[3,0] Liber tertius.
1 Auratum interea culmen bipatentis Olympi
conscendit Genitor, rerum inuiolata potestas,
laeta fouens tacito sub pectore. Mox iubet omnes
ad sese acciri superos, quique atria longe
obseruant, quique arcanis penetralibus adstant:
praeterea quos Eoos Aurora per ortus,
et quos occiduae propior uidet Hesperus orae:
namque ferunt olim, leges cum conderet aequas
Rex superum, et ualido mundum suspenderet axe,
10 diuersas statuisse domos, diuersaque diuis
hospitia, et dignos meritis tribuisse penates,
ordine cuique suos. Illi data tecta frequentant:
armaque, et aeratis adfigunt nomina ualuis.
Haud mora fit: celerant iussi: uolat aethere toto
Caelicolum glomerata manus: pars igne corusco
tota rubens, pars stelliferis innexa coronis.
Ipse sedens, humeris chlamydem fulgentibus aptat
ingentem, et caelum pariter terrasque tegentem.
Quam quondam (ut perhibent) uigilans noctesque, diesque
20 ipsa suo neuit rerum Natura Tonanti:
adiecitque sacrae decus admirabile telae,
per medium, perque extremas subtegminis oras
immortale aurum intexens, grandesque smaragdos.
Illic nam uaria mundum distinxerat arte
gnara operum mater, certisque elementa figuris,
et rerum species, animasque, et quidquid ab alta
fundit mente Pater. Generis primordia nostri
cernere erat limum informem: iam praepete penna
deferri uolucres liquidum per inane uideres:
30 iam siluis errare feras, pontumque natari
piscibus, et uero credas spumescere fluctu.
Hic postquam aligeros gemmata sedilia coetus
Accepere; Pater solio sic infit ab alto:
«Aetherei proceres (neque enim ignoratis et ausus
infandos, dirumque acies super astra frementes),
si mecum iuuat antiquos ab origine motus
inspicere, et ueterum pariter meminisse laborum:
quandoquidem haec uobis peperit uictoria laudem;
huc animos, huc pacatas aduertite mentes.
40 Vos, cum omne arderet caelum seruilibus armis,
arctoumque furor pertenderet impius axem
scandere et in gelidos regnum transferre Triones;
fida manus mecum mansistis: et ultima tandem
experti, caelo uictricia signa tulistis:
aeternumque alta fixistis in arce trophaeum.
Quos ego pro meritis insigni munere palmae
donaui, regnique in partem, operumque recepi:
praecipuosque habui, lectosque ad iussa ministros:
usque adeo fixa antiqui stat gratia facti.

[3,50] Nec minus et nostras audistis saepe querelas:
uidistisque graues flammati pectoris aestus:
tunc cum prima nouas egit dementia gentes
arboris auricomae caelestia carpere poma:
poma graui seros gustu laesura nepotes.
Munere quin superum indignas spoliastis, et umbra
sacrorum late nemorum: adsiduoque labore
multastis miseras, uitae et breuioribus annis.
Quid repetam ueteri sumptas de crimine poenas?
exsiliumque informe Erebi, tenebrasque repostas?
60 quae tacito mecum spectastis lumine, et iidem
terrarum sortem maesti indoluistis acerbam.
Aut etiam ut nostri longo post tempore tandem
pectoris indomitas clementia uicerit iras?
uisque arcana leues sensim demissa per auras
foecundam intactae complerit Virginis aluum?
an temere hoc, nullaque actum ratione putatis?
Quippe ita mansuras decuit me ponere leges:
quo terraeque, polusque, homines, diuique uicissim
foederibus starent certis, et pignore tanto
70 seruarent memorem cognatae stirpis amorem.
Quare agite, et iam nunc humana capessite fata;
ac primum duris parui sub cautibus antri
gramineos lustrate toros: lustrate beatam
pauperibus sedem calamis: cunctique recentes
submissi cunas adcedite, dum pia Mater
complexu in molli Natum fouet, ubera pernox
indulgens teneris Pueri rorantia labris:
nec procul in stipula demisso pectore mutum
procumbit pecus: et Domini uestigia lambens
80 peruigilat, longos fundit dum tibia cantus.
Hic faustos ortus Pueri, noctemque uerendam
discursu per inane leui, passimque canoris
laudibus excipite, et plausu celebrate fauentes
omnia felicem uentura in saecula pacem,
certatimque renascentis cunabula mundi,
uictum anguem, uictumque anguis furiale uenenum.
Sic placitum, sic auersos coniungere terris
Caelicolas: sic ferre homines ad sidera certum est.»
Haec ubi dicta: nouum superis inspirat amorem;
90 quo subito ueteres deponant pectoris iras,
obliti scelerum; Patrisque exempla secuti,
terrarum flagrent studio, et mortalia curent.
Nec mora: Laetitiam choreis tum forte uacantem
aduocat: haec magni motusque animosque Tonantis
temperat, et uultum discussa nube serenat,
Laetitiam, quae Caelicolum per limina semper
Discursat, raroque imas petit hospita terras:
curarumque expers, lacrimasque exosa uirago,
exsultat, totoque abigit suspiria caelo.

[3,100] Ut stetit ante Patrem, terrasque accedere iussa est,
mobilibus pictas humeris accomodat alas:
lenimenque uiae comites uocat. Ilicet adsunt
iucundae uisu facies, Cantusque, Chorique
Gaudiaque, Plaususque, et honestis ignibus ardens
rectus Amor, quem nuda Fides, Spesque inscia luctus
uadentem, mira unanimes pietate sorores
obseruant: sequitur mox inculpata Voluptas,
Gratiaque, et niueam suadens Concordia pacem.
Cumque propinquasset portae quae maxima caelo
110 dicitur, aeternumque micat radiata coruscis
astrorum signis: quando mortalibus aegris
dant nimbos aliae, et damnant caligine terras,
subcinctae occurrunt Horae properantibus alis,
insomnes Horae: namque his fulgentia diuum
limina, et ingentis custodia credita caeli.
Protinus aeratos impulso cardine postes
cum sonitu, magnoque polos quassante fragore
praepandunt, obnixae humeris: uolat illa per auras
obscura sub nocte nitens: gratantur eunti
120 sidera: iam festas meditatur Luna choreas,
exsultant Hyades: gaudet mutata Bootes
plaustra auro, totosque auro fulgere iuuencos.
Tunc primum uisa est, miseri post fata parentis,
risisse Erigone, et longum posuisse dolorem,
armatoque ensis subducitur Orioni.
Ut uero umbrosis posuit uestigia siluis,
culmina conscendit pastorum; atque omnia late
perlustrans tacitis oculis loca, concutit alas
applaudens: pictosque sinus sub nocte coruscans,
130 subrisit laetum, puraque in luce refulsit.
Primi illam sensere canes: sensere iacentes
haedorum passim per dura cubilia matres:
balatuque ouium ualles sonuere propinquae,
saxaque, et adtoniti caput erexere magistri.
Tunc ait: «O parui uigiles gregis, o bona pubes
siluarum, superis gratum genus, ite, beati
pastores, ite, antra nouis intendite sertis:
Reginam ad cunas, positumque in stramine Regem
(certa fides) alti iam iam moderator Olympi
140 cernere dat: properate, nouique tepentia lactis
munera, cumque suo date condita subere mella:
insuetum et siluis stipula deducite carmen.»
Nec plura effata, in nubes taciturna recessit:
et penitus nigra noctis se condidit umbra.
Olli inter sese uario sermone uolutant;
quid superum mandata uelint, quas quaerere cunas,
quos iubeant reges, quae cingere frondibus antra.
Continuo uariis innectunt tempora ramis:
nectitur et lentiscus, opacaeque arbutus umbrae,

[3,150] rosque maris, buxusque, et densa comas terebinthus:
cunctaque frondenti redimitur turba corona.
Mox siluam exquirunt omnem: saltusque repostos
flammiferis lustrant taedis: ardere putare
arua procul, totumque incendi lumine montem.
Tandem inter dumos fessi sub rupe cauata
speluncam adspiciunt; uocemque rudentis aselli
auribus accepere, uident ipsumque bouemque
longaeuumque senem, stantemque ad lumina Matrem
insomnem, et pressis refouentem pignus in ulnis.
160 Ergo insperatae gauisi munere sortis,
ocyus ingentem procero stipite laurum
auulsamque solo palmam ab radicibus imis
adtollunt humeris: perque interualla canentes
cum plausu, choreisque, et multisono modulatu
uestibuli ante aditum statuunt: omnemque coronant
fronde locum, grandes oleas cedrosque comantes
affigunt: longisque aduelant limina sertis
et late Idaliam spargunt cum baccare myrtum.
Quos bonus ex antro, dictis ingressus amicis,
170 compellat senior, placidaque haec uoce profatur:
«Dicite, pastores (neque enim sine numine, credo,
tam certum tenuistis iter), cui tanta paratis
munera? cui uirides ramis frondentibus umbras
texitis? anne aliquis superum Patre missus ab alto
has docuit sedes, locaque haec accedere iussit?»
Sic memorans, sese laetum uenientibus obfert.
Illi autem: «Noua per tenebras, noua lucis imago,
o genitor, media uisa est modo lumina silua
spargere, et in nostras diffundere gaudia mentes:
180 siue Deus caelo ueniens, seu forte Deorum
nuntius, in dubio est: nos uultum, habitumque loquentis
uidimus: et motas per noctem audiuimus alas.»
Sic fati, iungunt dextras: mox ordine longo,
antrum introgressi, calathis siluestria plenis
dona ferunt: Matrem et laeto simul ore salutant.
Tum Puero adstantes Lycidas et maximus Aegon,
Aegon, Getulis centum cui pascua campis,
centeni per rura greges Massyla uagantur:
ipse caput late, qua Bagrada, qua uagus errat
190 Triton, Cinyphiae qua deuoluuntur arenae,
ingens agricolis, ingens pastoribus Aegon.
At Lycidas uix urbe sua, uix colle propinquo
cognitus, aequoreas carmen deflexit ad undas:
et tamen hi non uoce pares, non uiribus aequis,
inter adorantum choreas, plaususque deorum,
rustica septena modulantur carmina canna:
«Hoc erat, alme Puer, patriis quod noster in antris
Tityrus adtritae spreuit rude carmen auenae,
et cecinit dignas Romano consule siluas:

[3,200] ultima Cumaei uenit iam carminis aetas!
magna per exactos renouantur saecula cursus.
Scilicet haec Virgo, haec sunt Saturnia regna:
haec noua progenies caelo descendit ab alto,
progenies, per quam toto gens aurea mundo
surget, et in mediis palmes florebit aristis.
Qua duce, si qua manent sceleris uestigia nostri,
irrita perpetua soluent formidine terras:
et uetitum magni pandetur limen Olympi:
occidet et serpens, miseros quae prima parentes
210 elusit, portentificis imbuta uenenis.
Tune deum uitam accipies? diuisque uidebis
permistos heroas, et ipse uideberis illis?
pacatumque reges patriis uirtutibus orbem?
Adspice felici diffusum lumine caelum,
camposque, fluuiosque, ipsasque in montibus herbas:
adspice, uenturo laetentur ut omnia saeclo.
Ipsae lacte domum referent distenta capellae
Ubera: nec magnos metuent armenta leones:
agnaque per gladios ibit secura nocentes:
220 bisque superfusos seruabit tincta rubores.
Interea tibi, parue Puer, munuscula prima
Contingent, hederaeque, intermistique corymbi.
Ipsa tibi blandos fundent cunabula flores
et durae quercus sudabunt roscida mella:
mella dabunt quercus: omnis feret omnia tellus.
At postquam firmata uirum te fecerit aetas
et tua iam totum notescent facta per orbem:
alter erit tum Tiphys, et altera quae uehat Argo
delectos heroas: erunt etiam altera bella:
230 atque ingens Stygias ibis praedator ad undas.
Incipe, parue Puer, risu cognoscere Matrem,
cara Dei Soboles, magnum caeli incrementum.»
Talia dum referunt pastores: auia longe
responsant nemora, et uoces ad sidera iactant
intonsi montes: ipsae per confraga rupes,
ipsa sonant arbusta: «Deus, Deus ille, Menalca.»
Hic subito magnum uisi per inane uolatus
caelestum, cursusque alacres, alacresque recursus:
auditaeque procul uoces, sonitusque rotarum.
240 Scilicet innocuis per sudum exercitus armis
ibat ouans: diuisae acies, terna agmina, ternis
instructa ordinibus, belli simulacra ciebant.
Ter clypeis iam cedentes inuadere nubes
Adspiceres: uacuas ter mittere tela per auras:
ter clamare ducem: mox dissita cogere signa:
atque unam laetae faciem praeferre phalangis:
rursus et aerios percurrere milite campos:
semotosque alios constanti incedere passu
nubila per latasque uias: et iungere nexu

[3,250] brachia, perpetuis quatientes motibus alas,
gestantesque manu nostrae argumenta salutis,
spinasque, clauosque, horrenti et uimine fasces,
haesuramque hastam lateri, medicataque felle
pocula, sublimemque crucem, immanemque columnam.
Ibant, et dulci mulcebant aethera cantu.
Innumeras alii laudes, et magna Parentis
facta canunt: ut prima noui fundauerit orbis
moenia, telluremque uagis discluserit undis:
ut passim uarios caelo suspenderit ignes,
260 lunamque, stellasque: ut magni lumina Solis,
iam late extremo tenebris Oriente fugatis,
protulerit. «Tu belligeras, metuende, cohortes
deiicis, exturbasque polo: tu fulmine quassas
cum duce signa suo, nigroque inuoluis Auerno,
Cocytumque iubes, tristesque habitate lacunas.
Te gemini cecinere axes, te maxima tellus:
uictorem cecinit uastis cum fluctibus aequor.
Nec te hominum fraudes, non auertere nefanda
crimina: sed laeto spectas mortalia uultu:
270 dignatasque tuo solaris numine terras.
Salue, magne opifex caeli, Rex maxime diuum,
terrarumque, hominumque salus, quem sidera, quem Sol,
quem metuunt reges tenebrarum, et Tartarus ingens:
cui late humanum seruit genus: omnia solus
qui regis: omnia amas pariter: tibi nomina mille,
mille potestatum, regnorum insignia mille!
Salue, auctor: salue, immensi dominator Olympi,
et nobis felix, terrisque labantibus adsis.»
Ingeminant plausum nubes lateque per auras
280 discursat uox, et caeli conuexa resultant.
Herboso tum forte toro, undisonisque sub antris
uenturas tacito uoluebat pectore sortes
caeruleus Rex, humentum generator aquarum
Iordanes; quem iuxta hilari famulantia uultu,
agmina densentur natae, pulcherrima Glauce,
Dotoque, Protoque, Galenaque, Lamprothoeque,
nudae humeros, nudis discincta ueste papillis:
Callirhoe, Byroque, Pherusaque, Dinameneque,
Asphaltisque adsueta leues fluitare per undas:
290 ipsaque odoratis perfusa liquoribus Anthis:
Anthis, qua non ulla nouos miscere colores
doctior aut pictis caput exornare coronis.
Mox Hyale, atque Thoe, et uultu nitidissima Crene,
Gongisteque, Rhoeque, et candida Limnoria,
et Dryope, et uirides Botane resoluta capillos.
Ore omnes formosae, albis in uestibus omnes,
omnes puniceis euinctae crura cothurnis.
Ipse antro medius, pronaque acclinis in urna
fundit aquas. Nitet urna nouis uariata figuris

[3,300] crystallo ex alba, et puro perlucida uitro,
egregium decus, et superum mirabile donum.
Umbrosis hic silua comis, densisque uirebat
Arboribus. Cerui passim, capreaeque fugaces
aestiuum uiridi captabant frigus in umbra.
In medio, auratis effulgens fluctibus, amnis
errabat campo, et cursu laeta arua secabat.
Hic iuuenis, fuluis uelatus corpora setis,
stans celso in scopulo, Regem Dominumque deorum
uorticibus rapidis, medioque in fonte lauabat.
310 At uiridi in ripa, lecti de more ministri
subcincti exspectant: pronisque in flumina palmis
protendunt niueas, caelestia lintea, uestes.
Ipse Pater caelo late manifesta sereno
signa dabat, Natoque leuem per inane Columbam
insignem radiis mittebat et igne corusco.
Adtonitae circum uenerantur numina Nymphae,
et fluuius refugas ad fontem conuocat undas.
Talia caelata genitor dum spectat in urna
fatorum ignarus, oculosque ad singula uoluit
320 admirans: uidet insolitos erumpere fontes:
ingentemque undate domum: cauaque antra repleri
fluctibus, atque nouum latices sumpsisse saporem.
Dumque haeret, pauitatque simul, dum subleuat undis
muscosum caput, et taurino cornua uultu:
adspicit insuetas late florescere ripas,
claraque per densas discurrere lumina siluas
pastorum ludo: et laetos ad sidera cantus
diuinasque audit uoces, et numina passim
aduenisse Deum testantia. Protinus ambas
330 ad caelum palmas hilaris cum uoce tetendit:
«O maris, o terrae, diuumque, hominumque Repertor,
quis tua uel magno decreta incognita caelo
detulit huc audax, mediisque abscondit in undis?
Ipse mihi haec quondam (memini), dum talia mecum
saepe agitat, repetitque uolens, narrare solebat
caeruleus Proteus: mendax si caetera Proteus,
non tamen hoc uanas effudit carmine uoces:
«Adueniet tibi, Iordanes, properantibus annis,
adueniet, mihi crede, inquit: (certissima caelum
340 signa dedit: nec me delusum oracula fallunt)
qui te olim Nili supra septemplicis ortus,
supra Indum, et Gangen, fontemque binominis Istri
adtollet fama: qui te Tyberique, Padoque
praeferet, atque tuos astris aequabit honores.
Cuius in aduentu tristes discedere morbi
corporibus passim incipient. Iam uicta repente
cessabit, turpes squamas maculasque remittet
dira lues: lacerosque elephas effusus in artus,
ulcera sanguineo sistet manantia tabo.

[3,350] Quin et letales (dictu mirabile!) febres
diffugient iussae, possessaque membra relinquent:
cedet et infestae uiolentior ira Dianae:
ira nocens, quae fulminea uelut icta ruina,
corpora cum gemitu ad terram prosternit, et igni
interdum, nunc perdere aqua (miserabile uisu)
festinat: Stygio nimirum armata ueneno
exsuperat uis, et spumas agit ore tumentes.
Nec iam ultra longo uires minuente ueterno,
tabificus per operta impune uagabitur hydrops,
360 exitio obrepens miserorum: atque omnia late
uiscera per uarios perdet tumefacta dolores.
Non alias uinctae tam crebra silentia linguae
Abrumpent: noctem aut toties, tenebrasque priores
excutient oculi, qui nunquam sidera, nunquam
ardentem magni uiderunt lampada Solis.
Multa quidem maiora fide, sed uera, sed ipsos
quae teneant spectantum oculos, possum ore referre:
sed propero: uentura tamen mirabitur aetas.
Cernere erit, claudos passim genua aegra trahentes
370 firmato subitos extendere poplite gressus.
Tum neruis labefacta, diuque trementia membra
(quis credat, nisi certa meus mihi cantet Apollo?)
restringi, et ualidas cum robore sumere uires.
Atque alius rapto iussus consurgere lecto,
haud mora, prosiliet: passuque in templa citato
contendens, onus ipse humeris portabit. Ibi ingens
clamor, et innumerae circum donaria uoces
spectantis populi, et rerum nouitate pauentis.
Parte alia exstinctam penitus, sensuque carentem
380 ad sua iam cernes reuocari munera dextram.
Nec minus et tacta compesci ueste cruorem
Femineum: exsanguesque artus, pallentiaque ora
ilicet obstructis calefacta rubescere uenis.
Ipsas quin etiam Furias sub Tartara pelli,
immanes Erebi Furias: tum fessa leuari
pectora, uexatosque malis cruciatibus artus:
hinc uacuas late impleri stridoribus auras
dirarum frustra clamantum, ac saeua trementum
uerbera, perque cauas conantum euadere nubes.
390 Iam deploratis uitam post funera reddi
corporibus uideo: iam moestam incedere pompam:
feralemque anteire tubam: mox gaudia matrum
insperata, patrumque hilares uerso ordine fletus,
et circumfusam populis laetantibus urbem.
Huic tu nutantes quoties adsurgere montes
et (mirum!) insuetas curuare cacumina siluas
adspicies; quoties humenti in gramine ripae
aut solantem aestus, aut lenes pectore somnos
carpentem, tenui adsuesces mulcere susurro!

[3,400] Macte tuis merito ripis, macte omnibus undis.
Ad te deposito properabunt numina fastu:
nudabuntque sacros artus, et carmina dicent
ad numerum: cum tu felix iam flumine sancto
Auctorem rerum, diuumque, hominumque Parentem
(tantus honos, laus tanta tuo, rex maxime, fonti)
exutum ueste accipies: atque hospite tanto
adtonitus, trepidas hortabere uoce Napaeas:
«Ite citae, date thura pias adolenda per aras,
caeruleae comites, uiridique sedilia musco
410 instruite: et uitreis suspendite serta columnis.
Purpureas miscete rosas: miscete hyacinthos
Liliaque, et pulchro Regem conspergite nimbo.»
Tunc nomen late clarum Iordanis ad auras
adtollent montes, Iordanem maxima circum
aequora, Iordanem siluaeque, amnesque sonabunt.
llla autem humanis quamuis latura ruinis
auxilium, finemque dies, gratissima quamuis
urbibus adueniat, totumque optanda per orbem:
fluminibus tamen, et nostris felicior undis
420 (si qua fides, si qua est ueri prudentia Proteo)
ostendet roseos stellis ridentibus ortus.
Quandoquidem non diuitias, non quaeret honores
ille Patris decus, ac uirtus; mortalia postquam
membra sibi, et fragiles iam sponte induxerit artus.
Non sceptrum inuadet Cyri: non Caspia regna
diripiet: non exuuiis Babylona superbam
eruet: aut alto scandet Capitolia curru
militibus circum, et laeto comitante senatu.
Sed maris undisoni tractus, et litora longe
430 curua secans, media socios sibi quaeret in acta:
dispersosque mari nautas, nudosque colonos
undarum, sinuosa fretis iactare parantes
retia, uexatas aut iam reparare sagenas
sollicitos, Patris ad solium, ac sua tecta uocabit.
Atque ollis ius omne, potestatemque medendi
adiiciet: pellent morbos, dentesque retundent
uipereos: Orcique acies, ac monstra fugabunt.
Quin et custodes foribus radiantis Olympi
praeficiet: seruare aditus, et claustra iubebit
440 aurea: queis non ulla queat uis saeua nocere
Eumenidum, durique umbrarum obsistere postes.
Tum sedes passim emeritis duodena per astra
instituet: distincta suos de more sequetur
turba duces: illi leges et sancta uocatis
iura dabunt, plausu sociorum, atque agmine laeti.
Felices, qui iam cymba, remisque relictis,
alta serenati conscendent culmina caeli.
Praeterea (si certa fides, nec uana futuri
gaudia) cognatas etiam spectabimus undas

[3,450] lenaeos uerti in latices: ea prima deum Rex
arcana, hos primos per signa ostendet honores
accepti late imperii. Mirabitur auctus
lympha suos, iussa insuetum spumare capaces
per pateras, largeque nouum diffundere nectar,
et mensas hilarare, et felices hymenaeos.
Nec semel ille altum remis euectus in aequor,
cum iam frustrato socios rediisse labore
accipiet, praeda ingenti ditabit et udos
squamigerum strata cumulos exponet in alga.
460 Iratos etiam fluctus, tumidasque procellas,
miscentesque imo turbatam gurgite arenam,
iamque superiecto mersuras aequore puppim,
imperio premet increpitans: cadet arduus undae
impetus: atque audisse minantis iussa putares
Eurosque, Zephyrosque, et ouantes turbine Coros.
Quid loquar, ut gemino numerosas pisce cateruas
munere et exiguo Cereris, miserabile uulgus,
matres, atque uiros pariter per gramina pascet:
ut iam bis senis redeant fragmenta canistris?
470 aut intempesta gradiens ut nocte per altum
libera substrato ponet uestigia ponto:
uixque undas sicco tanget pede? scilicet olli
adnabunt blandae Nereides: humida passim
sternent se freta, tum fundo Neptunus ab imo
excitus agnoscet Dominum, positoque tridente
cum Phorco, Glaucoque, et semifero comitatu
prosiliet, trepidusque sacris dabit oscula plantis.
Sed quid ego exili uectus super alta phaselo
cuncta sequor memorans? Non si Parnassia Musae
480 antra mihi sacrosque aditus, atque aurea pandant
limina, sufficiam: non si mihi ferrea centum
ora sonent centumque aerato e gutture linguae
uocibus exspument agitantem pectora Phoebum,
laudatos ualeam uenturi Principis actus
enumerare nouoque amplecti singula cantu.»
Haec senior quondam felici pectore Proteus
Vaticinans (ut forte meo diuerterat antro)
praemonuit: nunc euentus stat signa futuri
exspectare. Nitor roseo sed fulsit ab ortu
490 clarior: et radiis dux praeuia matutinis
Oceani procul extremo se litore tollit
exoriens Aurora: sinusque induta rubentes,
ante diem citat auricomos ad frena iugales.
Et iam consuetis tempus me currere ripis
Undantem, magnosque lacus, et prata secantem
Vorticibus: uiden' ut nostros agit impetus amnes?
Iordanemque uocat tumidarum murmur aquarum?»
Sic fatus, confestim humeris circumdat amictus
Insolitos: quos pulchrae udis neuere sub antris

[3,500] Naiades, molli ducentes stamina musco;
Sidonioque rudes saturantes murice telas,
aurea consperso uariarunt sidera limbo:
atque ita se tandem currenti reddidit alueo
spumeus, et motas adspergine miscuit undas.
Hactenus, o Superi, partus tentasse uerendos
sit satis: optatum poscit me dulcis ad umbram
Pausilypus, poscunt Neptunia litora, et udi
Tritones, Nereusque senex, Panopeque, Ephyreque
et Melite, quaeque in primis mihi grata ministrat
510 ocia, Musarumque cauas per saxa latebras,
Mergillina: nouos fundunt ubi citria flores,
citria Medorum sacros referentia lucos:
513 et mihi non solita nectit de fronde coronam.