. hinc causae irarum, certo reliqua ordine ducam.' paret Atlantiades dictis genitoris et inde summa pedum propere plantaribus inligat alis 305 obnubitque comas et temperat astra galero. tum dextrae uirgam inseruit, qua pellere dulces aut suadere iterum somnos, qua nigra subire Tartara et exangues animare adsueuerat umbras. desiluit, tenuique exceptus inhorruit aura. [1,310] nec mora, sublimes raptim per inane uolatus carpit et ingenti designat nubila gyro. interea patriis olim uagus exul ab oris Oedipodionides furto deserta pererrat Aoniae. iam iamque animis male debita regna 315 concipit, et longum signis cunctantibus annum stare gemit. tenet una dies noctesque recursans cura uirum, si quando humilem decedere regno germanum et semet Thebis opibusque potitum cerneret; hac aeuum cupiat pro luce pacisci. [1,320] nunc queritur ceu tarda fugae dispendia, sed mox attollit flatus ducis et sedisse superbus deiecto iam fratre putat: spes anxia mentem extrahit et longo consumit gaudia uoto. tunc sedet Inachias urbes Danaeiaque arua 325 et caligantes abrupto sole Mycenas ferre iter impauidum, seu praeuia ducit Erinys, seu fors illa uiae, siue hac inmota uocabat Atropos. Ogygiis ululata furoribus antra deserit et pingues Baccheo sanguine colles. [1,330] inde plagam, qua molle sedens in plana Cithaeron porrigitur lassumque inclinat ad aequora montem, praeterit. hinc arte scopuloso in limite pendens infames Scirone petras Scyllaeaque rura purpureo regnata seni mitemque Corinthon 335 linquit et in mediis audit duo litora campis. iamque per emeriti surgens confinia Phoebi Titanis late mundo subuecta silenti rorifera gelidum tenuauerat aera biga; iam pecudes uolucresque tacent, iam Somnus auaris [1,340] inrepsit curis pronusque ex aethere nutat, grata laboratae referens obliuia uitae. sed nec puniceo rediturum nubila caelo promisere iubar, nec rarescentibus umbris longa repercusso nituere crepuscula Phoebo: 345 densior a terris et nulli peruia flammae subtexit nox atra polos. iam claustra rigentis Aeoliae percussa sonant, uenturaque rauco ore minatur hiems, uenti transuersa frementes confligunt axemque emoto cardine uellunt, [1,350] dum caelum sibi quisque rapit; sed plurimus Auster inglomerat noctem, tenebrosa uolumina torquens, defunditque imbres sicco quos asper hiatu praesolidat Boreas; nec non abrupta tremescunt fulgura, et attritus subita face rumpitur aether. 355 iam Nemea, iam Taenariis contermina lucis Arcadiae capita alta madent; ruit agmine magno Inachus et gelidas surgens Erasinus in undas. puluerulenta prius calcandaque flumina nullae aggeribus tenuere morae, stagnoque refusa est [1,360] funditus et ueteri spumauit Lerna ueneno. frangitur omne nemus, rapiunt antiqua procellae bracchia siluarum, nullisque aspecta per aeuum solibus umbrosi patuere aestiua Lycaei. ille tamen, modo saxa iugis fugientia ruptis 365 miratus, modo nubigenas e montibus amnes aure pauens passimque insano turbine raptas pastorum pecorumque domos, non segnius amens incertusque uiae per nigra silentia uastum haurit iter; pulsat metus undique et undique frater. [1,370] ac uelut hiberno deprensus nauita ponto, cui neque Temo piger neque amico sidere monstrat Luna uias, medio caeli pelagique tumultu stat rationis inops, iam iamque aut saxa malignis expectat summersa uadis aut uertice acuto 375 spumantes scopulos erectae incurrere prorae: talis opaca legens nemorum Cadmeius heros accelerat, uasto metuenda umbone ferarum excutiens stabula, et prono uirgulta refringit pectore (dat stimulos animo uis maesta timoris) [1,380] donec ab Inachiis uicta caligine tectis emicuit lucem deuexa in moenia fundens Larisaeus apex. illo spe concitus omni euolat, hinc celsae Iunonia templa Prosymnae laeuus habens, hinc Herculeo signata uapore 385 Lernaei stagna atra uadi, tandemque reclusis infertur portis. actutum regia cernit uestibula; hic artus imbri uentoque rigentes proicit ignotaeque adclinis postibus aulae inuitat tenues ad dura cubilia somnos. [1,390] rex ibi, tranquillae medio de limite uitae in senium uergens, populos Adrastus habebat, diues auis et utroque Iouem de sanguine ducens. hic sexus melioris inops sed prole uirebat feminea, gemino natarum pignore fultus. 395 cui Phoebus generos (monstrum exitiabile dictu! mox adaperta fides) fato ducente canebat saetigerumque suem et fuluum aduentare leonem. id uoluens non ipse pater, non docte futuri Amphiarae uides, etenim uetat auctor Apollo. [1,400] tantum in corde sedens aegrescit cura parenti. ecce autem antiquam fato Calydona relinquens Olenius Tydeus (fraterni sanguinis illum conscius horror agit) eadem, sub nocte sopora, lustra terit, similesque Notos dequestus et imbres, 405 infusam tergo glaciem et liquentia nimbis ora comasque gerens subit uno tegmine, cuius fusus humo gelida partem prior hospes habebat. hic uero ambobus rabiem fortuna cruentam attulit: haud passi sociis defendere noctem [1,410] culminibus; paulum alternis in uerba minasque cunctantur, mox ut iactis sermonibus irae intumuere satis, tum uero erectus uterque exertare umeros nudamque lacessere pugnam. celsior ille gradu procera in membra simulque 415 integer annorum; sed non et uiribus infra Tydea fert animus, totosque infusa per artus maior in exiguo regnabat corpore uirtus. iam crebros ictus ora et caua tempora circum obnixi ingeminant, telorum aut grandinis instar [1,420] Rhipaeae, flexoque genu uacua ilia tundunt. non aliter quam Pisaeo sua lustra Tonanti cum redeunt crudisque uirum sudoribus ardet puluis; at hinc teneros caueae dissensus ephebos concitat, exclusaeque expectant praemia matres: 425 sic alacres odio nullaque cupidine laudis accensi incurrunt, scrutatur et intima uultus unca manus penitusque oculis cedentibus intrat. forsan et accinctos lateri (sic ira ferebat) nudassent enses, meliusque hostilibus armis [1,430] lugendus fratri, iuuenis Thebane, iaceres, ni rex insolitum clamorem et pectore ab alto stridentes gemitus noctis miratus in umbris, mouisset gressus, magnis cui sobria curis pendebat somno iam deteriore senectus. 435 isque ubi progrediens numerosa luce per alta atria dimotis aduerso limine claustris terribilem dictu faciem, lacera ora putresque sanguineo uidet imbre genas: 'quae causa furoris, externi iuuenes (neque enim meus audeat istas [1,440] ciuis in usque manus), quisnam implacabilis ardor exturbare odiis tranquilla silentia noctis? usque adeone angusta dies, et triste parumper pacem animo somnumque pati? sed prodite tandem unde orti, quo fertis iter, quae iurgia? nam uos 445 haud humiles tanta ira docet, generisque superbi magna per effusum clarescunt signa cruorem.' uix ea, cum mixto clamore obliqua tuentes incipiunt una: 'rex o mitissime Achiuum, quid uerbis opus? ipse undantes sanguine uultus [1,450] aspicis.' haec passim turbatis uocis amarae confudere sonis; inde orsus in ordine Tydeus continuat: 'maesti cupiens solacia casus monstriferae Calydonis opes Acheloiaque arua deserui; uestris haec me ecce in finibus ingens 455 nox operit. tecto caelum prohibere quis iste arcuit? an quoniam prior haec ad limina forte molitus gressus? pariter stabulare bimembres Centauros unaque ferunt Cyclopas in Aetna compositos. sunt et rabidis iura insita monstris [1,460] fasque suum: nobis sociare cubilia terrae sed quid ego? aut hodie spoliis gauisus abibis, quisquis es, his, aut me, si non effetus oborto sanguis hebet luctu, magni de stirpe creatum Oeneos et Marti non degenerare paterno 465 accipies.' 'nec nos animi nec stirpis egentes' ille refert contra, sed mens sibi conscia fati cunctatur proferre patrem. tunc mitis Adrastus: 'immo agite, et positis, quas nox inopinaque suasit aut uirtus aut ira, minis succedite tecto. [1,470] iam pariter coeant animorum in pignora dextrae. non haec incassum diuisque absentibus acta; forsan et has uenturus amor praemiserit iras, ut meminisse iuuet.' nec uana uoce locutus fata senex, siquidem hanc perhibent post uulnera iunctis 475 esse fidem, quanta partitum extrema proteruo Thesea Pirithoo, uel inanem mentis Oresten opposito rabidam Pylade uitasse Megaeram. tunc quoque mulcentem dictis corda aspera regem iam faciles (uentis ut decertata residunt [1,480] aequora, laxatisque diu tamen aura superstes inmoritur uelis) passi, subiere penates. hic primum lustrare oculis cultusque uirorum telaque magna uacat: tergo uidet huius inanem impexis utrimque iubis horrere leonem, 485 illius in speciem quem per Teumesia tempe Amphitryoniades fractum iuuenalibus annis ante Cleonaei uestitus proelia monstri. terribiles contra saetis ac dente recuruo Tydea per latos umeros ambire laborant [1,490] exuuiae, Calydonis honos. stupet omine tanto defixus senior, diuina oracula Phoebi agnoscens monitusque datos uocalibus antris. obtutu gelida ora premit, laetusque per artus horror iit; sensit manifesto numine ductos 495 adfore, quos nexis ambagibus augur Apollo portendi generos, uultu fallente ferarum, ediderat. tunc sic tendens ad sidera palmas: 'Nox, quae terrarum caelique amplexa labores ignea multiuago transmittis sidera lapsu, [1,500] indulgens reparare animum dum proximus aegris infundat Titan agiles animantibus ortus, tu mihi perplexis quaesitam erroribus ultro aduehis alma fidem ueterisque exordia fati detegis: adsistas operi tuaque omina firmes. 505 semper honoratam dimensis orbibus anni te domus ista colet; nigri tibi, diua, litabunt electa ceruice greges, lustraliaque exta lacte nouo perfusus edet Volcanius ignis. salue prisca fides tripodum obscurique recessus. [1,510] deprendi, Fortuna, deos.' sic fatus, et ambos innectens manibus tecta interioris ad aulae progreditur. canis etiamnum altaribus ignes sopitum cinerem et tepidi libamina sacri seruabant; adolere focos epulasque recentes 515 instaurare iubet. dictis parere ministri certatim accelerant; uario strepit icta tumultu regia: pars ostro tenues auroque sonantes emunire toros alteque inferre tapetas, pars teretes leuare manu ac disponere mensas. [1,520] ast alii tenebras et opacam uincere noctem adgressi tendunt auratis uincula lychnis. his labor inserto torrere exanguia ferro uiscera caesarum pecudum, his cumulare canistris perdomitam saxo Cererem. laetatur Adrastus 525 obsequio feruere domum, iamque ipse superbis fulgebat stratis solioque effultus eburno. parte alia iuuenes siccati uulnera lymphis discumbunt, simul ora notis foedata tuentur inque uicem ignoscunt. tunc rex longaeuus Acasten [1,530] (natarum haec altrix eadem et fidissima custos lecta sacrum iustae Veneri occultare pudorem) imperat acciri tacitaque inmurmurat aure. nec mora praeceptis, cum protinus utraque uirgo arcano egressae thalamo: mirabile uisu, 535 Pallados armisonae pharetrataeque ora Dianae aequa ferunt, terrore minus. noua deinde pudori uisa uirum facies: pariter pallorque ruborque purpureas hausere genas, oculique uerentes ad sanctum rediere patrem. postquam ordine mensae [1,540] uicta fames, signis perfectam auroque nitentem Iasides pateram famulos ex more poposcit, qua Danaus libare deis seniorque Phoroneus adsueti. tenet haec operum caelata figuras: aureus anguicomam praesecto Gorgona collo 545 ales habet, iam iamque uagas (ita uisus) in auras exilit; illa graues oculos languentiaque ora paene mouet uiuoque etiam pallescit in auro. hinc Phrygius fuluis uenator tollitur alis, Gargara desidunt surgenti et Troia recedit, [1,550] stant maesti comites frustraque sonantia lassant ora canes umbramque petunt et nubila latrant. hanc undante mero fundens uocat ordine cunctos caelicolas, Phoebum ante alios, Phoebum omnis ad aras laude ciet comitum famulumque euincta pudica 555 fronde manus, cui festa dies largoque refecti ture uaporatis lucent altaribus ignes. 'forsitan, o iuuenes, quae sint ea sacra quibusque praecipuum causis Phoebi obtestemur honorem,' rex ait, 'exquirant animi. non inscia suasit [1,560] religio, magnis exercita cladibus olim plebs Argiua litat; animos aduertite, pandam. postquam caerulei sinuosa uolumina monstri, terrigenam Pythona, deus, septem orbibus atris amplexum Delphos squamisque annosa terentem 565 robora, Castaliis dum fontibus ore trisulco fusus hiat nigro sitiens alimenta ueneno, perculit, absumptis numerosa in uulnera telis, Cirrhaeique dedit centum per iugera campi uix tandem explicitum, noua deinde piacula caedis [1,570] perquirens nostri tecta haud opulenta Crotopi attigit. huic primis et pubem ineuntibus annis mira decore pios seruabat nata penates intemerata toris. felix, si Delia numquam furta nec occultum Phoebo sociasset amorem! 575 namque ut passa deum Nemeaei ad fluminis undam, bis quinos plena cum fronte resumeret orbes Cynthia, sidereum Latonae feta nepotem edidit; ac poenae metuens (neque enim ille coactis donasset thalamis ueniam pater) auia rura [1,580] eligit ac natum saepta inter ouilia furtim montiuago pecoris custodi mandat alendum. non tibi digna, puer, generis cunabula tanti gramineos dedit herba toros et uimine querno texta domus; clausa arbutei sub cortice libri 585 membra tepent, suadetque leues caua fistula somnos, et pecori commune solum. sed fata nec illum concessere larem; uiridi nam caespite terrae proiectum temere et patulo caelum ore trahentem dira canum rabies morsu depasta cruento [1,590] disicit. hic uero attonitas ut nuntius aures matris adit, pulsi ex animo genitorque pudorque et metus; ipsa ultro saeuis plangoribus amens tecta replet, uacuumque ferens uelamine pectus occurrit confessa patri; nec motus et atro 595 imperat (infandum!) cupientem occumbere leto. sero memor thalami maestae solacia morti, Phoebe, paras monstrum infandis Acheronte sub imo conceptum Eumenidum thalamis, cui uirginis ora pectoraque; aeternum stridens a uertice surgit [1,600] et ferrugineam frontem discriminat anguis. haec tum dira lues nocturno squalida passu inlabi thalamis, animasque a stirpe recentes abripere altricum gremiis morsuque cruento deuesci et multum patrio pinguescere luctu. 605 haud tulit armorum praestans animique Coroebus seque ultro lectis iuuenum, qui robore primi famam posthabita faciles extendere uita, obtulit. illa nouos ibat populata penates portarum in biuio; lateri duo corpora paruum [1,610] dependent, et iam unca manus uitalibus haeret ferratique ungues tenero sub corde tepescunt: obuius huic, latus omne uirum stipante corona, fit iuuenis, ferrumque ingens sub pectore duro condidit, atque imas animae mucrone corusco 615 scrutatus latebras tandem sua monstra profunda reddit habere Ioui. iuuat ire et uisere iuxta liuentes in morte oculos uterique nefandam proluuiem et crasso squalentia pectora tabo, qua nostrae cecidere animae. stupet Inacha pubes [1,620] magnaque post lacrimas etiamnum gaudia pallent. hi trabibus duris (solacia uana dolori) proterere exanimos artus asprosque molares deculcare genis; nequit iram explere potestas. illam et nocturno circum stridore uolantes 625 impastae fugistis aues, rabidamque canum uim oraque sicca ferunt trepidorum inhiasse luporum. saeuior in miseros fatis ultricis ademptae Delius insurgit, summaque biuerticis umbra Parnasi residens arcu crudelis iniquo [1,630] pestifera arma iacit, camposque et celsa Cyclopum tecta superiecto nebularum incendit amictu. labuntur dulces animae, Mors fila Sororum ense metit captamque tenens fert manibus urbem. quaerenti quae causa duci, quis ab aethere laeuus 635 ignis et in totum regnaret Sirius annum, idem auctor Paean rursus iubet ire cruento inferias monstro iuuenes, qui caede potiti. fortunate animi longumque in saecula digne promeriture diem! non tu pia degener arma [1,640] occulis aut certae trepidas occurrere morti. comminus ora ferens Cirrhaei in limine templi constitit et sacras ita uocibus asperat iras: "non missus, Thymbraee, tuos supplexue penates aduenio: mea me pietas et conscia uirtus 645 has egere uias. ego sum qui caede subegi, Phoebe, tuum mortale nefas, quem nubibus atris et squalente die, nigra quem tabe sinistri quaeris, inique, poli. quod si monstra effera magnis cara adeo superis, iacturaque uilior orbi [1,650] mors hominum, et saeuo tanta inclementia caelo est, quid meruere Argi? me, me, diuum optime, solum obiecisse caput fatis praestabat. an illud lene magis cordi quod desolata domorum tecta uides, ignique datis cultoribus omnis 655 lucet ager? sed quid fando tua tela manusque demoror? expectant matres, supremaque fiunt uota mihi. satis est: merui ne parcere uelles. proinde moue pharetras arcusque intende sonoros insignemque animam leto demitte; sed illum, [1,660] pallidus Inachiis qui desuper inminet Argis, dum morior, dispelle globum." sors aequa merentes respicit. ardentem tenuit reuerentia caedis Letoiden, tristemque uiro summissus honorem largitur uitae; nostro mala nubila caelo 665 diffugiunt, at tu stupefacti a limine Phoebi exoratus abis. inde haec stata sacra quotannis sollemnes recolunt epulae, Phoebeaque placat templa nouatus honos. has forte inuisitis aras uos quae progenies? quamquam Calydonius Oeneus [1,670] et Porthaoniae, si dudum certus ad aures clamor iit, tibi iura domus. tu pande quis Argos aduenias, quando haec uariis sermonibus hora est.' deiecit maestos extemplo Ismenius heros in terram uultus, taciteque ad Tydea laeuum 675 obliquare oculos; tum longa silentia mouit: 'non super hos diuum tibi sum quaerendus honores, unde genus, quae terra mihi, quis defluat ordo sanguinis antiqui: piget inter sacra fateri. sed si praecipitant miserum cognoscere curae, [1,680] Cadmus origo patrum, tellus Mauortia Thebe, est genetrix Iocasta mihi.' tum motus Adrastus hospitiis (agnouit enim): 'quid nota recondis? scimus' ait 'nec sic auersum fama Mycenis uoluit iter. regnum et furias oculosque pudentes 685 nouit et Arctois si quis de solibus horret quique bibit Gangen aut nigrum occasibus intrat Oceanum et si quos incerto litore Syrtes destituunt. ne perge queri casusque priorum adnumerare tibi: nostro quoque sanguine multum [1,690] errauit pietas, nec culpa nepotibus obstat. tu modo dissimilis rebus mereare secundis excusare tuos. sed iam temone supino languet Hyperboreae glacialis portitor Vrsae. fundite uina focis, seruatoremque parentum 695 Letoiden uotis iterumque iterumque canamus. Phoebe parens, seu te Lyciae Pataraea niuosis exercent dumeta iugis, seu rore pudico Castaliae flauos amor est tibi mergere crines, seu Troiam Thymbraeus habes, ubi fama uolentem [1,700] ingratis Phrygios umeris subiisse molares, seu iuuat Aegaeum feriens Latonius umbra Cynthus et adsiduam pelago non quaerere Delon: tela tibi longeque feros lentandus in hostes arcus et aetherii dono cessere parentis 705 aeternum florere genas; tu doctus iniquas Parcarum praenosse manus fatumque quod ultra est et summo placitura Ioui, quis letifer annus, bella quibus populis, quae mutent sceptra cometae; tu Phryga summittis citharae, tu matris honori [1,710] terrigenam Tityon Stygiis extendis harenis; te uiridis Python Thebanaque mater ouantem horruit in pharetris, ultrix tibi torua Megaera ieiunum Phlegyan subter caua saxa iacentem aeterno premit accubitu dapibusque profanis 715 instimulat, sed mixta famem fastidia uincunt: adsis o memor hospitii, Iunoniaque arua dexter ames, seu te roseum Titana uocari gentis Achaemeniae ritu, seu praestat Osirim frugiferum, seu Persei sub rupibus antri [1,720] indignata sequi torquentem cornua Mithram.'