[3,0] Meditatio  III : De Deo, quod existat.

[3,1] 
Claudam nunc oculos, aures obturabo, auocabo omnes sensus, imagines etiam rerum corporalium omnes uel ex cogitatione mea delebo, uel certe, quia hoc fieri uix potest, illas ut inanes et falsas nihili pendam, meque solum alloquendo et penitius inspiciendo, meipsum paulatim mihi magis notum et familiarem reddere conabor.
Ego sum res cogitans, id est dubitans, affirmans, negans, pauca intelligens, multa ignorans, uolens, nolens, imaginans etiam et sentiens; ut enim ante animaduerti, quamuis illa quae sentio uel imaginor extra me fortasse nihil sint, illos tamen cogitandi modos, quos sensus et imaginationes appello, quatenus cogitandi quidam modi tantum sunt, in me esse sum certus.

[3,2] 
Atque his paucis omnia recensui quae uere scio, uel saltem quae me scire hactenus animaduerti. Nunc circumspiciam diligentius an forte adhuc apud me alia sint ad quae nondum respexi. 
Sum certus me esse rem cogitantem. Nunquid ergo etiam scio quid requiratur ut de aliqua re sim certus? Nempe in hac prima cognitione nihil aliud est, quam clara quaedam et distincta perceptio eius quod affirmo; quae sane non sufficeret ad me certum de rei ueritate reddendum, si posset unquam contingere, ut aliquid, quod ita clare et distincte perciperem, falsum esset; ac proinde iam uideor pro regula generali posse statuere, illud omne esse uerum, quod ualde clare et distincte percipio.

[3,3]
Verumtamen multa prius ut omnino certa et manifesta admisi, quae tamen postea dubia esse deprehendi. Qualia ergo ista fuere? Nempe terra, coelum, sydera et caetera omnia quae sensibus usurpabam. Quid autem de illis clare percipiebam? Nempe ipsas talium rerum ideas, siue cogitationes, menti meae obuersari. 
Sed ne nunc quidem illas ideas in me esse inficior. Aliud autem quiddam erat quod affirmabam, quodque etiam ob consuetudinem credendi clare me percipere arbitrabar, quod tamen reuera non percipiebam: nempe res quasdam extra me esse, a quibus ideae istae procedebant, et quibus omnino similes erant. Atque hoc erat, in quo uel fallebar, uel certe, si uerum iudicabam, id non ex ui meae perceptionis contingebat.

[3,4] 
Quid uero? Cum circa res Arithmeticas uel Geometricas aliquid ualde simplex et facile considerabam, ut quod duo et tria simul iuncta sint quinque, uel similia, nunquid saltem illa satis perspicue intuebar, ut uera esse affirmarem? Equidem non aliam ob causam de iis dubitandum esse postea iudicaui, quam quia ueniebat in mentem forte aliquem Deum talem mihi naturam indere potuisse, ut etiam circa illa deciperer, quae manifestissima uiderentur. Sed quoties haec praeconcepta de summa Dei potentia opinio mihi occurrit, non possum non fateri, siquidem uelit, facile illi esse efficere ut errem, etiam in iis quae me puto mentis oculis quam euidentissime intueri. Quoties uero ad ipsas res, quas ualde clare percipere arbitror, me conuerto, tam plane ab illis persuadeor, ut sponte erumpam in has uoces: fallat me quisquis potest, nunquam tamen efficiet ut nihil sim, quandiu me aliquid esse cogitabo; uel ut aliquando uerum sit me nunquam fuisse, cum iam uerum sit me esse; uel forte etiam ut duo et tria simul iuncta plura uel pauciora sint quam quinque, uel similia, in quibus scilicet repugnantiam agnosco manifestam.
Et certe cum nullam occasionem habeam existimandi aliquem Deum esse deceptorem, nec quidem adhuc satis sciam utrum sit aliquis Deus, ualde tenuis et, ut ita loquar, Metaphysica dubitandi ratio est, quae tantum ex ea opinione dependet. Ut autem etiam illa tollatur, quamprimum occurret occasio, examinare debeo an sit Deus, et, si sit, an possit esse deceptor; hac enim re ignorata, non uideor de ulla alia plane certus esse unquam posse.
Nunc autem ordo uidetur exigere, ut prius omnes meas cogitationes in certa genera distribuam, et in quibusnam ex illis ueritas aut falsitas proprie consistat, inquiram. 

[3,5]
Quaedam ex his tanquam rerum imagines sunt, quibus solis proprie conuenit ideae nomen: ut cum hominem, uel Chimaeram, uel Coelum, uel Angelum, uel Deum cogito. Aliae uero alias quasdam practerea formas habent: ut, cum uolo, cum timeo, cum affirmo, cum nego, semper quidem aliquam rem ut subiectum meae cogitationis apprehendo, sed aliquid etiam amplius quam istius rei similitudinem cogitatione complector; et ex his aliae uoluntates, siue affectus, aliae autem iudicia appellantur.

[3,6]
Iam quod ad ideas attinet, si solae in se spectentur, nec ad aliud quid illas referam, falsae proprie esse non possunt; nam siue capram, siue chimaeram imaginer, non minus uerum est me unam imaginari quam alteram. Nulla etiam in ipsa uoluntate, uel affectibus, falsitas est timenda; nam, quamuis praua, quamuis etiam ea quae nusquam sunt, possim optare, non tamen ideo non uerum est illa me optare.
Ac proinde sola supersunt iudicia, in quibus mihi cauendum est ne fallar. Praecipuus autem error et frequentissimus qui possit in illis reperiri, consistit in eo quod ideas, quae in me sunt, iudicem rebus quibusdam extra me positis similes esse siue conformes; nam profecto, si tantum ideas ipsas ut cogitationis meae quosdam modos considerarem, nec ad quidquam aliud referrem, uix mihi ullam errandi materiam dare possent.

[3,7]
Ex his autem ideis aliae innatae, aliae aduentitiae, aliae a me ipso factae mihi uidentur: nam quod intelligam quid sit res, quid sit ueritas, quid sit cogitatio, hacc non aliunde habere uideor quam ab ipsamet mea natura; quod autem nunc strepitum audiam, solem uideam, ignem sentiam, a rebus quibusdam extra me positis procedere hactenus iudicaui; ac denique Syrenes, Hippogryphes, et similia, a me ipso finguntur. Vel forte etiam omnes esse aduentitias possum putare, uel omnes innatas, uel omnes factas: nondum enim ueram illarum originem clare perspexi.

[3,8]
Sed hic praecipue de iis est quaerendum, quas tanquam a rebus extra me existentibus desumptas considero, quaenam me moueat ratio ut illas istis rebus similes esse existimem. Nempe ita uideor doctus a natura. Et praeterea experior illas non a mea uoluntate nec proinde a me ipso pendere; saepe enim uel inuito obuersantur: ut iam, siue uelim, siue nolim, sentio calorem, et ideo puto sensum illum, siue ideam caloris, a re a me diuersa, nempe ab ignis cui assideo calore, mihi aduenire. Nihilque magis obuium est, quam ut luc iudicem istam rem suam similitudinem potius quam aliud quid in me immittere.

[3,9]
Quae rationes, an satis firmae sint, iam uidebo. Cum hic dico me ita doctum esse a natura, intelligo tantum spontaneo quodam impetu me ferri ad hoc credendum, non lumine aliquo naturali mihi ostendi esse uerum. Quae duo multum discrepant; nam quaecumque lumine naturali mihi ostenduntur, ut quod ex eo quod dubitem, sequatur me esse, et similia, nullo modo dubia esse possunt, quia nulla alia facultas esse potest, cui aeque fidam ac lumini isti, quaeque illa non uera esse possit docere; sed quantum ad impetus naturales, iam saepe olim iudicaui me ab illis in deteriorem partem fuisse impulsum, cum de bono eligendo ageretur, nec uideo cur iisdem in ulla alia re magis fidam.

[3,10]

Deinde, quamuis ideae illae a uoluntate mea non pendeant, non ideo constat ipsas a rebus extra me positis necessario procedere. Ut enim impetus illi, de quibus mox loquebar, quamuis in me sint, a uoluntate tamen mea diuersi esse uidentur, ita forte etiam aliqua alia est in me facultas, nondum mihi satis cognita, istarum idearum effectrix, ut hactenus semper uisum est illas, dum somnio, absque ulla rerum externarum ope, in me formari.

[3,11] 
Ac denique, quamuis a rebus a me diuersis procederent, non inde sequitur illas rebus istis similes esse debere. Quinimo in multis saepe magnum discrimen uideor deprehendisse: ut, exempli causa, duas diuersas solis ideas apud me inuenio, unam tanquam a sensibus haustam, et quae maxime inter illas quas aduentitias existimo est recensenda, per quam mihi ualde paruus apparet, aliam uero ex rationibus Astronomiae desumptam, hoc est ex notionibus quibusdam mihi innatis elicitam, uel quocumque alio modo a me factam, per quam aliquoties maior quam terra exhibetur; utraque profecto similis eidem soli extra me existenti esse non potest, et ratio persuadet illam ei maxime esse dissimilem, quae quam proxime ab ipso uidetur emanasse.

[3,12] 
Quae omnia satis demonstrant me non hactenus ex certo iudicio, sed tantum ex caeco aliquo impulsu, credidisse res quasdam a me diuersas existere, quae ideas siue imagines suas per organa sensuum, uel quolibet alio pacto, mihi immittant.

[3,13] 
Sed alia quaedam adhuc uia mihi occurrit ad inquirendum an res aliquae, ex iis quarum ideae in me sunt, extra me existant. Nempe, quatenus ideae istae cogitandi quidam modi tantum sunt, non agnosco ullam inter ipsas inaequalitatem, et omnes a me eodem modo procedere uidentur; sed, quatenus una unam rem, alia aliam repraesentat, patet easdem esse ab inuicem ualde diuersas. Nam proculdubio illae quae substantias mihi exhibent, maius aliquid sunt, atque, ut ita loquar, plus realitatis obiectiuae in se continent, quam illae quae tantum modos, siue accidentia, repraesentant; et rursus illa per quam summum aliquem Deum, aeternum, infinitum, omniscium, omnipotentem, rerumque omnium, quae praeter ipsum sunt, creatorem intelligo, plus profecto realitatis obiectiuae in se habet, quam illae per quas finitae substantiae exhibentur.

[3,14] 
Iam uero lumine naturali manifestum est tantumdem ad minimum esse debere in causa efficiente et totali, quantum in eiusdem causae effectu. Nam, quaeso, undenam posset assumere realitatem suam effectus, nisi a causa? Et quomodo illam ei causa dare posset, nisi etiam haberet?
Hinc autem sequitur, nec posse aliquid a nihilo fieri, nec etiam id quod magis perfectum est, hoc est quod plus realitatis in se continet, ab eo quod minus. Atque hoc non modo perspicue uerum est de iis effectibus, quorum realitas est actualis siue formalis, sed etiam de ideis, in quibus consideratur tantum realitas obiectiua. Hoc est, non modo non potest, exempli causa, aliquis lapis, qui prius non fuit, nunc incipere esse, nisi producatur ab aliqua re in qua totum illud sit uel formaliter uel eminenter, quod ponitur in lapide; nec potest calor in subiectum quod prius non calebat induci, nisi a re quae sit ordinis saltem aeque perfecti atque est calor, et sic de caeteris; sed praeterea etiam non potest in me esse idea caloris, uel lapidis, nisi in me posita sit ab aliqua causa, in qua tantumdem ad minimum sit realitatis quantum esse in calore uel lapide concipio.
Nam quamuis ista causa nihil de sua realitate actuali siue formali in meam ideam transfundat, non ideo putandum est illam minus realem esse debere, sed talem esse naturam ipsius ideae, ut nullam aliam ex se realitatem formalem exigat, praeter illam quam mutuatur a cogitatione mea, cuius est modus. Quod autem haec idea realitatem obiectiuam hanc uel illam contineat potius quam aliam, hoc profecto habere debet ab aliqua causa in qua tantumdem sit ad minimum realitatis formalis quantum ipsa continet obiectiuae.
Si enim ponamus aliquid in idea reperiri, quod non fuerit in eius causa, hoc igitur habet a nihilo; atqui quantumuis imperfectus sit iste essendi modus, quo res est obiectiue in intellectu per ideam, non tamen profecto plane nihil est, nec proinde a nihilo esse potest.

[3,15]
Nec etiam debeo suspicari, cum realitas quam considero in meis ideis sit tantum obiectiua, non opus esse ut eadem realitas sit formaliter in causis istarum idearum, sed sufficere, si sit in iis etiam obiectiue. Nam quemadmodum iste modus essendi obiectiuus competit ideis ex ipsarum natura, ita modus essendi formalis competit idearum causis, saltem primis et praecipuis, ex earum natura. Et quamuis forte una idea ex alia nasci possit, non tamen hic datur progressus in infinitum, sed tandem ad aliquam primam debet deueniri, cuius causa sit in star archetypi, in quo omnis realitas formaliter contineatur, quae est in idea tantum obiectiue.
Adeo ut lumine naturali mihi sit perspicuum ideas in me esse ueluti quasdam imagines, quae possunt quidem facile deficere a perfectione rerum a quibus sunt desumptae, non autem quicquam maius aut perfectius continere.

[3,16]
Atque haec omnia, quo diutius et curiosius examino, tanto clarius et distinctius uera esse cognosco. Sed quid tandem ex his concludam? 
Nempe si realitas obiectiua alicuius ex meis ideis sit tanta ut certus sim eandem nec formaliter nec eminenter in me esse, nec promde me ipsum elus ideae causam esse posse, hinc necessario sequi, non me solum esse in mundo, sed aliquam aliam rem, quae istius ideae est causa, etiam existere. Si uero nulla talis in me idea reperiatur, nullum plane habebo argumentum quod me de alicuius rei a me diuersae existentia certum reddat; omnia enim diligentissime circumspexi, et nullum aliud potui hactenus reperire.

[3,17] 
Ex his autem meis ideis, practer illam quae me ipsum mihi exhibet, de qua hic nulla difficultas esse potest, alia est quae Deum, aliae quae res corporeas et inanimes, aliae quae Angelos, aliae quae animalia, ac denique aliae quae alios homines mei similes repraesentant.

[3,18]
Et quantum ad ideas quae alios homines, uel animalia, uel Angelos exhibent, facile intelligo illas ex iis quas habeo mei ipsius et rerum corporalium et Dei posse componi, quamuis nulli praeter me homines, nec animalia, nec Angeli, in mundo essent.

[3,19]
Quantum autem ad ideas rerum corporalium, nihil in illis occurrit, quod sit tantum ut non uideatur a me ipso potuisse proficisci; nam si penitius inspiciam, et singulas examinem eo modo quo heri examinaui ideam cerae, animaduerto perpauca tantum esse quae in illis clare et distincte percipio: nempe magnitudinem, siue extensionem in longum, latum, et profundum; figuram, quae ex terminatione istius extensionis exsurgit; situm, quem diuersa figurata inter se obtinent; et motum, siue mutationem istius sitūs; quibus addi possunt substantia, duratio, et numerus: caetera autem, ut lumen et colores, soni, odores, sapores, calor et frigus, aliacque tactiles qualitates, nonnisi ualde confuse et obscure a me cogitantur, adeo ut etiam ignorem an sint uerae, uel falsae, hoc est, an ideae, quas de illis habeo, sint rerum quarundam ideae, an non rerum.
Quamuis enim falsitatem proprie dictam, siue formalem, nonnisi in iudiciis posse reperiri paulo ante notauerim, est tamen profecto quaedam alia falsitas materialis in ideis, cum non rem tanquam rem repraesentant: ita, exempli causa, ideae quas habeo caloris et frigoris, tam parum clarae et distinctae sunt, ut ab iis discere non possim, an frigus sit tantum priuatio caloris, uel calor priuatio frigoris, uel utrumque sit realis qualitas, uel neutrum. Et quia nullae ideae nisi tanquam rerum esse possunt, siquidem uerum sit frigus nihil aliud esse quam priuationem caloris, idea quae mihi illud tanquam reale quid et positiuum repraesentat, non immerito falsa dicetur, et sic de caeteris. Quibus profecto non est necesse ut aliquem authorem a me diuersum assignem.

[3,20] 
Nam, si quidem sint falsae, hoc est nullas res repraesentent, lumine naturali notum mihi est illas a nihilo procedere, hoc est, non aliam ob causam in me esse quam quia deest aliquid naturae meae, nec est plane perfecta; si autem sint uerae, quia tamen tam parum realitatis mihi exhibent, ut ne quidem illud a non re possim distinguere, non uideo cur a me ipso esse non possint.

[3,21] 
Ex iis uero quae in ideis rerum corporalium clara et distincta sunt, quaedam ab idea mei ipsius uideor mutuari potuisse, nempe substantiam, durationem, numerum, et si quae alia sint eiusmodi; nam cum cogito lapidem esse substantiam, siue esse rem quae per se apta est existere, itemque me esse substantiam, quamuis concipiam me esse rem cogitantem et non extensam, lapidem uero esse rem extensam et non cogitantem, ac proinde maxima inter utrumque conceptum sit diuersitas, in ratione tamen substantiae uidentur conuenire; itemque, cum percipio me nunc esse, et prius etiam aliquamdiu fuisse recordor, cumque uarias habeo cogitationes quarum numerum intelligo, acquiro ideas durationis et numeri, quas deinde ad quascunque alias res possum transferre.
Caetera autem omnia ex quibus rerum corporearum ideae conflantur, nempe extensio, figura, situs, et motus, in me quidem, cum nihil aliud sim quam res cogitans, formaliter non continentur; sed quia sunt tantum modi quidam substantiae, ego autem substantia, uidentur in me contineri posse eminenter.

[3,22]
Itaque sola restat idea Dei, in qua considerandum est an aliquid sit quod a me ipso non potuerit proficisci. Dei nomine intelligo substantiam quandam infinitam, independentem, summe intelligentem, summe potentem, et a qua tum ego ipse, tum aliud omne, si quid aliud extat, quodcumque extat, est creatum. Quae sane omnia talia sunt ut, quo diligentius attendo, tanto minus a me solo profecta esse posse uideantur. Ideoque ex antedictis, Deum necessario existere, est concludendum.

[3,23] 
Nam quamuis substantiae quidem idea in me sit ex hoc ipso quod sim substantia, non tamen idcirco esset idea substantiae infinitae, cum sim finitus, nisi ab aliqua substantia, quae reuera esset infinita, procederet.

[3,24]
Nec putare debeo me non percipere infinitum per ueram ideam, sed tantum per negationem finiti, ut percipio quietem et tenebras per negationem motūs et lucis; nam contra manifeste intelligo plus realitatis esse in substantia infinita quam in finita, ac proinde priorem quodammodo in me esse perceptionem infiniti quam finiti, hoc est Dei quam mei ipsius. Qua enim ratione intelligerem me dubitare, me cupere, hoc est, aliquid mihi deesse, et me non esse omnino perfectum, si nulla idea entis perfectioris in me esset, ex cuius comparatione defectus meos agnoscerem?

[3,25]
Nec dici potest hanc forte ideam Dei materialiter falsam esse, ideoque a nihilo esse posse, ut paulo ante de ideis caloris et frigoris, et similium, animaduerti; nam contra, cum maxime clara et distincta sit, et plus realitatis obiectiuae quam ulla alia contineat, nulla est per se magis uera, nec in qua minor falsitatis suspicio reperiatur. 
Est, inquam, haec idea entis summe perfecti et infiniti maxime uera; nam quamuis forte fingi possit tale ens non existere, non tamen fingi potest eius ideam nihil reale mihi exhibere, ut de idea frigoris ante dixi.
Est etiam maxime clara et distincta; nam quidquid clare et distincte percipio, quod est reale et uerum, et quod perfectionem aliquam importat, totum in ea continetur.
Nec obstat quod non comprehendam infinitum, uel quod alia innumera in Deo sint, quae nec comprehendere, nec forte etiam attingere cogitatione, ullo modo possum; est enim de ratione infiniti, ut a me, qui sum finitus, non comprehendatur; et sufficit me hoc ipsum intelligere, ac iudicare, illa omnia quae clare percipio, et perfectionem aliquam importare scio, atque etiam forte alia innumera quae ignoro, uel formaliter uel eminenter in Deo esse, ut idea quam de illo habeo sit omnium quae in me sunt maxime uera, et maxime clara et distincta. 

[3,26] 
Sed forte maius aliquid sum quam ipse intelligam, omnesque illae perfectiones quas Deo tribuo, potentia quodammodo in me sunt, etiamsi nondum sese exerant, neque ad actum reducantur. Experior enim iam cognitionem meam paulatim augeri; nec uideo quid obstet quominus ita magis et magis augeatur in infinitum, nec etiam cur, cognitione sic aucta, non possim eius ope reliquas omnes Dei perfectiones adipisci; nec denique cur potentia ad istas perfectiones, si iam in me est, non sufficiat ad illarum ideam producendam. 

[3,27] 
Imo nihil horum esse potest. Nam primo, ut uerum sit cognitionem meam gradatim augeri, et multa in me esse potentia quae actu nondum sunt, nihil tamen horum ad ideam Dei pertinet, in qua nempe nihil omnino est potentiale; namque hoc ipsum, gradatim augeri, certissimum est imperfectionis argumentum. Praeterea, etiamsi cognitio mea semper magis et magis augeatur, nihilominus intelligo nunquam illam idcirco fore actu infinitam, quia nunquam eo deuenietur, ut maioris adhuc incrementi non sit capax; Deum autem ita iudico esse actu infinitum, ut nihil eius perfectioni addi possit. Ac denique percipio esse obiectiuum ideae non a solo esse potentiali, quod proprie loquendo nihil est, sed tantummodo ab actuali siue formali posse produci.

[3,28] 
Neque profecto quicquam est in his omnibus, quod diligenter attendenti non sit lumine naturali manifestum; sed quia, cum minus attendo, et rerum sensibilium imagines mentis aciem excaecant, non ita facile recordor cur idea entis me perfectioris necessario ab ente aliquo procedat quod sit reuera perfectius, ulterius quaerere libet an ego ipse habens illam ideam esse possem, si tale ens nullum existeret.

[3,29]
Nempe a quo essem? A me scilicet, uel a parentibus, uel ab aliis quibuslibet Deo minus perfectis; nihil enim ipso perfectius, nec etiam aeque perfectum, cogitari aut fingi potest. 

[3,30]
Atqui, si a me essem, nec dubitarem, nec optarem, nec omnino quicquam mihi deesset; omnes enim perfectiones quarum idea aliqua in me est, mihi dedissem, atque ita ipsemet Deus essem. Nec putare debeo illa forsan quae mihi desunt difficilius acquiri posse, quam illa quae iam in me sunt; nam contra, manifestum est longe difficilius fuisse me, hoc est rem siue substantiam cogitantem, ex nihilo emergere, quam multarum rerum quas ignoro cognitiones, quae tantum istius substantiae accidentia sunt, acquirere. Ac certe, si maius illud a me haberem, non mihi illa saltem, quae facilius haberi possunt, denegassem, sed neque etiam ulla alia ex iis, quae in idea Dei contineri percipio; quia nempe nulla difficiliora factu mihi uidentur; si quae autem difficiliora factu essent, certe etiam mihi difficiliora uiderentur, siquidem reliqua quae habeo, a me haberem, quoniam in illis potentiam meam terminari experirer.

[3,31] 
Neque uim harum rationum effugio, si supponam me forte semper fuisse ut nunc sum, tanquam si inde sequeretur, nullum existentiae meae authorem esse quaerendum. Quoniam enim omne tempus uitae in partes innumeras diuidi potest, quarum singulae a reliquis nullo modo dependent, ex eo quod paulo ante fuerim, non sequitur me nunc debere esse, nisi aliqua causa me quasi rursus creet ad hoc momentum, hoc est me conseruet. Perspicuum enim est attendenti ad temporis naturam, eadem plane ui et actione opus esse ad rem quamlibet singulis momentis quibus durat conseruandam, qua opus esset ad eandem de nouo creandam, si nondum existeret; adeo ut conseruationem sola ratione a creatione differre, sit etiam unum ex iis quae lumine naturali manifesta sunt.

[3,32] 
Itaque debeo nunc interrogare me ipsum, an habeam aliquam uim per quam possim efficere ut ego ille, qui iam sum, paulo post etiam sim futurus: nam, cum nihil aliud sim quam res cogitans, uel saltem cum de ea tantum mei parte praecise nunc agam quae est res cogitans, si quae talis uis in me esset, eius proculdubio conscius essem. Sed et nullam esse experior, et ex hoc ipso euidentissime cognosco me ab aliquo ente a me diuerso pendere.

[3,33]
Forte uero illud ens non est Deus, sumque uel a parentibus productus, uel a quibuslibet aliis causis Deo minus perfectis. Imo, ut iam ante dixi, perspicuum est tantumdem ad minimum esse debere in causa quantum est in effectu; et idcirco, cum sim res cogitans, ideamque quandam Dei in me habens, qualiscunque tandem mei causa assignetur, illam etiam esse rem cogitantem, et omnium perfectionum, quas Deo tribuo, ideam habere fatendum est.
Potestque de illa rursus quaeri, an sit a se, uel ab alia. Nam si a se, patet ex dictis illam ipsam Deum esse, quia nempe, cum uim habeat per se existendi, habet proculdubio etiam uim possidendi actu omnes perfectiones quarum ideam in se habet, hoc est omnes quas in Deo esse concipio. Si autem sit ab alia, rursus eodem modo de hac altera quaeretur, an sit a se, uel ab alia, donec tandem ad causam ultimam deueniatur, quae erit Deus.

[3,34]
Satis enim apertum est nullum hic dari posse progressum in infinitum, praesertim cum non tantum de causa, quae me olim produxit, hic agam, sed maxime etiam de illa quae me tempore praesenti conseruat.

[3,35] 
Nec fingi potest plures forte causas partiales ad me efficiendum concurrisse, et ab una ideam unius ex perfectionibus quas Deo tribuo, ab alia ideam alterius me accepisse, adeo ut omnes quidem illae perfectiones alicubi in uniuerso reperiantur, sed non omnes simul iunctae in uno aliquo, qui sit Deus. Nam contra, unitas, simplicitas, siue insepararibilitas eorum ommum quae in Deo sunt, una est ex praecipuis perfectionibus quas in eo esse intelligo. Nec certe istius omnium eius perfectionum unitatis idea in me potuit poni ab ulla causa, a qua etiam aliarum perfectionum ideas non habuerim: neque enim efficere potuit ut illas simul iunctas et inseparabiles intelligerem, nisi simul effecerit ut quaenam illae essent agnoscerem.

[3,36] 
Quantum denique ad parentes attinet, ut omnia uera sint quae de illis unquam putaui, non tamen profecto illi me conseruant, nec etiam ullo modo me, quatenus sum res cogitans, effecerunt; sed tantum dispositiones quasdam in ea materia posuerunt, cui me, hoc est mentem, quam solam nunc pro me accipio, inesse iudicaui. Ac proinde hic nulla de iis difficultas esse potest; sed omnino est concludendum, ex hoc solo quod existam, quaedamque idea entis perfectissimi, hoc est Dei, in me sit, euidentissime demonstrari Deum etiam existere.

[3,37] 
Superest tantum ut examinem qua ratione ideam istam a Deo accepi; neque enim illam sensibus hausi, nec unquam non expectanti mihi aduenit, ut solent rerum sensibilium ideae, cum istae res externis sensuum organis occurrunt, ue occurrere uidentur; nec etiam a me efficta est, nam nihil ab illa detrahere, nihil illi superaddere plane possum; ac proinde superest ut mihi sit innata, quemadmodum etiam mihi est innata idea mei ipsius. 

[3,38] 
Et sane non mirum est Deum, me creando, ideam illam mihi indidisse, ut esset tanquam nota artificis operi suo impressa; nec etiam opus est ut nota illa sit aliqua res ab opere ipso diuersa. Sed ex hoc uno quod Deus me creauit, ualde credibile est me quodammodo ad imaginem et similitudinem eius factum esse, illamque similitudinem, in qua Dei idea continetur, a me percipi per eandem facultatem, per quam ego ipse a me percipior: hoc est, dum in meipsum mentis aciem conuerto, non modo intelligo me esse rem incompletam et ab alio dependentem, remque ad maiora et maiora siue meliora indefinite aspirantem; sed simul etiam intelligo illum, a quo pendeo, maiora ista omnia non indefinite et potentia tantum, sed reipsa infinite in se habere, atque ita Deum esse.
Totaque uis argumenti in eo est, quod agnoscam fieri non posse ut existam talis naturae qualis sum, nempe ideam Dei in me habens, nisi reuera Deus etiam existeret, Deus, inquam, ille idem cuius idea in me est, hoc est, habens omnes illas perfectiones, quas ego non comprehendere, sed quocunque modo attingere cogitatione possum, et nullis plane defectibus obnoxius. Ex quibus satis patet illum fallacem esse non posse; omnem enim fraudem et deceptionem a defectu aliquo pendere, lumine naturali manifestum est.

[3,39] 
Sed priusquam hoc diligentius examinem, simulque in alias ueritates quae inde colligi possunt inquiram, placet hic aliquandiu in ipsius Dei contemplatione immorari, eius attributa apud me expendere, et immensi huius luminis pulchritudinem, quantum caligantis ingenii mei acies ferre poterit, intueri, admirari, adorare. Ut enim in hac sola diuinae maiestatis contemplatione summam alterius uitae foelicitatem consistere fide credimus, ita etiam iam ex eadem, licet multo minus perfecta, maximam, cuius in hac uita capaces simus, uoluptatem percipi posse experimur.