PVBLILII SYRI SENTENTIAE Alienum est omne, quicquid optando euenit. Ab alio expectes, alteri quod feceris. Animus uereri qui scit, scit tuta ingredi. Auxilia humilia firma consensus facit. 5 Amor animi arbitrio sumitur, non ponitur. Aut amat aut odit mulier, nil est tertium. Ad tristem partem strenua est suspicio. Ames parentem, si aequus est: si aliter, feras. Aspicere oportet, quidquid possis perdere. 10 Amici uitia si feras, facias tua. Alienum aes homini ingenuo acerba est seruitus. Absentem laedit, cum ebrio qui litigat. Amans iratus muta mentitur sibi. Auarus ipse miseriae causa est suae. 15 Amans quid cupiat scit, quid sapiat non uidit. Amans quod suspicatur, uigilans somniat. Ad calamitatem quilibet rumor ualet. Amor extorqueri non pote, elabi pote. Ab amante lacrimis redimas iracundiam. 20 Aperte mala cum est mulier, tum demum est bona. Auarum facile capias, ubi non sis item. Amare et sapere uix deo conceditur. Auarus nisi cum moritur, nil recte facit. Astus cinaedum celat, aetas indicat. 25 Auarus damno potius quam sapiens dolet. Auaro quid mali optes nisi Viuat diu? Animo dolenti nil oportet credere. Aliena nobis, nostra plus aliis placent. Amare iuueni fructus est, crimen seni. 30 Anus cum ludit, morti delicias facit. Amoris uulnus idem, qui sanat, facit. Ad paenitendum properat cito qui iudicat. Aleator quanto in arte est melior, tanto est nequior. Amor otiosae causa sollicitudinis. 35 Auidum esse oportet neminem, minime senem. Animo uirum pudicae, non oculo eligunt. Amantium ira amoris integratio est. Amantis ius iurandum poenam non habet. Amans, sicut fax, agitando ardescit magis. 40 Amor, ut lacrima, ab oculo oritur, in pectus cadit. Animo imperabit sapiens, stultus seruiet. Amicum an nomen habeas, aperit calamitas. Amori finem tempus, non animus facit. Bis est gratum quod opus est, ultro si offeras. 45 Bonarum rerum consuetudo pessima est. Beneficium qui dare nescit, iniuste petit. Bonum est fugienda aspicere in alieno malo. Beneficium accipere libertatem est uendere. Bona nemini hora est, ut non alicui sit mala. 50 Bis emori est alterius arbitrio mori. Beneficia plura recipit, qui scit reddere. Bis peceas, cum peccanti obsequium accommodas. Bonus animus laesus grauius multo irascitur. Bona mors est homini, uitae quae extinguit mala. 55 Beneficium dando accepit, qui digno dedit. Blanditia, non imperio, fit dulcis Venus. Bonus animus numquam erranti obsequium adcommodat. Beneficium qui dedisse se dicit, petit. Beniuoli coniunctio animio maxima est cognatio. 60 Beneficium saepe dare docere est reddere. Bonitatis uerba imitari maior malitia est. Bona opinio bominum tutior pecunia est. Bonum quod est subprimitur, numquam extinguitur. Bis uincit qui se uincit in uictoria. 65 Benignus etiam causam dandi cogitat. Bis interimitur, qui suis armis perit. Bene dormit, qui non sentit quam male dormiat. Bonorum crimen officiosus est miser. Bona fama in tenebris proprium splendorem optinet. 70 Bene cogitata si excidunt, non occidunt. Bene perdit nummos, iudici cum dat nocens. Bona quae ueniunt, ni sustineantur, opprimunt. Bona semperimperante animo pecunia est. Bonum ad uirum cito moritur iracundia. 75 Breuissima ipsa est memoria iracundiae. Bona turpitudo est, quae periclum uindicat. Bona comparat praesidia misericordia. Beneficium dignis ubi des, omnes obliges. Breuis ipsa uita, sed malis fit longior. 80 Boneficia donari aut mali aut stulti putant. Bene perdas gaudium, ubi dolor pariter perit. Bene uixit is, qui potuit, cum uoluit mori. (Bene audire alterum patrimonium est.) (Boni est uiri, etiam in morte nullum fallere.) 85 Consueta uitia ferimus, non reprendimus. Crudelis in re aduersa est obiurgatio. Cauendi nulla est dimittenda occasio. Cui semper dederis, ubi neges, rapere imperes. Crudelem medicum intemperans aeger facit. 90 Cuius mortem amici expectant, uitam ciues oderunt. Cum inimico nemo in gratiam tuto redit. Citius uenit periclum cum contemnitur. Casta ad uirum matrona parendo imperat. Cito ignominia fit superbi gloria. 95 Consilio melius uincas quam iracundia. Cuiuis dolori remedium est patientia. Cotidie damnatur, qui semper timet. Cum uitia prosunt, peccat qui recte facit. Contumeliam nee fortis pote nec ingenuus pati. 100 Conscientia animi nullas inuenit linguae preces. Cito improborum laeta ad perniciem cadunt. (Contemni est grauius quam stultitiae percuti.) Cotidie est deterior posterior dies. Comes facundus in uia pro uehiculo est. 105 Crimen relinquit uitae, qui mortem appetit. Cui plus licet quam par est, plus uult quam licet. Contra inpudentem stulta est nimia ingenuitas. Cogas amantem irasci, amari si uelis. Crudelis est non fortis, qui infantem necat. 110 Consiliis indoctiorum multi se docti explicant. Caue quicquam incipias, quod paeniteat postea. Cui omnes benedicunt, possidet populi bona. Cui nolis saepe irasci, irascaris semel. Crudelis lacrimis pascitur, non frangitur. 115 Caeci sunt oculi, cum animus alias res agit. Caret periclo, qui etiam cum est tutus cauet. Cum ames non sapias, aut cum sapias non ames. Cicatrix conscientiae pro uulnere est. Cuiuis potest accidere, quod cuiquam potest. 120 Caue amicum credas, nisi si quem probaueris. Contra felicem uix deus uires habet. Cum das auaro praemium, ut noceat rogas. Discipulus est prioris posterior dies. Damnare est obiurgare, cum auxilio est opus. 125 Diu adparandum est bellum, ut uincas celerius. Dixeris maledicta cuncta, cum ingratum hominem dixeris. De inimico ne loquaris male, sed cogites. Deliberare utilia mora tutissima est. Dolor decrescit, ubi quo crescat non habet. 130 Didicere flere feminae in mendacium. Discordia fit carior concordia. Deliberandum est saepe, statuendum est semel. Difficilem habere oportet aurem ad crimina. Dum est uita grata, mortis condicio optima est. 135 Damnum appellandum est cum mala fama lucrum. Ducis in consilio posita est uirtus militum. Dies quod donat timeas: cito raptum uenit. Dimissum quod nescitur, non amittitur. Deliberando discitur sapientia. 140 Deliberando saepe perit occasio. (Duplex fit bonitas, simul accessit celeritas.) Damnati lingua uocem habet, uim non habet. Dolor animi multo grauior est quam corporis. Dulce etiam fugias, fieri quod amarum potest. 145 Difficile est dolori conuenire cum patientia. (Deos ridere credo, cum felix uocat.) Etiam innocentis cogit mentiri dolor. Etiam peccanti recte praestatur fides. Etiam celeritas in desiderio mora est. 150 Ex uitio alius sapiens emendat suum. Et deest et superat miseris cogitatio. Etiam obliuisci quid sis, interdum expedit. Ex hominum questu facta Fortuna est dea. Effigere cupiditatem regnum est uincere. 155 'Exulanti ubi nusquam domus est, sine sepulcro est mortuus. Et qui fecerunt, oderunt iniuriam. Eripere telum, non dare irato decet. Exilium patitur, patriae qui se denegat. Etiam capillus unus habet umbram suam. 160 Eheu quam miserum est, fieri metuendo senem. Etiam hosti est aequus, qui habet in consilio fidem. Excelsis multo facilius casus nocet. Extrema semper de ante factis iudicant. Ex lite multa gratia fit formosior. 165 (Etiam bonum saepe obest assuescere.) Fidem qui perdit, quo se seruet relicuo? Fortuna cum blanditur, captatum uenit. Fortunam citius reperias quam retineas. Formonsa facies muta commendatio est. 170 Frustra rogatur, qui misereri non potest. Fortuna unde aliquid fregit, cassum ... est. Fraus est accipere, quod non possis reddere. Fortuna nimium quem fouet, stultum facit. Fatetur facinus, quisquis iudicium fugit. 175 Felix inprobitas optimorum est calamitas. Feras, non culpes quod mutari non potest. Futura pugnant, nec se superari sinunt. Furor fit laesa saepius patientia. Fidem qui perdit, nil pote ultra perdere. 180 Facilitas nimia ad partem stultitiae rapit. Fides sicut anima, unde abiit, numquam redit. Fidem nemo umquam perdit, nisi qui non babet. Fortuna obesse nulli contenta est semel. Fulmen est, ubi cum potestate habitat iracundia. 185 Frustra cum ad senectam uentum est, repetas adulescentiam. Falsum maledictum maliuolum mendacium est. Feminae naturam regere desperare est otium. Feras facilia, ut difficilia perferas. Fortuna uitrea est: tum cum splendet frangitur. 190 Feras quod laedit, ut quod prodest perferas. Facit gratum fortuna, quem nemo uidet. Fortuna hominibus plus quam consilium ualet. Frugalitas miseria est rumoris boni. Graue praeiudicium est, quod iudicium non habet. 195 Grauissima est probi hominis iracundia. Grauis animi poena est, quem post facti paenitet. Grauis animus dubiam non habet sententiam. Grauius malum omne est, quod sub aspectu latet. Grauius nocet, quodcumque inexpertum accidit. 200 (Grauior est inimicus, qui latet in pectore.) Grauissimum est imperium consuetudinis. Graue crimen, etiam leuiter cum est dictum, nocet. Heu quam difficilis gloriae custodia est! Homo extra corpus est suum, cum irascitur. 205 Heu quam est timendus, qui mori tutum putat! Homo, qui in homine calamitoso est misericors, meminit sui. Honesta turpitudo est pro causa bona. Habet in aduersis auxilia, qui in secundis commodat. Heu quam miserum est ab eo laedi, de quo non possis queri! 210 Hominem experiri multa paupertas iubet. Heu dolor quam miser est, qui in tormento uocem non habet! Heu quam multa paenitenda incurrunt uiuendo diu! (Heu quam miserum est discere seruire, ubi sis doctus dominari!) Habet suum uenenum blanda oratio. 215 Homo totiens moritur, quotiens amittit suos. Homo saepe in aliud fertur, aliud cogitat. Honestus rumor alterum est patrimonium. Homo ne sit sine dolore, Fortunam inuenit. Honeste seruit, qui succumbit tempori. 220 Homo uitae commodatus, non donatus est. Heredis fletus sub persona risus est. Heredem ferre utilius est quam quaerere. Habent locum maledicti crebrae nuptiae. Honeste pareas improbo, ut pareas probo. 225 Humanitatis optima est certatio. Honos honestum decorat, inhonestum notat. Heu conscientia animi grauis est seruitus! Hominem etiam frugi flectit saepe occasio. Homini consilium tunc deest, cum multa inuenit. 230 Inferior rescit, quidquid peccat superior. Inimicum ulcisci uitam accipere est alteram. Inuitum cum retineas, exire incites. Ingenuitatem laedas, cum indignum roges. In nullo auarus bonus est, in se pessimus. 235 Inopi beneficium bis dat, qui dat celeriter. Inopiae desunt multa, auaritiae omnia. Instructa inopia est in diuitiis cupiditas. Inuitat culpam, qui peccatum praeterit. Iocundum nil est, nisi quod reficit uarietas. 240 Ingenuitas non recipit contumeliam. Inritare est calamitatem, cum te felicem uoces. Inpune pecces in eum, qui peccat prior. Ingratus unus omnibus miseris nocet. In miseria etiam uita contumelia est. 245 Ita amicum habeas, posse ut facile fieri hunc inimicum putes. Inuidiam ferre aut fortis aut felix potest. In amore semper mendax iracundia est. Inuidia tacite, sed inimice irascitur. Iratum breuiter uites, inimicum diu. 250 Iniuriarum remedium est obliuio. Iracundiam qui uincit, hostem superat maximum. Iactum tacendo crimen facias acrius. In malis sperare bene nisi innocens nemo solet. In uindicando criminosa est celeritas. 255 Inimicum quamuis humilem docti est metuere. In calamitoso risus etiam iniuria est. Iudex damnatur, cum nocens absoluitur. Ignoscere hominum est, ubi pudet cui ignoscitur. In rebus dubiis plurimi est audacia. 260 Illo nocens se damnat, quo peccat die. Ita crede amico, ne sit inimico locus. Iratus etiam facinus consilium putat. Inuidia loquitur quod subest, non quod uidet. Inprobe Neptunum accusat, qui iterum naufragium facit. 265 Iniuriam aures quam oculi facilius ferunt. Iacet omnis uirtus, fama nisi late patet. Ignis suum calorem etiam in ferro tenet. In Venere semper certat dolor et gaudium. In amore forma plus ualet quam auctoritas. 270 Ingrata sunt beneficia, quis comes est metus. Imprudens peccat, quem post facti paenitet. Inertia indicatur, cum fugitur labor. Iratus, cum ad se rediit, sibi tum irascitur. In amore semper causa damni quaeritur. 275 Iocunda macula est ex inimici sanguine. In Venere semper dulcis est dementia. In misero facile fit potens iniuria. Interdum habet stultitiae partem facilitas. Inertia est laboris excusatio. 280 Iniuriam facilius facias quam feras. Iratus nil non criminis loquitur loco. Incertus animus dimidium est sapientiae. In turpi re peccare bis delinquere est. Ingenuus animus non fert uocis uerbera. 285 Iniuriam ipse facias, ubi non uindices. Is minimo eget mortalis, qui minimum cupit. Inimici ad animum nullae conueniunt preces. Inimico extincto exitium lacrimae non habent. Ibi semper est uictoria, ubi concordia est. 290 Iter est, quacumque dat prior uestigium. Ibi pote ualere populus, ubi leges ualent. Loco ignominiae est apud indignum dignitas. Laus noua nisi oritur, etiam uetus amittitur. Laeso doloris remedium inimici est dolor. 295 Leuis est Fortuna: cito reposcit, quod dedit. Lex uniuersa est, quae iubet nasci et mori. Lucrum sine damno alterius fieri non potest. Lasciuia et laus numquam habent concordiam. Legem nocens ueretur, fortunam innocens. 300 Libido, non iudicium est quod leuitas sapit. Libido cunctos etiam sub uultu domat. Longinquum est omne, quod cupiditas flagitat. Lapsus semel fit culpa, si iterum cecideris. Lex uidet iratum, iratus legem non uidet. 305 (Legem solet obliuisci iracundia.) Locis remotis qui latet, lex est sibi. Late lucere ignis nihil ut urat, potest. Licentiam des linguae, cum uerum petas. Malignos fieri maxime ingrati docent. 310 Multis minatur, qui uni facit iniuriam. Mora omnis odio est, sed facit sapientiam. Mala causa est, quae requirit misericordiam. Mori est felicis, antequam mortem inuocet. Miserum est tacere cogi, quod cupias loqui. 315 Miserrima est fortuna, quae inimico caret. Malus est uocandus, qui sua est causa bonus. Malus bonum ubi se simulat, tunc est pessimus. Metus enim uenit, rarum habet somnus locum. Mori necesse est, sed non quotiens uolueris. 320 Male geritur, quidquid geritur fortunae fide. Mortuo qui mittit munus, nil dat illi, sibi adimit. Minus est quam seruus dominus, qui seruos timet. Mage fidus heres nascitur quam scribitur. Malo in consilio feminae uincunt uiros. 325 Mala est uoluptas ad alienum consuescere. Maximo periclo custoditur, quod multis placet. Mala est medicina, ubi aliquid naturae perit. Malae naturae numquam doctore indigent. Misereri scire sine periclo est uiuere. 330 Male uiuunt, qui se semper uicturos putant. Maledictum interpretando facias acrius. Male secum agit aeger, medicum qui heredem facit. Minus decipitur, cui negatur celeriter. Mutat se bonitas inritata iniuria. 335 Mulier cum sola cogitat, male cogitat. Male facere qui uult, numquam non causam inuenit. Maliuolus semper sua natura uescitur. Multos timere debet, quem multi timent. Male imperando summum imperium amittitur. 340 Mulier quae multis nubit, multis non placet. Maliuolus animus abditos dentes habet. Medicina calamitatis est aequanimitas. Muliebris lacrima condimentum est malitiae. Metum respicere non solet quidquid iuuat. 345 Malo etiam parcas, si una est periturus bonus. Magnum crimen secum adfert indignatio. Malus etsi obesse non pote, tamen cogitat. Mage ualet, qui nescit quod calamitas ualet. Mora cogitationis diligentia est. 350 Multa ignoscendo fit potens potentior. Multis placere quae cupit, culpam cupit. Minimum eripit fortuna, cui minimum dedit. Meretrix est instrumentum contumeliae. Malus bonum ad se nnumquam consilium refert. 355 Manifesta causa secum habet sententiam. Multorum calamitati uir moritur bonus. Metus improbos compescit, non clementia. (Muneribus non lacrimis meretrix est misericors.) Metuendum semper esse scias, quem tutum uelis.) 360 Mors infanti felix, iuueni acerba, sera nimis seni. Malam rem cum uelis, honestatem improbes. Malum est consilium, quod mutari non potest. Malitia unius cito fit maledictum omnium. Mortem ubi contemnas, omnes uiceris metus. 365 Misera est uoluptas, ubi pericli memoria est. Male uincit is, quem paenitet uictoriae. Misericors ciuis patriae est consolatio. Malitia ut peior ueniat, se simulat bonam. Malus animus in secreto peius cogitat. 370 Mutare quod non possis, ut natum est, feras. Multa ante temptes, quam uirum inuenias bonum. Miserrimum est arbitrio alterius uiuere. Mansueta tutiora sunt, sed seruiunt. Mala mors necessitatis contumelia est. 375 Minus saepe pecces, si scias quod nescias. Malus quicumque in poena est, praesidium est bonis. Nil agere semper infelici est optimum. Nil peccent oculi, si animus oculis imperet. Nil proprium ducas, quidquid mutari potest. 380 Non cito ruina opteritur, qui rimam timet. Nullus est tam tutus quaestus, quam quod habeas parcere. Nescias quid optes aut quid fugias: ita ludit dies. Numquam periclum sine periclo uincitur. Nulla tam bona est fortuna, de qua nil possis queri. 385 Nusquam melius morimur homines, quam ubi libenter uiximus. Negandi causa auaro numquam deficit. Nondum felix es, si nondum te turba deridet. Nam etsi nullos inimicos tibi faciat iniuria, multos tamen facit inuidia. Non aspicias quam plenas quis deo manus, sed quam puras admoueat. Non enim aliter, nisi optimus animus, pulcherrimus dei cultus est 5 Non uiuas aliter in solitudine, aliter in foro. Nihil petas, quod negaturus es. Nihil negabis, quod petiturus es. Nihil magnum est in rebus humanis, nisi animus magna despiciens. Nihil prodest didicisse, bene facere si cesses. 10 Nihil interest quo animo facias quod fecisse uitiosum est. Nam facta cernuntur, animus non uidetur. Non quam multis placeas, sed qualibus stude. Nequitia ipsa poena sui est. Nam mala conscientia saepe tuta est, secura numquam. 15 Neminem cito accusaueris, neminem cito laudaueris. Nullum putaueris esse locum sine teste. Nulla pusilla domus, quae multos recipit amicos. Numquam enim scelus scelere uindicandum est. Naturam abscondit, cum improbus recte facit. Non turpis est cicatrix, quam uirtus parit. Numquam ubi diu fuit ignis, defecit uapor. 390 Necesse est maximorum minima esse initia. Non corrigit sed laedit, qui inuitum regit. (Nimia concedendo interdum stultitia fit.) Nil magis amat cupiditas, quam quod non licet. Nisi uindices delicta, improbitatem adiuues. 395 Nulli facilius quam malo inuenias parem. Nil non acerbum prius quam maturum fuit. Nocere posse et nolle laus amplissima est. Non uincitur, sed uincit qui cedit suis. Necessitas dat legem, non ipsa accipit. 400 Nescio quid agitat, cum bonum imitatur malus. Nulla homini maior poena est quam infelicitas. Non nouit uirtus calamitati cedere. Necessitas ab homine quae uult impetrat. Necessitati quodlibet telum utile est. 405 Nocere casus non solet constantiae. Non pote non sapere, qui se stultum intellegit. Necessitas egentem mendacem facit. Non facile solus serues, quod multis placet. Necessitas quod poscit, nisi des, eripit. 410 Nocens precatur, innocens irascitur. Nec uita nec fortuna hominibus perpes est. Non semper aurem facilem facilitas habet. Numquam non miser est, qui quod timeat cogitat. Ni qui scit facere, insidias nescit metuere. 415 Negat sibi ipse qui quod difficile est petit. Nimium altercando ueritas amittitur. Nullo in loco male audit misericordia. Necessitas quod celat, frustra quaeritur. Necessitas quam pertinax regnum tenet! 420 Nemo inmature moritur qui moritur miser. Nocentem qui defendit, sibi crimen parit. Nil non aut lenit aut domat diuturnitas. Nil turpe ducas pro salutis remedio. Noli contemnere ea, quae summos subleuant. 425 Nil aliud scit necessitas, quam uincere. Nemo timendo ad summum peruenit locum. Nisi per te sapias, frustra sapientem audias. Necessitati sapiens nihil umquam negat. Non facile de innocente crimen fingitur. 430 Nimium boni est in morte, cui nil sit mali. Ni gradus seruetur, nulli tutus est summus locus. Nil est miserius, quam ubi pudet quod feceris. Nec morten effugere quisquam nec amorem potest. Necessitatem ferre, non flere addecet. 435 Nusquam facilius culpa quam in turba latet. Omne peccatum actio est. 20 Omnis autem actio uoluntaria est, tam honesta quam turpis. Omne ergo peccatum uoluntarium est. Omitte excusationem, nemo peccat inuitus. Odia multorum sub uultu, multorum sub osculo latent. Omnia tamen pandentur, non dico si cecideris, sed si titubaueris. 25 Omnis affectus hoc habet, ut in quod ipse insanit, ceteros furere putet. Omnes enim uitam differentes mors incerta praeuenit. Omnis itaque dies uelut ultimus ordinandus est. Oratorem te puta, si tibi ipsi quod oportet persuaseris. Opinantur de te homines male, sed mali: displicere enim malis laudabile est. 30 Obiurgationi semper blanditiae aliquid admisce. Odium oportet peccandi, non metum facias. Optimum est semper ignoscere, tamquam si ipse cotidie pecces. Optimum est maiorum uestigia sequi, si recte praecesserint. Omnis doctor in uitae ratione peccans turpior est, 35 Ob hoc quod in officio, cuius magister esse uult, labitur. Omnis uoluptas quemcumque arrisit nocet. Officium beniuoli animi finem non babet. O uita misero longa, felici breuis! Obiurgari in calamitate grauius est quam calamitas. 400 O dulce tormentum, ubi reprimitur gaudium! Omnes aequo animo parent, ubi digni imperant. Occidi est pulchrum, ignominiose ubi seruias. O tacitum tormentum animi conscientia! Optime positum est beneficium, ubi eius meminit qui accipit. 445 Obsequium nuptae cito fit odium paelicis. Occasio receptus difficiles habet. O pessimum periclum, opertum quod latet! Omnes, cum occulte peccant, peccant ocius. Occasio aegre offertur, facile amittitur. Peccandi duo sunt genera, aliud ex proposito, aliud ex neglegentia Plerique metu peccare cessant, non innocentia. Profecto tales timidi, non innocentes dicendi. Priusquam promittas deliberes, ut cum promiseris facias. 40 Prius si negaueris, fecisse postea fallere est. Propter causam multa amico dabis, multae causae etiam contra amicum. Pro eo religiosior eris, quo melior. Praestabis parentibus pietatem, cognatis dilectionem. Praestabis amicis fidem, omnibus aequitatem. 45 Pacem cum hominibus habebis, bellum cum uitiis. Pecuniae imperare oportet, non seruire. Pecunia si uti scias, ancilla est, si nescias, domina. Pecunia non satiat auaritiam, sed inritat. Putandus est recte fortior qui cupiditates quam qui hostes subicit. 50 Peiora sunt tecta odia quam aperta. Propterea te loquax inimicus mionus quam taciturnus offendit. Proximum ab innocentia tenet locum uerecunda peccati confessio. Plerique cum stultis maledicunt, ipsi sibi conuicium faciunt. Perturpe est enim, quod obicitur in obiciente cognosci. 55 Pulcherrimum est omnia praestare nihil exigentem. Principium discordiae est, aliquid ex communi suum facere. Plerique famam, conscientiam pauci uerentur. 450 Probus libertus sine natura est filius. Prodesse qui uult nec potest, aeque est miser. Pericla timidus etiam quae non sunt uidet. Pudor doceri non potest, nasci potest. Plus est quam poena sine re miserum uiuere. 455 Pudorem alienum qui eripit, perdit suum. Patientia animi occultas diuitias habet. Peiora multo cogitat mutus dolor. Pecunia una regimen est rerum omnium. Pudor dimissus numquam redit in gratiam. 460 Perdendi finem nemo nisi egestas facit. Poena ad malum serpendo, cum properat, uenit. Plus est quam poena iniuriae succumbere. Pro medicina est dolor, dolorem qui necat. Patiens et fortis se ipsum felicem facit. 465 Prospicere in pace oportet, quod bellum iuuet. Parens iratus in se est crudelissimus. Perdit no donat, cui donat nisi est memor. Probi delicta cum neglegas, leges teras. Pars benefici est, quod petitur si belle neges. 470 Properare in iudicando est crimen quaerere. Populi est mancipium, quisquis patriae est utilis. Per quae sis tutus, illa semper cogites. Perfugere ad inferiorem, se ipsum est tradere. Peccatum amici ueluti tuum recte putes. 475 Potens misericors publica est felicitas. Praesens est semper, absens qui se ulciscitur. Perfacile felix quod uota imperant facit. Poenam moratur improbus, non praeterit. Perdidisse honeste mallem, quam accepisse turpiter. 480 Paucorum est intellegere, quid donet dies. Perenne coniugium animus, non corpus facit. Pereundi scire tempus assidue est mori. Potenti irasci sibi periclum est quaerere. Peccare pauci nolunt, nulli nesciunt. 485 Paucorum improbitas uniuersis calamitas. Pro dominis peccare etiam uirtutis loco est. Patiendo multa ueniunt, quae nequeas pati. Paratae lacrimae insidias, non fletum indicant. Peccatum extenuat, qui celeriter corrigit. 490 Pudorem habere seruitus quodammodo est. Pote . . . in aduersis numquam felicitas. Prudentis uultus etiam sermonis loco est. Probo beneficium qui dat, ex parte accipit. Pudore quem non flectis, non frangit timor. 495 Poena alleuatur, ubi relaxatur dolor. Plures tegit fortuna, quam tutos facit. Post calamitatem memoria alia est calamitas. Pro bona fama maxima est bereditas. Pericla qui audet ante uincit, quam accipit. 500 Perpetuo uincit, qui utitur clementia. Quidam quosdam occidit inimicos, non quia meruerant, sed quia habebat. Quam iniquum est nocuisse, quia oderis laedere. 60 Quantum iniquius odisse, quia laeseris. Quam magnarum uirium est neglegere laedentem. Qui enim uindicat, sentit. Quid sis interest, non quid habearis. Quamuis agas, ut ne quis merito tuo te oderit, erunt tamen semper qui oderint. 65 Quam magnum est non laudari et esse laudabilem. Qui succurrere perituro potest, cum non succurrit, occidit. Quid est homini inimicissimum? alter homo. Quae sunt maximae diuitiae? non desiderare diuitias. Quis plurimum habet? is qui minimum cupit. 70 Quid est dare beneficium? imitari deum. Quis est pauper? qui sibi uidetur diues. Quidam inimici graues sunt amici leues. Quietissime uiuerent homines, si duo uerba tollerentur: meum et tuum. Qui paupertatem timet, quam timidus est! 75 Quod tacitum esse uis, nemini dixeris, quia non poteris ab alio exigere silentium, si tibi ipse non praestas. Qui seruis crudelis est, ostendit in alios non uoluntatem sibi deesse, sed potestatem. Qui ob hoc iniuriam facit, quia potest, cito desinit, quia fecit. Quid dulcius quam habere, cum quo omnia audeas; 80 quem sic credas, ut te; cui sic loquaris quasi tecum. Quanti tales amicos habere uoluerunt, et ipsi tales esse non possunt. Quamuis non rectum, quoad iuuat, rectum putes. Quidquid nocere didicit, meminit cum potest. Qui metuit calamitatem, rare accipit. Quam miserum est mortem cupere nec posse emori! 505 Qui pro innocente dicit, satis est eloquens. Qui cum dolet blanditur, post tempus sapit. Quod timeas citius quam quod speres euenit. Quod uult cupiditas cogit, non quod decet. Quidquid conaris, quo peruenias cogites. 510 Qui bene dissimulat, citius inimico nocet. Quod semper est paratum, non semper iuuat. Quodcumque celes, ipse tibi fias timor. Qui iusiurandum seruat, quouis peruenit. Quod aetas uitium posuit, aetas auferet. 515 Quemcumque quaerit calamitas, facile inuenit. Quod periit quaeri pote, reprendi non potest. Quam miserum officium est, quod successum non habet! Quam miser est, cuius ingrata est misericordia! Quam miserum est cogi opprimere, quem saluum uelis! 520 Quem fama semel oppressit, uix restituitur. Quod ui contingit, uix uoluptatem parit. Quam miserum est, id quod pauci habent amittere! Qui in uero dubitat, male agit cum deliberat. Qui timet amicum, amicus ut timeat docet. 525 Quoi quid uindicandum est, omnis optima est occasio. Quam miserum auxilium est, ubi nocet quod sustinet! Qui pote consilium fugere, rapere idem potest. Qui ulcisci dubitat, improbos plures facit. Qui obesse, cum potest, non uult, prodest tibi. 530 Quidquid bono concedas, des partem tibi. Quod nescias cui serues stultum est parcere. Quae uult uideri bella nimis, nulli negat. Qui debet, limen creditoris non amat. Qui pote transferre amorem, pote deponere. 535 Qui culpae ignoscit uni, suadet pluribus. Quidquid probis eripitur, improbis datur. Qui sibi non uiuit, aliis merito est mortuus. Quidquid fit cum uirtute, fit cum gloria. Qui expectat ut rogetur, officium leuat. 540 Qui timet amicum, uim non nouit nominis. Qui pote celare uitium, uitium non facit. Qui omnes insidias timet, in nullas incidit. Quam malus est, culpam qui suam alterius facit! Qui docte seruit, partem dominatus tenet. 545 Qui se ipse laudat, cito derisorem inuenit. Quam miserum est, bene quod feceris factum queri. Quam felix uita transit sine negotiis! Quidquid futurm est summum, ab imo nascitur. Quam miserum est, ubi consilium casu uincitur! 550 Quidquid Fortuna exornat, cito contemnitur. Quidquid plus qmam necesse est possideas, premit. Qui pote nocere, timetur cum etiam non adest. Quem bono tenere non potueris, contineas malo. Quod senior loquitur, omnes consilium putant. 555 Quam misermm est, ubi te captant, qui defenderint! Quod quisque amat, laudando commendat sibi. Quem diligas, etiam queri de ipso malum est. Qui uenit ut noceat, semper meditatus uenit. Quis miserum sciret, uerba nisi haberet dolor? 560 Quam miserum est, cum se renouat consumptum malum! Quanto series peccatur, tanto incipitur turpius. Quam miser est, qui excusare sibi se non potest! Quo caueas, cum animus aliud, uerba aliud petunt? Qui inuitus seruit, fit miser, seruit tamen. 565 Quod est timendum decipit, si neglegas. Quid tibi pecunia opust, si ea uti non potes? Quod fugere credas, saepe solet occurrere Quamuis acerbus, qui monet, nulli nocet. Repelli se homines facilius quam decipi ferunt. Respue crudelitatem et matrem crudelitatis iram. Re uera memoria beneficiorum fragilis est, iniuriarum tenax. 85 Ridiculum est odio nocentis innocentiam perdere. Res uera est, qui a multis timetur, multos timet. Regibus peius est multo quam seruientibus: re uera, quia illi singulos, isti uniuersos timent. Res ipsa ut praestare possimus efficiet, si polliceri properamus honesta. 90 Rem maximam promittit tibi sapientia, ut te reducat tibi. Recta ingenia debilitat uerecundia, praua confirmat audacia. Res optima est non sceleratos exstirpare, sed scelera. Recte parem et inferiorem laudas, quia pertinet ad gloriam tuam. Res magnae clementiae est, indulgendo corrigere peccata quam uindicando. Ratione, non ui uincenda adulescentia est. 570 Rei nulli prodest mora nisi iracundiae. Reus innocens fortunam, non testem timet. Rarum esse oportet, quod diu carum uelis. Rapere est accipere quod non possis reddere. Regnat, non regitur, qui nil nisi quod uult facit. 575 Riualitatem non amat Victoria. Ruborem amico excutere amicum est perdere. Rex esse nolim, ut esse crudelis uelim. Res quanto est maior, tanto est inuidiosior. Roganti melius quam imperanti pareas. 580 Respicere nil consueuit iracundia. Rapere est, non petere, quidquid inuito auferas. Remedium frustra est contra fulmen quaerere. Rogare beneficium seruitus quoddammodo est. Sunt, quorum corpus innoxium est, et in mille facinorum furias mens otiosa discurrit. Si in clientelam felicis hominis potentisque perueneris, aut ueritas aut amicitia perdenda est. Si uis beatus esse, cogita hoc primum: contemne contemni. Si multis placuerit uita tua, tibi placere non poterit. Solitudinem quaerat, qui uult cum innocentibus uiuere. 100 Stultum est timere, quod uitari non potest. Semper dissensio ab alio incipiat, a te reconciliatio. Succurre paupertati amicorum, immo potius occurre. Secreto admone amicos, palam lauda. Si bene te institueris, pudeat fieri deteriorem. 105 Si quis irascitur, ab alio poenas petit, a se exigit. Seuerissime enim nos aduersum peccantes ingerimus, et ipsi eadem committimus. Sicut formosa pictura est, cuius nulla pars errat, sic et formosus homo, in quo nulla peccatis foeda est. Si inuitus pares, seruus es; si uolens, minister. 110 Scias eum multis uirtutibus abundare, qui alienas amat. Si non inuideris, maior eris: nam qui inuidet, minor est. Scis, quid est inuidia? dolor animi est ex alienis commodis. Scito enim et illud, quod nulli inuidet uir bonitate praeditus. Sunt multi qui plurima uerbis, non re contemnunt; 115 sed ipsa, quae spernunt, clam furantur. Semper plus iratus sese posse, quam possit, putat. 585 Spes est salutis, ubi hominem obiurgat pudor. Suadere primum, dein corrigere beniuoli est. Sapiens contra omnes arma fert, cum cogitat. Sanctissimum est meminisse, cui te debeas. Stulti timent fortunam, sapientes ferunt. 590 Sensus, non aetas inuenit sapientiam. Semper beatam se putat benignitas. Saepe ignoscendo des iniuriae locum. Solet esse in dubiis pro consilio temeritas. Semper consilium tunc deest, cum opus est maxime. 595 Sapiens quod petitur ubi tacet, breuiter negat. Semper plus metuit animus ignotum malum. Secunda in paupertate fortuna est fides. Si nil uelis timere, metuas omnia. Summissum imperium non tenet uires suas. 600 Secundus est a matre nutricis dolor. Sibi ipsi supplicium, admissi quem paenitet. Suum sequitur lumen semper innocentia. Stultum est alium uelle ulcisci poena sua. Sibi primo auxilium eripere est leges tollere. 605 Suis qui nescit parcere, inimicis fauet. Sine dolore est uulnus, quod ferendum est cum uictoria. Semper metuendo sapiens euitat malum. Stultum est queri de aduersis, ubi culpa est tua. Solet hora, quod multi anni abstulerint, reddere. 610 Spina etiam grata est, ex qua spectatur rosa. Stultum est uicinum uelle ulcisci incendio. Stultum facit Fortuna, quem uult perdere. Spes inopem, res auarum, mors miserum leuat. Se damnat index, innocentem qui opprimit. 615 Sibi ipsa improbitas cogit fieri iniuriam. Satis est beatus, qui potest cum uult mori. Solet sequi laus, cum uiam fecit labor. Socius fit culpae, quisquis nocentem leuat. Suspicio sibi ipsa riuales parit. 620 Semper metuendum, quidquid irasci potest. Seditio ciuium hostium est occasio. Salutis causa bene fit homini iniuria. Stultitia est insectari, quem omnes diligunt. Sat magna usura est pro beneficio memoria. 625 Sero in periclis est consilium quaerere. Timidus cautum se uocat, sordidus parcum. Tutissima res est, nihil timere praeter deum. Tene semper uocis et silentii temperamentum; tamen et in hoc incumbe, ut libentius audias quam loquaris. 120 Tacere qui nescit, nescit loqui. Tristitiam, si potes, ne admiseris. Turpe praebet spectaculum aeger animus. Turpia ne dixeris: paulatim enim pudor rerum per uerba discutitur Transibit sermo in effectum, si honesta loquamur. 125 Tolerabilior est, qui mori iubet, quam qui male uiuere. Tolerabilior est poena, non posse uiuere quam nescire. Talem diligentiam exhibe in amicitiis conparandis, ne incipias amare, quem deinceps possis odisse. Tu primum exhibe te bonum, et sic quaere alterum similem tui. Turpius nihil est quam cum eo bellum gerere, cum quo familiariter uixeris. 626 Thesaurum in sepulcro ponit, qui senem heredem facit. Taciturnitas stulto homini pro sapientia est. Tam deest auaro quod habet, quam quod non habet. Vix quisquam in bonum nisi ex malo transit. 131 Vis omnibus esse notus? prius effice, ut neminem noueris. Vis habere honorem? dabo tibi magnum imperium: impera tibi. Vide si adhuc malus es, et similibus parce. Verum si esse desisti, quare aliis locum emendationis abscidas? 135 Vitium fuit prius adsentatio, nunc mos est. Verum non dicimus, ne audiamus. Utilis educatio et disciplina mores facit, unde bona consuetudo excutere debet, quod mala instruxit. Viriliter feras quae necesse est; dolor enim patientia uincitur. 140 Verba rebus, non personis accipienda sunt. Vires tuas anmci beneficiis, inimici inittriis sentiant. Vita omnis breuis est; ideo immortalitas est mors honesta. Vir est bonus, qui in tantum perduxit animum suum, ut non modo nolit peccare, sed etiam non possit. 145 Ut aliquid auri extrahamus, terras peruertimus; ut summum bonum occupemus, scrutari pectus piget. Virtutem cuius progressu uideris, ne exitum eius desperes. Ubi fata peccant, hominum consilia excidunt. 630 Voluptas e difficili data dulcissima est. Ubi omnis uita metus est, mors est optima. Unus dies poenam adfert, multi cogitant. Ubi peccat aetas maior, male discit minor. Ubi nil timetur, quod timeatur nascitur. 635 Ubi sis cum tuis et absis, patriam non desideres. Verum est, quod pro salute fit mendacium. Ubicumque pudor est, semper ibi sancta est fides. ('Utilius ueru est in sulco, quam grauis galea in proelio.) Ubi innocens formidat, damnat iudicem. 640 Voluntas impudicum, non corpus facit. Virtuti melius quam fortunae creditur. Verbum omne refert, in quam partem intellegas. Virum bonum natura, non ordo facit. Ubi coepit pauper diuitem imitari, perit. 645 Veterem ferendo iniuriam inuites nouam. Virtutis spolia cum uidet, gaudet labor. Virtutis uultus partem habet uictoriae. Virtute quod non possis, blanditia auferas. Utrumque casum aspicere debet, qui imperat. 650 Voluptas tacita metus est mage quam gaudium. Viri boni est nescire iniuriam pati. Vultu an natura sapiens sis, multum interest. Virtuti amorem nemo honeste denegat. Zelum de deo tantum habeas, non contra homines. Zelari autem hominibus uitiosum est. SENTENTIAE TURICENSES. Cum sese uincit sapiens, minime uincitur. 655 Contra hostem aut fortem oportet esse aut simplicem. Cito culpam effugias, si incurrisse paenitet. Consilium in aduersis prudentis remedium est. Cum inimico ignoscis, amicos gratos comparas. (Contubernia illic sunt lacrimarum, quando misericors conspicit miserum.) 660 (Durum est denegare superiori, cum debeas supplicare.) Dominari ex parte dinoscitur, cum superior supplicare uidetur.) (Decima hora amicos plures quam prima repperies.) (Est utique profunda ignorantia nescire, quod pecces.) Facile qui faciant bene inuenias, cum qui fecerunt colas. 665 (Frenos inpone linguae, saepius concupiscentiae.) (Graue est nimis, quod fronte laeta dederis, tristi recipere.) Humilis nec alte cadere, nec grauiter potest. Lucrum est dolorem posse damno extinguere. (Mutus est, si psallat superbus: humilis dominum laudat, etiam cum uidetur habere silentium.) 670 (Plus amicos mensa quam mens concipit bona.) Qui amicis multis studet, et inimicos ferat. Qui sese accusat ipse, ab alio non potest. Qui dormientem necat, absentem ulciscitur. Quod est uenturum, sapiens quasi praesens cauet. 675 Reddit, non perdit, quoi quid alienum fuit. (Regnat carnalis cupiditas, ubi non est dei caritas.) Sua qui seruat, salua esse uult communia. Satis est superare inimicum, nimium est perdere. Suspicax animus omnium damnat fidem. 680 Suspicio probatis tacita iniuria est. Superari a superiors pars est gloriae. Supplicem hominem opprimere uirtus non est, sed crudelitas. Sine lege poena est animi conscientia. Satis est disertus, e quo loquitur ueritas. 685 +Tarde si grauius uir irascitur et perbicax ulciscitur. Tuti sunt omnes, unus ubi defenditur. Ubi libertas cecidit, audet libere nemo loqui. Vita otiosa regnum est, et curae minus. (Ut plures corrigantur, rite pauci eliduntur.) 690 (Ut cupiditas nihil sine angustia, ita nihil cum angustia caritas tenet.) Virtutis omnis inpedimentum est timor. Ubi iudicat qui accusat, uis, non lex ualet. Ubi emas aliena, inuenias necesse est tua. SENTENTIAE FALSO INTER PUBLILIANAS RECEPTAE. Aberrare a fortuna tua non potes, obsidet te. Abominandum remedii genus salutem debere morbo. Acerrima uirtus est, quam ultima necessitas excutit. Accipias praestat quam inferas iniuriam. 5 Ad duo festinans neutrum bene peregeris. A duabus causis praestare princeps solet, si aut se uindicat aut alium. Ad excutienda tela militares lacerti ualent. Ad suspicionem uulneris cito pallescit. Adulter est uxoris amator acrior. 10 Aequo animo qui malis miscettir, est malus. Aes debitorem leue, graue inimicum facit. Affectus quidem tam mali ministri sunt quam duces. Agat princeps curam non tantum salutis, sed honestae cicatricis. Alius in aliis rebus est praestantior. 15 Alterius damnum gaudium haud facias tuum. Amici firmamentum sapientia. Amici mores noueris, non oderis. Amicitiae coagulum unicum est fides. Amicitia pares aut accipit aut facit. 20 Amicitia semper prodest, amor et nocet. Amico ea exhibeto, quae uelis tibi. Amicos res opimae parant, aduersae probant. Amicum laedere ne ioco quidem licet. Amicum perdere est damnorum maximum. 25 Amicus eo magis deest, quod nil abest. Amor misceri cum timore non potest. An diues omnes quaerimus, nemo an bonus. Angusta capitur tutior mensa cibus. Animi motiiis eos putamus sanissimos ualidissimiosque, qui nostro arbitrio, non suo feruntur. 30 Animus hominis, quidquid sibi iuperat, obtinet. Annosus non diu uixit, diu fuit. Arbore deiecta ligna quiuis colligit. Arcum intentio frangit, animum remissio. Ars non ea est, quae ad effectuni casu uenit. 35 Assidua pondus non habet seueritas. Auarus animus nullo satiatur lucro. Auctor malus uel rem bonam turpem facit. Audacter ueteranus cruorem expectat, qui scit se saepissime uicisse post sanguinem. Audendo uirtus crescit, tardando timor. 40 Audire malis quam loqui libentius. Auferri et illud, quod dari potuit, potest. Auidissimus quisque est egestosissimus. A(ui)gilia sunt membra cursoribus. Auloedus fiat, qui esse citharoedus nequit. 45 Auro suadente nil potest oratio. Aut necesse est ipsum te uilem habeas aut pecuniam. Bello gladius, uoluptas pace uulnerat. Benefactis proxime ad deos accedimus. Beneficii numquam, cito dati obliuiscere. 50 Beneficium celeritas gratius facit. Beneficium egenti bis dat, qui dat celeriter. Beneficium est carere eo, inuitus quod possideas. Beneficium est semper reddere bonitatis uerba. Boni mores sibi semper placentes permanent. 55 Bonis nocet, quisquis pepercerit malis. Bono iustitiae proxima est seueritas. Bonorum ultro ad conuiuia accedunt boni. Bonum est duabus ancoris niti ratem. Bonus animus in mala re dimidium est mali. 60 Bonus esse non potest aliis malus sibi. Bonus iudex damnat improbanda, non odit. Bonus iudex est, qui nouit dispensare quod dandum est et quatenus. Calamitas uirtutis occasio est. Camelus cupiens cornua aures perdidit. 65 Caput sine lingua sententia pedaria est. Castiga amicum clanculum, lauda palam. Casus quem saepe transit, aliquando inuenit. Caue illum semper, qui tibi imposuit semel. Cito accusaris aut laudaris neminem. 70 Ciuilis belli obliuio defensio est. Clementia est lenitis superioris aduersus inferiorem. Clementia est temperantia animi in potestate ulciscendi. Clementia in quamcumque domum uenerit, felicem eam tranquillamque praestabit. Cogit rogando, cum rogat, potentior. 75 Commune naufragium omnibus solacio est. Conscientiae potius quam famae attenderis. Considera quid dicas, non quid cogites. Consuetudo peccandi multitudinem facit peccantium. Consuli quidem omnia debent, uerum non ab omnibus. 80 Contemptum periculorum assiduitas periclitandi facit. Conterunt plebeia celsum saepe dicta uerticem. Coram uno aliquid turpe dictum ridemus et coram pluribus indignamur. Crebro si iacias, aliud alias ieceris. Cui conuenit cum paupertate, diues est. 85 Cuiuis artifici in arte credendum est sua. Cum de unius moribus iudicabis, de publicis cogita. Cum hominibus pacem, bella cum uitiis habe. Cum pare contendere indecens, cum superiore furiosum, cum inferiore sordidum. Cupiditati tarda est ipsa celeritas. 90 Damnum nisi ex abundantia raro uenit. Datur meritis maiorum nulla gloria. Deformis simiarum erit pulcherrima. Demens est quisquis praestat errori fidem. Deo fauente nauiges uel uimine. 95 Desiderium melius uitam custodiulerit quam timor. Dies quandoque nouerca, quandoque est parens. Difficile reciduntur uitia, quae nobiscum creuerint. Difficilius est moderari, ubi dolori debetur ultio, quam ubi exemplo. Discute quod audias omne, quod credas proba. 100 Dissensio ab alio, a te sit reconciliatio. Dissolutus est deliciis cuius latus alieno labore condoluit. Domi manere uirum fortunatum decet. Domum qui aedificat, impolitam ne sinat. Dulcis malorum praeteritorum memoria. 105 Eget minus mortalis, quo minus cupit. Eleemosyna non tam accipientibus quam dantibus prodest. Eodem animo beneficium debetur, quo datur. Errat si quis existimat tutum diu esse regem. Esse iudicat meliorem lingua quem carpit mala. 110 Est finis irae initium paenitentiae. Est homini semper diligenti aliquid super. Est regium male audire et bene facere. Est socia mortis homini uita ingloria. Est turba semper argumentum pessimi. 115 Etiam gerunt cum timidis bellum somnia. Etiam sanato uulnere cicatrix manet. Etiam tyrannus uix precario imperat. Et miseriarum portus est patientia. Et non pollicitam uir bonus seruat fidem. 120 Euadere possunt pusilla mala et uerba dare, ingentibus obuiam itur. Excusationem quaerere uitium est: omnia ad deum relinque. Exeritur opere neqititia, non incipit. Expedit cum amico occidi, quam cum inimico uiuere. Expetit poenas iratus ab alio, a se ipso exigit. 125 Ex saeua animaduersione nulla regi gloria est. Ex spe praemii solacium fit laboris. Facilius crescit, quam inchoatur dignitas. Facilius est perniciosa excludere quam regere. Facilius priuatis ignoscitur pertinaciter se uindicantibus. 130 Famam curant multi, pauci conscientiam. Felicitas infelici innocentia est. Felicitas nutrix est iracundiae. Felix criminibus nullus umquam erit diu. Felix est non qui uidetur esse aliis, sed qui sibi. 135 Felix uidetur qui mala ignorat sua. Ferme fugiendo in media fata incurritur. Ficta cito ad naturam redierint suam. Fortunae inuidia est, si quis immerito miser. Fortuna ius in homines, mores non habet. 140 Fortuna magna domino est seruitus. Fortunam cuique mores confingunt sui. Fortuna multis dat nimis, nulli satis. Fortuna nos uincit, nisi tota uincitur. Fortuna quo se, eodem et inclinat fauor. 145 Fortuna usu dat multa, mancipio nihil. Frequens uindicta paucorum odium reprimit, omnium irritat. Geminat peccatum, quem delicti non pudet. Gemitus dolores indicat, non uindicat. Gladiator in arena consilium capit. 150 Gloriosum est iram amici amicitiae dare. Gradus a magnis fit ad maiora saepius. Grauiora quaedam sunt remedia periculis. Grauius irascitur, qui quod dolet deo commendat. Haec clementia principem decet, ut, quocumque uenerit, mansuetiora omnia faciat. 155 Haud minus turpia sunt principi multa supplicia, quam medico multa funera. Hoc magis premere ab ira, quo iram presseris minus. Homo tacere qui nescit, nescit loqui. Honesta fama melior pecunia est. Honesta lex est temporis necessitas. 160 Honestius est cum iudicaueris amare, quam cum amaueris iudicare. Humilis et inertis est tuta sectari. Id agas, ne quis tuo te merito oderit. Ignauus omni cessat omnis tempore. Ignis probat aurum, miseriae fortem probant. 165 Ignoscas aliis multa, sed nihil tibi. Ignoscito saepe alteri, numquam tibi. Imago animi sermo est: qualis est uir, talis oratio. Imperium habere uis magnum? impera tibi. Imbecillos oculos esse, qui ad alienam lippitudinem suffunduntur. In felice felicitas est innocentia, nequitia ipsa poena sui est. 170 In felicitate se erigere est felicitatem submittere. Infirmi animi est non posse diuitias pati. Inhonesta res est suos uincere: satis est potuisse puniri. In nil sapiendo uita iucundissima est. Insanus omnis furere credit ceteros. 175 Insita nobis nostri caritas est corporis. In sterculino plurimum gallus potest. Intellige ecquae sint, ut et bene agas bona. Inter amicos iudicatur quam inimicos molestius. In tranquillo esse quisque gubernator potest. 180 Iram qui uincit, hostem superat maximum. Iratus cum ad se rediit, sibi tum irascitur. Iusiurandum alieni infido emplastrum aeris est. Ius omnem supra iniuriam positum scias. Labor imperantis militum securitas. 185 Lassa crudelitas non est uocanda clementia. Lepores duo qui insequitur, is neutrum capit. Lingua est maliloquax mentis indicium malae. Mage cauenda amicorum inuidia, quam insidiae hostium. Magister infidelis est recti metus. 190 Magnam fortunam magnus animus decet. Magni animi est proprium esse tranquillum, iniurias atque offensiones semper despicere. Male habebit medicus, nemo si male habuerit. Male uiuet quisquis nesciet mori bene. Malis displicere laudari est. 195 Malo ueris offendere quam placere adulando. Malum alienum tuum ne feceris gaudium. Malum consilium consultori pessimum est. Maritimus cum sis, fieri terrestris caue. Maximum remedium irae mora est. 200 Mens incorrupta miseria corrumpitur. Minime amicus sum, fortunae particeps nisi sim meae. Minimum uiuit, qui nil quam uitam cogitat. Misera est aegritudo animi ob alienarum species miseriarum. Miser dici bonus uir, esse non potest. 205 Misericordia est uicina miseriae: habet enim aliquid trahitque ex ea. Misericordia non causam, sed fortunam spectat. Miserum te iudico, quod numquam fueris miser. Modica uoluptas laxat animos et temperat. Monstro similis est auaritia unica. Morbum esse scias non hilaritatem, semper arridere arridentibus 210 et ad omnium aestimationem ipsum quoque os diducere. Mortalis nemo est, quem non attingat dolor. Mortem timere crudelius est quam mori. Muliebre est furere in ira. Multi dum falli putant, fallere docent. 215 Natura uincit naturam et dii deos. Nae uirtutibus multis abundat, qui alienas amat. Necesse est multos timeat, quem multi timent. Necessitatis est remedium parcitas. Negata est magnis sceleribus semper fides. 220 Nemo ita pauper uiuit quam natus est. Nemo potest personam diu ferre fictam: ficta cito in naturam suam recidunt. Nemo prudens punit quia peceatum est, sed ne peccetur. Nemo regere potest nisi et qui regi. Nemo, qui coepit ex se, risum praebuit. 225 Nequitia poena maxima ipsamet sui est. Nescit is nocere, qui nocere uelle prodidit. Nil eripit fortuna, nisi quod et dedit. Nil posse quemquam mortuum hoc est uiuere. Nil prodest didicisse, si cessas bene facere. 230 Nil rationis est, ubi res semel in affectum uenit. Nil turpius quam uiuere incipiens senex. Nimium tendendo rumpi funiculus solet. Nobilis professio sapientia est: quae distributa suscipit incrementum, auarum dedignata possessorem. Nocens quis illico fit, succumbit ut fides. 235 Non alia facies est quieti moderatique imperii, quam sereni caeli et nitentis. Non animus hominis, sed facta cernuntur. Nondum felix es, si nondum turba te deriserit. Non egere felicitate felicitas est. Non est beatus, ipse qui se nesciat. 240 Non est bonitas esse meliorem pessimo. Non est hominis maior stultitia quam putare se amari ab his, quos ipse non diligat. Non est pusillum, si quid maximo est minus. Non est tuum, fortuna quod fecit tuum. Non fert ullum ictum illaesa felicitas. 245 Non minus latro, cuius telum opposita ueste elusum est. Non multum supra eum eminet quis, cui se irascendo exaequat. Non omni eundem calceum induces pedi. Non quam diu, sed quam bene uiuas, cogita. Non qui iussus aliquod, sed qui inuitus facit, miser est. 250 Non uindicandum scelere, si possis, scelus. Nulla res magis alit iracundiam, quam luxuria. Nulla tam bona uxor, de qua non inuenias quid queri. Nulli imponas, quod ipse non possis pati. Nullum ex omnibus clementia magis quam regem aut praelatum decet. 255 Nullum laborem recusant manus ab aratro ad arma translatae. Nullum morosius est animal maioreque arte tractandum quam homo: et nulli magis parcendum quam homini. Nullum sine auctoramento est magnum malum. Nullus sapientum proditori credidit. Numquam liquidum sincerumque ex turbido uenit. 260 Numquam quam multis, sed qualibus placeas, stude. Numquam satis est, quod improbae spei datur. Numquam secura est praua conscientia. Numquam uirtutis molle documentum est. Occasiones non modo accipe, arripe. 265 Odi praecoci puerulos sapientia. Odi sapientem, qui sibi ipsi non sapit. Omnes uitam differentes mors incerta praeuenit. Omne uitium habet patrocinium suum. Omnia cum inimico communia habebit, qui multa cum homine. 270 Omnia subicit, qui se subicit rationi. Omni rei moderatio est adbibenda. Omnis dies uelut ultimus putandus est. Omnis qui amicus est amat, sed non omnis qui amat amicus est. Omnium est communis amicus, qui hostis est suorum. 275 Oriente sole consilium, occidente conuiuium. Pacem cum hominibus habebis, bellum cum uitiis. Parcendum est improbandis ciuibus, non aliter quam membris languentibus. Parere scire par imperio gloria est. Paruo fames constat, magno fastidium. 280 Pati necesse est multa mortalem mala. Patria est, ubicumque bene uixeris. Peccandi uerecundiam facit ipsa clementia regentis. Peccare nolle triumphus innocentiae est. Peccat uoluntas, etsi nullum crimen est. 285 Pecuniae imperare, non seruire conuenit. Pecunia non satiat auarum, sed irritat. Perdenda sunt rnulta, ut semel ponas bene. Perit uoluptas, uirtus immortalis est. Pestifera uis ualere ad nocendum. 290 Pipere qui abundat, oleribus miscet piper. Plerosque hominuni in domibus saeuissimos, in alienis humillimos seruos. Plerumque similem ducit ad similem deus. Plurimi quot seruos, totidem hostes habent. Plurimum qui sis, non qui habearis, interest. 295 Pluris docentis uita quam sententia. Potest quid esse honestum, quod non liberum? Praeter causam multum amico dabitur, multum etiam contra amicum scias. Principum saeuitia bellum est. Priuata studia publicum euertunt bonum. 300 Probare amicos difficile est re prospera. Prope est ut libenter damnet, qui cito. Prope est ut non aeque damnet, qui nimis. Pupillus est auarus aetatis breuis. Puras deus, non plenas aspicit manus. 305 Quae defloruerit, ne iterum quaeratur rosa. Quae est ars parandae amicitiae? Si uis amari, ama. Quaerendus cuneus est malus trunco malo. Quam magnum est non laudari et esse laudabilem! Quam saepe ueniam, qui negauerat, petit! 310 Qui alii maledicit, sibi conuicium facit. Quid eo infelicius, cui iam malo esse necesse est? Quid est beneficium dare? imitari deum. Quid potest ab eo quisquam sperare, quem malum esse docuit? Quidquid aequo plus futurum est, in partem humaniorem inclina uel praepondera. 315 Quid quisque possit, nisi tentato nesciit. Quid refert quantum habeas? multo illud plus est, quod non habes. Qui propter pecuniae uel libidinis amorem moritur, ostendit se numquam sui causa uixisse. Quod diu tractaris, id puta rectissimum. Quod esse tacitum uis, id nulli dixeris. 320 Quod facere turpe est, dicere ne honestum puta. Quod nescias damnare summa est temeritas. Quod uult habet, qui uelle quod satis est, potest. Quum tempus reuocat, illa praecox est fuga. Refert bonorum exemplis puniri improbos. 325 Refert quam quis bene uiuat; quam diu non refert. Rege incolumi mens omnibus una est; amisso rupere fidem. Regibus certior est ex mansuetudine securitas. Regum fortuna casus praecipites rotat. Repente diues nemo factus est bonus. 330 Res inquieta est in se ipsam felicitas. Reuertere unde ueneris nihil graue est. Ridiculum est odio nocentis perdere innocentiam. Saepe dissimulare quam ulcisci satius fuit. Saepe fortuna innocentem, numquam spes bona deserit. 335 Saepe oculi et aures uulgi testes sunt mali. Saepius locutum, numquam me tacuisse paenitet. Salis absumendus modius, priusquam habeas fidem. Sapiens etsi contentus est se, tamen amicum uult habere et q. s. Sapiens nihil facit, quod non debet, et nihil praetermittit, quod debet. 340 Securus obit, qui uitia sua ante immolat. Semper redundat ipse in auctores timor. Seruis imperare moderate laus est. Seueritas assidua amittit auctoritatem. Seueritatem abditam, clementiam in procinctu habe. 345 Sic prodesto amico, ne tibi noceas; sic age alienum, ut tuum non obliuiscaris negotium. Sine teste nullum esse putaueris locum. Si quis ab alio iratus poenas expetit, a se exigit. Si uis amari, ama. Solacium grande est cum uniuerso una rapi. 350 Sordidius multo uiuimus quam nascimur. Spiritum, quem unus tibi dedit, licet minentur multi, non perdes, nisi unus abstulerit. Stultum est, qui multitudinem in loco timet, per quem nisi unus potest transire. Stultum est timere, quod uitari non potest. Stultum imperare reliquis, qui nescit sibi. 355 Suauissima haec est uita, si sapias nihil. Nam sapere nil doloris expers est malum. Subiecta semper inuidiae felicitas. Subinde bos alientis prospectat foras. Suspecta somper ornamenta ementibus. Tacere pro se praestat, quam contra loqui. 360 Tamdiu a periculo aberit populus, quamdiu sciet ferre frenos. Tamdiu discendum est homini, quamdiu nesciat. Tam omnibus quam nulli ignoscere est crudelitas. Tanti homo est sine amico, quanti corpus absque spiritu est. Telum fides maioribus nostris maximum. 365 Timidus uocat se cautum, parcum sordidus. Torquere corpus extra naturam est suum. Turpis inopia est, quae nascitur de gloria. Tuta est iactura, quae fit neglegentia. Tuta saepe, numquam secura mala conscientia est. 370 Tutissima res est timere nil praeter deum. Tyrannus a rege distat factis, non nomine. Ubi discrimen inter bonos malosque sublatum est, confusio sequitur et uitiorum eruptio. Ubi maxime gaudebis, metues maxime. Ubi tranquilla tibi omnia uidentur, tibi ibi nocitura non desunt 375 Ubi usitata remedia non procedunt, tenta contraria. Velle bonum fieri magna pars est bonitatis. Velox consilium sequitur paenitentia. Vel strangulari pulchro de ligno iuuat. Venia est poenae debitae remissio. 380 Vile nil decet sonare in maximorum laudibus. Veri boni est pati, non facere iniuriam. Virtus, quam necessitas excutit, acerrima est. Virtute abundat multa, qui alienam amat. Vis notus omnibus esse? nullum noueris. 385 Vitium fuit, nunc mos est adsentatio. Ulcera animi magis quam corporis sananda sunt. Volunt homines ita praeceptum esse ut uiuunt, non ita uiuere ut praeceptum est. Utendum est diuitiis , non abutendum. Ut fulmina paucorum periculo cadant, omnium metu, sic animaduersiones magnarum potestatum terrent latius quam nocent. Utinam ea lex homini esset, ut ira cum telo suo frangeretur, nec saepius liceret nocere quam semel. Utrumque uitium est nulli credere et omnibus.