[6,1301] FINIS CHRONICI GUILLELMI DE NANGIACO.
CONTINUATIONI CHRONICI GUILLELMI DE NANGIACO 
PARS PRIMA.
Compediose satis ad multa perutilem chronographiae seriem, a uenerabili fratre coenobii nostri commonacho Guillermo de Nangiaco ab initio mundi usque huc, hoc est usque ad annum Domini millesimum trecentesimum inclusiue, studio diligenti styloque eleganti digestam, ulterius, quantum ex alto mihi concessum fuerit aut permissum, protrahere cupiens, regnorum subscriptionem et annorum Christide cursum, prout in opere suo idem intitulauerat frater, et ego ipse ordine non mutato annotare et intitulare curaui. Verum cum breues sint hominis dies, eorumque paucitas ita finiatur in breui, ut caduca, mortalis et misera uita nostra, multis repleta miseriis et respersa tamquam uapor parens ad modicum non subsistat, sed ut fumus ocius euanescens, dum interdum adhuc ordiri uidetur et incipere, a Domino uelut a texente subito praescindatur uel repente praescinditur; fratres nostros praesentes ac posteros in uisceribus charitatis efflagito, quatinus, si quid scripsero minus caute seu etiam uiciose, caritatiue corrigant : sed et ubi morte praeuentus, aut alio impedimento detentus legitimo, compulsus fuero stylo finem imponere, ea si placet nostris adiiciant, quae digna memoriae pro suis temporibus in futurum euenire continget. Hoc siquidem fraternae societatis emolumentum, hoc mntuum uerae dilectionis solatium ex sententia Salomonis fore didicimus, utdum unus casui proximare uisus fuerit, ab alio fulciatur, ac, si decident, subleuetur. 
{6,1301} MCCCI.
Tunc temporis clarebant in Francia illustres et honestae uiduae, Blancha uidelicet sancti quondam regis Franciae Ludouici filia, in sancta conuersatione apud Sanctum-Marcellum prope Parisius Deo uacans, et Margareta Siciliae regina primi Karoli regis Siciliae uxor secunda, apud Thornodorum Burgundiae in hospitali pauperum ab ea instructo, pia deuotione pauperibus obsequia seruitutis et humilitatis impendens.
Ludouicus comes Ebroicensis, frater regis Franciae, Margaretam filiaui Fhilippi Roberti comitis Attrebatensis filii desponsauit.
Karolus comes Valesii, frater regis Franciae, Romam adiit cum nobili comitiua , disponens postmodum, si Papa consuleret, Constantinopolitanum imperium, quod hereditario iure suam contingebat uxorem , expugnare : qui a Papa et cardinalibus honorifice susceptus, uicariusqueac defensor Ecclesiae constitutus, multos eis rebelles in Tuscia debellauit.
Philippus rex Franciae, comitatu Flandriae uisitato, et oppidanorum fidelitatibus nobiliumque receptis homagiis, Iacobum Sancti-Pauli militem totius custodem dereliquit patriae.
Comes Barri Henricus, uidens quod Francorum rex Philippus terram suam deuastare disponeret ui armorum, recessit ad eum humiliter, ac demum ueniam de commisso, quam a rege supplex petierat, reportauit.
Mense septembris uisa est cometa circa noctis crepusculum, inflammationis suae radios siue caudam praecipue uersus partes Orientis emittens.
Eduardus Angliae rex profectus in Scotiam, cum parum aut nihil proficeret contra Scotos, ad propria remeauit.
Soldanus Babyloniae resumptis uiribus Tartaros, Armenios caeterosque Christianos a Ierusalem et Syria expulit, et terram suo dominio subiugauit.
Mense ianuario luna totaliter in aspectu satis horribilis eclipsatur.
Legitimatis per papam Bonifacium filiis Sancionis Hispaniae regis defuncti, paternum regnum Ferrandus eorum primogenitus occupauit; sed Alphonsus et Ferrandus frater, sancti Ludouici ex filia Blancha nepotes, ius regni sibi uindicantes, eis totis uiribus se opponunt.
Primus Apamiensis episcopus in curia regis Franciae super contumeliae uerbis, ut aiunt, prolatis contra regiam maiestatem, cum aliquandiu sub nomine Narbonensis archiepiscopi fuisset detentus, tandem de mandato regis Papae restituitur, ac de regno recedere sub debita et indicta sibi celeritate iubetur.
Rex Philippus, adcautelamregni sui maiorem, regio decreuit edicto, sub certarum impositione poenarum, ne aurum, argentum aut quaelibet mercaturae extra regnum Franciae ueherentur, ob hoc magna diligentia introitus omnes et exitus, caeterosque regni passus faciens custodiri.

[6,1302]  MCCCII.
Karolus comes Valesii de Tuscia in Siciliam iussu Papae profectus, Terme castrum Siciliaead quod assultum facere properabat, circa Ascensionem Dominicam in deditionem recepit.
Apud Brugas Flandriarum, propter exactiones indebitas oppressionesque minus iustas quibus per gentem regis Franciae, praecipue per Iacobum Sancti-Pauli custodem patriae deputatum de quo supra meminimus, se grauari populus sentiens, ut aiunt, graui dissensione suborta, insurgentibus primo minoribus in maiores, non modicus hinc et inde sanguis effunditur. Quod cum regi nuntiatum fuisset, et statim armatos mille uel circiter, ad reprimendam moderate si posset seditionem hanc, direxisset; ecce statim ad aures peruenit Brugensium, quod praedictus se iactauerat custos eorum quamplures esse suspensuros in breui : quo audito protinus efferati furiose cum impetu exilientes, ex insperato uidelicet et de nocte, dum in lectis quiescerent armis depositis, quotquot inuenerunt amarissimae morti tradunt, praefato milite uix per occultae fugae praesidium euadente. Interea dum Brugenses, apertae rebellionis spiritu sic nssumpto, ac cum Guidone Namurcii Guidonis comitis Flandrensis filio necnon gente, portum marinum quemdam applicant; et aliis multis eis illico fauentibus eorumque partem fouentibus, uiriliter tueri se praeparant, auxiliarios undique perquirentes : ecce Robertus egregius Attrebati comes, a rege missus in Flandrias cum ualida robustorum militia ac pedestri multitudine copiosa, conflicturus cum ipsis inter Brugas et Corteriacum castra fixit. Porro, dum quadam die iulii mensis ex utriusque partis condicto forent in praelio congressuri, Brugenses robusto animo et uolenti resistere, prompti pariter, adunati et densati, ualde dispositi uenerunt, pedites fere omnes. Milites uero nostri praesumptuose nimium in suis uiribus confidentes, ipsosque ut hominesr usticanos habentes despectui, mox pedites suos, qui belli cuneum praecedebant, ex ordine retrahere compellentes, ne peditibus ipsis uictoria , quam statim obtinere putabant, et non equitibus uideretur adscribi, in eos pompatice et incaute absque belli ordine irruerunt. Quos Brugenses cum lanceis adiunctis et exquisiti generis, quod "gothendar" uulgo appellant, uiriliter impetentes, in mortem deiiciunt quotquot illo impetu obuiam habuerunt. Sed et Attrebati comes egregius illustrisque pugnator succurrere suis accelerans , dum in hostes tamquam leo rugiens immergit uiriliterque decertat, triginta uel amplius sauciatus uulneribus, ut postmodum testati sunt oculi qui uiderunt, tandem, proh dolor ! cum sua nobili comitiua, uidelicet Godefrido de Brabanto consanguineo suo, dominoque Virsionis eiusdem Godefridi filio, comite Augi, comite Albaemalae, filio comitis Hanoniae, Radulfo domino Nigellae Franciae conestabulario, Guidone eius fratre Franciae marescallo, cambellano Tanqueruille, reginaldo de Tria emerito milite, Petro Flote, Iacobo Sancti-Pauli, aliisque quasi ducentis militibus cum multis armigeris probitate conspicuis, caeteris aciebus exercitus nostri in multo maiori numero tam nobilium quam ignobilium turpissime terga uertentibus, cursuque ueloci fugam arripientibus, gemebundam totique regno, et, quam dolentes referimus! lamentabileiu occumbit in mortem. Cuius corpus postmodum, circa diem tertium, fratrum Minorum Attrebati gardianus recolligens, in quadam capella monialium nondum dedicata, prout potuit seruitio celebrato ecclesiasticae tradidit sepulturae. Huius uero futurae demolitionis instantiam cometa septembri praeterito uisa, eclipsisque lunae ianuario mense facta ueraciter, ut tradunt aliqui, portendebant. Hac igitur Guido Namurcii exhilaratus uictoria, suorum animos totas occupandi Flandrias ambitione succensos extendere nititur ad maiora. Nam postmodum insidens Insulanos, nunc dolis, nunc armis, tam eos quam Yprenses ac Gandauos caeterasque Flandriae uillas ad deditionem coegit pariter et allexit. Philippus rex Franciae post quindenam Assumptionis beatae Mariae uirginis, tanto apud Attrebatum exercitu congregato, ut totam Flandriam cum suis habitatoribus destruere salis de facili potuisset, ad duas leucas uel circiter castra figens, malignorum , ut creditur, consilio circumuentus , nec hostes quos de prope castra metatos habebat, aut uillas eorum aliquas assailliri permisit; sed toto septembri tempus in uacuum ducens, tandem licentiato exercitu tam potenti, inefficax et inglorius in Franciam remeauit. Quo uiso statim hostes proximas uillas et municipia comitatus Attrebati incenderunt; sed milites cum seruientibus et armatis illuc a rege dimissis cum bellico apparatu, conatus crebros Flandrensium decursusque in terram Attrebati saepe uiriliter coercentes, cum ipsis habito conflictu in uigilia sancti Nicolae, in praeli ocirciter octingentos uersus AEriam occiderunt.
Karolus Valesii comes carorum suorum illustrium in Flandria occisorum morte , ut dicitur, iam audita, perturbationi regis ac regni compatiens, gentis suae consilio cum Frederico et Siculis pacem composuit in hunc modum : uidelicet quod Fredericus Alienordem, regis Siciliae filiam, in uxorem duceret, et sic insulam Siciliae totam toto tempore uitae suae pacifice et quiete absque regis nomine possideret. Ipse uero Karolus et dux Calabriae Robertus Siciliae regis filius, qui praesens tune aderat, laborare tenebantur suis pro uiribus erga regem Arragonum et comitem de Bregna, quod iura Cypriae et Sardiniae regnorum, quae ad ipsos pertinere dicebant, quiete dimitterent Frederico, dum tamen Papa super his assentiret, et Fredericus ipse sumptibus propriis ea conquirere sibi posset; uel aliter de regno quod alteri de praefatis duobus esset aequiualens, prouideret eidem. Quod si commode non possent effectui mancipare, Karolus Siciliae rex teneretur dare centies mille uncias auri post ipsius Frederici decessum, ad emendum uidelicet possessiones ac redditus pro pueris ipsius de Alienorde regis filia procreatis. Quidquid autem Fredericus uel alias frater eius Arragoniae rex in Calabria seu Appulia dudum acquisierant, totum ex nunc regi Siciliae dimittebant; dimissis nihilominus ab utraque parte iniuriis, rancoribus et offensis; captiuis qui in Sicilia uel alibi detinebantur absque pretio liberatis. Sic itaque pace composita, et tam per Fredericum quam per proceres Siculorum populique maiores ad sancta Dei euangelia corporaliter tacta praestito iuramento, ual la ta firmauerunt. Karolus Valesii comes Siculos absolui faciens per capellanum suum, cui Papa uices suas in hac parte commiserat, Romam redit, ubi Papae et cardinalibus quid in Sicilia fecerat enarrato, eisdem uale faciens, circa Purificationem beatae Virginis in Franciam est reuersus.
Othelinus Burgundiae comes, qui etiam de dominio comitatus Attrebati, ratione Mathildis coniugis suae, filiae Roberti comitis antea defuncti, nuper a rege fuerat inuestitus, saluo tamen iure quod filii Philippi, eiusdem Mathildis fratris olim defuncti, in dicto comitatu habere poterant et petebant, diem clausit extremum.
Burdegalenses, qui hucusque sub regis Franciae fuerant potestate, inefficacem eius a Flandriis audientes regressum, timentes etiam, ut asserebant quamplurimi, ne, si Franciae et Angliae reges inter se pacificari contingeret, denuo potestati regis Angliae subderentur, ipseque postmodum eisdem faceret quod ipsum iamdudum fecisse ciuitati Londoniae recolebant; expulsis a Burdegala Francis, sibi ipsis dominium ciuitatis usurpant.
Die coenae Dominicae, apud Sanctum-Audomarum in Flandria, quindecim millia Flandrensium uel circiter a gente regis Franciae occiduntur; quod audientes caeterae Flandrensium phalanges, quae paulo antea Iohannis Hanoniae comitis terram, quam a rege Franciae tenebat in feodum, deuastabant, eiusque castrum fortissimum quod Bouchin nominant iam ad terram prostrauerant, datis trebis Hanoniensibus, ad suos tuendos terminos reuertuntur. 

[6,1303] MCCCIII.
Parisius, ipsa hebdomada Paschae, uenerunt ad regem Franciae nuntii Tartarorum, dicentes quod si rex et barones gentes suas in Terrae Sanctae subsidium destinarent, eorum dominus Tartarorum rex Sarracenos totis uiribus expugnaret, et tam ipse quam populus suus efficerentur libenti animo christiani.
Apud Insulam Flandriarum, die iouis post octabas Resurrectionis Dominicae, ducenti equites et trecenti pedites Flandrensium armati, tam occisi quam capti sunt a Tornacensibus a Fulcaudo de Mula regis Franciae marescallo.
Philippus rex Franciae Gasconiae terram, quam diu tenuerat occupatam, Eduardo regi Angliae restituit, sicque inter eos pax exstitit reformata.
Audiens rex Franciae Philippus a pluribus fide dignis sublimibusque personis papam Bonifacium detestandis infectum criminibus, diuersisque haeresibus irretitum; quamuis adhuc de facili regis obturauerat aures, demum tamen in publico parlamento Parisius, praelatis, baronibus, capitulis, conuentibus, collegiis, communitatibus et uniuersitatibus uillarum regni sui, necnon magistris in theologia et professoribus iuris utriusque, aliisque sapientibus et grauibus personis diuersarum partium ac regnorum praesentibus, importunis denuntiatorum clamoribus atque frequentibus pulsatus instantiis , praecipue Ludouici Ebroicensis, Guidonis Sancti-Pauli ac Iohannis Drocensis comitum, qui, praestitis ad sancta Dei euangelia ab eis tacta corporaliter iuramentis, asserebant praedicta se credere esse uera et ea legitime posse probari, regemque tamquam praecipuum christianae fidei defensorem instantissime requirebant, ut pro deliberatione super praemissis habenda generale conuocari concilium procuraret : cum, urgente conscientia, ulterius dissimulare non posset, ad concilium generale per sedem apostolicam promouendum, quod in isto casu summo praeest pontifici, deliberatione super hoc multa tamen maturitate praehabita, praelatis, baronibus et aliis supradictis, abbate Cistertii dumtaxat excepto, sibi adhaerentibus, appellauit, appellationesquesuas die Natiuitatis beati Iohannis Baptistae in horto regalis palatii, Parisius, coram omni clero et populo palam et publice legi fecit, ac postmodum papae Bonifacio per Guillermum de Nogareto, militera legumque professorem, regiis potentibus litteris intimari; petens ab eodem conuocationem concilii protectioni subponens.
Eduardus Angliae rex de Scotis sibi aduersantibus triumphans, magnam Scotiae partem suo dominio subiugauit.
Philippo comitis Flandrensis filio de Appulia, ubi cum rege Siciliae diu moram contraxerat, circa festum sancti Iohannis, cum ingenti stipendiariorum comitiua in Flandrias appulso, laetus ideo pariter et elatus Flandrensis populus, terra1n regis Franciae coepit acrius incursare; castrumque Sancti-Audomari obsidereuolentes, cum ibi propter loci fortitudinem non possent proficere , uersus Morinum Franci regis ciuitatem tendentes, mense iulio eam obsederunt, et lethali tandem incendio conflagrarunt.
Philippus rex Franciae, circa mensis septembris initium proponens iterum in Flandrenses arma corripere, apud Peronam oppidum Veromandense et eius in confinio, expeditionem ac multos ualde exercitus congregauit; sed ibidem, ut aiunt, Sabaudiae comitis maligno consilio circumuentus, usque ad festum subsequens Pentecostes treugis hostibus datis acceptisque pariter ab eisdem, secundo inglorius a Flandris remeauit.
Papa Bonifacius, appellatione regis Franciae praedicta sibi per Guillermum de Nogareto militem, ad hoc dumtaxat a rege praefato directum, et summatione facta generalisque promotione concilii requisita, sed ab eo, ut dicitur, denegata penitus et expresse etiam per suas litteras ualuis ecclesiarum adfixas; tandem in domo sua quam inhabitabat Anagniae, unde extrahebat originem, a quibusdam urbis ciuibus, ipsius militibus aliisque, hac causa armata multitudine per praefatum militem, qui hoc totum fieri, ut communis asserebat opinio, procurauerat, cum communitatibus opemque sibi fcrentibus uiolenter detentus et captus , ne de facto in praeiudicium regis aut regni appellationibus supradictis non obstantibus quidquam satageret attentare, Romam usque perducitur. Verum tam dolore cordis tactus intrinsecus quam corporis aegritudine detentus, pauco post tempore superueniente, diem clausit extremum. Cui Benedictus undecimus, fratrum Praedicatorum ordinis, natione Italicus, papatui successit.
Defuncto Hugone de Marchia, comite ciuitatis Angolismae, ad regem Franciae Philippum suus deuoluitur comitatus.
Philippus rex Franciae, Aquitaniae, Albigensium et Tholosae prouincias usque Narbonensium fines toto tempore hiemali perlustrans, benignitatis suae liberali munificentia eorum omnium corda tam nobilium quam ignobilium, quorum nonnulli, ut ferebatur, malorum ducti consilio iam ab ipso uolebant deficere, mirabiliter extraxit ad se et in sui gratia confirmauit.
Circa idem tempus, nimium inualescente querela aduersus quosdam ordinis Praedicatorum fratres ab inquisitoribus prauitatis haereticae deputatos Tholosanis in partibus, super eo uidelicet quod interdum, ut dicebatur, cupiditate magis quam fidei zelo ducti, plures tam nobilium quam ignobilium accusantes, diuersis mancipari carceribus faciebant, et qui dabant eis pecunias aut munera euadebant impuniti ; factum est ut intendens de Picquegniaco, miles sapiens et expertus, et in fide catholicus, qui ex parte regis, ad cuius aures iam querela memorata peruenerat, illis in partibus factus fuerat senescallus, et legatione tunc temporis fungebatur, super his, prout fertur informatione praehabita diligenti, quosdam in carceribus sic detentos innoxios labis haereticae reperiens et insontes, inuitis ipsis fratribus de carcere liberaret. Cumque postmodum ab inquisitoribus praefatis id indigne ferentibus pro excommunicato Parisius palam et publice denuntiatus fuisset, sed statim ad sedem apostolicam appellasset; tandem in appellationis prosecutione decessit apud Perusium, ubi tune curia residebat.
Circa Purificationem beatae Virginis, filia Guidonis Flandriae comitis, quae Parisius honorifice cum pueris regis in custodia tenebatur, defuncta est.
Guido comes Flandrensis et Guillermus eiusdem filius, ad pacificandum, si possent, populum Flandriarum, de locis ubi detinebantur ad tempus soluti , inefficaces ad suae loca custodiae reuertuntur.
Guillermus Iohannis comitis Hanoniae filius, et Guido Traiectensis episcopus eiusdem Guillermi patruus contra Flandrenses, qui magnam partem Gellandiae occupauerant progredientes, in praelio sunt deuicti, capiturque episcopus , sed Guillermus in quodam oppido se saluauit.
Vigilia sancti Gregorii, defuncto bonae memoriae abbate Sancti-Dionysii Reginaldo, AEgidius magnus prior claustralis tunc temporis successit eidem.

[6,1304]  MCCCIV.
Guillermus de Hanonia contra Flandrenses uiribus reparatis confligens, eos in terra Gellandiae pluries superauit, et ingentem eorum multitudinem interfecit.
Quaedam pseudo-mulier Metis, ut dicitur, oriunda, sub habitu Beguinarum sanctitatem simulabat, et inter earum cateruas in Flandria {morabatur} quam Paupertatem siue Pauperiem appellabant. Quae etiam simulatis fictitiis quibusdam reuelationibus ac mendosis, tam regem Franciae quam reginam ac proceres, maxime cum ipse rex Flandrenses, cum quibus ipsa degebat tune temporis, expugnare parabat, suis uerbis fallacibus delusisse dicebatur ; necnon Karolum, fratrem regis, in regressu suo de terra Siciliae ad suggestionem Flandrensium, prout fertur, exstinguere molita fuerat suis maleficiis et ueneno malitioso nimis per quemdam iuuenculum ibi missum. Tandem, de mandato ipsius Karoli capta, plantarumque pedum adustione quaestionata pariter et afflicta, maleficia recognouisse dicitur mentionata. Cumque postmodum apud Crespeyum, Karoli castrum , carceri mancipata fuisset, et illic aliquamdiu sic detenta, demum tamen abire permittitur liberata.
Iohannes de Pontisara, abbas Cistercii, sui loci et ordinis regimen sponte cessit ; ob hoc uidelicet, ut dicebant, quod occasione sui, eo quod appellationibus contra papam Bonifacium factis Parisius consentire noluerat, per regem Franciae uel eius satellites, imminere sui ordinis fratribus quamplurimum in temporalibus detrimentum uerisimiliter dubitabat, nisi sic cedere decreuisset. Cui successit Henricus abbas Ioiaci.
Dominica die in natiuitate beati Iohannis Baptistae, positae sunt sororesordinis fratrum Praedicatorum apud Poissiacum Carnotensis dioecesis, monasterium scilicet a Philippo rege Franciae nouiter constructum in honore gloriosi confessoris quondam regisFranciae Ludouici.
Orta dissensione Parisius inter Uniuersitatem regisque praepositum, pro eo quod ipse quemdam clericum scholarem praecipitanter capi fecerat et suspendi, diu cessatum est a lectionibus a qualibet facultate, quousque praepositus, de mandato regis, Uniuersitati satisfaceret, ac pro suae absolutionis beneficio obtinendo sedem apostolicam adiret : et sic tandem, circa festum Omnium Sanctorum, fuit facta resumptio lectionum.
Obiit Simon Parisius episcopus, cui successit Guillermus de Aureliaco, regis Franciae physicus, uitae laudabilis et in medecina multiplici expertus.
Vigilia apostolorum Petri et Pauli, Parisius in ecclesia cathedrali, praelatis et clero praesentibus ad hoc specialiter euocatis, lectae sunt, ex parte regis Franciae, litterae continentes inter alia, quod papa Benedictus, quamuis non fuisset super hoc requisitus, ipsum regem, reginam, liberos eorumdem, proceres atque regnum, una cum suis adhaerentibus, ab omnibus excommunicationibus et interdicti sententiis, si quae uel eorum alterum a papa Bonifacio qualitercumque latae fuissent, absoluebat penitus ad cautelam ; necnon ecclesiarum decimas usque biennium, necnon annualia usque trienniumregi Franciae in suae guerrae subsidium concedebat ; auctoritatem licentiandi magistros in decretis et theologia , quam sibi dicebat papa Bonifacius reseruasse, more solito cancellario Parisiensi restaurans. Papa Benedictus apud Perusium nonas iulii defunctus est ; cumque cardinales, electionis negotium retardantes, iuxta constitutionem Gregorii fuissent inclusi, sibi tamen exquisitis fraudibus ministrari uictualia procurantes, fere usque annum distulerunt in electionem summi pontificis consentire.
Philippus rex Franciae, circa festum Magdalenae, post Brugensium rebellionem tertio profectus in Flandrias, cum fratribus suis Karolo et Ludouico aliisque proceribus multis, necnon exercitu magno ualde; tandem, apud Montem qui dicitur in Pabula repertis Flandrensibus cum suo exercitu, illic tentoria sua fixit. Cum itaque, die martis post Assumptionem beatae Virginis, nostri cum hostibus conflictum quantocius habere credentes, de mane se ipsos ad praelia praeparassent; postea nihilominus, uidentes quod in prolocutione pacis, si posset fieri, componendae per plures saepius hinc inde transmissos prolixior se hora protraheret, ad refocillandum paulisper tam suos quam equorum spiritus, ut dum tempus adesset ad pugnam recentiores possent effici et fortiores, a statione belli paululum desciuerunt; quippe qui per fere totum diem sic occupatum tam armorum in uacuum pondere pressi, quam meridiano solis feruore mirabiliter fatigati fuerant et afflicti, necnon pacem iam factam uel statim fieri uerisimiliter aestimabaut. Quod perpendens, ut dicitur, Flandrensis exercitus, quasi aduesperascente iam die, de suis tentoriis repente prosiliens, retrogressu adeo ueloci uersus aciem regis, qui etiam tune erat impertitus, ex insperato progreditur et accurrit, ut a suis utcumque uix armari potuerat competenter. Verum, actore Deo qui inclytam regni Francioe coronam hac in die praecipue protegendam susceperat et in suo capite praeseruandam, tanta constantiae uirtus in domino rege praeualuit, ut equum potenter ascendens sic impetum belli sustinuerit, quamuis in tanto periculo positus ut Hugonem de Bouilla militern suum secretarium, necnon duos Parisius ciues Petrum scilicet et Iacobum Iaciani fratres, qui pro suae fidelitatis industria regi semper adstabant, prae oculis suisoccisos conspicere posset. Sed tunc, Deo propitio, suis bellatoribus mox ex omni parte in auxilium eius certatim accelerantibus, cessit ei uictoriae gloriosus triumphus. Illic autem de nostris Guillermus comes Autissiodorensis, et Ansellus comes dominus Capreusiae, uir fidelis ac strenuus, probatae militiae, regis uexillifer seu deferens auriflammam, exstincti, ut creditur, calore nimio uel étiam pressura, cum multis aliis qui in praelio occisi, corruerunt; sed de parte Flandrensium multo plures, inter quos praecipue Guillermus de Iullieriis, comitis Flandrensis nepos ex filia, totius exercitus dux et capitaneus principalis. Hac igitur parta uictoria, cum rex ipse postmodum satis celeri ter totam Flandriae terram circa Lilii fluuium positam suo dominio subiugasset, eis qui trans Lilium habitabant usque ad Pascha, propter instantem hiemem, treugis datis, tandem in Franciam cum laude reuertitur et honore. Porro ne collati sibi coelitus a Deo triumphi uideretur immemor aut ingratus, ecclesiae beatae Mariae Parisius, et beati Dionysii in Francia regni Franciae specialis patroni, quorum patrociniis confitebatur praecipue se protectum, necnon uictoriam memoratam adeptam, aliisque quampluribus ecclesiis regni sui, ut regalem decuit munidccntiam, perpetuos ac certos redditus conferre pariter et assigoare curauit.
Eodem temporis cursu Guido comitis Flandrensis filius, per gentem regis uiarum maris et portuum custodiae deputatam ac Guillermi comitis Hanoniae lilium, bello nauali capitur. Insuper Flandrenses a terra Gellandiae quam occupauerant, expelluntur.
Mense decembri ossa Roberti, quondam Attrebatensis comitis apud Corteriacum occisi, in Franciam delata, et in monasterio sanctimonialium quod uulgo dicitur Maladumus iuxta Pontisaram sunt sepulta.
In parlamento regis Parisius, post Natale, de pace Flandrensium fuit, ut dicitur, ordinatum , sed tamen non penitus consumptum.
Mense februario decessit Guido comes Flandrensis, in Francia captiuatus pariter et detentus; cuius corpus, permissione regis, in Flandrias est delatum, et Marguetae una cum suis antecessoribus tumulatum.
Ducissa Austriae Blancha regis Franciae soror ex patre, mense martio, una cum filio suo unico quem a duce uiro suo susceperat, ueneno, ut ferebatur, intoxicata, diem clausit extremum.
Eodem tempore caristia, praecipue Parisius et circa, in tantum inualuit, quod frumenti sextarium centum solidos et tandem sex libras monetae tunc temporis currentīs Parisius uendebatur. Porro cum regio proclamatum fuisset publice edicto ne ultra quadraginta solidos uenderetur, necdum tamen propter hoc cessauit caristia, sed adeo magis inualuit, ut Parisius panifici, qui panem uenalem ad sufficientiam habere non poterant, claudere compellerentur fenestras et ostia, ne eis a pressura communis populi per uiolentiam auferrentur. Verumtamen edicto praefato postmodum reuocato, necnon diuitum horreis perscrutatis ad uendendum iusto pretio compulsorum , dicta caristia paulatim postea secessit, quae tempore longiori cessauit, quamuis tanto illa maior fuerit respectu temporis praecedentis.
Iohanna regina Franciae et Nauarrae, Briae et Campaniae comitissa, mense aprili apud nemus Vincennarum decedit, et in ecclesia fratrum Minorum sepulta, quiescit illuc; quod factum monitis tractatum potius, aut inducta creditur, quam spiritu suo ducta.
Frater Iohannes de Parisius, ordinis fratrum Praedicatorum, magister in theologia, uir admodum litteratus et ingenio clarus, circa ueram existentiam corporis Christi in sacramento altaris nouum ponendi modum introducere conatur; dicens uidelicet non tantum hoc esse possibile, commutatione substantiae panis in corpus Christi, uerbo adesse suppositi ipsius mediante corpore, quod est pars naturae humanae; uerum etiam hoc esse possibile per assumptionem substantiae panis uel paneitatis in Christo. Nec credebat primum modum ponendi, quem communis doctorum opinio tenet, esse ita necessario tenendum seu ab ecclesia determinatum, quin etiam secundus possit teneri tanquam probabilis, et fortassis, ut dicebat, magisrationabilis et congruus ueritati sacramenti, et per quem magis saluatur apparentia circa species sensibiles remanentes; caeteris theologiae doctoribus contrarium adstruentibus primum modum, tanquam ab ecclesia determinatum, praesertim per decretalem Papae de summa Trinitate et fide catholica Firmiter credimus, necessario tenendum, et secundum tamquam ueritati fidei et etiam sacramenti dissonum merito reprobandum. Examinata itaque opinione praedicta, dum ea quae dixerat retractare nollet, sed magis uideretur pertinaciter sustinere,.... a Guillermo Parisius episcopo, de consilio fratris Ęgidii Bituricensis archiepiscopi prouecti theologi, ac magistri Bertrandi de Sancto-Dionysio praecellentis doctoris et Aurelianensis episcopi, ac Guillermi Ambianensis episcopi necnon et doctorum in iure canonico, pariter et dominorum ad hoc specialiter uocatorum, perpetuum super hoc silentium dicto fratri sub poena excommunicationis impositum, a lecturaque pariter et praedicatione priuatur. Verum cum ob hoc ad sedem apostolicam appellasset, auditoribus sibi datis in curia, sed infecto negotio de medio sublatus est. 

[6,1305]  MCCCV.
Philippus rex Franciae dissensionem grauem inter ducem Brabantiae et comitem Lucemburgi pro terra Louaniensi subortam, circa Ascensionem Domini pacificasse dicitur et sedasse.
Cum cardinales fere per annum electionem summi pontificis distulissent, tandem uigilia Peutecostes Bertrandum Burdegalis archiepiscopum elegerunt, qui et Clemens quintus papa ducentesimus primus uocatus est.
Pax inter regem Franciae  et Flandrenses.
Apud Beluacum, Galliae urbem, dissensio adeo grauis suboritur inter Simonem episcopum et populum ciuitatis, ut episcopus urbem tutus ingredi non auderet; propter quod plures nobiles et potentes , cum et ipse nobilis generis esset, in subsidium suum conuocans, nonnullos cepit e ciuibus, suburbiumque ciuitatis succendit. Tandem nihilominus euocati in praesentia regis utrique controuersiae finem... compelluntur imponere, quamuis non impune, cum utrique grauiter excessissent.
AEstiuo tempore fuit in Francia siccitas magna ualde.
Ludouicus primogenitus regis Francorum , die iouis post festum sancti Matthaei apostoli, Margaretam primogenitam ducis Burgundiae, sibi consanguinitate propinquam, cum dispensatione Papae duxit in uxorem.
Papa Clemente dominica post festum sancti Martini hiemalis, apud Lugdunum in ecclesia regalis oppidi, quod dicitur sancti Iusti, praesentibus cardinalibus et praelatis multisque principibus, consecrato, dum suam ad domum in urbem rediens gestans, ut moris est, suae coronationis insignia, perfrenum equi cui insidebat a rege Franciae, qui ob hoc pia humilitate se ipsum pedestrem posuerat seu constituerat, per curiam dumtaxat oppidi memorati deductus maximo cum honore fuisset; illic a fratribus {regis} Karolo et Ludouico, necnon duce Britanniae Iohanne suscipitur adhuc usque domum modo deducendus consimili. Porro cum maxima populi multitudo ad hoc spectaculum cucurrisset congregatim, murus quidam iuxta quem ipsi Papae eiusque comitiuae transitus imminebat, ob pressuram consedentis super eum multitudinis ad terram tam subito uiolenter corruit, quod ex eius ruina praefatus Britanniae dux fuerit, prout in breui subsequens mors probauit, percussus, Karolusque regis frater laesus grauiter, necnon Papa tam in confractione papalis mitrae quam alias multipliciter deturbatus, aliis quampluribus laesis grauiter aut peremptis. Sicque dies ille, qui prima facie honoris exultationem praetendebat et gaudium, moeroris confusionem superinduxit et lamentum. Papa Clemens antequam rex Franciae recedereta Lugduno, concessit ei caput sancti Ludouici aui sui cum una de costis ipsius in capellam suam Parisius a monasterio sancti Dionysii transportandum ; eiusque precibus Petrum et Iacobum de Columna fratres, qui per papam Bonifacium a cardinalatu dudum degradati fuerant, ad pristinam restituit diguitatem. Insuper in recompensationem expensarum factarum in Flandriis, decimas ecclesiarum et annualium usque ad triennium eidem concessit, necnon pro suis fratrumque suorum capellanis et clericis de praebendis in proximo uacaturis fere in omnibus ecclesiis regni sui fauorabiliter prouidit; necnon ad monetae debilis quam fecerat meliorationem et in statum solitum reditionem, ut ferebatur, induxit. Clemens papa Lugduni super numerum cardinalium, decem et octo nouos constitua cardinales. Duos etiam cardinales pro se transmisit Romam ad seruandam senatoriam dignitatem. Duos episcopos etiam, scilicet Attrebatensem et Pictauiensem, deposuit. Episcopo Dunelmensi patriarchatum Ierosolymitanum concessit; necnon pauperibus clericis gratias ainplas fecit, prouidens eis de beneficiis secundum exigentiam et merita personarum.
Rex Philippus post natale Domini in Francia reuertitur a Lugduno.
Papa Clemens circa Purificationem beatae Virginis a Lugduno recedens, Burdegalis per Matisconem, Diuionem, Bituricas... et Lemouicas iter faciens, tam religiosorum quam saecularium ecclesias et monasteria tam per se quam per suos satellites depraedando, multa et grauia intulit eis damna; unde et frater Ęgidius Bituricensis archiepiscopus per uniusmodi depraedationes ad tantam deuenit inopiam, quod tamquam unus de suis simplicibus canonicis ad percipiendum quotidianas distributionespro uitae necessariis, horas ecclesiasticas frequentare coactus sit.
Robertus Burgundiae dux bonae memoriae decessit in martio, cuius corpus in Burgundia, ut uiuens ordinauerat, est delatum, atque Cistercii monasterio est tumulatum.

[6,1306]  MCCCVI.
Eduardus regis Angliae Eduardi filius, contra Scotos, qui Robertum du Brussibi praefecerant, cumarmata multitudine profectus, deuincltur, multis in praelio de suis interfectis, et sub fugae praesidio euasit illaesus.
Feria tertia post Ascensionem Domini, Philippus rex Franciae caput beati Ludouici, absque tamen mento et mandibulis inferioribus, necnon unam de costis ipsius, Parisius, cum ingenti cleri plebisque ciuitatis tripudio transtulit; dictam costam in ecclesia cathedrali beatae Mariae relinquens, caputque suum gloriosum m capella regalis Palatii, quam ipse sanctissimus rex sponte construxerat opere ualde pretioso, decenter pariter ac deuote reponens. Caeterum ipsum diem Parisius per totam suam dioecesim annuatim in perpetuum instituit, et de caetero firmauit habere solemnem.
Intemperata fuit siccitas in uere pariter et aestate.
Die sanctae Trinitatis Petrus de Morneyo episcopus Autissiodorensis defungitur, cui magister Petrus de Bella Pertica in iure nominatissimus successit.
Rex Philippus monetam debilem quam fecerat, quae iam in regno per undecim annos uel circa cursum suum habuerat, in fortiorem solitam subito commutare uolens, praesertim cum paulatim adeo debilitata fuisset, ut contra.... florenus paruus Florentiae triginta sex sol. Par. huiuscemodi currentis monetae ualuerat; circa festum sancti Iohannis Baptistae fecit per regnum edictum palam et publice proclamari, ut a festo beatae Virginis subsequenti, omnes reddituum exceptiones contractuumque solutiones pretio fortis deinceps fierent quae tempore beati Ludouici currebat; pro quo multi de populo fuerunt mirabiliter perturbati.
Eodem concursu temporis uel circa, ad requestam, ut dicitur, Remensis, Senonensis, Rothomagensis, ac Turonensis archiepiscopoimm, qui sibi suisque suffraganeis ac eorum populis ac subditis, tam per Papam quam per cardinales aliquos uel illorum satellites ac cursores illata senserant multipliciter et adhuc sentiebant grauamina, rex Franciae Philippus fauorabiliter in hac parte eis se exhibens, et si non in toto, in parte tamen eis utiliter subuenire prouidit.
Mense augusto rex Philippus omnes Iudaeos de regno Franciae penitus et omino fecit expelli, certum regressionis terminum sub poena mortis praefigens eisdem.
Tempore hiemali, facta inundatione nimia fluuialium aquarum, antequam decreuissent adeo sunt fortiter congelatae, quod in locis pluribus damna multa postmodum exinde peruenerint. Impetu siquidemglacierum, post earum dissolutionem ueloci labentium cursu, tam domus quam pontes molendinaque quamplurima corruerunt. Tunc etiam Parisius in portu Grauiae naues multae diuersis oneratae mercaturis, cum cunctis in eisdem confractae perierunt.
Occasione mutationis monetoe debilis in fortem, damnosa seditio, praecipue propter locationes domorum, Parisius exorta est. Cum enim ciues Parisius locare domos, et earum locationis pretium in forti moneta, iuxta regale statutum, recipere niterentur; (quod tamen communis populis multitudini graue nimium propter triplicationem consuetipretii uidebatur) tandem aliqui ex popularibus ipsis tam contra regem quam contra ciues coniuncti, pariterque cum multis sibi complicibus adtmati, ad domum Templi Parisius, ubi regem esse sciebant, illico properantes, cum ad ipsum accessum habere non possent, statim domus Templi introitus omnes et exitus occuparunt pro uiribus, ne regi uictualia deferrentur. Porro dum postmodum perpendissent Stephanum dictum Barbette, ciuem Parisius diuitem ac potentem, ciuitatisque uiarium, ordinal ionis huius circa domorum localiones praecipuum esse consiliarium ac...., in ipsum crudelius efferati, primitus domum suam, quam extra portas habebat ciuitatis suburbio iuxta sanctum Martiuum de Campis, multum locupletem diuitiis, concordi uesania depraedari festinant. Quo comperto rex, tam suam quam praefati ciuis iniuriam impune ulterius feiTe non sustinens, quotquot reperit huius actores sceleris aut etiam incentores, morti protinus adiudicare decreuit. Plures etiam ex ipsis qui in facto magis culpabiles fuerant, foris portis ciuitatis ad uicinas eis arbores, necnon patibula ad hoc de nouo specialiter illic facta, praecipue ad maiores et insigniores introitus suspendi fecit, quatenus eorum poenae alios deterrerent, et ab huiuscemodi rebellione coercerent. Philippus regis Franciae Philippi filius secundus genitus, Iohannam primogenitam Odonis, quondam Burgundiae comitis ex filia Roberti Attrebati comitis, apud Corbolium mense ianuario duxit in uxorem.
Mense martio uel circa papa Clemens et cardinales {Pictauum} iuerunt, et illic circumcirca circiter per menses sexdecim resederunt.
Pseudo-quidam nomine Dulcinius, subhabitu benigno sanctitatem fingens, sed reuera pessimus haereticus erat. Frater Dulcinius haereticus in quodam monte Versalis, ubi tutum sibi reperisse putabat refugium, a pontifice ciuitatis aliisque fidelibus captus carceri mancipatur, Papae iudicio puniendus, illicque de suis complicibus ducenti uel circiter fuerunt occisi. Illius enim haeresis inter caetera hunc continere dicebatur errorem; quod sicut tempore legis naturae uel Mosaicae regnabat pater per potentiam quae ei praeparatur, et iilius per sapientiam a tempore aduentus Christi usque ad aduentum Spiritus sancti die Pentecostes; ita ab aduentu Spiritus sancti usque ad finem mundi regnat ipse Spiritus sanctus, qui amor est per clementiam. Itaque prima lex fuit lex religionis et iustitiae, secunda sapientiae, tertia quae nunc est amoris, clementiae , charitatis; ita quod quidquid petatur sub nomine charitatis, quidquid sit illud, etiain actus fornicationis uenereae, absque peccato potest concedi petenti, imo nec sine peccato potest licite denegari; quod pessimam sonat in haeresim cuilibet catholico uel fideli. Haec eadem fuerunt habita tempore Philippi anno millesimo ducentesimo duodecimo, et auctor fuit Almaricus de Leua iuxta Montem-Fortem, de quo loquitur decretalis Damnamus.
Eduardus Angliae rex aetate prouectus, astutus pariter et cautus princeps, necnon in praeliis fortunatus, anno tricesimo quinto regni sui decessit; cui successit in regno Angliae et domiino Hiberniae Eduardus, eius filius ex comitissa Pontiui. Siquidem de Margareta uxore sua superstite, regis Franciae sorore, tres alios reliquerat filios, quorum primogenitus, Thomas nomine, Cornubiae tenuit comitatum.

[6,1307]  MCCCVII.
Circa Pentecostes, rex Franciae Philippus locuturus Papae Pictauim proficiscitur, et tunc ab eo et a cardinalibus, ut dicebatur, super pluribus et arduis negotiis deliberatum fuit ac etiam ordinatum, praesertim de Templariorum captione, proul sequens rei exitus declarabit. Tunc siquidem ipse Papa magistris transmarinis Hospitalis et Templi mandauit expresse ut Pictauis coram ipso, infra certum tempus , omissis omnibus, personaliter comparerent : quod magister Templi, nec mora, compleuit; sed magister Hospitalis in itinere apud Rhodum insulam, a Sarracenis qui eam occupauerant impeditus ad praefixum terminum uenire non ualens, se ipsum legitime per nuntios excusauit, ac demum post menses aliquos eadem insula cum armata manu recuperata pariter et obtenta, ad Papam Pictauis accedere maturauit.
Magister Bernardus de Sancto-Dionysio, magister in theologia famosus, Aurelianensis episcopus, decessit; cui successit magister Radulfus ecclesiae praefatae decanus, in iure peritus.
Ludouicus Nauarrae rex regis Franciae primogenitus, cognito quod quidam miles nomine Fortunus, quem regni sui custodem praefecerat et rectorem, suum regnum illius calliditatis astutia, multos sibi consentaneos habens et complices, usurpare captabat; nobilium ac potentum, praecipue Boloniae comitis, et Galtheri de Castellione Flandae conestabularii, comitiua ualens; in mense iulio proficiscitur Nauarram, Fortunumque praedictum cum suis complicibus potenter subiiciens, uisitato regno pariter et sedato, in ciuitate Pampelonia coronatur in regem.
Fetrus de Bella-Pertica Autissiodorensis episcopus decessit, ac Petrus de Gressibus, cantor Parisiensis ac Nauarrae regis cancellarius, successit eidem.
Die iouis post festum beati Dionysli martyris Katherina heres Constantinopolitani imperii, Karoli fratris regis uxor secunda, quae praecedenti die lunae decesserat in uilla sancti Audoeni, apud Praedicatores Parisienses, praesentibus rege Franciae et proceribus et praelatis, necnon magistro Templi transmarino, qui una eius corpus cum aliis ad tumulum deferebat, ecclesiasticae traditur sepulturae.
Die ueneris post festum beati Dionysii, terlio idus octobris, omnes Templarii quotquot in regno Franciae sunt reperti, quasi sub eiusdem horae momento, illucescente uidelicet sole uel circiter, iuxta decretum regium et praeceptum subito capiuntur, ac diuersis carceribus mancipantur; inter quosetiam in domo Templi Parisius captus est et detentus generalis totius ordinis magister transmarinus. Dudum siquidem ad aures regis peruenerat ex testimoniis plurium et relatu, quorum quidam ordinem ipsum ante professi fuerant, quod tam ordo quam ordinis professores detestandis criminibus erant irretiti pariter et infecti, quae, etiamsi negarent, legitime posset probari. Primo namque (quod dictu nefas est) in professione sua, quam, ut caute facerent, intempestae noctis silentio faciebant, ad praeceptum receptorum, necnon receptorem ipsum (quod nominandum quasi turpissimum) inferius in posterioribus osculabantur immunde. Insuper crucifixi conspuebant imaginem acetiam conculcabant, quod caput secrete cum maxima ueneratione tanquam idolātrae colebant. Quinimo sacerdotes eorum, quando celebrare debebant, uerba consecrationis minime proferebant, et licet a mulieribus abstinere noluerunt, concedebatur tamen eis ad inuicem modo sodomitico commisceri. Et haec omnia de quibus uehementer habebantur suspecti, fecit rex Franciae dominica sequenti, in {aula} regalis palatii, coram clero et populo palam et publice proclamari. Quae, etsi prae horrore quem continent et fidelium imprimunt cordibus, quasi incredibilia uideantur, ipse tamen magister totius ordinis praefatus, apud Templum, coram magistris Uniuersitatis praesentibus ductus, ut dicebatur, sequenti hebdomada recognouit expresse; excepto quod dixit sodomiticum uitium se minime commisisse, nec in professione sua super imaginem crucifixi, sed magis super terram a latere conspuisse. Etiam per suas patentes litteras suis fratribus omnibus intimasse fertur, quod dictam confessionem poenitentia ductus fecerat, et eos ad faciendum similiter hortabatur. Factumque est quod eorum nonnulli sponte quaedam praemissorum uel omnia, etiam lacrymabiliter, sunt confessi, alii quidem , ut uidebatur, poenitentia ducti, alii autem diuersis tormentis quaestionati, seu comminatione uel eorum aspectu perterriti, alii blandis tracti promissionibus et illecti, alii arcta carceris inedia cruciati, uel coacti, multipliciterque compulsi. Multi tamen penitus omnia negauerunt, et plures qui confessi primo fuerant, ad negationem postea reuersi sunt, in ea finaliter persistentes, quorum nonnulli inter ipsa supplicia perierunt. 
Rex itaque magistrum generalem apud Corbolium, caeteros uero Parisius et aliis diuersis carceribus mancipari fecit, donec cum sede apostolica et praelatis deliberationem haberet, qualiter in hac parte procedendum esset secundum Deum et iustitiam, tam contra ordinem quam personas, Etiam eorum bona ubique saisiri fecit, et in manu sua teneri, certis ad hoc custodibus ac receptoribus deputatis.
Quidam de iudaismo ad fidem conuersus Protus nomine, coram inquisitore prauitatis haereticae recognouit, quod, instinctu cuiusdam fratris sui nomine Mousseti ad iudaismum redierat, ac primo in aqua calida balneatus, et demum circumcisus prout in talibus a Iudicis fieri consueuit. Postmodum tamen tractu temporis examinatus super hoc, ac demum requisitus, dixit per omnia se mentitum, et solum in odium fratris sui praefati, qui aliqua sibi soluere debita nolebat, recognouisse praemissa : et quia uertebatur in dubium cui consilio standum esset, tandem de consilio peritorum, assensu Parisiensis episcopi, adiudicatum est confessioni primae standum potius quam secundae : ipsumque, tamquam lapsum a fide, perpetua poena carceris puniendum; quod et factum est. Verum postmodum cum recognouisset coram inquisitore praedicto, se dixisse in carcere quod christianus non erat, sed iudaeus, Samoeque uocatus, quodque Christiani comedunt Deum suum, cum instantia requirens quod si mori eum contingeret, fieret de eo sicut de iud.ro, de communi peritorum consilio adiudicatus est statim absque ulla audientia curiae saeculari tradendus.
Eodem uel circa concursu temporis, quidam alius ad fidem conuersus, Iohannes nomine, confessus fuit coram inquisitore praedicto, quod palam et publice coram Casteleto Parisius dixerat se christianum non esse, sed iudaeum nomine Mutlotum, atque de peccato quod in aqua commiserat recipiendo baptismum, per ignem purgari se uelle. Postmodum tamen cum hoc fecisse grauiter poeniteret, instanterque requireret sibi super hoc misericorditer indulgeri, dicens se ex melancholia et leuitate capitis in talia porupisse, iuxta peritorum consilium imposita est ei poenitentia salutaris.
Mense ianuario, Eduardus Angliae rex filiam unicam regis Franciae Philippi, nomine Isabellam, annorum duodecim uel circiter, apud Boloniam supra mare, dicto rege Franciae una cum filiis suis ac regni proceribus illic praesentibus , accepit in uxorem; ac maioribus regni in Angliam associata, in reginam cum honore debito coronatur.
Filius Sabaudiae comitis Eduardus, sororem reginae Nauarrae, scilicet secundam filiam ducis Burguncliae, duxit in uxorem.
Karolus regis Franciae tertius filius, Blancham filiam secundam quondam comitis Burgundiae Othelini in uxorem accepit.
Illustris et femina uenerabilis ac honesta uidua Margareta Siciliae regina, relicta primi Karoli regis Siciliae fratrisque sancti Ludouici, ut pie creditur, migrauit ad Christum.
Iohannes de Namurcio, filius Guidonis Flandrensis comitis, accepit in coniugem filiam Roberti comitis Clarimontis. 

[6,1308] MCCCVIII.
Rex Franciae Philippus pro facto Templariorum praecipue profecturus Pictauis, ubi adhuc Papa cum curia residebat, ob hoc quoque plurimis pelle de omni ciuitate siue castellania regni apud urbem Turonis Paschali tempore conuocatis, copiosam tam nobilium quam ignobilium secum duxit illic turmam. Sane de diuersis tractatibus inter regem et Papam praehabitis, totius ordinis generali magistro postmodum ad Papae mandatum adducto, cum aliquibus quos nobiliores statu seu praeeminentia fuisse constiterat inter ipsos; ibi tandem deliberatum fuit et; satis concorditer ordinatum , quod rex ipse omnes et singulos dicti ordinis professores, ubicumque essent mancipati, carceribus eximeret, et deinceps nomine ecclesiae et manu sedis apostolicae detineret, ad eorum relaxationem, expeditionem seu punitionem minime processurus absque ordinatione sedis apostolicae uel mandato; ac de bonis eorum, quorum dispensatio seu custodia ipsi regi sub debita fidelitate relinquebatur, usquead concilium generale post satis celeriter celebrandum, pro modo competenti uitae necessaria ministraret eisdem.
Papa Clemens cum esset Pictauis, de fratrum consilio, propter subsidium Terrae Sanctae ac reformationem status uniuersalis ecclesiae, necnon praecipue propter factum quod circa ordinem Templi eiusque professores emerserat, quorum etiam sexaginta uel circiter supradicta eisdem imposita crimina fuisse confessos, tam in sua quam in cardinalium praesentia, papales litterae sub bulla continebant praecipue; generale concilium kalend. octobris usque ad biennium, a kalendis eiusdem mensis proxime sequentibus continue computando, Viennae celebrandum decreuit, etubique per suas patentes litteras intimare {fecit} archiepiscopis et episcopis : insuper et episcopis specialiter in regno Franciae constitutis, inquisitoribusque prauitatis haereticae dedit in mandatis; quatinus super hoc facto Templariorum diligenter intenderent, et iuxta qualitatem eorum in qantum personas eorum tangere peterant, fine debito terminare iuxta peritorum consilium maturarent; generali tamen magistro aliquorumque eorum maiorum de ordine illo, quamuis numero paucorum, personis usque ad tempus et ex certa sententia apostolicae sedis excommunicationi seu correctioni reseruatis.
Circa idem tempus uenerunt in Franciam quidam uiri de Flandriis sub habitu simplici, {sed impostores} sicut rei exitus comprobauit, ad quorum si mulatam astutiam astutamque simulationem confestim in populo friuola quaedam sed communis exiit fama, quod comes Augi, dominas Godefridus de Brabanto, Iohannes de Brabanto filius eiusdem, dominus Virsionis aliique quamplurimi, qui dudum cum Roberto Attrebati comite apud Corteriacum fuerant interfecti, quasi per miraculum euaserant inde uiui, et propter suae liberationis beneficium uouerant Deo et inter se conduxerant ac etiam firmauerant, sub simplici paupertatis habitu per regnum Franciae mendicare, et se ipsos apud suos usque in septennium occultare. Tunc enim, septennio reuoluto, certo loco, scilicet Bolonia supra mare, simul eodem die comparere debebant, ac palam detegere quinam essent. Et factum est quod ad quaedam leuia intersignia in praefatis Flandrensibus uisa, nonnulli utriusque sexus in tantum infatuati et quasi fascinati fuerint, ut, eos credentes esse praefatos dominos, cum honore susciperent, cum tamen ipsi, qui uix et raro ex certa loquebantur malitia, se non assererent, de quibus friuola fama communiter referebat. Quaedam etiam matronae nobiles nonnullos ex ipsis ad maritales amplexus tamquam proprios coniuges susceperunt, de quo postmodum secutae sunt aliis in derisum, et praecipue domina....
Comes Valesii Karolus tertiam accepit uxorem filiam Guidonis comitis Sancti-Pauli.
Robertus Philippi Attrebatensis fliius ex uxore Blancha, tertiam filiarum quondam ducis Burguhdiae accepit uxorem.
Eodem anno Guido quondam comitis Blesensis primogenitus, cum filia Karoli Valesii ex coniuge Katherina adhuc tenerae aetatis fertur sponsalia contraxisse.
Die sabbati post Ascensioncm Domini, circa uesperas, in dioecesi Parisiensi praecipue, nix tam copiosa et damnosa nimium et impetuosa tam ex lapidibus grandibus et grossis descendentibus, quam ex uentorum flatu, uehementer cecidit tempestas.Tunc cum granis segetes et cum botris uineae perierunt; plures arbores radicitus sunt euulsae. Campanile ecclesiae parrochialis deCaprosia ex impetu uenti corruit ipso die.
AEstatis feruore transacto, Papa et cardinales omnes, soluta ad tempus curia, ab urbe Pictauis, ubi diu steterant, recesserunt. Papa siquļdem ad terram suae natruitatis properans, cum paucis cardinalibus secum retentis, illic et circa postmodum dicitur resedisse, licentiatis caeteris et ad tempus ad inuicem separatis.
Guichardus Trecensis episcopus pro suspecto uehementer habetur, quod mortem Iohannae reginae quondam Franciae et Nauarrae quibusdam procurasset sortilegiis aut ueneno ; propter quod audita etiam super hoc quorumdam depositione testium, uidelicet falsorum prout sequentia, quamuis longo tempore, probauerunt, capitur, diutiusque sub carceris arcta custodia, etiam de uoluntate summi pontificis, prout ferebatur, maxime postquam ad eius notitiam testium ipsorum peruenit depositio, detinetur.
Inter nobiles ac potentes iuuenes, Erardum scilicet de sancto Veranno, et Oudardum de Monteacuto, natione Burgundum, ut aiunt, dissentione suborta, tandem ex utraque parte multis nobilibus, die festi beati Dionysii, in comi(atu Niuernensi congregatis pro habendo conflictu iuxta mutuum utriusque condictum, uidelicet ex parte dicti Erardi comite Sacri Caesaris, Drocone de Mellento, domino Milone de Noeriis cum aliis multis : ex parte uero praefati Oudardi delphino Aluerniae, domino Beraudo de Marcolio, filio comitis Boloniae, tribus fratribus qui de Vienna communiter appellantur, aliisque quampluribus, arcte nimis et ualde celeri ter consummatus est conflictus inter ipsos. Cessit autem Erardo insignis uictoria, et de parte Oudardi dictus Beraudus de Marcolio cum quibusdam aliis fuit captus ; quare se reddidit comiti Sacri Caesaris, ut dicebant. Postmodum tamen rex Franciae dictum Erardum pluresque alios capi fecit et diuersis prisionibus detineri.
Albertus Romanorum rex a quodam nepote ex sorore, ut dicitur, interfectus decessit; cui Henricus comes Lucemburgi, miles siquidem strenuus, prudens ac fidelis successit in regno.
Circa Purificationem beatae Virginis, filia Roberti comitis Clari Montis, uxor Iohanuis de Namurcio, Parisius defuncta sepelitur. Post quam ipse Iohannes, quasi anno postmodum reuoluto, filiam dominae Blanchae de Britannia desponsauit.
Indulgentia magna ualde quae a Clemente papa, anno praecedenti dum esset Pictauis, transfretantibus uel pecuniam suam largientibus in subsidium Terra Sanctae concessa erat, cuius executorem uel receptorem magistrum Hospitalis transmarinum constituerat, per regnum Franciae publicatur; factumque est ut in ecclesia beatae Mariae Parisius, et pene in omnibus aliis regni ecclesiis statuerentur gazophylacia ad pecuniam reponendam, quae illic a deuotione populi, durante dumtaxat illa indulgentia, uidelicet usque ad quinquennium, deferretur; in quibus multi, in exordio publicationis praecipue, multa dicebantur misisse.
Stephanus quidam nomine de Verbia, Suessionensis dioecesis, accusatus coram inquisitore haereticae prauitatis super quibusdam blasphemiae uerbis, maxime circa corpus Christi, confessus est ea se dixisse, sed tunc non erat bene compos mentis, quia nimis biberat in taberna, nec aliqua quaedixerat, licet male uiderentur sonare, tamen ea non protulit in contumeliam Creatoris uel contemptum, sed subreptitie, et de hoc poenitebat et petebat sibi misericorditer indulgeri; quod et factum est de consilio peritorum, iniuncta tamen prius paenitentia salutari.

[6,1309] MCCCIX.
Circa festum Pentecostes, filius regis Arragonum habito conflictu contra regem Granatae Sarracenum, ingenti Sarracenorum caede facta gloriosam uictoriam reportauit.
Mense iunio Henricus in regem Romanorum nuper electus concorditer, solemnes nuntios et ambassiatores cum electionis suae decreto misit Auenioni, ad petendam benedictionem et consecrationem imperiique coronam de manu summi pontificis, necnon ipsius et ecclesiae Romanae fauorem et gratiam consuetos. Cuius uotis et postulationibus plene satisf{aciens, eius electionem} , ad sustinendam imperialis celsitudinis dignitatem , de consilio facto circa finem iulii mensis, solemniter approbauit; eidem, ad consecrationem et coronam imperii sumendam in basilica principum apostolorum de Urbe, {tempus assignans} ad festum Purificationis beatae Mariae futurum usque ad biennium, computando a proximo fcsto Purificationis eiusdem, et saluo quod eidem siimmo pontifici absque inconstantiae nota, scilicet, quando et qualiter et quoties expedire sibi, pro occasione concilii generalis {uel} alias, uideretur, praefixum et praedictum terminum prorogare liceret.
Papa Clemens palam in palatio suo Auenioni intimationem quamdam appendi fecit, ut aiunt, in qua continebatur quod generaliter omnes et singuli, qui in facto denuntiationis, accusationis seu appellationis contra papam Bonifacium pro uel contra uellent procedere quoquomodo, qualitercumque praemissorum sufficienter instructi, infra dominicam qua cantatur Oculi, si sua crederent interesse, se Papae conspectui praesentarent; alias super hoc deinceps nullatenus admissa, quinimo ex tunc eisdem omni denegata audientia, perpetuum in hac parte imponi silentium ipso facto. Inter quos specialiter et expresse G. de Nogareto, militem de quo supra, dicebant ad assignatam diem fuisse uocatum personaliter et citatum. Qui siquidem ad assignatam diem, domini G. de Plaissiaco, astuti militis et discreti, aliorumque potenti comitiua uallatus Auinioni comparens, tam appellationem contra papam Bonifacium factam, quam obiecta crimina eidem innouauit, eaque legitime probare se offerens, cum instantia petiitipsius ossa tamquam haeretici exhumari, accenso igne debere comburi : parte nihilominus aduersa, scilicet quorumdam cardinalium et aliorum quamplurium, qui causam Bonifacii papae fouebant, se in contrarium uiriliter opponente, et tam circa facti substantiam quam praedicti Guillermi personam multa grauia et enormia retorquente. Sicque negotium ipsum usque ad pleniorem super hoc deliberationem fuit positum in suspenso.
Tertio kalendas nouembris, ab occidente hiemali uel quasi, tam uehemens, per unam horam et amplius, irruit uentus, quod ad eius impetum arbores quamplures multaque aedificia, necnon pinnaculum sancti Macuti de Pontisara corruerint. Arcus etiam magni lapidei qui, a parte orientali ecclesiae sancti Dionysii in Francia, magna eius subportant stillicidia, quamuis ad terram non corruerint, testantibus tameu eorum oculis qui uiderunt, uacillasse concussique fuisse dicebantur, ut mox ad terram corruere putarentur. Ultima die mensis ianuarii post meridiem, per unam horam et uiginti quatuor minutas uisa est eclipsis solis in sui medio sita, scilicet quod centrum lunae fuit iuxta centrum solis, et tunc fuit coniunctio solis et lunae iuxta uicesimum Aquarii gradum. Durauit autem ista eclipsis a principio usque in līnem per duas horas naturales et amplius, qua in hora eclipsis aer crocei uel rubei coloris apparuit. Utrius causam assignabant astronomi, dicentes quod in puncto eclipsis Iupiter dominium inter tunc croceo fulgore uel aureo collocauit.
Inter Angliae regem et eius barones, occasione cuiusdam militis nomine Fetri de Gauastone natione Vasconis, dudum {quidem ut dicebatur} de regno Angliae banniti, sed iam ad tantam regis familiaritatem assumpti, ut comitatum sibi Linconiensem possidendum hereditate conferret, multasque nouitates, ut dicebant, ad eius suggestionem constitueret contra omnium uoluntatem et patriae consuetudinem, quae in praeiudicium regni et eorum statuta conarentur; orta est dissensio grauis adeo et acerba, quod proceres ipsi contra regem, tam occasione praemissa quam simplicitate sua seu fatuitate, coniuncti, ipsumquem sic habebant exosum non solum mediocriter perturbassent, qui nimo, ut communis asserebat opinio, ab omni ministratione regni priuassent, nisi ob gratiam regis Franciae eiusque filiae reginae Angliae, quae se ipsam baronibus gratiosam et amabilem exhibuerat, refrenati fuissent.
Fratres Hospitalarii cum multitudine populi christiani apud Rhodum insulam, de qua per Sarracenos fuerant fideles expulsi, transfretasse dicuntur, et ibi laudabiliter se gessisse.

[6,1310] MCCCX.
Clemens papa generale concilium, quod ad instantes kalendas octobris indixerat, ad kalendas mensis eiusdem anno reuoluto subsecuturas prorogare decreuit.
Concilium Senonensis prouinciae propter factum Templariorum ab undecima die ad uigesimam sextam diem octobris, Philippo tunc archiepiscopo praesidente, Parisius celebratur. Illic sane Templariorum singularium factis et ea tangentibus diligenter inspectis, pensatisque eorum demeritis, necnon qualitate circumstantiarum, cum multiplici ueritate pensenda ut secundum mensuram delicti esset et plagarum modus; iuxta consilium tam in iure diuino quam canonico peritorum, sacro approbante concilio adiudicatum est ac etiam diffinitum quosdam ex ipsisab ordine simpliciter absolui, quosdam uero, post peractam eis iniunc tam poenitentiam, liberos et illaesos abire permitti, alios autem sub arcta carceris custodia detineri, aliosque quamplures inclusione muri perpetuo circumcingi ; sed eorum nonnullos, tamquam relapsos in haeresim, tradi curiae saeculari, quod tunc permittunt canonicae sanction es; eis huiuscemodi sic relapsis, qui titulo clericalis militiae fuerant adscripti uel in sacris ordinibus constituti, primitus ab episcopo degradatis, quod et factum est. Tunc itaque quinquaginta nouem Templarii foras ciuitatem Parisius, in campis uidelicet ab abbatia monialium quae dicitur sancti Antonii non longe distantibus, incendio fuerunt exstincti. Qui tamen omnes, nullo excepto, nil omnino finaliter de impositis sibi criminibus cognouerunt, sed constanter et perseueranter in abnegatione communi perstiterunt, dicentes semper sine causa morti se traditos et iniuste : quod quidem multi de populo non absque multa admiratione stuporeque uehementi conspicere nullatenus potuerunt.
Circa idem tempus, apud Siluanectum prouinciae Remensis concilium conuocatum, et illic, quasi consimili in Senonensis prouinciae concilio celebrato Parisius, super Templariorum facto deliberatione praehabita, nouem Templarii concremantur.
Ludouicus Roberti Clarimontis Glius, sororem comitis Hanoniae desponsauit; eius quoque frater, Iohannes nomine, comitissam {Suessionensem} accepit in uxorem.
Clemens papa quamdam bullam, ut dicitur, a cardinali Iacobo Gaietani, aliis quoque quondam papa; Bonifacii partem fouentibus praesentatam, per quam aduersam ei partem impugnare uolebant; praesertim cum in ea contineretur expresse, quod Papa, de consilio fratrum unanimique consensu, appellationes omnes et processus contra papam Bonifacium attentatos inanes et irritos decernens, partemque eius multipliciter commendans, reputabat ipsum super obiectis ei criminibus innoxium et insontem, in pleno cousistorio, ut aiunt, fecit destrui tamquam falsam.
Circa festum Pentecostes accidit Parisius quod quaedam pseudo-mulier de Hanonia, nomine Margareta, dicta Porrette, quemdam librum ediderat, in quo, omnium theologorum iudicio qui ipsum diligenter examinauerunt, multi continebantur errores et haereses, et inter caeteras, quod anima annihilata in amore conditorissine reprehensioneb conscientiae uel remorsu potest et debet naturae quidquid appetit et desiderat, {concedere}, quod manifeste sonat in haeresim. Dum libellum hune aut in eo contentos errores abiurare nollet, quinimo latam in se excommunicationis sententiam ab inquisitore haereticae prauitatis, quia coram ipso sufficienter monita comparere nolebat, per annum uel amplius pertinaci sustinuisset animo, in sua malitia finaliter indurata , tandem in communi platea Grauiae, coram clero et populo ad hoc specialiter euocatis, de peritorum consilio exposita est, et tradita curiae saeculari. Quam Parisiensis praepositus in sua potestate statim accipiens, ibidem in crastino incendio fecit exstingui. Multa tamen in suo exitu poenitentiae signa ostendit nobilia pariter ac deuota, per quae multorum uiscera ad compatiendum ei pie ac etiam lacrymabiliter fuisse commota testati sunt oculi qui uiderunt. Eodem die quidam de iudaļsmo dudum ad fidem conuersus, dum iterum sicut canisad uomitum reuersus, in contemptum beatae Virginis super eius imagines conspuere niteretur, ibidem incendio concrematur temporali, transiens ad sempiternum. Tunc etiam pseudo-quidam, Guiardus nomine de Cressonessart, qui Angelum Philadelphiae a Deo immediate missum ad confortandum adhaerentes Christo se nominans, dicebat quod nec cingulum pelliceum quo erat praecinctus, nec habitumquo erat inclutus ad mandatum Papae deponere tenebatur, imo Papa praecipiendo peccaret, tandem incendii {timore}, habitum cingulumque deponens, et errorem suum finaliter recognoscens, adiudicatus est perpetua muri inclusione praecingi.
Lugdunenses rebellionis spiritu assumpto contra regem Franciae Philippum, castrum regni quod dicitur sancti Iusti uiolenter diripiunt, ingentique uallo circa ciuitatem seipsos satagunt reddere fortiores. Ad quorum expugnationem rex Franciae primogenitum suum Nauarrae regem cum duobus eius fratribus et eorum auunculis, una cum exercitu copioso, circa festum sancti Iohannis Baptistae, destinare decreuit.  
Illic sane inclyta et felicia iuuentutis suae primordia, etsi alias in talibus inexperta, {necdum} cingulo militiae praecinctus, adeo laudabiliter exercere curauit uel prouidit, ut suae sagacitatis et probitatis industria cunctis amabilem et gratiosum se exhibens, suorum mirabili affectu iunxerit sibi corda. Dum itaque hostes a nostris assultum sibi imminere consideraient, illico timore percussi, seipsos et urbem regis subiiciunt ditioni. Sed et archiepiscopus ciuitatis Petrus de Sabaudia nobilitate pollens, qui eorum capitaneus principalis et totius rebellionis occasio uidebatur, per deditionem a comite Sabaudiae ad regem Philippum in Francia adductus, ueniam de commissis petens, tandem ad magnatum obtinuit interuentum.
Ossa cuiusdam Templarii dudum defuncti, Iohannis nomine de Thuro, quondam thesaurarii Templi Parisius, exhumantur, et tamquam haeretici condemnati, scilicet in processu iam facto contra Templariorum ordinem et cuius pars in palam reuelata fuit, comburuntur.
Henricus Romanorum rex, cum duce Austriae, Leodiensi episcopo multisque aliis principibus, cum exercitu copioso, per comitatum Sabaudiae Italiam intrans, primo apud Astensem urbem, et deinde apud Mediolanum, uigilia Natiuitalis dominicae, cum honore susceptus, in festo epiphaniae Domini in ecclesia sancti Ambrosii a Mediolanensi episcopo corona ferrea, una cum uxoresua, multis praelatis praesentibus, honorifice coronatur. Quo peracto, in ipsa ciuitate cum opposita sibi parte conflictum habuit, eosque potenter et celeri ter subiugauit, ut merito suis aduersariis timorem incuteret et tremorem.
Hoc eodem anno facta est mutatio inter archiepiscopum Narbonensem et Rothomagensem ; nam cum Rothomagensis archiepiscopus, Bernardus nomine, nepos Clementis papae, propter iuuentutis suae insolentiam cum Normannis nobilibus pacem bonam non haberet, eo translato ad archiepiscopatum Narbonensem, Ęgidium pro tunc Narbonensem, praecipuum regis consiliarium, prudentem in agibilibus et utroque iure peritmn, ad Rothomagensis arehiepiscopi transtulit dignitatem.
Variis circa factum Bonifacii papae processibus habitis hiuc et inde, papa Clemens, de innocentia regis Franciae et suorum super captione et assultu papae Bonifacii apud Anagniam , necnon rapina uel dispersione thesauri, seu aliis quibuscumque quae in conflictu uel facto huius captionis fuerant attentata, tam per confessionem et assertionem Guillermi de Nogareto militis cui ista imponebantur, quam alias inquisitione super his diligenti praehabita sufficienter instructus, per suas litteras patentes, de consilio fratrum, auctoritate apostolica pronuntiauit, declarauit pariter et decreuit regem ipsum in praemissis omnibus omnino inculpabilem fuisse, et {quod} in appellationis negotio uel processu obiectores, denuntiatores au  assentores praedictos ad denuntiationes, obiectiones uel assentiones contra personam ipsius Bonifacii papae factas praeconcepta malignitas, aut alia mala causa non impulit, sed catholicae fidei sincerus aut iustus zelus induxit. Demum etiam cum tam illi qui statum et memoriam Bonifacii defendebant ex una parte, quam ipse rex pro seipso et regni incolis uniuersis, necnon obiectoribus et denuntiatoribus praedictis ex altera, ad summi pontificis attingere, quod huius negotii rigorosa prosecutio plena periculis existebat, per excitationem laudabilem et precum instantiam totum negotium et plenam decisionem libera; ditioni ac ordinationi sedis apostolicae dimiserant ; de plenitudine potestatis apostolicae regem ipsum omnesque ei adhaerentes in hac parte, regnum et uniuersos eiusdem incolas ab omnibus culpis, offensis, iniuriis aut sententiis quibuscumque latis per papam Bonifacium, ab homine uel a iure inflictis, {in eum} siue successorem eius, in eos aut eorum alterum, publice uel occulte, uel {quacumque} occasioue praemissorum aut alicuius eorum imputari seu infligi quomodolibet possent in posterum uel impingi, etiam si supponerentur uel dicerentur captio praedicta uel aliqua de praemissis facta nomine dicti regis seu adiutorum uel adhaerentium praedictorum, ad cautelam absoluit, relaxauit et penitus aboleuit, et de registris sententias, interdicta, et omnia et singula praedictos processus tangentia, omnino tolli mandauit et penitus amoueri ; districtius inhibens, ne quis sententias, excommunicationes, interdicta uel processus praedictos in scriptis publicis uel priuatis penes se retinere aut quomodolibet occultare seu aliis communicare praesumat, sed litteras, schedulas, membranas et alias quascumque litteras publions {uel} priuatas sententias, et processus dumtaxat continentes praedictas penitus destruant et consumant: eos qui, in quatuor menses postquam ad eorum notitiam mandatum peruenerit, et tempus lapsum fuerit ita quod praedicta facere potuerunt, non paruerint competenter, excornmunicationis sententians, a qua non possent absolui nisi in inortis articulo per Romanum pontificem. Quamuis autem a dicta absolutione suis litteris et earum effectu Guillermum de Nogareto praedictum, ac Reginaldum de Supino milites, decemque alios uel circiter Anagniae ciues, qui captioni, assultui et depraedationi thesauri praedictis interfuisse specialiter dicebantur, nominatim excluserit et ex certa scientia, intendens ex ipsis per aliam uiam condignae promissionis remedium exhibere; finaliter tamen Guillermum de Nogareto praedictum, consideratione regis uel contemplatione pro ipso supplicantis, ab omnibus sententiis ad cautelam absoluit, iniungens ei poenitentiam ad cautelam, uidelicet quod in primo Terrae Sanctoe passagio generali cum armis et equis ipse in propria persona in Terrae Sanctae subsidium transfretare teneretur, illic perpetuo moraturus, nisi a Papa uel successoribus eius subreuiationem in posterum obtinere etgratiam mereretur ; iniungens etiam quod interim certas peregrinationes quas sibi imposuit efficaciter adimpleret; et sic cum omnium praemissorum participem esse uoluit et consortem, dummodo has poenitentias deuote susciperet et, dum uitam ageret in humanis, cum effectu perageret; ipso mortuo, heres eius.

[6,1311] MCCCXI.
Henricus Romanorum rex per Cremonensem urbem Italiae transitum habens pacificum, quoniam pars guelfa, quae maior et potentior erat in dominio ciuitatis de Cremona, una cum uxoribus et paruulis, rebusque suis quassecum commode deferre potuerunt, ad ciuitatem Brixiae guelfam, quae propter praerupta montium, quae ciuitati supereminebant, tutior uidebatur, unanimiter propter imperatoris metum confugerant, relictis palatiis paucisque uiris guibelinis; qui audientes exercitum imperatoris solum per duo milliaria distare ab urbe, sumptis clauibus ciuitatis, quae pacis sunt offerentes, ab eo pacifice recepti, pacificum sibi praebent introitum ciuitatis. Satis uero post ingressum ciuitatis, omnes fortes domos et turres illorum qui ad Brixiam confugerant funditus destruxit, portasque ciuitatis egregias una cum muris corrui fecīt ; et ex his amplissima fossata ciuitatis impleri fecit, ita ut muri et fossata solo coaequarent. Deinde accepta redemptione multorum millium florenorum ab his qui in ciuitate superfuerant, ad ciuitatem Brixiae se transtulit. Quam rebellem sibi Brixiae ciuitatem ab Ascensione Domini usque ad Natiuitatem beatae Virginis potenter obsedit. Habito itaque conflictu, capitaneum ciuitatis, dictum Theobaldum Brizath, uiuum cupiant; qui adductus ad impernloris praesentiam , uidens se mortis periculum effugere non posse, multas conspirationes in mortem imperatoris et suorum proditorie factas publice confitetur, maiores de ciuitate Mediolanensi huius facti complices accusando. Quo audito imperator, per medium exercitus trahi, deinde suspendi quasi per duas horas fecit, ipsum remotum de patibulo decollari, ac caput in lancea aflixum fecit in eminentiori loco exercitus demonstrari ; truncum uero corporis in quatuor partes frustatim decisum, fecit per quatuor partes exercitus deportari ; tam crudelem mortis ab imperatore sententiam sustinens, ut eius mortis atrocitas caeteris proditoribus et conspiratoribus esset de caetero speculum etexemplum, ut sic saltem a malis malorum acerbitas coerceat quos ad uerum operandum benignitas non inclinat : eamdemque ciuitatem sibi subiiciens, cum illis de ciuitate, muros quorum praesidio nitebantur destruxit. In hac autem obsidione frater eius, Walerannus nomine, occubuit; cuius mors cordi principis subinduxit non immerito moeroris materiam ac doloris. Huius etiam obsidionis tempore, omnes ciuitates partis Italiae quae stricto nomine Lumbardia nuncupatur, et fidelitatem et subiectionem tamquam domino suo debitam obtulerunt. Eodemque temporis cursu tres cardinales a domino Papa missi, uidelicet Ostiensis et alii duo, pro sua coronatione uenerunt, sequentes eum per totam Italiam deinceps usque Romam. Brixia ciuitate subiecta, Heuricus Romanorum rex per Terdonam pacifice Ianuam est profectus, et illic maximo cum honore susceptus; ubi dum aliquamdiu moram contraxit, uxor eius, Romanorum regina, uiam carnis ingreditur uniuersae.
Circa idem tempus in populo Flandriarum rebellionis et guerrae commotio, quae aliquantisper sopita fuerat, renouatur; et ob hoc uehementer suspectus comes Flandriarum, ad sui purgationem a rege Francorum conuocatur; quo comparente {Niuernensis} comes eius filius Ludouicus, qui totius huiuscemodi commotionis et sceleris culpabilis est repertus, primo apud Moretum, deinde Parisius in custodia detinetur, de qua cito post fugit ut conscius huius mali, uel timens sibi ipsi : propter quod postmodum, de consilio procerum regni, de comitatu suo non immcrito per arrestum in pleno palatio sententialiter est priuatus.
Philippus rex Franciae simplicium ac duplicium Burgensium fieri fecit monetam pro simplicibus duplicibus Parisius denariis concurrentem. Haec moneta ratione indebiti ualoris et ponderis, et ratione nouitatis cursus capi refutabatur, quia ab omnibus atque recte sapientibus redundare non minime diceretur in exactionem indebitam reique publicae detrimentum; quod etiam nonnulli nobiles et magnates , quibus super hoc displicebat, grauiter conquerendo ore tenus et expresse exposuerunt eidem.
Clemens papa concessit et misit priuilegium clericis Aurelianensibus studentibus pro constituenda uniuersitate; sub hac tamen conditione si regi placeret, et super hoc liber eius atque spontaneus interueniret assensus. Rege autem non assentiente, clerici sibi inuicem iuramentis adstricti, a ciuitate recedunt studiumque dissoluunt. Postmodum tamen, anno nondum reuoluto, tam poenitentia ducti, quam per regem aliqualiter sedati, iterum ad locum pristinum reuertuntur, et sic studium pauco tempore dissolutum denuo reparatur.
Concilium generale quod papa Clemens fecerat conuocari, prima die mensis octobris apud Viennam, urbem Prouinciae, centum quatuordecim praelatorum cum mitris, absque caeteris non mitratis et absentium procuratoribus, congregatur. In quo duae sessiones fuerunt, Antiocheno et Alexandrino patriarchis in medio sedentibus; et antequam celebraretur, iniunxit Papa praelatis et aliis qui pro concilio uenerant, missas celebrari et triduo ieiunari. In prima itaque sessione, quae fuit etiam die sabbati in octabis beati Dionysii in ecclesia cathedrali, facta inuocatione Spiritus Sancti sicut in talibus fieri consueuit, Papa, assumpto themate isto : In consilio iustorum et congregatione magna opera Domini, exquisita in omnes uoluntates eius; praedicauit, exponens causam triplicem conuocationis concilii generalis, scilicet propter factum Templariorum enorme, propter subsidium Terrae Sanctae et reformationem status uniuersalis ecclesiae; et hoc facto, dataque benedictione super populum, unusquisque ad propria remeauit. Postmodum inter dominum Papam deputatosque ab eodem Papa circumspectos plurimum et discretos admodum uiros, et cardinales, praelatos, procuratores et alios quorum intererat, post conuentus multos uariosque tractatus, multae deliberationes habitae uel factae fuerunt in praemissis, usque tamen ad aduentum regis Franciae, qui habitorum a principio contra Templariorum ordinem et personas processuum specialiter promotor et zelator praecipuus in fauorem fidei dicebatur. Et erant cuncta ardua quae in concilio tractabantur, quasi in dubio uel suspenso poni seu in uerbo fieri uideretur.

[6,1312] MCCCXII.
Die lunae post Quasimodo celebratur Viennae in ecclesia maiori sessio secunda concilii generalis, rege Franciae Philippo, qui circa Quadragesimam illic cum filiis et fratribus suis, multorum peritorum nobilium ac magnatum decenti pariter ac potenti comitiua uallatus aduenerat, una cum cardinalibus, patriarchis, praelatis et aliis superius nominatis ex ipso, a dextris summi pontificis prae caeteris omnibus, in sede tamen inferiori aliquantulum, sedente. Illic sane, post aliqua quae in talibus fieri sunt consueta, primo Papa assumpto themate : Non resurgent impii in iudicio, neque peccatores in concilio Iustorum; et per modum praedicationis ad Templarios appellato, ordine Templi, non per modum diffinitiuae sententiae, cum ordo ut ordo non esset adhuc conuictus, sed per modum prouisionis et ordinationis tantum, tamen quia modus recipiendi, quem nec ante uoluerant detegere, fuerat ab antiquo suspectus, et per infinitos fra tres ordinis et maiores fuerat hoc prolatum ; auctoritate apostolica, sacro approbante concilio, deleuit et amouit, et tam ipsius nomen quam habitum penitus annullauit, tum quia de caetero esset inutilis ordo cum nullus bonus uellet deinceps ipsum intrare; tum propter alia mala remouenda et scandala euitanda. Statimque constitutionem super hoc editam legi fecit in omnes qui de caetero habitum retinerent, uel de nouo sumerent, seu alium ad huius professionem reciperent, excommunicationis sententiam proferens, {quam} tam recipientes quam recepti incurrerent ipso facto : ordinationem tamen de personis remanentibus et bonis apostolicae dispositioni reseruans, super hoc antequam solueretur concilium prouisurus attente.
Caeterum quoad secundum principale concilii generalis intentum, scilicet subsidium Terrae Sanctae, assumpto themate :  Desiderium suum iustis dabitur; post uerba amaritudinis propinare incipiens uerba dulcedinis, exposuit toti concilio qualiter recuperatio Terrae Sanctae, quae sibi praecipue et generaliter cuilibet fideli catholico summe est desideranda, (et tamen quia est diutius in dilatione posita et minium retardata iustorum desideria, protenditur sui et cuiuslibet catholici afflictiua) nunc erat effectui proxima, praesertim cum rex Franciae Philippus, praesens, sibi per suas patentes litteras (quae statim lectae sunt in pleno concilio) fideliter promisisset quod, infra annum, cum liberis, fratribus suis, necnon procerum regni sui et aliorum regnorum multitudine copiosa, crucem assumeret, et ab instantibus martii kalendis ad sex annos iter arriperet ad transfretandum in subsidium Terrae Sanctae ; quod si morte uel alias esset legitimo impedimento excusandus, primogenitus suus ad hoc exequendum se fideliter obligauit ; sed nihil fecit. Qua de causa praelati deuota affectione decimas ad sexannos concesserunt eidem; quorum uidelicet tam regis deuotionem , quam decimarum obligationem summus pontifex et sacrum concilium approbauerunt : et sic fuit illa sessio terminata.
Priusquam concilium solueretur, post habitos tractatus uarios de bonis Templariorum, quibus uel ad quos usus essent potius applicanda, quibusdam consentientibus quod noua religio ad quam applicarentur esset fundanda, aliis alia dicentibus; tandem prouidit apostolica sedes, regibus et praelatis assentientibus, eadem in fauorem Terrae Sanctae integraliter ad fratres Hospitalis deuolui, ut ad eiusdem terrae recuperationem siue subsidium possent effici fortiores ex ipsis : sed ut apparuit processu temporis, facti sunt deteriores. De personis autem remanentibus nondum fuit ad finem.
Porro etsi de aliquibus statum uel reformationem ecclesioe uniuersalis tangentibus, quod tertium principale intentum, aliqua prolocuta fuerint, et eorum ordinatio, seu prouisio, seu decisio a praelatis et aliis quorum intererat, priusquam concilium solueretur, et instanter et pluries a Papa peteretur, de quibus ctiam ipse Papa , ut dixerunt aliqui, decretales quasdam, praeterea constitutiones edidit et statuta; nunquam tamen in dicto concilio fuerunt publice promulgata, sed penitus iudicio apostolico libere fuerunt reseruata, et ad plenum dimissa.
Henricus Romanorum rex per Pisas, Plumbinium, Viterbium atque alias ciuitates Italiae multas in pace pertransiens, circa festum Ascensionis dominicae, ob suscipienda suae coronationis insignia, Romam tendens, in ipsius urbis introitu cum fratris Roberti Siciliae regis et Ursinorum familia prius habito uehementi conflictu, per portam sanctae Mariae de Populo ciuitatem ingreditur, et ad sanctum Iohannem in Laterano a toto populo recipitur cum honore. Illic sane, etsi a suis praefatis hostibus conflictus terribiles passus fuerit et assultus, (ut etiam Leodiensis episcopus et Albanensis, de Vurs Thurich quidam, comes de Sabaudia et alii pluies de suis ibi corruerunt) demum tamen ad festum sanctorum Petri et Pauli in ecclesia memorata per praefatos cardinales, domino Ostiensi missam celebrante, aliisque cardinalibus ex utroque latere cum episcopis, abbatibus aliisque adstantibus multis, de mandato summi pontifias quod ibidem coram omni populo et clero fuit lectum, cum ingenti suorum gaudio et aduersariorum tristitia, imperiali diademate coronatur.
Suscepta itaque corona imperii, famam sui nominis amplius dilatare cupiens ut Augustus, suo rebelles imperio ciuitates Italiae circuire, et sibi cum ualida et armata manu subiicere potenter accelerat et audacter. Egressus siquidem ab urbe, et Tudertum decima quinta die mensis iulii cum honore susceptus, ac exinde tandem Perusium; cum ipsum nollent recipere Perusini, uillas et domos quamplures comitatus eorum igni uel ferro tradidit, fructus et uineas exstirpauit, et castra aliqua expugnauit. Et sic uenit Aretium, quasi per milliare centum a Perusii ciuitate distantem, ubi uigesima die mensis augusti cum gaudio et honore recipitur. Ac deinde Montem-Garchiet castrum Sancti Iohannis comitatus Florentinorum expugnans, castrum quod Ancisa dicitur occupauit, habito cum eorum potestate conflictu et eorum quingentis armatis. Demum mense septembris appulsus Florentiam, et eam obsidens a loco sanctae Crucis usque ad hospitale sancti Galli, totam partem illam ad Talpes super Nigellam destruxit, et igne succendit. Pugnauit etiam una uice contra portam sanctae Candidae, et habito cum uigore triumpho, cum, Arno transita, per uallem quae dicitur Hema iuxta sanctam Margaretam uenisset, et aliqui ex Lucanis et Senensibus milites gentem suam inuaderent, ipsi a domino de Flandria suo marescallo exercitus usque ad portam sancti Petri Gartulini fugati fuerunt, ubi plures de praedictis hostibus corruerunt. Caeterum cum in Sancto-Cassiano teutoriis fixis, totum ducatum, Liuari excepto, et postea Podium Bonigi et Casuli recepisset, gente sua terram illam muniens mense martio reuertitur : etiamque regem Siciliae Robertum, quem ibi hostem senserat et rebellem, in platea sanctae Katherinae publice citauit, quatinus Aretium coram ipso, sub poena coronae et regni, infra tres menses compareret.
Petrus de Gauastone, natione Gascus, cui rex Eduardus Cornubiae comitatum contulerat, sed se ipsum, ut supra retulimus, erga barones Angliae non mediocriter efrecerat exosum, tandem a comite de Lancastre, aliis multis assentientibus consiliumque, opem et fauorem praestantibus, in castro repertus detinetur et capitur, moxque a quibusdam Gallantibus, quos praedicti proceres ad eius occisionem credebantur ex certa industria misisse, truncato capite ignominiose priuatur. Et sic quamuis in principio super huius facto rex Angliae non mediocriter contristatus, et ad iracundiam multum prouocatus fuisset, tandem tamen in ter ipsum et proceres per duos cardinales, Albanensem uidelicet Papae camerarium et alium quemdam, qui ad hoc missi fuerunt, pax et concordia reformatur.
Circa natale Domini Eduardo regi Angliae ex coniugelzabella nascitur filius nomine Eduardus.
Simon prius Nouiomensis, sed nunc Beluacensis episcopus uiam uniuersae carnis ingreditur ; cui Iohannes de Marigniaco, frater Engueranni, cantor Parisiensis ecclesiae, in episcopatu successit.