CAPUT  III.  Idem  argumentum  uberius  pertractatur,  pluresque  e  creatis  figurae  Trinitatis  afferuntur.  


Ut  autem  tanti  mysterii  profunditas  facilius  intelligatur,  libet  adhuc  in  sole  illius  similitudinem  quaerere.  (0250A) Scimus  namque  omnes,  quoniam  in  aestate  quando  calor  solis  maximus  terram  occupare  solet,  saepissime  non  solum  in  die,  qua  sol  pariterque  eius  splendor  videtur,  sed  etiam  in  nocte,  cum  neuter  apparet,  tantum  calorem  ab  utroque  procedentem  sentimus  ut  vix  eum  sustineamus.  Quapropter  quia  tantus  calor,  longe  prius  quam  ipse  sol  splendorque  eius  appareat,  sentitur,  praecedere  eum  dici  potest,  licet  ab  illo  nunquam  recedat.  Eadem  de  aromatum  quorumlibet  oderifera  suavitate  sentiri  valent.  Ubicunque  enim  incenditur  thus,  vel  myrrha,  vel  alia  huiusmodi  species  eorum  quae  procul  absunt,  nares  priusquam  visum  dulci  odore  contingit,  nec  tamen  ab  incensus  sui  substantia  recedit.  (0250B) Si  ergo  tanta  vis  est  utriusque  caloris  videlicet  et  odoris,  ut  praecedentes  adventum  eorum  a  quibus  procedunt,  demulcentesque  sensum  eorum  quibus  ingeruntur,  substantiam  propriam  non  relinquunt,  cur  non  multo  magis  credenda  est  virtus  Spiritus  sancti  quoslibet  illustrare  et  praecedendo  eorum  corda  adventui  divino  praeparare,  nunquam  tamen  ab  essentia  propria  recedens?  (0250C) Qui  enim  totus  est  ubique,  locus  esse  nequit,  ubi  desit,  nisi  quo  tenebris  malitiae  et  insapientiae  fugatur,  sicut  scriptum  est:  Sanctus  enim  spiritus  disciplinae  fugiet  fictum,  et  auferet  se  a  cogitationibus,  quae  sunt  sine  intellectu,  etc.  (Sap.  I,  5.) Ubi  autem  idem  Spiritus  requiescat,  Dominus  per  prophetam  indicat,  dicens:  Super  quem  requiescit  Spiritus  meus  nisi  super  humilem  et  quietum,  et  trementem  sermones  meos?  (Isa.  LXVI,  2.) 

Libet  adhuc  per  propositum  solis  mysterium  ascendere,  et  illa  evangelica  verba  considerare:  In  principio  erat  Verbum,  et  Verbum  erat  apud  Deum  et  Deus  erat  Verbum  (Ioan.  I,  1) . Omnes  namque  serenam  aciem  habentes  intueri  aliquomodo,  quantum  reverberatus  visu  permittit,  possunt,  quia  ipse  solis  splendor  qui  totam  terram  ambit  nunquam  solem  relinquit,  sed  in  illo  semper  est  lumen  de  lumine  micans.  Si  tanta  facultas  in  creatura  oculis  corporalibus  videri  potest,  multo  magis  in  creatore  et  omnipotente  Deo  inesse  credenda  est.  Sicut  enim  solis  splendor  semper  in  eodem  sole  est,  et  quorsum  micando  tendat,  semper  apud  eum  perseverat;  ita  semper  in  principio,  id  est,  in  Patre  erat  Verbum,  et  Verbum  erat  apud  Deum,  semper  scilicet  Dei  Filius  in  Patre  manens,  semper  Deus  de  Deo,  semper  lumen  de  lumine  splendens.  Sed  nec  ipsa  rotunda  species  solis  a  mysterio  vacare  videtur:  omne  enim  rotundum  nec  finem  habet  nec  initium.  (0250D) Idem  de  Deo  omnipotente  credere  edocemur.  Quia  dum  illo  nihil  superius,  nihil  inferius,  nihil  latius  invenitur,  nullo  termino  concluditur.  Prolato  itaque  illo,  quod  in  sole  tantummodo  reperitur,  sanctae  Trinitatis  mysterio,  libet  adhuc  duo  proferre,  ut  hi  qui  subtilia  quaeque  de  sanctae  Trinitatis  fide  dicta  vel  scripta  nequeunt  intelligere,  doceantur  in  quibusdam  elementis  eamdem  fidem  investigare.  

In  aqua  igitur  quam  tribus  personis  appellare  solemus,  dicentes.  Ille  fons,  ille  rivus,  illud  stagnum  Trinitas,  sed  unius  elementi  substantia  inesse  comprobantur.  (0251A) Licet  enim  in  personis  fons  et  rivus  atque  stagnum  differant;  in  una  tamen  substantia  conveniunt:  ubi  quoddam  quod  et  de  sole  dixi  potest  inveniri.  Nullus  denique  rivus  absque  fontis  sui  substantia  defluit,  quousque  fons  ebulliendo  subsistit.  Caeterum  si  fons  exsiccatur,  et  fontis  persona  privatur.  Sed  et  stagnum  satis  convenit  personae  Spiritus  sancti:  quoniam  sicut  fons  et  rivus  confluentes  in  stagnum  unius  elementi  substantiam  habent,  ita  et  Pater  et  Filius  in  unitate  Spiritus  sancti  convenientes  unum  sunt,  et  unam  substantiam  efficiunt.  

In  accensa  quoque  candela  inveniri  potest,  ut  reor,  idem  sanctae  Trinitatis  mysterium.  (0251B) Nam  cum  ardens  elementis  constet  tribus,  id  est  stuppa,  cera,  igne,  personarum  trium  figuram  tenet,  sed  unam  substantiam;  et  sicut  nulla  candelae  utilitas  in  stuppae  et  cerae  confectione  absque  incensione  erit,  ita  etiam  illi  qui  in  Patrem  et  Filium  credens  Spiritus  sancti  ignem  ab  cis  separat,  nil  proderit  huiusmodi  fides.  

His  igitur  exemplis  de  sancta  Trinitate  prolatis,  quae,  ut  arbitror,  omnibus  plana  sunt,  iam  cupio  alia  exempla  ad  moralem  sensum  pertinentia  sparsim  colligere.  Primo  quidem  de  parabolis  quibusdam,  quae  in  Evangelio  ipsius  Domini  nostri  ore  leguntur  prolatae;  per  has  scilicet  clericos  specialiter  admonens  ut  tantae  doctrinae  verba  legentes,  vel  audientes  mentem  aliquatenus  ab  illecebris  et  pompis  saecularibus  retrahant.  (0251C) Deinde  vero  ex  variis  rebus  quae  in  hoc  saeculo  per  visum  vel  auditum  tam  a  laicis,  quam  clericis  sentiri  possunt,  ut  apium  defloratio  in  variis  locis;  ut  immensus  solis  splendor;  ut  ornatus  et  pulchritudo  facturae  ipsaque  utilitas,  quae  in  natura  humana  consistit;  ut  facultas  et  difficultas  operandi  in  quibusdam  temporibus;  ut  necessitas  quotidiani  esus;  ut  abundantia  et  penuria  substantiae  victualis.  Ex  his  ergo  omnibus  laicos  specialiter  admonendos  esse  decerno;  quia  si  semel  eis  quid  significent  reseratur,  postea  coram  Deo  nullam  habent  excusationem  pro  ignorantia  litterarum;  dum  quotidie  ab  his  quae  possident  et  cum  quibus  versantur  ad  Creatoris  notitiam  instruantur.