[8,0] SATVRA VIII - NOBILES. Stemmata quid faciunt? quid prodest, Pontice, longo sanguine censeri, pictos ostendere uultus maiorum et stantis in curribus Aemilianos et Curios iam dimidios umeroque minorem 5 Coruinum et Galbam auriculis nasoque carentem, {quis fructus generis tabula iactare capaci Coruinum, posthac multa contingere uirga fumosos equitum cum dictatore magistros,} si coram Lepidis male uiuitur? effigies quo 10 tot bellatorum, si luditur alea pernox ante Numantinos, si dormire incipis ortu luciferi, quo signa duces et castra mouebant? cur Allobrogicis et magna gaudeat ara natus in Herculeo Fabius lare, si cupidus, si 15 uanus et Euganea quantumuis mollior agna, si tenerum attritus Catinensi pumice lumbum squalentis traducit auos emptorque ueneni frangenda miseram funestat imagine gentem? tota licet ueteres exornent undique cerae 20 atria, nobilitas sola est atque unica uirtus. Paulus uel Cossus uel Drusus moribus esto, hos ante effigies maiorum pone tuorum, praecedant ipsas illi te consule uirgas. prima mihi debes animi bona. sanctus haberi 25 iustitiaeque tenax factis dictisque mereris? agnosco procerem; salue Gaetulice, seu tu Silanus: quocumque alto de sanguine rarus ciuis et egregius patriae contingis ouanti, exclamare libet populus quod clamat Osiri 30 inuento. quis enim generosum dixerit hunc qui indignus genere et praeclaro nomine tantum insignis? nanum cuiusdam Atlanta uocamus, Aethiopem Cycnum, prauam extortamque puellam Europen; canibus pigris scabieque uetusta 35 leuibus et siccae lambentibus ora lucernae nomen erit pardus, tigris, leo, si quid adhuc est quod fremat in terris uiolentius. ergo cauebis et metues ne tu sic Creticus aut Camerinus. his ego quem monui? tecum mihi sermo, Rubelli 40 Blande. tumes alto Drusorum stemmate, tamquam feceris ipse aliquid propter quod nobilis esses, ut te conciperet quae sanguine fulget Iuli, non quae uentoso conducta sub aggere texit. 'uos humiles' inquis 'uolgi pars ultima nostri, 45 quorum nemo queat patriam monstrare parentis, ast ego Cecropides.' uiuas et originis huius gaudia longa feras. tamen ima plebe Quiritem facundum inuenies, solet hic defendere causas nobilis indocti; ueniet de plebe togata [8,50] qui iuris nodos et legum aenigmata soluat; hinc petit Euphraten iuuenis domitique Bataui custodes aquilas armis industrius; at tu nil nisi Cecropides truncoque simillimus Hermae. nullo quippe alio uincis discrimine quam quod 55 illi marmoreum caput est, tua uiuit imago. dic mihi, Teucrorum proles, animalia muta quis generosa putet nisi fortia. nempe uolucrem sic laudamus equum, facili cui plurima palma feruet et exultat rauco uictoria circo; 60 nobilis hic, quocumque uenit de gramine, cuius clara fuga ante alios et primus in aequore puluis. sed uenale pecus Coryphaei posteritas et Hirpini, si rara iugo uictoria sedit. nil ibi maiorum respectus, gratia nulla 65 umbrarum; dominos pretiis mutare iubentur exiguis, trito ducunt epiraedia collo segnipedes dignique molam uersare nepotes. ergo ut miremur te, non tua, priuum aliquid da quod possim titulis incidere praeter honores 70 quos illis damus ac dedimus, quibus omnia debes. haec satis ad iuuenem quem nobis fama superbum tradit et inflatum plenumque Nerone propinquo; rarus enim ferme sensus communis in illa fortuna. sed te censeri laude tuorum, 75 Pontice, noluerim sic ut nihil ipse futurae laudis agas. miserum est aliorum incumbere famae, ne conlapsa ruant subductis tecta columnis. stratus humi palmes uiduas desiderat ulmos. esto bonus miles, tutor bonus, arbiter idem 80 integer; ambiguae si quando citabere testis incertaeque rei, Phalaris licet imperet ut sis falsus et admoto dictet periuria tauro, summum crede nefas animam praeferre pudori et propter uitam uiuendi perdere causas. 85 dignus morte perit, cenet licet ostrea centum Gaurana et Cosmi toto mergatur aeno. expectata diu tandem prouincia cum te rectorem accipiet, pone irae frena modumque, pone et auaritiae, miserere inopum sociorum: 90 ossa uides rerum uacuis exucta medullis. respice quid moneant leges, quid curia mandet, praemia quanta bonos maneant, quam fulmine iusto et Capito et Tutor ruerint damnante senatu, piratae Cilicum. sed quid damnatio confert? 95 praeconem, Chaerippe, tuis circumspice pannis, cum Pansa eripiat quidquid tibi Natta reliquit, iamque tace; furor est post omnia perdere naulum. non idem gemitus olim neque uulnus erat par damnorum sociis florentibus et modo uictis. [8,100] plena domus tunc omnis, et ingens stabat aceruos nummorum, Spartana chlamys, conchylia Coa, et cum Parrhasii tabulis signisque Myronis Phidiacum uiuebat ebur, nec non Polycliti multus ubique labor, rarae sine Mentore mensae. 105 inde ~Dolabella atque hinc~ Antonius, inde sacrilegus Verres referebant nauibus altis occulta spolia et plures de pace triumphos. nunc sociis iuga pauca boum, grex paruus equarum, et pater armenti capto eripietur agello, 110 ipsi deinde Lares, si quod spectabile signum. {si quis in aedicula deus unicus; haec etenim sunt pro summis, nam sunt haec maxima. despicias tu} forsitan inbellis Rhodios unctamque Corinthon despicias merito: quid resinata iuuentus 115 cruraque totius facient tibi leuia gentis? horrida uitanda est Hispania, Gallicus axis Illyricumque latus; parce et messoribus illis qui saturant urbem circo scenaeque uacantem; quanta autem inde feres tam dirae praemia culpae, 120 cum tenuis nuper Marius discinxerit Afros? curandum in primis ne magna iniuria fiat fortibus et miseris. tollas licet omne quod usquam est auri atque argenti, scutum gladiumque relinques. {et iaculum et galeam; spoliatis arma supersunt.} 125 quod modo proposui, non est sententia, uerum est; credite me uobis folium recitare Sibyllae. si tibi sancta cohors comitum, si nemo tribunal uendit acersecomes, si nullum in coniuge crimen nec per conuentus et cuncta per oppida curuis 130 unguibus ire parat nummos raptura Celaeno, tum licet a Pico numeres genus, altaque si te nomina delectant omnem Titanida pugnam inter maiores ipsumque Promethea ponas. {de quocumque uoles proauom tibi sumito libro.} 135 quod si praecipitem rapit ambitio atque libido, si frangis uirgas sociorum in sanguine, si te delectant hebetes lasso lictore secures, incipit ipsorum contra te stare parentum nobilitas claramque facem praeferre pudendis. 140 omne animi uitium tanto conspectius in se crimen habet, quanto maior qui peccat habetur. quo mihi te, solitum falsas signare tabellas, in templis quae fecit auus statuamque parentis ante triumphalem? quo, si nocturnus adulter 145 tempora Santonico uelas adoperta cucullo? praeter maiorum cineres atque ossa uolucri carpento rapitur pinguis Lateranus, et ipse, ipse rotam adstringit sufflamine mulio consul, nocte quidem, sed Luna uidet, sed sidera testes [8,150] intendunt oculos. finitum tempus honoris cum fuerit, clara Lateranus luce flagellum sumet et occursum numquam trepidabit amici iam senis ac uirga prior adnuet atque maniplos soluet et infundet iumentis hordea lassis. 155 interea, dum lanatas robumque iuuencum more Numae caedit, Iouis ante altaria iurat solam Eponam et facies olida ad praesepia pictas. sed cum peruigiles placet instaurare popinas, obuius adsiduo Syrophoenix udus amomo 160 currit, Idymaeae Syrophoenix incola portae hospitis adfectu dominum regemque salutat, et cum uenali Cyane succincta lagona. defensor culpae dicet mihi 'fecimus et nos haec iuuenes.' esto, desisti nempe nec ultra 165 fouisti errorem. breue sit quod turpiter audes, quaedam cum prima resecentur crimina barba. indulge ueniam pueris: Lateranus ad illos thermarum calices inscriptaque lintea uadit maturus bello Armeniae Syriaeque tuendis 170 amnibus et Rheno atque Histro. praestare Neronem securum ualet haec aetas. mitte Ostia, Caesar, mitte, sed in magna legatum quaere popina: inuenies aliquo cum percussore iacentem, permixtum nautis et furibus ac fugitiuis, 175 inter carnifices et fabros sandapilarum et resupinati cessantia tympana galli. aequa ibi libertas, communia pocula, lectus non alius cuiquam, nec mensa remotior ulli. quid facias talem sortitus, Pontice, seruum? 180 nempe in Lucanos aut Tusca ergastula mittas. at uos, Troiugenae, uobis ignoscitis et quae turpia cerdoni Volesos Brutumque decebunt. quid si numquam adeo foedis adeoque pudendis utimur exemplis, ut non peiora supersint? 185 consumptis opibus uocem, Damasippe, locasti sipario, clamosum ageres ut Phasma Catulli. Laureolum uelox etiam bene Lentulus egit, iudice me dignus uera cruce. nec tamen ipsi ignoscas populo; populi frons durior huius, 190 qui sedet et spectat triscurria patriciorum, planipedes audit Fabios, ridere potest qui Mamercorum alapas. quanti sua funera uendant quid refert? uendunt nullo cogente Nerone, nec dubitant celsi praetoris uendere ludis. 195 finge tamen gladios inde atque hinc pulpita poni, quid satius? mortem sic quisquam exhorruit, ut sit zelotypus Thymeles, stupidi collega Corinthi? res haut mira tamen citharoedo principe mimus nobilis. haec ultra quid erit nisi ludus? et illic [8,200] dedecus urbis habes, nec murmillonis in armis nec clipeo Gracchum pugnantem aut falce supina; damnat enim talis habitus {sed damnat et odit, nec galea faciem abscondit}: mouet ecce tridentem. postquam uibrata pendentia retia dextra 205 nequiquam effudit, nudum ad spectacula uoltum erigit et tota fugit agnoscendus harena. credamus tunicae, de faucibus aurea cum se porrigat et longo iactetur spira galero. ergo ignominiam grauiorem pertulit omni 210 uolnere cum Graccho iussus pugnare secutor. libera si dentur populo suffragia, quis tam perditus ut dubitet Senecam praeferre Neroni? cuius supplicio non debuit una parari simia nec serpens unus nec culleus unus. 215 par Agamemnonidae crimen, sed causa facit rem dissimilem. quippe ille deis auctoribus ultor patris erat caesi media inter pocula, sed nec Electrae iugulo se polluit aut Spartani sanguine coniugii, nullis aconita propinquis 220 miscuit, in scena numquam cantauit Orestes, Troica non scripsit. quid enim Verginius armis debuit ulcisci magis aut cum Vindice Galba, quod Nero tam saeua crudaque tyrannide fecit? haec opera atque hae sunt generosi principis artes, 225 gaudentis foedo peregrina ad pulpita cantu prostitui Graiaeque apium meruisse coronae. maiorum effigies habeant insignia uocis, ante pedes Domiti longum tu pone Thyestae syrma uel Antigones seu personam Melanippes, 230 et de marmoreo citharam suspende colosso. quid, Catilina, tuis natalibus atque Cethegi inueniet quisquam sublimius? arma tamen uos nocturna et flammas domibus templisque paratis, ut bracatorum pueri Senonumque minores, 235 ausi quod liceat tunica punire molesta. sed uigilat consul uexillaque uestra coercet. hic nouus Arpinas, ignobilis et modo Romae municipalis eques, galeatum ponit ubique praesidium attonitis et in omni monte laborat. 240 tantum igitur muros intra toga contulit illi nominis ac tituli, quantum ~in~ Leucade, quantum Thessaliae campis Octauius abstulit udo caedibus adsiduis gladio; sed Roma parentem, Roma patrem patriae Ciceronem libera dixit. 245 Arpinas alius Volscorum in monte solebat poscere mercedes alieno lassus aratro; nodosam post haec frangebat uertice uitem, si lentus pigra muniret castra dolabra. hic tamen et Cimbros et summa pericula rerum [8,250] excipit et solus trepidantem protegit urbem, atque ideo, postquam ad Cimbros stragemque uolabant qui numquam attigerant maiora cadauera corui, nobilis ornatur lauro collega secunda. plebeiae Deciorum animae, plebeia fuerunt 255 nomina; pro totis legionibus hi tamen et pro omnibus auxiliis atque omni pube Latina sufficiunt dis infernis Terraeque parenti. {pluris enim Decii quam quae seruantur ab illis.} ancilla natus trabeam et diadema Quirini 260 et fascis meruit, regum ultimus ille bonorum. prodita laxabant portarum claustra tyrannis exulibus iuuenes ipsius consulis et quos magnum aliquid dubia pro libertate deceret, quod miraretur cum Coclite Mucius et quae 265 imperii finis Tiberinum uirgo natauit. occulta ad patres produxit crimina seruus matronis lugendus; at illos uerbera iustis adficiunt poenis et legum prima securis. malo pater tibi sit Thersites, dummodo tu sis 270 Aeacidae similis Volcaniaque arma capessas, quam te Thersitae similem producat Achilles. et tamen, ut longe repetas longeque reuoluas nomen, ab infami gentem deducis asylo; maiorum primus, quisquis fuit ille, tuorum 275 aut pastor fuit aut illud quod dicere nolo.