(20) Mitto amicitias, quae ad senectutem usque firmissime durant religiosa 
quadam necessitudine imbutae: neque enim est sanctius sacris isdem quam 
studiis initiari. Sensum ipsum, qui communis dicitur, ubi discet, cum se a 
congressu, qui non hominibus solum, sed mutis quoque animalibus naturalis 
est, segregarit?

(21) Adde quod domi ea sola discere potest, quae ipsi praecipientur, in schola 
etiam quae aliis. Audiet multa cotidie probari, multa corrigi, proderit alicuius 
obiurgata desidia, proderit laudata industria, excitabitur laude aemulatio,

(22) turpe ducet cedere pari, pulchrum superasse maiores. Accendunt omnia 
haec animos, et licet ipsa uitium sit ambitio, frequenter tamen causa uirtutum 
est.

(23) Non inutilem scio seruatum esse a praeceptoribus meis morem, qui cum 
pueros in classis distribuerant, ordinem dicendi secundum uires ingenii dabant, 
et ita superiore loco quisque declamabat, ut praecedere profectu uidebatur: 
huius rei iudicia praebebantur.

(24) Ea nobis ingens palma, ducere uero classem multo pulcherrimum. Nec de 
hoc semel decretum erat: tricesimus dies reddebat uicto certaminis potestatem. 
Ita nec superior successu curam remittebat, et dolor uictum ad depellendam 
ignominiam concitabat.

(25) Id nobis acriores ad studia dicendi faces subdidisse quam exhortationem 
docentium, paedagogorum custodiam, uota parentium, quantum animi mei 
coniectura colligere possum, contenderim.

(26) Sed sicut firmiores in litteris profectus alit aemulatio, ita incipientibus atque 
adhuc teneris condiscipulorum quam praeceptoris iucundior hoc ipso, quod 
facilior imitatio est. Vix enim se prima elementa ad spem tollere effingendae, 
quam summam putant, eloquentiae audebunt: proxima amplectentur magis, ut 
uites arboribus adplicitae inferiores prius adprendendo ramos in cacumina 
euadunt.

(27) Quod adeo uerum est, ut ipsius etiam magistri, si tamen ambitiosis utilia 
praeferet, hoc opus sit, cum adhuc rudia tractabit ingenia, non statim onerare 
infirmitatem discentium, sed temperare uires suas et ad intellectum audientis 
descendere.

(28) Nam ut uascula oris angusti superfusam umoris copiam respuunt, sensim 
autem influentibus uel etiam instillatis conplentur, sic animi puerorum quantum 
excipere possint uidendum est: nam maiora intellectu uelut parum apertos ad 
percipiendum animos non subibunt.

(29) Vtile igitur habere, quos imitari primum, mox uincere uelit: ita paulatim et 
superiorum spes erit. His adicio praeceptores ipsos non idem mentis ac spiritus 
in dicendo posse concipere singulis tantum praesentibus, quod illa celebritate 
audientium instinctos.

(30) Maxima enim pars eloquentiae constat animo. Hunc adfici, hunc concipere 
imagines rerum et transformari quodam modo ad naturam eorum, de quibus 
loquitur, necesse est. Is porro quo generosior celsiorque est, hoc maioribus 
uelut organis commouetur, ideoque et laude crescit et impetu augetur et aliquid 
magnum agere gaudet.

(31) Est quaedam tacita designatio, uim dicendi tantis comparatam laboribus ad 
unum auditorem demittere: pudet supra modum sermonis attolli. Et sane 
concipiat quis mente uel declamantis habitum uel orantis uocem incessum 
pronuntiationem, illum denique animi et corporis motum, sudorem, ut alia 
praeteream, et fatigationem audiente uno: nonne quiddam pati furori simile 
uideatur? Non esset in rebus humanis eloquentia, si tantum cum singulis 
loqueremur.