[6,0] VI. DE ORIGINIS OBSCURITATE.

[6,1] {DOLOR} Obscuris parentibus natus sum. 
{RATIO}
Non est forsan, ut tu reris, odiosa conditio, nescio an et optabilis, ignobilem nasci, utramuis uite uiam spectes. Nam seu uoluptatibus obsequi uulgique uestigiis tritum iter sequi statuis, excusabilior fiet, ueri ducibus domesticis carens, error, cessabitque improperium illud acerrimum, degenerantium a parentibus claris, eo quod nulla tibi domi sit claritas quam obscures. Sin uirtutis semitam raro pede signatam eligis, eo clarior fies, quo maioribus tenebris pressus ac circumuentus emerseris: tota claritas tua erit, rerum particeps tuarum nullus occurret, nullam partem glorie decerptura erit imitatio, nichil tibi parentes eripient, nichil aui proauique, nichil consiliarii ac magistri. Quicquid bene gesseris, solus inde famam metes, solus inde laudaberis, solus auctor generis fundatorque uocaberis, quod non fieret si nobilis natus esses. Videsne igitur quanta tibi noue laudis occasio data est, nobilem per te fieri, et nobilitatem dare, non accipere? Dabis hoc posteris tuis, ut nobiles nascantur, quod parentes tibi non dederunt tui. Plus est multo nobilitatem fundare, quam fundatam ab aliis inuenisse. 

[6,2] {DOLOR} Noua et rudis origo est. 
{RATIO}
Atqui clarior est habitus ille pastorius urbis Rome conditor, quod in siluis arcem posuit et facili culmo exiguam ac squalentem regiam texit, quam tot postea principes qui ingentia menia testudinesque marmoreas atque aureas erexere: tanta semper nouitatis egregie ac magni principii laus est. 

[6,3] {DOLOR} Ignobili primordio genitus sum. 
{RATIO}
Stude ut fine sis nobili. De principiis enim labor, de fine fructus; qui, si immaturus carpitur, longeuus esse non potest. 
{DOLOR} Radicem glorie precidit ignobilitas. 
{RATIO}
Non precidit quidem, sed infodit altius, ut ualidior, licet serior, surgat. Ceterum non ignobiles modo, sed ignotos ex omni genere hominum dabo, qui uirtute atque industria euasere notissimi. Et sane si uerum nobilem uirtus facit, non intelligo, quid quenque uolentem fieri nobilem impediat, aut quid ita facilius sit nobilitare alios quam seipsum. 

[6,4] {DOLOR} Ex ignobilibus parentibus descendo. 
{RATIO}
Quid Socrates, Euripides, Demosthenes, quorum primus marmorarium patrem habuit, obstetricem matrem: secundus matre, patre ultimus, non solum humilibus sed incertis. Vester ille Virgilius rusticanis parentibus fuit, nec se libertino ac precone patre natum Flaccus erubuit: ambo tamen ad insignem gloriam et summi principis gratiam peruenere, usque adeo, ut cui reges omnes colla submiserant, cuius e manibus magna omnia poscebantur, atque unde omnium ferme mortalium precipueque nobilium spes pendebant, cuius demum familiarem promeruisse notitiam summis licet hominibus summum erat, ipse horum duorum ignobilium, quos Romam scilicet Mantuanum Venusinumque rus miserat, amicitiam et conuictum ceu grande aliquid, blandis ac dulcibus epystolis flagitaret. Et quam multos tunc in palatio nobiles, ut sepe sunt, inutiles atque indoctos credimus fuisse, quibus horum nobilis ignobilitas atque inuidiosa, nec immerito, uideretur? 

[6,5] {DOLOR} Parentibus sum obscuris. 
{RATIO}
Non mouent animum hec exempla? Altioribus agam. Marcus Cicero, ut de illo scriptum est, ex ordine natus equestri, de radice humili, per egregias artes, perque honestos gradus, ad Consulatum uenit, quo nescio an alter unquam salubrior Reipublice Consulatus fuerit. 
{DOLOR} Rustica et ignota patrum series est michi. 
{RATIO}
Sordent hec, ut uideo: altius etiam nunc aspiras. Certe et Marius rusticanus uir, sed uere uir, ut conciuis suus ait Cicero. Diu arator apud Marsos fuerat: Rome septies Consul fuit tanta gloria, ut bis Italiam obsidione et metu seruitutis liberasse eum, compatriota licet idem suus, uere dixerit. Et Marcus Cato, plebeie uir originis paruique oppidi diu quidem obscurus incola, post in maxima urbe clarissimus aduena, mox ciuis eximius et Consul et Censor fuit. Si ne id quidem satis est, et fortasse regnum cogitas, profecto neque illud sperare, suffragio meritorum, humilitas uetat originis. Tertium et quintum et sextum Romanorum regum ad memoriam refer: Tullus Hostilius, ut probati perhibent auctores, etsi apud alios de illo tale nichil scriptum sit, infans in agresti tugurio educatus, in adolescentia pastor fuit. Tarquinius Priscus, patre negotiatore, aduena, nec Italice insuper originis. Seruius Tullius, serua, quamuis (ut alii uolunt) captiua quidem, alioquin uero nobili matre natus, uirtute regnum Rome meruit. Nec miraberis si Platonicum illud tenes: “neminem regem non ex seruis, neminem seruum non ex regibus descendere”. Sic res hominum longa etas ac fortuna permiscuit. 

[6,6] Sileo ceterarum reges gentium, e pecudum gregibus uilissimarumque artium tabernis, ad inopinum subito diadema subuectos. Alexander Macedo hortulanum in Asia regem fecit, et fuit ex illius actibus laudatis iste non ultimus. Contraque, alios sileo e regni fastigio ad seruitium usque prolapsos. Sic suas res fortuna moderatur; tamen plurimum potest uirtus: per illam tuto conscenditur ad supremos gradus; cuius calle deserto, sciant reges se in tremulo stare, neque descensum modo instare sed ruinam. Quenam igitur, ut ad te redeam, ista calamitas nascendi, cui nec spes regnandi eripitur nec successus? 

[6,7] {DOLOR} Obscura de radice prodeo. 
{RATIO}
Omnis radix obscura et squalida est, unde tamen et floridi et frondentes rami prodeunt. Non unde quicquam prodierit, sed quale sit queritur. 
{DOLOR} Parentibus infimis natus sum. 
{RATIO}
Sentio summum ad imperium stilum uocas. Septimius Seuerus, de quo supra diximus, equestris et ipse ordinis; Elius Pertinax, et ipse libertini filius, et lignorum uilis utique negotiator mercis: uterque Romano prefuit Imperio; cui et Philippus pater ac filius, Arabes, humillimi generis, et Maximinus et Maximus prefuere, obscurissimis ille parentibus ac barbaris, quorumque cum arrepto imperio puderet; hic ferrario an lignario patre genitus incertum. Certe Vespasianus, inter bonos principes numeratus, e non clara stirpe clarissimus, et rempublicam gessit eximie, et duos ex ordine filios successores imperii, uirtutis unum, habuit. Quamquam, quid minora prosequimur, cum super ipsius Augusti Cesaris origine ambiguitas multa sit? Summa est, humane cursum sortis origine non preuerti: undecunque licet assurgere, seu fortuna manum porrigat seu uirtus. {- - -}

[6,8] {DOLOR} Humile nimis atque infimum genus est. 
{RATIO}
Quod ad humane potentie gradum spectat, exempla posuimus, quibus iam iri altius non possit. Unum restat, non imperio aut regno, sed suapte alia quadam maiestate memorabile. Ventidius Bassus Asculanus, matre humili, patre ignoto, capta patria, iam pubes in triumpho Gnei Pompeii Strabonis (qui Pompeii Magni genitor fuit), inter captiuos alios ductus. Idem postea, uariante fortuna, dux Populi Romani contra Parthorum regem, et antiqua potentia et recenti uictoria insolentem, felicissimo pugnauit euentu, et filio regis interfecto, cesisque hostium legionibus, quod ad eum diem nulli Romanorum ducum fata permiserant, insignem illam Romanorum stragem et Crassorum mortem magnificentissime ultus. Ipsum in quo uictus alienos currus ornauerat, ac carcerem uinctus intrauerat, uictor ac triumphans Capitolium propriis curribus honestauit, et Romanum carcerem acie captiuorum hostium impleuit. Et quo gratius spectaculum esset mirabiliorque uictoria, eodem ipso die parta erat, reuolutis annis, quo clades illa terribilis apud Carras accepta fuerat. Quis ambitiosus adeo tamque auidus regni est, ut non hanc gloriam sine regno, quam inglorium regnum malit? Et quid, oro, nocuit Ventidio ad felicitatem et ad summum decus, quod humiliter natus esset, et prima etate fortuna humili usus ac misera? Certe uirum Asculi despectum Roma suspexit, et claris suorum ciuium nominibus, illud peregrini fuscum nomen inseruit. He sunt ad ascensum scale, hi uirtutum gradus, quibus non ad gloriam modo altioremque fortunam nitendo, sperando, uigilando, sed ad celum usque peruenias. Proinde et tu natus humiliter, ut conscendas enitere, primum et ultimum uirtutis in uestigio pedem figens, nec declinans alicubi, nec subsistens. 

[6,9] {DOLOR} Humile principium fuit. 
{RATIO}
Illud preteriit; que sequuntur cogita. Nec me latet ut primus et ultimus uite dies quibusdam uisi sunt humane conditionis statum maxime moderari, siue, ut ipsi dicunt, continere. De ultimo nempe consenserim, de primo autem non ita. Etsi enim, ut ipsi uolunt, plurimum intersit quibus auspiciis inchoetur (etsi cum his sentiens Satyricus, ubi de ipso loquitur Venditio, ita scripserit: 
"distat enim, que
sidera te excipiant modo primos incipientem
edere uagitus et adhuc a matre rubentem",
nos tamen ista respuimus, et hec auspicia, et hanc tantam siderum uim negamus, conditori almo siderum omnia relinquentes, a quo creatum nullum penitus ab hoc uirtutis et felicitatis et glorie calle secludimus. 
{DOLOR} Humilitas generis multa est. 
{RATIO}
Quid tu autem? Multamne superbiam esse malles? Aut quid hinc tibi nunc deesse sentis? Nisi ne fumosis imaginibus atrium, truncisque statuis bustumque familie semesis plenum titulis spectaculo pretereuntibus, tibi insanie sit, qua in triuiis de his quos non noueris elato supercilio fabuleris? 
{DOLOR} Ignobilis natus sum. 
{RATIO}
Ignobilem non nasci tantum, sed et uiuere quibusdam felicitas uisa est. An in Tusculano saltem a Cicerone positum, non legisti “illud potentissimi regis anapestum, qui laudat senem et fortunatum esse dicit quod inglorius sit atque ignobilis ad supremum diem peruenturus”?