LIBER DE SCRIPTORIBUS ECCLESIASTICIS

CAP. I. Marcellus, Marci, praefecti urbis Romae, filius, ex discipulo Simonis 
Magi discipulus beati Petri apostoli, conflictum apostolorum Petri et Pauli cum 
Simone Mago, cui assiduus interfuit, rogatu Christianorum, qui non interfuerant, 
fideliter conscripsit, et Ecclesiis Dei, prope uel procul positis, legendum 
concessit. Ad sanctos Nereum et Achilleum, pro Christo in Pontiana insula 
relegatos, scripsit de mirificis actibus beati Petri et Pauli, et de magicis 
artibus Simonis Magi. Scripsit de obitu sanctae Petronillae uirginis, filiae 
beati Petri apostoli. Scripsit de passione sanctae Feliculae uirginis et 
martyris. Scripsit de passione sancti Nicomedis presbyteri martyris.

CAP. II. Joannes, qui et Marcus, ex ministro sacerdotis Jouis minister Pauli 
apostoli, scripsit passionem Barnabae apostoli.

CAP. III. Polycrates passionem sancti Timothei apostoli scripsit, et alia multa.

CAP. IV. Dionysius, Athenis natus et eruditus, et a pago Atheniensi, qui dicitur 
Arios pagos, Areopagita denominatus, et a Paulo apostolo ad fidem Christi 
conuersus, multam multa scribendo acquisiuit sibi memoriam. Quem praetermissum 
esse ab Hieronymo et Gennadio in Catalogo illustrium uirorum, nimis est 
mirandum, praesertim cum Hieronymus, quamuis tacito ejus nomine, faciat 
mentionem operis ejus; Gregorius uero in homilia Euangelii faciat mentionem 
operis ejus et nominis. Scripsit autem ad Timotheum Ephesiorum episcopum De 
hierarchia coelesti, id est de ordinibus angelorum; ad eumdem De hierarchia 
ecclesiastica; ad eumdem De diuinis nominibus, et De symbolica theologia; ad 
eumdem De mystica theologia. Scripsit ad Gaium, Quomodo Deus quadam ignorantia 
cognoscatur uel uideatur; ad Polycarpum, Quomodo contradictores ueritatis sint 
declinandi. Scripsit epistolam ad Apollophanem, conphilosophum et coaeuum suum, 
recolens quod cum ipse cum eo esset in Heliopoli, urbe Aegypti, uiderit 
obscurato sole mundum obtenebratum fuisse in sexta feria, sexta hora diei, cum 
Jesus Christus penderet in cruce, cum ipse Dionysius esset tunc annorum 
triginta. Scripsit ad Theophilum de ecclesiasticorum ordinum ordine, et 
sacerdotum excellentia. Scripsit ad Joannem apostolum, in Pathmos insula 
exsiliatum, praedicens eum esse reuersurum in Asiam. Scripsit et ad alios alia, 
quamuis breuia, tamen mystica et diuina. Volumen ejus scriptorum uocatur 
Hierarchia. Hic martyrizatur sub Domitiano imperatore, in urbe Galliarum, quam 
condidit Isius, eamque de Isio denominauit Parisium.

CAP. V. Linus, primus post Petrum papa, scripsit Graeco sermone martyrium Petri 
et Pauli, uno die passorum, et Ecclesiis Orientalibus destinauit.

CAP. VI. Sedulius episcopus ad Macedonium presbyterum scripsit libros De 
miraculis Veteris et Noui Testamenti, quos postea sub metrica lege redactos 
praetitulauit Paschale carmen. Reparauit etiam dactylico [Suffridi Petri, 
reparacterico] carmine omnia Domini opera. Claruit tempore Constantis et 
Constantii, filiorum primi Constantini imperatoris.

CAP. VII. Amphilochius, Iconii episcopus, scripsit Vitam Basilii, Caesariensis 
episcopi.

CAP. VIII. Golphilas, Gothorum episcopus, adinuenit Gothicas litteras; et 
quamuis esset Arianus, utile tamen opus fecit, quia per illas litteras 
transtulit diuinas litteras in Gothicam linguam. Fuit tempore Valentis 
imperatoris.

CAP. IX. Theoderetus, episcopus urbis quae a fundatore suo Persarum rege Cyrus 
est uocata, scripsit De uera incarnatione Domini contra Eutychen, qui negabat 
ueram carnem in Christo Jesu. Scripsit etiam ecclesiasticam Historiam, a fine 
ecclesiasticae Historiae quam scripsit Eusebius Caesariensis, et post eum 
Rufinus presbyter.

CAP. X. Socrates scripsit Historiam a tempore primi Constantini imperatoris 
usque ad imperium Theodosii junioris.

CAP. XI. Sozomenus, ejusdem temporis tenorem secutus, scripsit Historiam.
CAP. XII. Epiphanius, scholasticus, tres Theodereti et Socratis et Sozomeni 
Historias in unam compingens Historiam, adjecit ecclesiasticae bibliothecae 
Historiam Tripartitam.
CAP. XIII. Macer scripsit metrico stylo librum De uiribus herbarum.
CAP. XIV. Paulinus, Nolanus episcopus, scripsit, ad Augustinum episcopum, Vitam 
Ambrosii Mediolanensis episcopi. Scripsit etiam uersifice Vitam Felicis Nolani.
CAP. XV. Euodius episcopus scripsit librum De miraculis in Africa ostensis per 
reliquias Stephani protomartyris nouiter inuentas, quas detulit in Africam 
Orosius, Augustini discipulus.
CAP. XVI. Possidius, Calamensis episcopus, scripsit Vitam Augustini Hipponensis 
episcopi.
CAP. XVII. Paschasius, diaconus sanctae Romanae Ecclesiae, libros de sancto 
Spiritu luculento et fideli sermone composuit. Hic quia in superordinatione 
Laurentii contra Symmachum papam pertinacius fauit Laurentio, ejus defuncti 
animam uidit Germanus. Capuanus episcopus, in thermis in igne purgatorio 
positam.
CAP. XVIII. Idatius, Lemicae Hispaniarum urbis episcopus, Chronicam initiatam a 
primo Theodosii imperatoris consulatu composuit.
CAP. XIX. Martinus, episcopus Galliciencis, scripsit librum De uirtutibus 
quatuor, ad Theudomirum [al. Mironem] regem Galliciae, quem libellum 
praetitulauit, honestae uitae Formulam.
CAP. XX. Victor, Capuanus episcopus, Euangelium ex quatuor Euangeliis compactum 
eleganter composuit, quod uocatur Diapente, sine nomine auctoris inuenit: quod 
quia sine numeris canonum confusum esse uidit dilucidauit, illud appositis 
canonum numeris, per quos Eusebius Caesariensis distinxit quatuor Euangelia, ita 
sine confusione erroris similia omnium ostendens, singulis sua propria ostendens 
et restituens. Scripsit etiam librum De Pascha, redarguens errorem Victorii, qui 
jubente Hilario papa, scribens Paschales cyclos, docebat esse celebrandum Pascha 
XV Kalendas Maii, in anno Domini, quod rectius erat eo anne celebrandum VII 
Kalendas Maii.
CAP. XXI. Eustathius transtulit de Graeco in Latinum Hexaemeron Basilii 
Caesariensis.
CAP. XXII. Auitus, Viennensis episcopus, scripsit Homiliarum librum unum; De 
mundi principio, et aliis diuersis conditionibus libros sex, uersu compaginatos; 
Epistolarum libros nouem. Claruit tempore Zenonis imperatoris, sub rege 
Burgundionum Gundebaldo.
CAP. XXIII. Godelbertus presbyter, hujus studium imitatus, per historias et 
allegorias diuinae Scripturae, ab initio mundi usque ad partum Virginis, heroico 
pede eleganter cucurrit.
CAP. XXIV. Cyrillus, episcopus Alexandrinus, cyclos quinque decemnouennalium 
cyclorum scripsit, qui faciunt annos nonaginta quinque; in quibus primus et 
ultimus Paschae terminus inuenitur; sed nec tamen in eo tota Paschae uarietas 
terminatur.
CAP. XXV. Paschasinus [Paschasius], diaconus scripsit ad Leonem papam contra 
errorem quorumdam qui anno Domini, putantes esse annum communem, cum esset 
embolismus, errabant in celebrando Pascha.
CAP. XXVI. Proterius, Alexandrinus episcopus, scripsit et ipse ad Leonem papam 
dubitantem de celebrando Pascha illius anni, qui, cum esset embolismalis, 
putabatur ab aliquibus esse communis.
CAP. XXVII. Dionysius, abbas Romanus, cognomento Exiguus, gemina scientia Graece 
et Latine clarus, transtulit de Graeco in Latinum Proterii Alexandrini episcopi 
scripta ad Leonem papam de celebrando pascha in anno Domini. Transtulit etiam de 
Graeco in Latinum librum Gregorii Nysseni De conditione hominis, et uitam 
Pachomii abbatis. Scripsit et ipse, post Cyrillum, cyclum quinque cyclorum, 
incipiens ab anno nati Jesu Christi, qui est ultimus annus magni cycli, qui est 
annorum DXXXII, semel exacti a natiuitate Christi. Hic notandum est quia si 
natiuitas Christi recte a calculatoribus posita fuisset, debuisset XXXIII uel 
XXXIV annis primi magni anni concordare, in ratione computi, euanlicae ueritati, 
et majorum auctoritati, quae dicit Christum passum fuisse anno aetatis suae 
tricesimo secundo, uel XXXIII, VIII Kalendas Aprilis, in VI feria, et eum 
resurrexisse VI Kalendas Aprilis, in prima feria. Quod non ita positum esse in 
primo magno cyclo, quia non attendit Dionysius, secundum tenorem annorum primi 
magni cycli, apposuit et ipse annos Christi in suo cyclo, quem, ut dixi, 
incoepit a repetitione secundi magni cycli, et inussit sibi frontem cauterio 
alieni erroris et mendacii, dum culpatur, quod XXXIII, uel XXXIV, sui operis 
anno non concordat euangelicae ueritati in ratione computi. Unde apparet quod 
natiuitas Christi posita est a calculatoribus XXI, uel uiginti duobus annis 
tardius quam debuit.
CAP. XXVIII. Fulgentius, Ruspensis episcopus, in Graeca et Latina lingua clarus, 
gemina scientia scripsit multa. Claruit in homilitico dicendi genere. Scripsit 
ad Euthymium libros De remissione peccatorum. Respondit uno libro quaestionibus 
a Ferrando diacono sibi objectis. Scripsit libros quos praetitulauit, siue 
litteris: librum scilicet De Adam siue A; De Abel, siue B; De Cain, siue C; et 
caeteros secundum litterarum consequentiam. Quod is est [si est] ipse Fulgentius 
qui tres libros Mythologiarum scripsit ad Catum presbyterum Carthaginis, hic 
certe omnis lector expauescere potest acumen ingenii ejus, qui totam fabularum 
seriem, secundum philosophiam expositarum, transtulerit uel ad rerum ordinem, 
uel ad humanae uitae moralitatem. Scripsit ad eumdem Catum librum De obstrusis 
sermonibus. Scripsit et De praedestinatione ad Monimum libros tres; contra 
objectiones undecim Trasamundi regis librum unum; De mysterio Mediatoris librum 
unum; De immensi tate Filii Dei librum unum; De sacramento Dominicae passionis 
librum unum; ad familiares suos epistolarum librum unum. Ne uidear humana 
miscere diuinis, non commemorabo sacris libris mirabile hujus uiri opus, qui 
totum opus Virgilii ad physicam rationem referens, in lutea quodammodo massa 
auri metallum quaesiuit, et repertum excoxit.
CAP. XXIX. Ferrandus diaconus, supra nominatus, scripsit ad Reginum comitem 
librum de septem regulis innocentiae, et alia nonnulla.
CAP. XXX. Gennadus episcopus, post Hieronymum, composuit Librum illustrium 
uirorum, quos collegit a XIV anno imperii Theodosii majoris usque ad tempus 
Zenonis imperatoris, per annos circiter centum. Libros etiam Euagrii monachi ad 
utilitatem monachorum simplici sermone scriptos, transtulit eadem simplicitate 
de Graeco in Latinum. Aliquos etiam ejusdem libros quos translatores uitiose 
transferendo in Latinum corruperant, emendauit et ueritati auctoris restituit.
CAP. XXXI. Benedictus Casinensis, Pater monachorum, Nursia Italiae prouincia 
ortus, spretis litterarum studiis, eremiticam uitam expetiuit, et prouectus ad 
summum culmen monasticae profectionis, secundum quam uixit, scripsit Regulam 
monachorum sermone luculentam, discretione praecipuam. Simplicius, discipulus 
ejus, latens magistri opus publicauit.
CAP. XXXII. Faustus, discipulus sancti Benedicti, ab ipso Benedicto missus ad 
Gallias, cum Mauro ejus monacho, Vitam ipsius Mauri monachi descripsit.
CAP. XXXIII. Marcus poeta, familiaris Benedicti Casinensis, Vitam ejus a 
Gregorio descriptam deflorauit heroico breuiloquio, et pauca superaddidit.
CAP. XXXIV. Orentius Commonitorium fidelibus scripsit metro heroico, ut mulceat 
legentem suaui breuiloquio.
CAP. XXXV. Jordanus, episcopus Gothorum, scripsit Historiam; in primo ejus libro 
gesta Romanorum, in secundo uero originem et gesta Gothorum recensens, usque ad 
finem regni eorum.
CAP. XXXVI. Joannes, sub sua et sui amici Basilii persona, scripsit dialogum de 
honore et onere sacerdotii, et quanta sit dignitas et potestas uel grauitas 
sacerdotum.
CAP. XXXVII. Boetius, uir consularis, conferendus uel praeferendus philosophis 
et saecularibus et ecclesiasticis, quia ambiguos esse facit an inter saeculares, 
an inter ecclesiasticos scriptores fuerit illustrior. Laudent eum saeculares, 
quod Isagogas, Perihermenias, quod Categorias transtulerit de Graeco in Latinum 
et exposuerit; quod Topica Ciceronis exposuerit, quod Antepraedicamenta, quod 
libros De topicis differentiis, De cognatione dialecticae et rhetoricae, et 
distinctione rhetoricorum locorum, De communi praedicatione potestatis et 
possibilitatis, De categoricis et hypotheticis syllogismis libros et alia multa 
scripserit, quod arithmeticam et musicam Latinis scripserit. Nos ecclesiastici 
laudamus eum quod librum De sancta Trinitate scripserit, quod exsiliatus a 
Theodorico, Gothorum et Italorum rege, pro eo quod tueri uolebat libertatem 
Romanae urbis, scripsit librum De consolatione Philosophiae. Hic ab eodem rege 
Theodorico occisus est.
CAP. XXXVIII. Arator, subdiaconus Romanae Ecclesiae, edidit heroico carmine 
Actus apostolorum, et Vigilio papae Romano obtulit
CAP. XXXIX. Eugippius abbas hortatu Renducis, Neapolitani episcopi, deflorans 
libros Augustini episcopi Hipponensis, dedit codicem magnae utilitatis, ad 
Probam uirginem; et per manus ejusdem Renducis episcopi obtulit Ecclesiae 
Neapolitanae. Fuit tempore secundi Pelagii, et imperatoris Tiberii Constantini.
CAP. XL. Cassiodorus, consul et senator, postea monachus et abbas, fecit 
tractatus super Psalmos, et totum operis corpus per tria membra, per Psalmos 
scilicet quinquagenos, diuisit. Scripsit duos libros Institutionum, qualiter 
diuinae et humanae lectiones debeant intelligi, et librum De etymologiis, et 
alium librum sacerdotis de schematibus collegit. Scripsit librum titulorum, quem 
de diuina Scriptura collectum uoluit nuncupari Memoriale, ut breuiter percurrant 
qui fastidiunt prolixa perlegere. Fecit complexiones in Epistolis apostolorum, 
et in Actibus apostolorum, et in Apocalypsi, quae sunt breuissima explanatione 
decursae. Digessit etiam Catalogum consulum Romanorum. Epiphanium Scholasticum, 
qui tres Theodoreti, Socratis et Sozomeni, Historias in unum Tripartitam 
Historiam redegit, de Graeco in Latinum transtulit. Nouissime, anno scilicet 
aetatis XCIII, precatu fratrum suorum scripsit de orthographia cujus regulas de 
XII nominationibus grammaticis collegit; De anima librum unum.
CAP. XLI. Gregorius, natione Romanus, ex praetore urbano monachus et abbas, 
septimus Romanae Ecclesiae leuita, apocrisarius, papa Romanae Ecclesiae multa 
scripsit. Rogatus a Leandro Hispalensi episcopo, librum Job exposuit 
tripliciter, historice, allegorice et moraliter, et libros diuidens in sex 
libros consummauit hoc mirabile opus in XXXV libris. Primam et ultimam partem 
Ezechielis prophetae, quae obscuriores erant, exposuit homilitico sermone. 
Scripsit ad Marianum episcopum XLII Euangelii homilias. In initio papatus sui 
scripsit ad Joannem, Rauennae episcopum, librum Regulae pastoralis. Librum 
Dialogorum, quem cum Petro diacono suo de miraculis sanctorum sui temporis 
habuit, Teudelindae Longobardorum reginae pro munere misit. Epistolarum tot 
libros posteris reliquit quot annos in papatu uixit, id est tredecim et semis. 
Scripsit et alia quae a Romanis post mortem ejus combusta sunt, qui et omnia 
opera ejus combussissent, nisi Petrus, diaconus ejus, interueniens confirmasset 
jurejurando se uidisse Spiritum sanctum quasi columbam super caput Gregorii 
tractantis sedentem, rostrum suum ori illius inserentem; et hoc ipsum Petrus hac 
conditione fecit, ut si ipse post factum jusjurandum statim moreretur, Romani a 
libris Gregorii comburendis cessarent; si non moreretur, ipse etiam 
combustoribus librorum manus daret. Sic Petrus inter uerba juramenti exspirauit, 
et Romanorum insania cessauit. Quae scriptura Gregorium tam illustrauit, quam 
illud quod Antiphonarium regulari musicae modulatione centonizauit et scholas 
cantorum in Romana Ecclesia constituit.
CAP. XLII. Anastasius, Antiochenus episcopus, Pastoratem librum Gregorii in 
Graecam linguam transtulit, et orientalibus Ecclesiis opus uenerabile 
procurauit.
CAP. XLIII. Paterius, Romanae Ecclesiae notarius et secundicerius, colligens 
omnia diuinae Scripturae testimonia per quae Gregorius obscura suae expositionis 
dilucidauit, tres libros edidit: duos de testimoniis Veteris Instrumenti, et 
unum de testimoniis Noui Testamenti, ipsumque codicem appellauit Librum 
testimoniorum.
CAP. XLIV. Claudius, Classitanae urbis abbas, multa de Prouerbiis, de Canticis 
canticorum, de Eptatico [Heptateucho], de prophetis, de libris Regum, quos 
loquente Gregorio audierat exponi, nec tamen ea Gregorius prae infirmitate et 
occupatione scripserat, ipse suo sensu dictauit, ne perirent, ut apto tempore 
emendatius dictarentur. Quae cum Gregorius comperisset ualde inutilius permutata 
esse, ea studiosus recollegit et opportune correxit.
CAP. XLV. Fortunatus, natione Italus, liberalibus artibus eruditus, a dolore 
oculorum, uirtute Martini Turonensis episcopi, sanatus, et pro hac causa ad 
Turones uenit, et ad Pictauos progressus, primo ibi presbyter, deinde episcopus 
consecratus est. Scripsit metrice Hodoeporicum suum; scripsit metrice quatuor 
libros De Vita sancti Martini, et multa alia, et maxime hymnos singularum 
festiuitatum. Ad singulos amicos composuit uersus suaui et diserto sermone.
CAP. XLVI. Justinianus Major, imperialis majestatis dignitate illustris, uidetur 
illustrior fuisse aliis imperatoribus, per hoc quod etiam inter ecclesiasticos 
scriptores locum acquisiuit. Leges namque Romanorum, quarum prolixitas nimia 
erat et inutilis dissonantia, mirabili breuitate correxit. Nam omnes 
constitutiones principum, quae utique multis in uoluminibus habebantur, intra 
XII libros coarctauit: idem quoque uolumen Codicem Justinianeum appellari fecit. 
Rursumque singulorum magistratuum siue judicum leges, quae usque ad duo millia 
pene librorum erant extensae, intra quinquaginta librorum numerum redegit, 
eumdemque Codicem Digestorum siue Pandectarum uocabulo nuncupauit. Quatuor etiam 
Institutionum libros, in quibus breuiter uniuersarum legum textus 
comprehenditur, nouiter exposuit. Nouas quoque leges, quas ipse statuerat, in 
unum uolumen redegit.
CAP. XLVII. Sixtus episcopus scripsit librum De uita hominis perfecta.
CAP. XLVIII. Osius episcopus scripsit librum De obseruatione Dominicae 
disciplinae.
CAP. XLIX. Gregorius, Turonensis episcopus, uir magnae nobilitatis et 
simplicitatis, scripsit multa simplici sermone. Scripsit duos libros De Vita uel 
memoria quorumdam confessorum. Scripsit librum De miraculis sanctorum; De 
miraculis Juliani martyris Briuatensis [Bruatensis] librum unum; De miraculis 
sancti Martini suo tempore ostensis libros quatuor; Historiam Francorum paruo 
libello breuiauit, eamque postmodum diffusius nouem [decem] libris digessit. 
Scripsit et Chronicam ecclesiasticae historiae.
CAP. L. Rodolphus scripsit Historiam Francorum a suo tempore.
CAP. LI. Isidorus, Cordubensis episcopus, scripsit ad Orosium libros quatuor in 
libros Regum.
CAP. LII. Proba, uxor Adelphi, centonem ex Virgilio De fabrica mundi et 
Euangeliis plenissime expressit; materia composita secundum Virgilianos uersus, 
et uersibus secundum materiam concinnatis.
CAP. LIII. Pomponius, ex eodem poeta, inter caetera styli sui otia, Tityrum in 
honorem Christi composuit, similiter et Aeneidos.
CAP. LIV. Julianus Pomerius scripsit De resurrectione mortuorum.
CAP. LV. Isidorus junior, Hispalensis episcopus, multa scripsit. Scripsit ad 
Braulionem episcopum XX libros Etymologiarum. Scripsit librum Prooemiorum; De 
libris Veteris et Noui Testamenti, quos in canone recipit Ecclesia catholica; De 
ecclesiasticis officiis ad Fulgentium; De ortu, uita et obitu sanctorum Patrum 
qui in Scripturarum laudibus efferuntur; ad Orosium librum De significationibus 
nominum; ad Sisebutum librum De natura rerum. Scripsit librum de differentiis 
uerborum, librum De proprietate rerum, librum sermonum, librum ecclesiasticorum 
dogmatum. Scripsit Synonyma, ubi inducuntur duae personae, una hominis 
plangentis, altera Rationis admonentis. Scripsit et Lamentum poenitentis, 
distinctum alphabeto, addita oratione. Scripsit De conflictu uirtutum et 
uitiorum librum unum; De mysteriis Saluatoris librum unum. Totum Vetus 
Testamentum simpliciter exponendo percurrit. Scripsit et alia saeculari 
litteraturae competentia, quae commemorare nihil ad nos.
CAP. LVI. Julianus, Toleti Hispaniarum urbis episcopus, scripsit ad Idalium 
episcopum Barcinonae librum quem praetitulauit Prognosticon, id est 
Praescientiam futuri saeculi.
CAP. LVII. Leontius, Neapolis Cypriorum insulae episcopus, scripsit Vitam 
Joannis, Alexandrini episcopi, qui ob eximiam in pauperes misericordiam 
cognominatur Eleemosynarius.
CAP. LVIII. Audoenus, qui et Dado, episcopus Rotomagensis, scripsit ad Robertum, 
Parisiorum episcopum, Vitam Eligii Nouiomensis episcopi, duobus libris explicans 
miracula quae uel in uita uel post mortem ejus gesta sunt per eum; tertio libro 
rhetorice et commatice totam uitam ejus recapitulans.
CAP. LIX. Leo, secundus hujus nominis papa, Graeca et Latina lingua sufficienter 
instructus, transtulit de Graeco in Latinum sextam synodum, quae tempore 
Agathonis papae, predecessoris sui, celebrata est in urbe Constantinopoli, in 
qua damnati sunt illi qui unam tantum uoluntatem et operationem praedicabant in 
Domino Jesu Christo.
CAP. LX. Columbanus, abbas Luxouiensis, in Hibernia Scotorum insula natus, et in 
Gallias pro Christo peregrinatus, tanto sapientiae thesauro est ditatus, ut 
adhuc adolescens librum Psalmorum elimato sermone scriberet, et alia multa 
ederet, uel ad canendum digna, uel ad docendum utilia.
CAP. LXI. Jonas scripsit Vitam Columbani abbatis, et Vitas Attalae et Eustasii, 
qui fuerunt discipuli et successores Columbani.
CAP. LXII. Benedictus abbas scripsit ad monachos librum quem uocauit Concordiam 
regularum, multorum Patrum Regulas Regulae sancti Benedicti Casinensis 
conferens, ut nulla Patrum Regula a Benedicti Regula discordet, imo Benedicti 
Regula regulis omnium Patrum concordet.
CAP. LXIII. Theodorus, Scotorum archiepiscopus, a Vitaliano papa ad Scotiam 
directus, scripsit Poenitentialem Librum, distinguens modum et tempus poenitendi 
secundum modum peccandi.
CAP. LXIV. Adamannus, presbyter et abbas Scotorum, scientia litterarum 
nobilitatus, scripsit librum De sanctis locis natiuitatis, passionis et 
resurrectionis, et ascensionis Jesu Christi et de monumentis sanctorum Patrum.
CAP. LXV. Joannes Scotus, in exponendis diuinis et humanis scripturis satis 
idoneus, fecit tractatus in Matthaeum. Scripsit librum De officiis humanis et 
alia quae ab aliis habentur.
CAP. LXVI. Adelmus, abbas Scotorum, jubente synodo gentis suae, scripsit librum 
aduersus errorem Britonum, qui uel Pascha non suo tempore celebrarent, uel alia 
plura agerent contraria paci et ecclesiasticae consuetudini, et per hoc multos 
reduxit ad concordiam catholicae Ecclesiae. Scripsit et librum De uirginitate, 
quem exemplo Sedulii, geminato opere, id est prosa et metro, composuit.
CAP. LXVII. Ceolfridus, abbas Scotorum, consulenti regi Pictorum de legitima 
obseruatione Paschae, et de tonsura clericorum, scripsit utilem epistolam, per 
quam ipse regi satisfecit, et rex gentem suam ad concordiam Ecclesiae reduxit.
CAP. LXVIII. Beda monachus, natione Anglus, quis uel unde fuerit, quae uel 
quanta scripserit, ipse suis uerbis aperit. ªCum essem, inquit, annorum septem, 
cura propinquorum datus sum educandus reuerendissimo abbati Benedicto, ac deinde 
Ceolfrido, cunctumque ex eo tempus uitae in ejusdem monasterii habitatione 
peragens, omnem meditandis Scripturis operam dedi, atque inter obseruantiam 
disciplinae regularis curaui semper aut discere, aut docere, aut scribere dulce 
habui. Decimo nono uitae meae anno diaconatum, tricesimo presbyteratus gradum 
suscepi. Ex quo tempore usque ad annum aetatis meae LVIII uenerabilium Patrum 
scripta breuiter adnotare, siue etiam ad formam sensus et interpretationem eorum 
semper adjicere curaui. Quorum haec est summa: In principio Genesis usque ad 
natiuitatem Isaac, et ejectionem Ismaelis libros quatuor: De tabernaculo et 
uasis ejus, ac uestibus sacerdotum libros tres: in primam partem Samuelis usque 
ad mortem Saulis libros quatuor: De aedificatione templi allegoricae 
expositionis, sicut et caeteros, libros duos: item in libros Regum XXX 
quaestionum; in Prouerbia Salomonis libros tres; in Cantica canticorum libros 
sex, in Isaiam et Danielem, duodecim prophetas, et partem Hieremiae 
distinctiones capitulorum, ex tractatu B. Hieronymi excerptas; in Esdram et 
Neemiam libros tres, in canticum Habacuc librum unum, in librum B. Patris Tobiae 
explanationis allegoricae, de Christo et Ecclesia librum unum: item capitula 
lectionum in Pentateuchum Moysi, Josue, Judicum; in libros Regum et Verba 
dierum, in librum B. patris Job, in Parabolas, Ecclesiastem, et Cantica 
canticorum, in Isaiam prophetam, Esdram quoque et Neemiam. In Euangelium Marci 
libros quatuor, in Euangelium Lucae libros sex, Homiliarum Euangelii libros 
duos. In Apostolum quaecunque in opusculis S. Augustini exposita inueni, cuncta 
per ordinem scribere curaui; in Actibus apostolorum libros duos: in Epistolas 
septem canonicas libros singulos, in Apocalypsim S. Joannis libros tres: item 
capitula lectionum in totum Nouum Testamentum: item libros epistolarum ad 
diuersos, quarum De sex aetatibus saeculi una est; De mansionibus filiorum 
Israel una; una de eo quod ait Isaias, et claudentur ibi in carcerem, et post 
multos dies uisitabantur; De ratione bissexti una; De aequinoctio, juxta 
Anatolium, una. Item De historiis sanctorum: librum Vitae et passionis S. 
Felicis confessoris de metrico Paulini opere in prosam transtuli. Librum Vitae 
et passionis S. Anastasii male ex Graeco translatum, et pejus a quodam imperito 
emendatum, prout potui, ad sensum correxi. Vitam S. Patris, monachi simul et 
antistitis, Chutberti et prius heroico metro, et postmodum plano sermone 
descripsi; historiam abbatum monasterii hujus, in quo supernae pietati deseruire 
gaudeo, Benedicti et Ceolfridi et Huetberti [Huatberti. Churberti] in libellis 
duobus; Historiam ecclesiasticam nostrae insulae ac gentis in libris quinque. 
Martyrologium de natalitiis SS. martyrum diebus in quo omnes quos inuenire 
potui, non solum qua die, uerum etiam quo genere certaminis, uel sub quo judice 
mundum uicerunt, diligenter adnotare curaui; librum Hymnorum diuerso metro siue 
rhythmo, librum epigrammatum heroico metro siue elegiaco, de natura rerum, et de 
temporibus libros singulos.´ Item De temporibus librum unum majorem, librum De 
orthographia, alphabeti ordine distinctum. Item librum De metrica arte, et huic 
adjectum alium De schematibus siue tropis libellum, hoc est, de figuris modisque 
locutionum quibus Scriptura sancta contexta est. Centonizauit etiam expositionem 
in Cantica canticorum, collectis sententiis de libris Gregorii papae, per 
diuersa opera illius. Obiit anno Dominicae Incarnationis, Leone Romanis 
imperante, Francis Carolo Martello, principante sub Theoderico rege, super 
Anglos regnante Edilberto.
CAP. LXIX. Paulus, diaconus Neapolitanae Ecclesiae, transtulit de Graeco in 
Latinum Vitam sanctae Mariae Aegyptiacae.
CAP. LXX. Anianus, uir spectabilis, jubente Athalarico, rege uolumen unum de 
legibus Theodosii imperatoris edidit, et, monente Oruntio episcopo, librum 
Joannis Chrysostomi in Matthaeum de Graeco in Latinum transtulit.
CAP. LXXI. Walafridus abbas Vitam et miracula sancti Galli abbatis primo 
prosaice, deinde metrice composuit.
CAP. LXXII. Christianus, ab Aquitania in Galliam ueniens, nomen suum scribendo 
notificauit. Exposuit enim Euangelium Matthaei, promittens etiam de aliis 
Euangeliis se tractaturum.
CAP. LXXIII. Verus episcopus Vitam Eutropii, episcopi Arausicae Galliarum urbis, 
illustrem uirtutibus ac miraculis descripsit luculento sermone.
CAP. LXXIV. Gregorius, secundus hujus nominis papa Romanus, interpellatus apud 
Constantinopolim a Justiniano imp. super quibusdam capitulis, optima responsione 
unamquamque quaestionem absoluit, et scripta edidit. Rescripsit etiam ad 
synodicam, quam Joannes Constantinopolitanus antistes Romam misit. Hinc constans 
ecclesiasticorum dogmatum defensor, et contrariorum fortissimus impugnator, 
scripsit contra Leonem imperatorem, qui seductus a quodam refuga fidei, nomine 
Beser, jussit ubique imagines Dei et sanctorum ejus deponi et incendi.
CAP. LXXV. Joannes, monachus et presbyter de Damasco Syriae, uita et doctrina 
clarus, cognomento Chrysorrhoas, animatus scriptis Gregorii papae, quibus 
impugnabat impietatem Leonis imperatoris, scripsit et ipse Graecis Graece contra 
Leonem imperatorem.
CAP. LXXVI. Gregorius tertius scripsit et ipse commonitoria scripta ad 
imperatores Leonem et Constantinum, per quos persecutio grauis commota erat 
contra imagines Dei sanctorumque ejus; quae scripta fautores imperatorum 
portitoribus auferentes, discerpserunt ea. Gregorius iterum scripta 
imperatoribus misit, et iterum ea a portitoribus ablata sunt et discerpta. Quia 
ergo imperatores nolebant suscipere commonitoria apostolicae auctoritatis 
scripta, Gregorius papa contra eos multa ad multos scripta edidit.
CAP. LXXVII. Zacharias papa libros Dialogorum primi Gregorii papae de Latino in 
Graecum transtulit, et plures Latinae linguae ignaros lectione eorum 
illuminauit.
CAP. LXXVIII. Chrodogandus, Metensis episcopus, Pipini regis ex sorore nepos, 
nobilitatem generis nobilitans, feruore sanctae religionis scripsit Regulam, 
quam specialiter Metensis Ecclesiae clericis obseruandam dedit.
CAP. LXXIX. Adrianus papa libros epistolarum primi Gregorii papae abbreuiauit, 
et utiliora quaeque decerpens, tredecim libros ad duos redegit. Scripsit etiam 
ad imperatores Leonem juniorem, et Constantinum filium ejus, pro uenerandis 
imaginibus Dei et sanctorum ejus. Scripsit ad Carolum imperatorem librum 
apostolicae auctoritatis, arguens errorem eorum qui infirmare uolebant quaedam 
capitula quae secunda Nicaena synodus promulgauerat, auctoritate trecentorum 
quinquaginta episcoporum qui haeresin exsecrantium imagines Dei sanctorumque 
ejus anathematizauerunt.
CAP. LXXX. Paulus, monachus Casinensis coenobii, natione Italus, propter 
scientiam litterarum a Carolo Magno imperatore ascitus, scripsit Vitam primi 
Gregorii papae; scripsit gesta pontificum Metensium; scripsit miracula sancti 
Arnulphi, qui primo majordomus regis Francorum, postea Metensium episcopus, 
eremiticam uitam expetiit. Historiam quoque Vinnulorum, qui postea nominati sunt 
Longobardi, luculento et plano sermone scripsit.
CAP. LXXXI. Carolus imperator, per manum hujus Pauli diaconi sui decerpens 
quaeque optima de Scripturis catholicorum Patrum, lectiones unicuique 
festiuitati conuenientes per circulum anni in Ecclesia legendas, compilari fecit 
in duobus uoluminibus.
CAP. LXXXII. Hilduinus, abbas Sancti Dionysii Parisiensis, scripsit ad Ludouicum 
imperatorem utroque stylo, id est prosaico et metrico, Vitam ipsius Dionysii.
CAP. LXXXIII. Alcuinus siue Albinus, de Britannia oriundus, et inde ab 
imperatore Carolo euocatus, et tanta familiaritate ei acceptus ut appellaretur 
imperatoris deliciosus, cujus maxime magisterio ipse imperator omnibus 
liberalibus artibus initiari satagebat, multa scripsit. Scripsit in Genesim 
dialogum; ad Widonem comitem de uirtutibus et uitiis librum, de quibusdam 
psalmis enchiridion. Fecit tractatus super Euangelium Joannis. Scripsit ad ipsum 
imperatorem libros De sancta Trinitate; respondit quaestionibus a Fredegiso sibi 
propositis. Scripsit Prognosticon de futuro saeculo. Scripsit ad Eulaliam 
uirginem De natura uel immortalitate animae; jussu imperatoris correxit diuinam 
Bibliothecam, et alia nonnulla scripsit.
CAP. LXXXIV. Einardus scripsit Vitam Caroli imperatoris tanto ueracius quanto 
adhaesit ei familiarius. Hic imitatus Bedam, qui abbreuiauit Hebraicum 
Psalterium, excerpendo de illo omnes uersus, uerba orationis habentes; 
abbreuiauit et ipse Gallicanum Psalterium, quo nos Galli utimur, excerpens de 
illo omnes uersus uerba orationis continentes.
CAP. LXXXV. Husuardus monachus, prouocatus studio Hieronymi et Bedae, qui 
festiuitates sanctorum annuatim recurrentes partim adnotauerant, maxime autem 
animatus studio et jussu magni Caroli imperatoris, cui displicebat quod 
Hieronymus et Beda, studentes nimis breuitati, praeterierant plura necessaria, 
et quamplures Kalendarum dies intactos reliquerant, in gratiam ejus studuit opus 
imperfectum supplere, et festiuitates sanctorum per singulos Kalendarum dies 
adnotans, integrum Martyrologium effecit.
CAP. LXXXVI. Angelomus monachus, jussu Drogonis, Metentium episcopi, qui filius 
erat Caroli imperatoris, fecit tractatus super quatuor libros Regum.
CAP. LXXXVII. Attularius [Amularius] monachus breuem libellum De ecclesiasticis 
officiis scripsit. Postea scribens de eadem re ad Ludouicum imperatorem, ordinem 
et causas ecclesiasticorum officiorum quatuor libris planius digessit, et De 
mysteriis missae librum unum.
CAP. LXXXVIII. Bellator presbyter septem libris exposuit librum Sapientiae 
Salomonis.
CAP. LXXXIX. Rabanus, qui et Maurus, siue Magnetius, ex abbate Fuldensi 
archiepiscopus Moguntiae, scripsit librum De laude sanctae crucis, mira 
uarietate depictum, quem misit Romae S. Petro offerendum. Scripsit ad Otgarium 
archiepiscopum librum super libros Sapientiae Salomonis. Scripsit super librum 
Machabaeorum primum, super Esdram, super Judith, De mysteriis missae librum 
unum, De benedictionibus patriarcharum librum unum. Scripsit ad Hilduinum 
abbatem in Regum libros quatuor, De quaestionibus canonum, ad Heribaldum 
episcopum librum unum, ad Reginbaldum coepiscopum de eadem re librum unum, et 
alia.
CAP. XC. Freculfus episcopus scripsit ad Elisacharum historiam a conditione 
mundi usque ad natiuitatem Christi. Difficultatem etiam intercurrentium 
quaestionum enodare non neglexit, et interponendo diuinae historiae saeculares 
historias, contemporalitates regnorum sibi coaptans, consummauit hoc opus in 
septem libris.
CAP. XCI. Ambrosius Autbertus scripsit librum De cupiditate; scripsit etiam 
libros decem super Apocalypsim, et alia nonnulla.
CAP. XCII. Florus Epistolas Pauli ex integro exposuit, qui nihil a se dicens, 
sed omnes Augustini libros reuoluens, et capitula Epistolarum Pauli, ab 
Augustino diuersis locis exposita, recolligens, ipsa capitula exposita restituit 
ordini Epistolarum, adnotans singulos Augustini libros in quibus ea capitula 
exposita erant, et sic nouo et mirabili studio de alieno labore magnum sui 
operis uolumen edidit.
CAP. XCIII. Lupus Seruatus librum composuit De tribus quaestionibus, id est de 
libero arbitrio, de praedestinatione bonorum et malorum, de sanguinis Christi 
quadam superflua taxatione uel redemptione, usque ad salutem impiorum. Nam super 
hac re orta est quaedam fidei turbatio, anno Domini octingentesimo quadragesimo 
nono.
CAP. XCIV. Joannes Erigena [Eurigena] jubente Carolo, Ludouici imperatoris 
filio, libros Dionysii Areopagitae in Latinum transtulit.
CAP. XCV. Bertramus [Ratramus] librum scripsit De corpore et sanguine Domini, et 
ad Carolum librum De praedestinatione.
CAP. XCVI. Michael et Theophilus imperatores scripserunt Ludouico regi Francorum 
librum utilissimum de ueneratione imaginum.
CAP. XCVII. Paschasius Ratbertus, abbas Corbeiensis, scripsit ad Placidum 
abbatem, librum De sacramento corporis et sanguinis Christi.
CAP. XCVIII. Almannus, monachus Altuillarensis, scripsit Vitam sancti Niuardi, 
archiepiscopi Remensis, Vitam Sindulphi, Vitam Helenae reginae, et translationem 
ejusdem a Roma ad coenobium Altuillarense: et quia suo tempore Francia a 
Normannis uastabatur, exemplo Jeremiae prophetae desolationem Franciae et sui 
coenobii quadruplici planxit alphabeto.
CAP. XCIX. Hincmarus, ex monacho Sancti Dionysii Parisiensis archiepiscopus 
Remensis, uitam sancti Remigii Remensis, primo breuiter descriptam, ex breui in 
librum magnae quantitatis augmentatam, ex magno libro abbreuiatam studio 
Fortunati, episcopi et poetae; hanc, inquam, Vitam Hincmarus descripsit, 
inferens tam ea quae in historiis majorum de ortu, uita uel morte sancti Remigii 
inuenit, quam ea quae in diuersis schedulis dispersa collegit; et secundum legem 
historiae nec illa praetermisit quae uulgata relatione didicit, nec testamentum 
ejus praeteriit. Rescripsit ad Ecclesiam Rauennatem sub persona Magni Caroli 
imperatoris.
CAP. C. Adreualdus, qui et Adalbertus, monachus Floriacensis, scripsit Historiam 
miraculorum quae ostensa sunt per Gallias sancti Casinensis meritis, a tempore 
quo corpus ejus translatum est a Monte Casino ad coenobium Floriacense, usque ad 
tempus Odonis, regis Francorum.
CAP. CI. Aimonius, monachus Floriacensis, Historiam miraculorum S. Benedicti, ab 
Adreualdo initiatam perfecit, perducens eam a tempore Odonis regis usque ad 
tempus Roberti regis Francorum. Scripsit etiam Historiam Francorum, et situm 
Galliarum distinxit.
CAP. CII. Nicolaus papa epistolas apostolicae auctoritatis, ad diuersos a se 
scriptas, in uno uolumine redegit.
CAP. CIII. Anastasius, jubente Nicolao papa, transtulit in Latinum Vitam Joannis 
Eleemosynarii, scriptam Graece a Leontio episcopo.
CAP. CIV. Ericus monachus Vitam Germani, Antisiodorensis episcopi, metrico 
stylo, luculenter sex libellis descripsit.
CAP. CV. Milo, monachus S. Amandi, scientia litterarum clarus, scripsit metrico 
stylo Vitam sancti Amandi. Scripsit etiam ad Carolum regem metrice librum De 
sobrietate 
CAP. CVI. Joannes, diaconus Romanae Ecclesiae, ad Joannem, septimum hujus 
nominis papam, scripsit urbano stylo quatuor libros De Vita primi Gregorii 
papae; et idem, petente Gauderico Velitrensi episcopo, scripsit etiam gesta 
Clementis papae.
CAP. CVII. Hucbaldus, monachus Sancti Amandi, peritia liberalium artium ita 
insignis, ut philosophis conferretur, uitas multorum sanctorum scripsit; et quia 
in arte musica praepollebat, cantus multorum sanctorum dulci et regulari melodia 
composuit. Scripsit etiam librum De arte musica, sic contemperans chordas 
monochordi litteris alphabeti, ut possit quis per eas sine magisterio alterius 
discere ignotum sibi cantum. Scripsit etiam ad imperatorem Carolum Caluum librum 
trecentorum uersuum, in laudem Caluorum, cujus omnia uerba incipiunt ab una 
littera, id est C, ut: Carmina Clarisonae Caluis Cantate Camoenae.
CAP. CVIII. Notgerus abbas scripsit librum De musicis notis et symphoniarum 
modis, ut possit quiuis uidere et intelligere quomodo differant a se interualla 
symphoniarum.
CAP. CIX. Enchiriades, sub persona discipuli interrogantis et magistri 
respondentis, scripsit dialogum De ratione musicae, et in tribus libris 
multiformes musicae regulas explicuit.
CAP. CX. Aurelianus, clericus Remensis Ecclesiae, scripsit ad Bernardum 
archicantorem, postea episcopum, De regulis modulationum, quas tonos siue 
tenores appellant, et de earum uocabulis.
CAP. CXI. Regino, abbas Prumiensis, scripsit ad primum Alberonem Metensem 
episcopum, Chronicam continentem praecipua gesta Francorum, quam a natiuitate 
Christi perduxit usque ad annum nati Christi.
CAP. CXII. Auxilius scripsit dialogum sub persona infensoris et defensoris, 
diuinis et canonicis exemplis munitum, contra intestinam discordiam Romanae 
Ecclesiae, scilicet de ordinationibus, exordinationibus et superordinationibus 
Romanorum pontificum, et ordinatorum ab eis exordinationibus et 
superordinationibus.
CAP. CXIII. Maximus episcopus scripsit librum De ecclesiasticis ministeriis, et 
de habitu clericorum.
CAP. CXIV. Dinamius, uir illustris ac patricius, scripsit plenam uirtutibus 
Vitam S. Marii, qui fuit abbas Bobacensis coenobii.
CAP. CXV. Pelagius, diaconus Romanae Ecclesiae, transtulit de Graeco in Latinum 
De uita et doctrina, et de perfectione sanctorum Patrum libros sedecim; scilicet 
De profectu monachorum librum unum; De quiete unum, De compunctione unum, De 
continentia unum, Contra fornicationem unum: Quod monachus nihil debeat 
possidere, unum; Quod nihil per ostentationem fieri debeat, unum; De patientia 
et fortitudine unum; quod non oporteat judicare quemquam, unum; Quod oportet 
sobrie uiuere, unum; Quod sine intermissione et sobrie oportet orare, unum; De 
humilitate unum; De poenitentia unum; De charitate unum; De prouidentia siue 
contemplatione unum.
CAP. CXVI. Joannes subdiaconus transtulit de Graeco in Latinum De uita et 
doctrina Patrum librum unum.
CAP. CXVII. Martinus episcopus transtulit, per manum Paschasii diaconi, 
interrogationes et responsiones plurimas sanctorum Aegyptiorum Patrum, in 
Dumiensi coenobio.
CAP. CXVIII. Smaragdus scripsit De uitandis uitiis et tenendis uirtutibus 
librum, quem attitulauit Diadema monachorum, quia sicut diadema gemmis, ita hic 
liber refulget uirtutibus. Scripsit etiam super Regulam sancti Benedicti, et 
alia nonnulla.
CAP. XIX. Caesarius, abbas Lerinensis, scripsit et declamauit homilias, uitae 
monachorum congruentes.
CAP. CXX. Laurentius Mellifluus scripsit librum De duobus temporibus, id est, 
uno ab Adam usque ad Christum, altero a Christo usque ad finem saeculi. 
Declamauit etiam homilias ore quasi mellito; unde agnominatur Mellifluus.
CAP. CXXI. Bonifacius episcopus scripsit metrico stylo librum de uirtutibus et 
uitiis.
CAP. CXXII. Halitgarius, episcopus Cameracensis, scripsit ad Ebonem, Remorum 
episcopum, Librum Poenitentialem, secundum decreta canonum.
CAP. CXXIII. Remigius, monachus Antissiodorensis, nominatus in exponendis 
saecularibus scripturis, notificauit se utilius diuinas etiam Scripturas 
exponendo. Exposuit enim Canonem missae, quid a quibus in ea sit positum uel 
additum demonstrans. Exposuit Cantica canticorum. Scripsit librum De diuinis 
officiis; scripsit De singulis festiuitatibus sanctorum; respondit Gualoni, 
Aeduorum episcopo, interroganti de duabus quaestionibus. Una de altercatione 
Michaelis archangeli cum diabolo de Moysi corpore, quod legitur in Epistola 
Judae apostoli. Altera de eo quod respondens Dominus ad Job de turbine dixit: 
ªEcce Beemoth quem feci tecum, fenum quasi bos comedet, et an extrahere poteris 
Leuiathan hamo?´ Scripsit et alia.
CAP. CXXIV. Odo musicus, ex archicantore Turonensi monachus et primus abbas 
Cluniacensis, in homiliis scribendis et declamandis, et maxime in componendis in 
honore sanctorum cantibus, elegans ingenium habuit.
CAP. CXXV. Stephanus, ex clerico Metensi episcopus Leodiensis, Vitam et 
passionem sancti Lamberti, scriptam incultius a Godescalco clerico, scripsit 
urbanius ad Hermannum Coloniae archiepiscopum, et cantum nocturnum in honorem 
ejusdem martyris. Canticum etiam de sancta Trinitate, et cantum de inuentione 
Stephani protomartyris auctentico et dulci modulamine composuit. Scripsit etiam 
ad Robertum Metensem episcopum capitularem librum, in quo capitula, responsoria, 
uersus, collectas, per singulas noctis et diei horas, per integrum annum 
distincte congessit.
CAP. CXXVI. Luitprandus [Liudprandus], Ticinensis ecclesiae diaconus, scripsit 
luculento et alterno stylo, ad Regimundum episcopum Eliberitanae Ecclesiae 
Hispanorum, Historiam De gestis regum et imperatorum sui temporis, quam 
attitulauit Antapodosim, id est Retributionem.
CAP. CXXVII. Ratherius, ex monacho Lobiensi episcopus Veronensis, uir mirae 
simplicitatis, scripsit Vitam S. Ursmari Lobiensis; et bis pulsus ab episcopatu 
Veronensi, scripsit librum in quo faceta satis urbanitate deplorat aerumnas 
suas, multa suae causae interserens quae possunt legentibus placere et prodesse. 
Postea ordinatus episcopus Leodiensis Ecclesiae, et ab ea pulsus, scripsit 
librum quem attitulauit Phrenesim. Scripsit librum quem praetitulauit Inefficax, 
ut sibi uisum est, Garritus. Scripsit librum De corpore et sanguine Domini, et 
De praedestinatione Dei. Scripsit contra haeresim Anthropomorphitarum, id est 
dicentium quod Deus habeat corpoream et humanam formam; quae haeresis tunc 
grauiter uexabat Italiam. Scripsit Agonisticon, id est Praeloquiorum libros sex, 
Confessionum librum unum, et alia.
CAP. CXXVIII. Wandalbertus scripsit Martyrologium metrico stylo.
CAP. CXXIX. Windichindus, monachus Corbeiae Saxonicae, scripsit Historiam 
Saxonum usque ad mortem primi Othonis imperatoris et ad Matildam filiam Othonis 
imperatoris, scripsit Vitam ipsius imperatoris. Scripsit metrice Passionem 
Theclae uirginis, et Vitam Pauli primi eremitae alterno stylo scripsit.
CAP. CXXX. Rogerus scripsit Vitam Brunonis Coloniensis archiepiscopi, qui fuit 
dux et frater Othonis imperatoris.
CAP. CXXXI. Flauualdus, monachus Remensis, scripsit Gesta pontificum Remensium; 
orditus narrationem suam a conditione ipsius ciuitatis, quae a qualitate ciuium, 
qui in bello erant duri cordis, primo aucupata est sibi nomen Cordurus. Postea 
milites Remi, a Romulo fratre suo, a facie Romuli fugientes, ad eam profugerunt, 
eamque a nomine principis sui Remi Remum denominauerunt. Hic scriptor digne 
scriptoribus ideo connumeratur, quia digressus ab opere suo memoriam faciens 
sanctorum martyrum uel confessorum, quiescentium in ecclesiis Remensi Ecclesiae 
adjacentibus uel subjacentibus, Vitas uel passiones eorum legentibus 
notificauit.
CAP. CXXXII. Adelmus episcopus (imitatus Symphrosium [Symposium] qui per 
prosopopoeiam qualitates singularum rerum exprimens scripsit librum Aenigmatum 
metrice), exprimens et ipse qualitates rerum, scripsit Aenigmatum librum, et in 
mille uersibus consummauit illum, sicut ipse in capitalibus litteris prologi sui 
praemonstrat: Adelmus cecinit millenis uersibus odas.
CAP. CXXXIII. Thomas scripsit, ad Hilduinum dominum suum, librum Aenigmatum, 
breuem quidem, sed plenum ueritatis et elegantiae; in quo inducit matrem 
Sapientiam, et septem filias ejus, quae sunt septem liberales artes, per 
prosopopoeiam exprimentes totam sui conuenientiam.
CAP. CXXXIV. Theodulus, Italus natione, Graeca et Latina lingua eruditus, cum 
Athenis studeret, audiuit gentiles cum Christianis altercantes; quorum colligens 
rationes, reuersus contulit in allegoricam eclogam, introducens duas personas 
altercantes, et tertiam de duarum dictis dijudicantem. Primam uocans Pseustin a 
falsitate dictam, humana et fabulosa proponentem; secundam, Alithiam, diuina et 
uera opponentem; tertiam Phronesim, a prudentia dictam, per quam dubia 
examinantur. Theodulus interpretatur Dei seruus. Titulus hujus libri est: Ecloga 
Theoduli. Hic sub clericali norma obiit immatura morte, et ideo librum suum non 
emendauit.
CAP. CXXXV. Haymo exposuit totum Paulum apostolum, Apocalypsim, Isaiam, Cantica 
canticorum, et alia; sed omnia ad omnes non peruenerunt.
CAP. CXXXVI. Fulquinus, abbas Lobiensis, scripsit Gesta abbatum Lobiensium, 
subintroducens per digressionem plura legentibus utilia.
CAP. CXXXVII. Herigerus abbas Lobiensis, litterali scientia clarus, scripsit 
Gesta pontificum Leodiensium. Scripsit metrico stylo laudabiliter Vitam sancti 
Ursmari. Scripsit ad Hugonem epistolam de quibusdam quaestionibus; scripsit sub 
sua et Adelboldi episcopi persona dialogum de dissonantia Ecclesiae, de aduentu 
Domini. Congessit etiam contra Ratbertum multa catholicorum Patrum scripta de 
corpore et sanguine Domini.
CAP. CXXXVIII. Adelboldus, ex clerico Lobiensi episcopus Ultrajectensis, 
scripsit Vitam secundi Henrici imperatoris, et in utraque litteratura plura sui 
monumenta reliquit posteris.
CAP. CXXXIX. Abbo abbas Floriacensis, quantum ualuerit in utraque scientia, 
ostendit, cum super calculum Victorii commentatus est. Martyr obiit.
CAP. CXL. Aribo, archiepiscopus Moguntiae, commentatus est super XV graduum 
psalmos.
CAP. CXLI. Burchardus, episcopus urbis Vangionum quae dicitur Wormatia, magnum 
canonum uolumen, quod a nomine ipsius Burchardus denominatur, multo studio 
composuit, quod testimoniis omnium authenticorum conciliorum, et decretis 
Romanorum pontificum, et sententiis omnium pene catholicorum Patrum 
auctorizauit; ex quo adhuc omnium conciliorum decreta auctorizantur.
CAP. CXLII. Olbertus, ex monacho Lobiensi abbas Gemblacensis, humanae, et 
ecclesiasticae scientiae studio et religionis feruore insignis, nomen suum 
aeternauit, Vitam sanctorum Patrum describendo, cantus in honore sanctorum 
componendo; et eo maxime quod Burchardus episcopus Wormatiensis ejus magisterio 
ad hoc est prouectus, ut uita ecclesiasticae utilitati intenderet, et ejus 
studio, ore et manu illud magnum canonum uolumen ad communem omnium utilitatem 
ederet.
CAP. CXLIII. Albertus, monachus Metensis, scripsit ad episcopum Historiam de 
gestis sui temporis, etsi breuem, tamen utilem.
CAP. CXLIV. Guido, Aretinus monachus, post omnes pene musicos in Ecclesia 
claruit, in hoc prioribus praeferendus quod ignotos cantus etiam pueri et 
puellae facilius discant uel doceantur per ejus regulam quam per uocem magistri, 
aut per uisum [usum] alicujus instrumenti, dummodo sex litteris uel syllabis 
modulatim appositis ad sex uoces, quas sola musica recipit, hisque uocibus per 
flexuras digitorum laeuae manus distinctis per integrum diapason, se oculis et 
auribus ingerunt intentae et remissae eleuationes uel depositiones earumdem 
uocum.
CAP. CXLV. Chilpericus scripsit probabili subtilitate librum de ratione computi, 
anno millesimo sexto.
CAP. CXLVI. Egebertus, clericus Leodiensis, scripsit metrico stylo De 
aenigmatibus rusticanis librum, primo breuem, sed ampliato rationis tenore 
scripsit de eadem re metrice alterum librum majusculum.
CAP. CXLVII. Leo Acridanus, Bulgarorum archiepiscopus, scripsit breuem libellum 
per quem tantum ueneni mortiferi diffudit, ut eo tota Graecia periisset, nisi 
antidoto Romanae auctoritatis et apostolicae fidei uis illa ueneni exstincta 
fuisset.
CAP. CXLVIII. Niceta, monachus Constantinopolitanus, cognomento Pectoratus, 
scripsit librum ad Romanos, quem praetitulauit De azymo, Sabbato, de nuptiis 
sacerdotum; defendens Graecos, qui de fermento sacrificabant, qui cum Judaeis 
sabbatizabant, qui nuptia sacerdotum approbabant.
CAP. CXLIX. Leo, ex episcopo urbis Leucorum quae Tullus appellatur, nonus hujus 
nominis papa Romanus, scripsit epistolam ad imperatorem Constantinum Monomachum, 
monens eum ne sineret inualescere in imperio suo tot haereses. Graeci enim ut 
Simoniaci donum Dei uendebant, ut Valesii hospites suos castratos etiam ad 
episcopatum promouebant, ut Nicolaitae nuptias sacerdotibus concedebant, ut 
Donatistae jactabant esse in sola Graecia orthodoxam Ecclesiam, ut Seueriani 
dicebant maledictam esse legem Moysi, ut Pneumatomachi professionem Spiritus 
sancti abscindebant a Symbolo, ut Nazareni Judaismum obseruabant, paruulos 
morientes prohibebant baptizari ante octauum natiuitatis diem; mulieres in partu 
uel menstruo periclitantes communicari, uel, si paganae essent, prohibebant 
baptizari. Latinos in nomine sanctae Trinitatis baptizatos rebaptizabant, et 
ipsi sacrificantes de fermento uocabant Latinos Azymitas, et claudentes eorum 
ecclesias, eos persequebantur. Tot et tantas haereses uolens Leo papa exstirpare 
de Graecia, scripsit etiam ad Michaelem patriarcham Constantinopolitanum, eum 
super his omnibus arguens, et praeter caetera, quod se uniuersalem patriarcham 
appellaret, et Ecclesiam Constantinopolitanam praeponeret Ecclesiae Romanae, 
eamque in filiis suis anathematizaret. Super his scripsit etiam ad omnes 
primates episcopos Africae, Numidiae, Aegypti, Italiae, epistolas legentibus 
utiles. Scripsit super his etiam ad Graecos librum luculento sermone, 
euangelicis et canonicis testimoniis destruens eorum errores, et catholicae 
Ecclesiae fidem astruens. At si quis attendat cantus in honore sanctorum ab eo 
compositos, eum primo Gregorio papae merito comparabit.
CAP. CL. Humbertus, monachus Tullensis, a Leone papa propter scientiam 
litterarum Romam traductis, et cardinalis episcopus ordinatus Romae, missus ab 
eodem papa Constantinopolim propter confutandas Graecorum haereses, confutauit 
scripta Leonis Acridani, Bulgarorum archiepiscopi. Confutauit etiam scripta 
Nicetae Pectorati, eumque in praesentia imperatoris Constantini ideo deuicit, ut 
ipse Niceta librum suum anathematizaret, et eum manu sua igni injiceret. Et 
quidquid ibi dixit aut fecit, quasi per dialogum, sub persona Romani et 
Constantinopolitani, scripsit.
CAP. CLI. Paulus, quo interprete usi sunt Constantinopoli legati Romanae 
Ecclesiae, transtulit de Latino in Graecum, cooperante sibi filio suo Smaragdo, 
omnia quae Humbertus episcopus disputauit ibi aut scripsit; quae omnia, jubente 
Constantino Monomacho imperatore, reposita sunt in archiuo Constantinopolitanae 
Ecclesiae.
CAP. CLII. Anselmus, Remensis monachus, scripsit Itinerarium noni Leonis papae a 
Roma in Gallias; ob hoc maxime, ut notificaret quanta auctoritate Remis, uel in 
aliis urbibus synodum celebrarit; quanta subtilitate et justitia examinarit 
causas ecclesiasticas; qua discretione peccantes correxerit; quomodo ei uirtus 
Dei cooperata sit. Quod satis patuit in una causa Remensis synodi, ubi dum 
episcopus Frisingensis contumaciter ageret contra apostolicam auctoritatem, 
repente in oculis omnium obmutuit.
CAP. CLIII. Almannus Grammaticus, ex clerico Leodiensi episcopus Brixiensis, 
scripsit ad Berengarium, Turonensem clericum, epistolam, arguens eum quod se 
diuulserit ab unitate catholicae Ecclesiae, dogmatizando et uerbis et scriptis 
quod corpus et sanguis Christi, quod quotidie in uniuersa terra in altari 
immolatur, non sit uerum corpus Christi, nec uerus sanguis Christi, sed figura 
et similitudo corporis et sanguinis Christi. Scripsit super eadem re epistolam 
ad Paulum, Metensem primicerium, monens eum uti et ipse Berengarium communem 
amicum suum reuocaret ab hac praua intentione.
CAP. CLIV. Berengarius Turonensis, liberalium artium et amplius dialecticae 
peritia insignis, scripsit fastuoso stylo contra Almannum grammaticum et 
episcopum, non agnoscens amici corrigentis beneuolentiam, sed defendens suam de 
mysteriis Christi sententiam. Et quia multi ad eum uel contra eum super hac re 
scripserunt, scripsit et ipse ad uel contra eos, et dum dialecticis 
sophismatibus contra simplicitatem apostolicae fidei abutitur, nec se excusare, 
nec alios aedificare uidetur, quia magis interpolat clara quam dilucidat 
obscura.
CAP. CLV. Lanfrancus, dialecticus et Cantuariensis archiepiscopus, Paulum 
apostolum exposuit, et ubicunque opportunitas locorum occurrit, secundum leges 
dialecticae proponit, assumit, concludit. Scripsit laudes, triumphos et res 
gestas Guillelmi Northmannorum comitis, qui regnum Anglorum primus inuasit. 
Scripsit inuectiuas contra Berengarium Turonensem epist las, refellens scripta 
ejus de corpore et sanguine Christi Jesu. Qui Berengarius a Nicolao papa Romae 
in concilio nonaginta trium episcoporum adeo conuictus fuit, ut ipse suis 
manibus ignem accenderit, et scripta sua combusserit, jurans se non amplius 
talia dicturum, non docturum, non scripturum. Quia tamen, neglecto juramento, 
postea scripsit contra praefatam synodum, contra catholicam ueritatem, contra 
omnium Ecclesiarum opinionem, et nominatim contra Humbertum cardinalem Rom. 
episcopum, Lanfrancus ad ea rescripsit, et, posito alternatim suo et Berengarii 
nomine, alterutras sententias distinxit.
CAP. CLVI. Berno abbas Augiensis, in humana et diuina scientia claruit. 
Praetereo ea quae de humana scientia scripsit, in quibus eminet hoc quod in arte 
musica praepollens de regulis symphoniarum et tonorum scripsit, et quod in 
mensurando monochordo ultra regulam Boetii, sed assensu minoris Boetio Guidonis 
supposuit unum tonum tetrachordohypaton, et contra usum majorum in ipso 
tetrachordohypato inseruit utiliter synemmenon. Sed non praeteribo quod scripsit 
de jejuniis Quatuor Temporum, de quibus celebrandis est inter multos 
dissonantia; dum alii secundum considerationem temporum, ad jejunium quartae et 
sextae feriae accipiunt dies Februarii, uel Maii, uel Septembris, et Sabbato in 
Kalendis proueniente terminant jejunium; alii uero sine consideratione temporum 
non jejunant, nisi quarta et sexta feria jejunii, cum ipso Sabbato in Martio, 
uel Junio, uel Octobri proueniant. Et talem jejunandi ritum auctorizant multi, 
et maxime Teutones, his Bernonis scriptis.
CAP. CLVII. Arnulfus monachus, excipiens de Prouerbiis Salomonis conuenientiores 
sententias, et litteram et allegoriam metrico lepore scripsit et digessit.
CAP. CLVIII. Marbodus, Redonensis episcopus, Cantica canticorum ad integrum 
exposuit metrico lepore, et litteram et allegoriam exornans. Scripsit metrice 
passionem S. Laurentii. Scripsit metrice passionem Thebaeornm, quasi pedibus 
uadens in sententiam Eucherii Lugdunensis episcopi, qui eam urbana prosa 
scripserat ad Siluium episcopum.
CAP. CLIX. Marianus Scottus, peregrinans pro Christo in Gallias, et factus 
monachus apud Moguntiam, multis annis inclusus, scripsit Chronicam a natiuitate 
Christi usque ad annum nati Christi millesimum octogesimum secundum, mira 
subtilitate ostendens errorem priorum Chronographorum, ita ponentium natiuitatem 
Christi, ut annus passionis ejus, quantum ad rationem computi, non concordet 
ueritati euangelicae. Unde ipse apponens XXIII annos illi anno ubi priores 
scribunt fuisse natum Christum, ponit in margine paginae alternatim hinc annos 
euangelicae ueritatis, illinc annos falsae priorum computationis, ut non solum 
intellectu, sed etiam uisu possit discerni ueritas et falsitas.
CAP. CLX. Henricus, ex scholastico Treuirensi episcopus Vercellensis, scripsit 
librum sub persona Theoderici Virdunensis episcopi, ad Hildebrandum siue 
Gregorium papam, De discordia regni et sacerdotii, non eum increpans, sed ut 
seniorem obsecrans et Patrem, et amicabili inductione quasi affectu dolentis, 
suggerens ei omnia quae contra jus legum et fas religionis cum fecisse et 
dixisse diuulgabat loquax fama.
CAP. CLXI. Anselmus, Lucensis episcopus, uir litterarum scientia clarus, 
scripsit super Jeremiam prophetam. Fecit tractatus super Psalmos. Ipse, 
indefessus cooperator papae Gregorii, scripsit pro eo contra Guibertum, 
superordinatum ei ab Henrico imperatore. Doctrinam Gregorii VII libro 
testimoniis Scripturarum deflorato confirmauit.
CAP. CLXII. Petrus Damiani, Romanae Ecclesiae septimus leuita, scripsit Vitam 
Odilonis, quarti Cluniacensium abbatis. Inueniuntur etiam homeliae ab eo 
luculento sermone conscriptae.
CAP. CLXIII. Anselmus, clericus Legiensis, scripsit Gesta pontificum Legiensium, 
et in eo libro Vitam Guazonis episcopi ueraciter sibi notam plene descripsit.
CAP. CLXIV. Franco, scholasticus Leodiensis, religione et utraque litterarum 
scientia nominatus, quantum ualuerit scribendo notificauit posteris. Amatores 
scientiae saecularis taxent ejus scientiam ex libro quem scripsit, ad Hermannum 
Coloniae archiepiscopum, de quadratura circuli, de qua Aristoteles ait: 
ªQuadratura circuli, si est scibile, scientia quidem nondum est.´ Ob illud uero 
scibile conferant, uel etiam praeferant eum saeculares philosophi, nos laudamus 
eum, quia diuinae Scripturae inuigilauit, et plura scripsit, ut de ratione 
computi librum unum, et alia quae ab aliis habentur.
CAP. CLXV. Bernardus, monachus de gente Saxonum, scripsit luculento quidem, sed 
amaro stylo, ad Harduinum, Magdeburgensem archiepiscopum, librum contra 
Henricum, quartum hujus nominis imperatorem, cujus solius uerba sufficiunt 
omnibus ad intelligendum quam grauis et odiosus fuerit ipse imperator Saxonibus.
CAP. CLXVI. Gunterus, monachus Sancti Amandi, scripsit martyrium sancti Cyriaci 
metrico stylo.
CAP. CLXVII. Iuo, Carnotensis episcopus, scripsit ad Hugonem, Lugdunensem 
archiepiscopum et apostolicae Ecclesiae legatum, epistolam non multum prolixam, 
sed multum canonicis et catholicis testimoniis auctorizatam, pro dissidio regni 
et sacerdotii, et pro inusitatis Ecclesiae Romanae decretis. Scripsit et ad 
diuersos amicos utiles ualde epistolas; composuit etiam insigne uolumen canonum.
CAP. CLXVIII. Anselmus, Cantuariorum archiepiscopus, scripsit librum De Spiritu 
sancto aduersus quosdam Graecos negantes Spiritum sanctum esse aequalem Patri et 
Filio. Scripsit et librum quem intitulauit: Cur Deus homo; et alium De meditanda 
Diuinitatis essentia, quem intitulauit Monologium; alium similiter de eadem 
materia, quem intitulauit Proslogion; in quorum primo exemplum meditandi de 
ratione fidei, in secundo fides intellectum quaerens dignoscitur; alium De 
incarnatione Verbi, ad Urbanum papam; alium De peccato originali et conceptu 
uirginali; alium De ueritate, alium De libero arbitrio, alium De casu diaboli, 
alium aliis quantitate minorem De pane sacrificii contra Graecos. Scripsit et 
uolumen grandiusculum meditationum, uel orationum; alium librum introducendis ad 
dialecticam admodum utilem, cujus initium est: De grammatica, etc. Qui ejus 
notitia uel praesentia usi sunt, eum etiam alia plura scripsisse dicunt 
CAP. CLXIX. Bernardus, Ultrajectensis clericus, super Eclogas Theodoli 
commentatus, diuinas historias et saeculares fabulas allegorica expositione 
dilucidauit 
CAP. CLXX. Theodericus, monachus et abbas Sancti Trudonis, Vitas sanctorum 
Bauonis, Trudonis et Rumoldi urbaniore stylo meliorauit, et eleganti ingenio 
multa breuiter quidem, sed laudabiliter metrice scripsit.

CAP. CLXXI. Sigebertus, Gemblacensis monachus, multa scripsi opuscula Metis 
positus in prima aetate in ecclesia Sancti Vincentii, ad instruendos pueros. 
Scripsi Vitam Theoderici episcopi, conditoris ipsius ecclesiae et abbatiae, in 
qua etiam per digressionem laudem ipsius urbis heroico metro declamaui. Scripsi 
Passionem sanctae Luciae, quae ibi requiescit, alcaico metro. Quibusdam etiam 
reprehendentibus illam sanctae Luciae prophetiam, Annuntio uobis pacem Ecclesiae 
Dei datam, Diocletiono ejecto de regno suo, et Maximiano hodie mortuo, respondi 
diligenter considerata temporum ratione, et rerum ueritate. Scripsi nihilominus 
sermonem in laudem ipsius uirginis, in quo translationes ipsius a Sicilia in 
Corfinium, ciuitatem Italiae, et a Corfinio in Metim, urbem Galliae, ordinata 
temporum consequentia, digessi. Scripsi Vitam Sigeberti regis, conditoris 
ecclesiae et abbatiae Sancti Martini, extra ciuitatem Metensem sitae. Regressus 
ad monasterium Gemblacense, scripsi Passionem Thebaeorum, patronorum nostrorum, 
heroico carmine. Scripsi Vitam sancti Guiberti confessoris, fundatoris ecclesiae 
nostrae Gemblacensis, de qua excerpsi lectiones competenti ordine in ejus 
depositione; arte autem musica antiphonas et responsoria de sanctis Maclouo et 
Guiberto mellificaui. Scripsi et Gesta abbatum Gemblacensium; Vitas sanctorum 
Macloui et Theodardi urbaniore stylo melioraui. Vitam quoque sancti Lantberti 
cum in primis urbane meliorassem, postea rogatu Henrici archidiaconi et decani 
ecclesiae sancti Lantberti, defloraui comparationibus antiquorum, juxta 
consequentiam rerum, quamuis priorem, utpote simplicem, quidam magis 
amplectantur, et curiosius transcribant; est enim sensu apertior et uerbis 
clarior. Rogatu etiam praedicti uiri, ualidis Patrum argumentis respondi 
epistolae Hildebrandi papae, quam scripsit ad Hermanum Metensem episcopum, in 
potestatis regiae calumniam. Scripsi ad ipsum Henricum apologiam, contra eos qui 
calumniantur missas conjugatorum sacerdotum. Ipso etiam rogante, respondi 
epistolae Paschalis papae, qui Leodiensem ecclesiam, aeque ut Cameracensem, a 
Roberto Flandrensium comite jubebat perditum iri. Nihilominus ipso poscente 
respondi Treuerensibus de jejunio Quatuor Temporum, qui regulas cujusdam 
Bernonis, secundum allegoriam, ut sibi uidetur, bene concinnatas, obseruant, et 
a consuetudine Leodiensium discordant. Descripsi heroico metro Ecclesiasten, 
quem opere stromateo tripliciter digessi, ad litteram, allegorice, mythologice. 
Imitatus Eusebium Pamphili, qui primus apud Graecos Chronica tempore Abrahae 
digessit, ipse quoque a loco intermissionis ejus usque ad annum omnem 
consequentiam temporum, et rerum gestarum, quanta potui styli temperantia, 
ordinaui. Cum diligenter Bedam De temporibus relegerem, et ab eo notam ironiae 
Dionysio cyclorum scriptori infligi uiderem, quia male dispositis annis 
Dominicae passionis, in terminis paschalibus contraire per omnia uideretur 
Euangelio Joannis, dignum mihi uisum est, altius repetendo, omnem dimouere nubem 
erroris, et uerum diligentibus infundere lumen ueritatis. Siquidem Marianus 
Scotus, uir suo aeuo longe disertus, hoc idem ingressus erat, et Chronicam suam 
texens a natiuitate Christi usque ad statum sui temporis, hinc annos Christi 
juxta fidem Euangelii, inde a regione juxta Dionysium ordinauerat, ut 
diligentiae lectoris pateret quantum ipse Dionysius a ueritate Euangelii 
deuiaret. Ego autem, considerans fautores Dionysii semel imbibita non leuiter 
descire, ita cautelam ingenioli mei aequa lance libraui, ut medius horum 
incedens omnes annos ab origine mundi decursos, uel in futurum decursuros, 
inscripta ratione juxta Hebraicam ueritatem, colligerem: scilicet per cyclos 
lunares, qui nouemdecim annis, et per cyclos solares, qui XXVIII annis 
clauduntur, et per alterum multiplicati magnum cyclum quingentorum triginta 
duorum annorum conficiunt: lineatim distinctis hinc inde annis Adae, epactis 
concurrentibus terminis paschalibus, diebus Dominicis Paschae, eadem uia 
incedens qua Dionysius, sed non eisdem uestigiis. Quod diligens lector facile 
inueniet, si curiosus fuerit. Et quia decem magnis cyclis, qui singuli 
quingentis XXXII annis constant, opus omne distinxi, ipsum librum hoc titulo 
praenotaui, ut Decemnouennalis uocetur. Prologum etiam in morem dialogi 
anteposui, quem tribus tomellis diuisi, indicans, sub persona interrogantis et 
respondentis, intentionem et utilitatem ipsius operis, et ad quam partem 
philosophiae pertineat, scilicet ad physicam. Subjunxi etiam utiles regulas 
inueniendi annos, et terminos et indictiones, secundum dispositiones ipsius. 
Imitatus etiam Hieronymum et Gennadium, scripsi ultimum hunc libellum De 
illustribus uiris, quantum notitia meae inuestigationis exquirere potui.