A [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. [17] Hoc si Marcus uiolare conabitur, Luci eum sanctitas A scelere reuocabit. [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta A cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [45] Talis igitur uir et ciuis opinione labi potest, uoluntate A re publica dissidere nullo pacto potest. [60] Albanum, Formianum A Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur A uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod A patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem A bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas A parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, A quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis A debita tibi peste seduxit? [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum A senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum A Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, A quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [139] Nimirum recte ueneficam appellas, A quo tibi praesentem pestem uides comparatam. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat A seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [156] Est etiam Asinius quidam, senator uoluntarius lectus ipse A se. [176] Et quidem fratri tuo, qui A uobis nihil degenerat, extorsimus. [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium A re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [199] Theopompum nudum expulsum A Trebonio confugere Alexandriam neglexistis. [235] Istas tu partes potius quam A populo Romano defectionem uocas? [246] A me 'deceptos' ait 'isdem ornamentis' Hirtium et Caesarem. [247] Quod, quaeso, adhuc A me est tributum Hirtio ornamentum? [249] Deceptum autem A me Caesarem dicere audes? [257] Reuocare te A furore Lepidus uoluit, non adiutor esse dementiae. [271] Hac Antoni sententia cognita dubitaturumne A. AB [29] Sed quoniam AB hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo AB eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam AB Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia AB Ityraeis occupabantur. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas AB Hirtio consule modo accepi. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem AB eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [132] Tu uero, qui te AB eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed AB eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. [152] XIII) Est etiam ibi Decius AB illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. ABDUCTUS [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate ABDUCTUS umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. ABIECIT [106] Quo perculsus ABIECIT consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. ABIECTUS [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam ABIECTUS, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. ABIS [284] Quin tu ABIS in malam pestem malumque cruciatum! ABSENTI [48] Haec causa fuit cur decerneretis statuam in rostris cum inscriptione praeclara, cur ABSENTI triumphum. ABSTINERE [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se ABSTINERE potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. AC [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis AC ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [69] VI) (13) AC ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis AC diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis AC furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces AC tormenta minitatur. [260] Plancum participem? cuius memorabilis AC diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. ACCEDERENT [275] Itaque fecerunt, ut his litteris lectis ad munitiones propius ACCEDERENT. ACCEDERET [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem ACCEDERET, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. ACCEDUNT [15] Huc ACCEDUNT Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. [39] ACCEDUNT eodem multa priuata magna eius in me merita, mea quaedam officio in illum. ACCEPI [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre ACCEPI, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo ACCEPI. ACCEPTAMQUE [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam ACCEPTAMQUE esse, eique honori dignitatique eam rem fore. ACCEPTUM [151] Hoc tamen, ut alia multa, Aquilae referatur ACCEPTUM. ACCIDERE [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi ACCIDERE possent, consecuti sumus? ACERBAM [54] O rem ACERBAM! ACERBISSIMUM [131] XI) (24) 'ACERBISSIMUM uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. ACIES [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas ACIES lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. ACTA [6] Nam quid ego de proximo dicam, cuius ACTA defendimus, auctorem ipsum iure caesum fatemur? [22] ACTA M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut ACTA sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. ACTIONEM [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero ACTIONEM, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. ACTIS [53] Saluis enim ACTIS Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut ACTIS Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. ACUTE [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis ACUTE, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. ACUTIOR [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis ACUTIOR imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. AD [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, AD confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat AD periculum; quid sapientia? [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, AD pacem adhortatur. [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit AD pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, AD omne facinus inmanis audacia. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret AD Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam AD aliam rem te forte traduxerit. [84] Incensi omnes rapimur AD libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato AD urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [100] Inde se quo furore, quo ardore AD urbem, id est ad caedem optimi cuiusque, rapiebat! [100] Inde se quo furore, quo ardore ad urbem, id est AD caedem optimi cuiusque, rapiebat! [104] Rediit AD milites; ibi pestifera illa Tiburi contio. [105] Inde AD urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi AD senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares AD latronum gladiatorem ducem. [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet AD gloriam. [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum AD seruitutem cohortari? [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam AD exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis AD quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se AD hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam AD bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos AD cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [262] XX) (45) Sed iam se colligit et AD extremum incipit philosophari. [272] Hirtium aut C-Pansam consules putatis, quin AD Antonium transeant, Brutum obsideant, Mutinam expugnare cupiant? [275] Itaque fecerunt, ut his litteris lectis AD munitiones propius accederent. [279] XXI) Veniamus aliquando AD clausulam. [285] AD te quisquam ueniat nisi Ventidi similis? [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo AD pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne AD deditionem quidem feceris? ADDITE [14] ADDITE illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; ADDITE Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. ADDUXIT [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate ADDUXIT ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. ADEMISTIS [183] Vectigalia Iuliana Lupercis ADEMISTIS. ADEMPTA [188] Massiliensibus iure belli ADEMPTA reddituros uos pollicemini. ADERIT [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram ADERIT, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. ADFERET [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, ADFERET aliquod scelerati hominis exemplum. ADFERT [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem ADFERT rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. ADFERTUR [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) ADFERTUR ei de quarta nuntius. ADFIRMARE [256] Nihil agis (quamquam ADFIRMARE de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. ADHORTATUR [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem ADHORTATUR. ADHUC [115] Quodsi quis dubitare ADHUC potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut ADHUC fecistis, me attente audiatis. [213] Quid? hoc placetne ueteranis istis, quibus ADHUC omnia integra sunt? [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum ADHUC ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [247] Quod, quaeso, ADHUC a me est tributum Hirtio ornamentum? ADIUTOR [257] Reuocare te a furore Lepidus uoluit, non ADIUTOR esse dementiae. ADIUUANTIBUS [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi ADIUUANTIBUS uobis exultantis praedonis audaciam. ADIUUAT [89] Bonos ciuis primum natura efficit, ADIUUAT deinde fortuna. ADIUUERINT [263] Si me rectis sensibus euntem di immortales, ut spero, ADIUUERINT, uiuam libenter. ADMIRABILEM [251] Sed iam uidete magni et clari uiri ADMIRABILEM grauitatem atque constantiam. ADSENSI [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis ADSENSI, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. ADSENTATIONIBUS [215] quamquam uos eos ADSENTATIONIBUS et uenenatis muneribus uenistis deprauatum. ADSENTIOR [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio ADSENTIOR et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. ADSPICITIS [143] Nimirum eodem modo haec ADSPICITIS, ut priora. ADSUNT [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules ADSUNT cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. ADUENTUM [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius ADUENTUM rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. ADULESCENS [274] Caesar, singulari pietate ADULESCENS, poteritne se tenere, quin D- Bruti sanguine poenas patrias persequatur? [276] Quo maior ADULESCENS Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, ADULESCENS summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? ADULESCENTE [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo ADULESCENTE sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, ne, si de clarissimo ADULESCENTE siluero, inuidisse uidear Antonio. ADULESCENTEM [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum ADULESCENTEM, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum ADULESCENTEM, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. ADULESCENTI [65] Atque illud septiens miliens, quod ADULESCENTI, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. AEDES [58] Redimet hortos, AEDES, urbana quaedam, quae possidet Antonius. AEDILICII [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, AEDILICII corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [169] Qui AEDILICII, qui tribunicii, qui quaestorii! AEMILIANO [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec AEMILIANO Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. AEMILIO [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- AEMILIO nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. AEQUAS [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, AEQUAS quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. AEQUIORE [269] Quae si tecum ipse recolueris, AEQUIORE animo et maiore consolatione moriere. AEQUISSIMAS [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint AEQUISSIMAS condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. AEQUISSIMUS [229] Cauebat etiam L- Antonio, qui fuerat AEQUISSIMUS agri priuati et publici decempedator Nucula et Lentone collega. AEQUIUS [164] Utrum igitur AEQUIUS, utrum melius rei publicae fuit Cn- Pompeium an sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit AEQUIUS, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. AEQUO [59] Nam argentum, uestem, supellectilem, uinum amittet AEQUO animo, quae ille helluo dissipauit. AETATIS [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus AETATIS omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. [135] Est istuc quidem nomen AETATIS, sed ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. AFRANIUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- AFRANIUM, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. AFRICAM [177] AFRICAM commisistis Varo bis capto. AFRICANO [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori AFRICANO nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. AGAT [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid AGAT, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? AGE [124] AGE, hoc laetaris; uideamus, quid moleste feras. AGERE [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id AGERE ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. AGERETUR [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid AGERETUR; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! AGIS [255] Id AGIS, ut Lepidum aut impium aut insanum existimari uelis. [256] Nihil AGIS (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. AGMINE [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde AGMINE quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius AGMINE, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! AGRI [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, AGRI Lucani possessiones occupauit? [229] Cauebat etiam L- Antonio, qui fuerat aequissimus AGRI priuati et publici decempedator Nucula et Lentone collega. AGROS [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, AGROS diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. AIT [246] A me 'deceptos' AIT 'isdem ornamentis' Hirtium et Caesarem. [289] Prius undis flamma', ut AIT poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. AIUNT [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut AIUNT, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. ALAUDAE [15] Huc accedunt ALAUDAE ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut ALAUDAE in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. ALBAE [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem ALBAE consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. ALBANUM [60] ALBANUM, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. ALBESIUM [159] ALBESIUM, sed tamen neminem tam maledicum offendi, qui illum negaret dignum Antoni senatu. ALEA [133] In lustris, popinis, ALEA, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. ALERE [195] Nec enim sine pecunia exercitum ALERE nec sine exercitu fratrem tuum capere potuisset. ALEXANDRIAM [199] Theopompum nudum expulsum a Trebonio confugere ALEXANDRIAM neglexistis. ALIA [151] Hoc tamen, ut ALIA multa, Aquilae referatur acceptum. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto ALIA; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. ALIAM [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad ALIAM rem te forte traduxerit. ALIAS [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in ALIAS, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. ALIENIS [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne ALIENIS exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. ALIENUM [119] Satis hoc quidem scite; deponere ALIENUM nomen ipse maluit quam illis suum reddere. ALII [61] Sunt ALII plures fortasse, sed de mea memoria dilabuntur. [147] Secuntur ALII tribunicii, T- Plancus in primis, qui si senatum dilexisset, numquam curiam incendisset. [212] ALII istuc negant; ego uero, ne si ista quidem feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram puto. ALIOS [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis ALIOS, alios praegredientis amicos. [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, ALIOS praegredientis amicos. ALIQUAM [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et ALIQUAM rem publicam nobis habere licuisset. ALIQUANDO [279] XXI) Veniamus ALIQUANDO ad clausulam. ALIQUEM [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore ALIQUEM tolerabilem statum ciuitatis. ALIQUID [11] Proximo bello si ALIQUID de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se ALIQUID habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis ALIQUID remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare ALIQUID moderate aut humane esse facturos. ALIQUO [24] Hostis si esset externus, id ipsum uix talibus factis, sed posset ALIQUO modo. ALIQUOD [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit ALIQUOD bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet ALIQUOD scelerati hominis exemplum. ALIQUOS [160] Arbitror me ALIQUOS praeterisse; de iis tamen, qui occurrebant, tacere non potui. ALIUD [254] Nam quid erat ALIUD, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [264] Sin autem me ALIUD fatum manet, praecipio gaudia suppliciorum uestrorum. ALIUS [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui ALIUS ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. ALTER [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue ALTER Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; ALTER est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [154] Est quidem ALTER Saserna; sed omnes tamen tantam habent similitudinem inter se, ut in eorum praenominibus errem. ALTERIS [278] Hae uero quae sunt partes, cum ALTERIS senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, ALTERIS caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? ALTERO [51] In ALTERO pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de ALTERO difficile est), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. AMENTIAM [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui suam AMENTIAM puero huic praebet ad gloriam. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris AMENTIAM! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. AMICISSIMAM [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse AMICISSIMAM. AMICISSIMOS [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules AMICISSIMOS patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. AMICORUM [14] Addite illa naufragia Caesaris AMICORUM, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque AMICORUM Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. AMICOS [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis AMICOS. AMITTET [59] Nam argentum, uestem, supellectilem, uinum AMITTET aequo animo, quae ille helluo dissipauit. AMORES [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque AMORES populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. AMPLA [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum AMPLA, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. AMPLISSIMAM [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit AMPLISSIMAM, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. AMPLISSIMI [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur AMPLISSIMI auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. AMPLISSIMIS [88] Non metuo, ne is, qui suis AMPLISSIMIS fortunis nisi bonis saluis frui non potest, prodat salutem suam. AMPLISSIMOS [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui AMPLISSIMOS, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. AMPLISSIMUM [44] Summa nobilitas est, omnes honores, AMPLISSIMUM sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. AMPLIUS [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc AMPLIUS censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. AN [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, AN sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [64] AN is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne AN Antonium? [146] XII) AN uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [164] Utrum igitur aequius, utrum melius rei publicae fuit Cn- Pompeium AN sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [186] Nos sustulimus AN contra legem comitiis centuriatis latam sanximus? [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique AN mortuus sit, quis aut scit aut curat? [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi AN Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, AN consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [236] Treboni mortem AN Caesaris persequi. [253] Quam fidem? AN optimi cuiusque caedis, urbis et Italiae partitionis, uastandarum diripiendarumque prouinciarum? ANHELITUM [20] Quem uini ANHELITUM, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. ANIMADUERTITE [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen ANIMADUERTITE, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [230] Quam ob rem uos potius ANIMADUERTITE, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. ANIMO [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc ANIMO in rem publicam est, quae mihi uita mea semper fuit carior. [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo ANIMO ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. [59] Nam argentum, uestem, supellectilem, uinum amittet aequo ANIMO, quae ille helluo dissipauit. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo ANIMO, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [269] Quae si tecum ipse recolueris, aequiore ANIMO et maiore consolatione moriere. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum ANIMO studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. ANIMOS [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum ANIMOS offenderet. ANIMUM [71] Itaque intellegitis et ANIMUM ei praesto fuisse nec consilium defuisse. ANNI [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem ANNI uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. ANNIUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus ANNIUS et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. ANNUERIT [33] Si ANNUERIT, ne ego Sapientiam istam, quamuis sit erudita, non audiam. ANSERES [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno ANSERES depellantur. ANTE [19] Ora uobis eorum ponite ANTE oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. [92] Quis fortunatior Lepido, ut ANTE dixi, quis eodem sanior? [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ANTE, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ANTE eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. ANTIQUIS [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et ANTIQUIS et domesticis malle uideare. ANTIQUIUS [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem ANTIQUIUS, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? ANTONI [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite ANTONI conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. [16] O fidam dexteram ANTONI, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! [22] Acta M- ANTONI rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum ANTONI, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [159] Albesium, sed tamen neminem tam maledicum offendi, qui illum negaret dignum ANTONI senatu. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate ANTONI milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [271] Hac ANTONI sententia cognita dubitaturumne A. ANTONII [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica ANTONII redeant in gratiam. ANTONIIS [12] II) Hoc uero quid est? cum ANTONIIS pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod cum ANTONIIS fecerimus! [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum ANTONIIS res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. ANTONIO [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab ANTONIO Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, ne, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear ANTONIO. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur ANTONIO), sibi parcere idem sentienti. [229] Cauebat etiam L- ANTONIO, qui fuerat aequissimus agri priuati et publici decempedator Nucula et Lentone collega. ANTONIORUM [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime ANTONIORUM, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde ANTONIORUM 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. ANTONIOS [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis futuros in re publica ANTONIOS? [141] Putes Censorinum dicere aut Ventidium aut etiam ipsos ANTONIOS. ANTONIUM [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an ANTONIUM? [164] Utrum igitur aequius, utrum melius rei publicae fuit Cn- Pompeium an sectorem Cn- Pompei uiuere, ANTONIUM? [254] Nam quid erat aliud, quod inter ANTONIUM et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [272] Hirtium aut C-Pansam consules putatis, quin ad ANTONIUM transeant, Brutum obsideant, Mutinam expugnare cupiant? ANTONIUS [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit ANTONIUS, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [58] Redimet hortos, aedes, urbana quaedam, quae possidet ANTONIUS. [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens ANTONIUS seruum se illius quam collegam esse malebat. [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus ANTONIUS? [117] ANTONIUS Hirtio et Caesari. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem ANTONIUS deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- ANTONIUS, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis ANTONIUS, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam ANTONIUS etiam collegae parentasset. ANTONIUSNE [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, ANTONIUSNE potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? APERTAM [157] APERTAM Curiam uidit post Caesaris mortem, mutauit calceos, pater conscriptus repente factus est. APPARET [91] Sed in iis, qui fortunati sunt, magis id APPARET. APPARUISSE [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et APPARUISSE numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. APPELLABATIS [145] Castra Pompei senatum APPELLABATIS. APPELLABUNT [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter APPELLABUNT unum quemque nostrum. APPELLARE [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes APPELLARE eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [192] Omnino mea quidem sententia legem illam APPELLARE fas non est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. APPELLAREMUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum APPELLAREMUS? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. APPELLAS [137] Si enim ille patriae parens, ut tu APPELLAS (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [139] Nimirum recte ueneficam APPELLAS, a quo tibi praesentem pestem uides comparatam. APPELLAT [128] At scurrae filium APPELLAT. [134] et te, o puer,' - Puerum APPELLAT, quem non modo uirum, sed etiam fortissimum uirum sensit et sentiet. APPELLEM [123] O Spartace! quem enim te potius APPELLEM, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? APPIUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si APPIUM Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. APTISSIMAM [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam APTISSIMAM ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. APUD [38] Nullius APUD me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. APULEIANA [193] APULEIANA pecunia Brutum subornastis. AQUILAE [151] Hoc tamen, ut alia multa, AQUILAE referatur acceptum. ARAS [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra ARAS et focos, contra quattuor consules gerit bellum. ARBITRABANTUR [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse ARBITRABANTUR; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! ARBITRABATUR [108] Caesarem sequi ARBITRABATUR cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. ARBITRARETUR [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse ARBITRARETUR? ARBITRARIS [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire ARBITRARIS cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. ARBITROR [160] ARBITROR me aliquos praeterisse; de iis tamen, qui occurrebant, tacere non potui. [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus ARBITROR latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. ARCEBIS [80] Hoc tu ARCEBIS hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. ARCHIPIRATA [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc ARCHIPIRATA (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. ARDOR [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ARDOR extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. ARDORE [100] Inde se quo furore, quo ARDORE ad urbem, id est ad caedem optimi cuiusque, rapiebat! ARGENTUM [59] Nam ARGENTUM, uestem, supellectilem, uinum amittet aequo animo, quae ille helluo dissipauit. ARMA [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus ARMA non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos ARMA fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. ARMASSET [194] Quid? si omnibus suis copiis excellentem uirum res publica ARMASSET, quem tandem bonum paeniteret? ARMATA [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia ARMATA est. ARMIS [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine ARMIS maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [82] Quodsi auctoritatem interponis sine ARMIS, magis equidem laudo, sed uide, ne hoc ipsum non sit necesse. [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe ARMIS barbarorum stipatus Antonius? [148] Quo scelere damnatus in eam urbem rediit ARMIS, ex qua excesserat legibus. ARROGANTIUS [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum est, ne quid ARROGANTIUS, quam eius mores ferunt, facere uideatur. ASINIUS [156] Est etiam ASINIUS quidam, senator uoluntarius lectus ipse a se. ASPECTUM [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, ASPECTUM, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. ASPICIET [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica ASPICIET suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. AT [27] AT incertus exitus belli. [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, AT uirtutis laude uiuemus. [37] IV) AT enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [74] AT uti potest pro suo. [87] VIII) AT periculum est, ne opprimamur. [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, AT tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis AT iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. [128] AT scurrae filium appellat. [217] AT militibus inclusis opem fertis. ATQUE [31] Quid igitur censet? parendum est enim ATQUE id optimum iudicandum, quod sit sapientissime constitutum. [65] ATQUE illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam ATQUE constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [72] ATQUE etiam hoc M- Lepido prouidendum est, ne quid arrogantius, quam eius mores ferunt, facere uideatur. [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani ATQUE uniuersae rei publicae esse, non suum. [93] Vidit eius maestitiam ATQUE lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [122] Dedisse poenas sceleratum cineri ATQUE ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. [140] ut quam potentissimus sit Cassius ATQUE Brutus. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae ATQUE amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [251] Sed iam uidete magni et clari uiri admirabilem grauitatem ATQUE constantiam. [291] Moueri sedibus huic urbi melius est ATQUE in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. ATQUI [232] ATQUI hoc bello de elegantia quaeritur! 'partibusque utilius'. ATTENDITE [171] XV) Nunc reliqua ATTENDITE. ATTENTE [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me ATTENTE audiatis. ATTINGERE [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis ATTINGERE; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? AUARISSIMAE [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo AUARISSIMAE, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. AUCTOREM [6] Nam quid ego de proximo dicam, cuius acta defendimus, AUCTOREM ipsum iure caesum fatemur? AUCTORITAS [38] Nullius apud me, patres conscripti, AUCTORITAS maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [83] Quamquam enim est tanta in te AUCTORITAS, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi AUCTORITAS ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus AUCTORITAS, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? AUCTORITATE [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, AUCTORITATE adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius AUCTORITATE tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. AUCTORITATEM [82] Quodsi AUCTORITATEM interponis sine armis, magis equidem laudo, sed uide, ne hoc ipsum non sit necesse. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus AUCTORITATEM, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! AUCTORITATI [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; AUCTORITATI cessisset audacia. AUDACIA [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis AUDACIA. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset AUDACIA. AUDACIAM [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis AUDACIAM. AUDACIS [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam AUDACIS, rem ullam ex illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? AUDES [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam AUDES appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [249] Deceptum autem a me Caesarem dicere AUDES? AUDET [130] Is autem humilitatem despicere AUDET cuiusquam, qui ex Fadia sustulerit liberos? [184] Lupercorum mentionem facere AUDET neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? AUDIAM [33] Si annuerit, ne ego Sapientiam istam, quamuis sit erudita, non AUDIAM. AUDIAMUS [86] Huic cedamus, huius condiciones AUDIAMUS, cum hoc pacem fieri posse credamus? AUDIAT [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen AUDIAT', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. AUDIATIS [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me attente AUDIATIS. AUDIO [173] Eo libentius 'ducem' AUDIO, quod certe ille dicit inuitus; nam de 'uicto' nihil laboro. AUDIRE [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem AUDIRE uidear eique ut deo paream. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello AUDIRE non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. AUDITE [207] Sed maximum crimen AUDITE. AUDIUIMUS [197] Non laudauimus, quod ne AUDIUIMUS quidem. AUDIUIT [111] Non AUDIUIT, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. AUERTANT [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen AUERTANT!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. AUERTAT [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen AUERTAT Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. AUGURATUS [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum AUGURATUS locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. AUGUREM [67] Utrum igitur AUGUREM Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? AUSPICIA [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra AUSPICIA latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. AUSUS [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse AUSUS es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo AUSUS est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? AUT [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si AUT ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis AUT homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [36] AUT enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica AUT oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. [76] Quid autem turpius AUT foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [76] Quid autem turpius aut foedius AUT quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum AUT reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum AUT regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi AUT progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii AUT impendente laetandum est. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, AUT si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [141] Putes Censorinum dicere AUT Ventidium aut etiam ipsos Antonios. [141] Putes Censorinum dicere aut Ventidium AUT etiam ipsos Antonios. [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis AUT scit aut curat? [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit AUT curat? [204] Milites AUT meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [204] Milites aut meos AUT ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui AUT imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris AUT commilitonum suorum pericula impulistis. [208] Denique quid non AUT probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [208] Denique quid non aut probastis AUT fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'AUT filius eius, si domi esse possit? [211] Postremo negatis pacem fieri posse, nisi AUT emisero Brutum aut frumento iuuero. [211] Postremo negatis pacem fieri posse, nisi aut emisero Brutum AUT frumento iuuero. [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate AUT humane esse facturos. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas AUT cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [255] Id agis, ut Lepidum AUT impium aut insanum existimari uelis. [255] Id agis, ut Lepidum aut impium AUT insanum existimari uelis. [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si AUT obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse AUT ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. [272] Hirtium AUT C-Pansam consules putatis, quin ad Antonium transeant, Brutum obsideant, Mutinam expugnare cupiant? [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique AUT uellet aut fieri posse arbitraretur? [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet AUT fieri posse arbitraretur? [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam AUT cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica AUT cum re publica Antonii redeant in gratiam. AUTEM [76] Quid AUTEM turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [77] Licet AUTEM nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. [127] Quid est AUTEM, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [130] Is AUTEM humilitatem despicere audet cuiusquam, qui ex Fadia sustulerit liberos? [142] Cur AUTEM nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? [249] Deceptum AUTEM a me Caesarem dicere audes? [264] Sin AUTEM me aliud fatum manet, praecipio gaudia suppliciorum uestrorum. AUXILIA [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna AUXILIA non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. BALNEATOREM [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri BALNEATOREM. BARBARIA [97] Qua enim in BARBARIA quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? BARBARORUM [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis BARBARORUM stipatus Antonius? BARBARUS [110] Quis tam BARBARUS umquam, tam immanis, tam ferus? BARBAS [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, BARBAS Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. BARBATIOS [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, BARBATIOS, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. BEATA [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) BEATA mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. BEATUM [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, BEATUM, florentem esse cupiebant! BELLA [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora BELLA gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. BELLI [2] I) (1) A principio huius BELLI, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. [27] At incertus exitus BELLI. [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis BELLI periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius BELLI fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam BELLI gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [188] Massiliensibus iure BELLI adempta reddituros uos pollicemini. [189] Nihil disputo de iure BELLI (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius BELLI feret principatum. BELLICAS [49] Quamquam enim magnas res BELLICAS gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. BELLO [11] Proximo BELLO si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili BELLO de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a BELLO audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [216] Itane corrupti sunt, quibus persuasum sit foedissimum hostem iustissimo BELLO persequi? [232] Atqui hoc BELLO de elegantia quaeritur! 'partibusque utilius'. BELLUM [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem BELLUM ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile BELLUM optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile BELLUM concupiscit. [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod BELLUM inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio BELLUM ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit BELLUM. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, BELLUM omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad BELLUM renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [234] BELLUM contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, BELLUM contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. [266] Praecipias licet gaudia; non enim tibi cum Pompeianis, sed cum uniuersa re publica BELLUM est. BELUA [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima BELUA posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. BELUAS [26] Hi in oculis haerebunt et, cum licebit, in faucibus; quibus enim saeptis tam immanis BELUAS continebimus? BENE [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, BENE sperabo, dum licebit. [281] BENE me nouit -- quod uenias, proposito praesertim exemplo Dolabellae. BENEFICIA [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris BENEFICIA defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. BENEFICIIS [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, BENEFICIIS Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum BENEFICIIS Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. BENEFICIO [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius BENEFICIO plus quam pro uirili parte obligatum puto. [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius BENEFICIO et misericordia liberati. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium BENEFICIO rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. BENEFICIUM [40] Maximum uero eius BENEFICIUM numero, quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi uita mea semper fuit carior. BENIGNE [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt BENIGNE, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [219] Quam BENIGNE! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. BESTIA [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, BESTIA, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, BESTIA, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. BIBULUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- BIBULUM, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. BIS [177] Africam commisistis Varo BIS capto. BONI [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui BONI et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. BONIS [56] Decreuistis tantam pecuniam Pompeio, quantam ex BONIS patriis in praedae dissipatione inimicus uictor redegisset. [75] Quid tum? omniane BONIS uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? [88] Non metuo, ne is, qui suis amplissimis fortunis nisi BONIS saluis frui non potest, prodat salutem suam. [90] Omnibus enim BONIS expedit saluam esse rem publicam. [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus BONIS cruces ac tormenta minitatur. [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae BONIS, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? BONO [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam BONO ciui, sicut ille est, sed homine sano? BONORUM [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes BONORUM, urbis Italiaeque partitio? BONOS [89] BONOS ciuis primum natura efficit, adiuuat deinde fortuna. BONUM [194] Quid? si omnibus suis copiis excellentem uirum res publica armasset, quem tandem BONUM paeniteret? BREUITER [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis BREUITER disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. BRUNDISI [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, BRUNDISI in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. BRUNDISIUM [99] Prorupit subito BRUNDISIUM, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. BRUTI [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- BRUTI salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [274] Caesar, singulari pietate adulescens, poteritne se tenere, quin D- BRUTI sanguine poenas patrias persequatur? [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, BRUTI retentos intra haec moenia uidere. BRUTUM [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- BRUTUM obsident, de Falerno Anseres depellantur. [193] Apuleiana pecunia BRUTUM subornastis. [211] Postremo negatis pacem fieri posse, nisi aut emisero BRUTUM aut frumento iuuero. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam BRUTUM, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [272] Hirtium aut C-Pansam consules putatis, quin ad Antonium transeant, BRUTUM obsideant, Mutinam expugnare cupiant? BRUTUS [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se BRUTUS obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [140] ut quam potentissimus sit Cassius atque BRUTUS. CAECA [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur CAECA, uidit? CAEDEM [100] Inde se quo furore, quo ardore ad urbem, id est ad CAEDEM optimi cuiusque, rapiebat! CAEDES [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem CAEDES ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris CAEDES bonorum, urbis Italiaeque partitio? CAEDI [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio CAEDI iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. CAEDIS [253] Quam fidem? an optimi cuiusque CAEDIS, urbis et Italiae partitionis, uastandarum diripiendarumque prouinciarum? CAESAR [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate CAESAR remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. [85] CAESAR confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore CAESAR, cuncta contra te Italia armata est. [274] CAESAR, singulari pietate adulescens, poteritne se tenere, quin D- Bruti sanguine poenas patrias persequatur? [276] Quo maior adulescens CAESAR maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum CAESAR, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam CAESAR, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. CAESARE [98] CAESARE dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de CAESARE; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, CAESARE ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a CAESARE Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [132] Tu uero, qui te ab eodem CAESARE ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? CAESAREM [108] CAESAREM sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [118] Neque se imperatorem neque Hirtium consulem nec pro praetore CAESAREM. [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- CAESAREM, patriae parentem, ingemiscendum est. [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui CAESAREM occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum CAESAREM gloriatus est. [246] A me 'deceptos' ait 'isdem ornamentis' Hirtium et CAESAREM. [249] Deceptum autem a me CAESAREM dicere audes? CAESARI [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum CAESARI diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [117] Antonius Hirtio et CAESARI. [248] Nam CAESARI plura et maiora debentur. CAESARIS [14] Addite illa naufragia CAESARIS amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis CAESARIS deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. [53] Saluis enim actis CAESARIS, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus CAESARIS, agri Lucani possessiones occupauit? [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis CAESARIS firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [102] IX) (19) CAESARIS enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis CAESARIS et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim CAESARIS beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque CAESARIS munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. [157] Apertam Curiam uidit post CAESARIS mortem, mutauit calceos, pater conscriptus repente factus est. [196] Securi percussos Petraeum et Menedenum, ciuitate donatos et hospites CAESARIS, laudastis. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; CAESARIS mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an CAESARIS, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [236] Treboni mortem an CAESARIS persequi. [237] Treboni satis persecuti sumus hoste iudicato Dolabella, CAESARIS mors facillime defenditur obliuione et silentio. [239] Cum mortem CAESARIS ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum CAESARIS mortem. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes CAESARIS defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt CAESARIS tum, cum illae uere partes uocabantur? [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos CAESARIS uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. CAESETIUM [182] Quid ergo? ut Marullum, ut CAESETIUM a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? CAESUM [6] Nam quid ego de proximo dicam, cuius acta defendimus, auctorem ipsum iure CAESUM fatemur? CALCEOS [157] Apertam Curiam uidit post Caesaris mortem, mutauit CALCEOS, pater conscriptus repente factus est. CAPERE [195] Nec enim sine pecunia exercitum alere nec sine exercitu fratrem tuum CAPERE potuisset. CAPITIS [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam CAPITIS periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? CAPITOLIUM [105] Inde ad urbem cursus, senatus in CAPITOLIUM, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. CAPTO [177] Africam commisistis Varo bis CAPTO. CARA [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura CARA habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. CARBO [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et CARBO siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. CARIOR [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi uita mea semper fuit CARIOR. CARIOREM [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri CARIOREM populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. CASCAM [181] CASCAM tribunatum gerere passi estis. CASSIOS [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas CASSIOS, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. CASSIUM [179] In Syriam CASSIUM misistis. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, CASSIUM discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? CASSIUS [140] ut quam potentissimus sit CASSIUS atque Brutus. CASTA [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum CASTA a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. CASTRA [145] CASTRA Pompei senatum appellabatis. [146] XII) An uero tua CASTRA potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui in illa CASTRA non uenerunt. CASTRIS [202] Ser- Galbam eodem pugione succinctum in CASTRIS uidetis. CASUM [292] Optatissimum est uincere; secundum est nullum CASUM pro dignitate et libertate patriae non ferendum putare. CATILINA [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse CATILINA? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? CATO [165] Qui uero praetorii! quorum princeps M- CATO idemque omnium gentium uirtute princeps. CAUEBAT [229] CAUEBAT etiam L- Antonio, qui fuerat aequissimus agri priuati et publici decempedator Nucula et Lentone collega. CAUSA [13] Exempli CAUSA paucos nominaui; genus infinitum inmanitatemque ipsi cernitis reliquorum. [48] Haec CAUSA fuit cur decerneretis statuam in rostris cum inscriptione praeclara, cur absenti triumphum. [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae CAUSA defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi CAUSA deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine CAUSA diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum CAUSA loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum CAUSA totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. CAUSAE [180] Non igitur sentis huic CAUSAE orbem terrae patere, te extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? CAUSAM [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi CAUSAM belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. CAUTIORIBUS [30] CAUTIORIBUS utitur consiliis, in posterum prouidet, est omni ratione tectior. CECIDERINT [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum CECIDERINT, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [244] Utri CECIDERINT', scribit, 'lucro nobis futurum. CEDAMUS [86] Huic CEDAMUS, huius condiciones audiamus, cum hoc pacem fieri posse credamus? CENSEO [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius CENSEO, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. CENSET [31] Quid igitur CENSET? parendum est enim atque id optimum iudicandum, quod sit sapientissime constitutum. CENSETIS [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore CENSETIS minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. CENSORINO [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum CENSORINO, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? CENSORINUM [141] Putes CENSORINUM dicere aut Ventidium aut etiam ipsos Antonios. CENTURIATIS [186] Nos sustulimus an contra legem comitiis CENTURIATIS latam sanximus? CENTURIONES [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis CENTURIONES trucidauit. CERNITIS [13] Exempli causa paucos nominaui; genus infinitum inmanitatemque ipsi CERNITIS reliquorum. [224] Nonne CERNITIS ex uno fonte omnia scelera manare? CERTAMEN [277] Quodsi partium CERTAMEN esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? CERTATUR [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute CERTATUR; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. CERTE [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo CERTE uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, CERTE iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [173] Eo libentius 'ducem' audio, quod CERTE ille dicit inuitus; nam de 'uicto' nihil laboro. CESSISSET [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati CESSISSET audacia. CETERIQUE [15] Huc accedunt Alaudae CETERIQUE ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. CETERIS [162] Sed quantum praesidii fuerit in CETERIS, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in CETERIS rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. CETEROS [96] Itaque illo interfecto, qualem in nos eum esse uoluit, talis ipse in CETEROS extitit. CICERONE [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista CICERONE dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. CICERONEM [172] Victum CICERONEM ducem habuistis. CINERI [122] Dedisse poenas sceleratum CINERI atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. CINNA [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue CINNA siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [10] CINNA si concordiam cum Octauio confirmare uoluisset, hominum in re publica sanitas remanere potuisset. CIRCUMIRI [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus CIRCUMIRI quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. CIRCUMPLEXUS [64] An is non reddet, qui domini patrimonium CIRCUMPLEXUS quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? CIRCUMSCRIBENDO [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de CIRCUMSCRIBENDO adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. CIRCUMSEDES [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, CIRCUMSEDES consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. CIRCUMSEDET [113] CIRCUMSEDET colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. CITIUS [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia CITIUS delata quam scripta sunt. CIUE [7] Nihil igitur hoc CIUE, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. CIUEM [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem CIUEM rei publicae natum iudico. [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit CIUEM, talis futuros in re publica Antonios? [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem CIUEM numquam uideramus? [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, CIUEM cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum CIUEM, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. CIUES [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra CIUES, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [267] Omnes te di, homines, summi, medii, infimi, CIUES, peregrini, uiri, mulieres, liberi, serui oderunt. CIUI [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo CIUI; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono CIUI, sicut ille est, sed homine sano? CIUIBUS [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis CIUIBUS consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. CIUILE [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum CIUILE delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius CIUILE bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, qui CIUILE bellum concupiscit. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum CIUILE confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. CIUILI [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo CIUILI bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore CIUILI; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. CIUILIS [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo CIUILIS belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. CIUIS [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut CIUIS aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos CIUIS trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo CIUIS uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [45] Talis igitur uir et CIUIS opinione labi potest, uoluntate a re publica dissidere nullo pacto potest. [89] Bonos CIUIS primum natura efficit, adiuuat deinde fortuna. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos CIUIS, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [227] O conseruandus CIUIS cum tam pio iustoque foedere! CIUITATE [196] Securi percussos Petraeum et Menedenum, CIUITATE donatos et hospites Caesaris, laudastis. CIUITATEM [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam CIUITATEM oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. CIUITATI [212] Alii istuc negant; ego uero, ne si ista quidem feceris, umquam tecum pacem huic CIUITATI futuram puto. CIUITATIS [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum CIUITATIS. CIUIUM [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes CIUIUM, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat CIUIUM optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. CLARI [251] Sed iam uidete magni et CLARI uiri admirabilem grauitatem atque constantiam. CLARISSIMI [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod CLARISSIMI uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus CLARISSIMI uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri CLARISSIMI, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. CLARISSIMO [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere uero quis poterit CLARISSIMO domino restituto? [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, ne, si de CLARISSIMO adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. CLARISSIMOS [166] Quid reliquos CLARISSIMOS uiros commemorem? CLARISSIMUM [41] Nam cum Magnum Pompeium, CLARISSIMUM adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, CLARISSIMUM uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. CLAUDIUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium CLAUDIUM pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. CLAUSULAM [279] XXI) Veniamus aliquando ad CLAUSULAM. CN [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace CN- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, CN- Pompei domum filius. [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis CN-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis CN- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [164] Utrum igitur aequius, utrum melius rei publicae fuit CN- Pompeium an sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [164] Utrum igitur aequius, utrum melius rei publicae fuit Cn- Pompeium an sectorem CN- Pompei uiuere, Antonium? [209] CN- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si domi esse possit? [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem CN- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si domi esse possit? COELIUM [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, COELIUM, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. COELIUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- COELIUS, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. COGITANDUM [198] Valde enim nobis in tanta perturbatione rei publicae de duobus nequissimis Graeculis COGITANDUM fuit. COGITANTEM [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere COGITANTEM, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. COGITAS [81] VII) (15) Haec si COGITAS, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. COGNITA [120] COGNITA morte C- Treboni non plus gauisus sum, quam dolui. [271] Hac Antoni sententia COGNITA dubitaturumne A. COGNITAM [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis COGNITAM uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. COGNITIS [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his COGNITIS litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. COGNOSCAM [283] Cum uenerint, quae postulant COGNOSCAM. COGNOUISSE [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque COGNOUISSE paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. COHORTARI [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem COHORTARI? COLLAUDATUS [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius COLLAUDATUS esse uideatur. COLLEGA [229] Cauebat etiam L- Antonio, qui fuerat aequissimus agri priuati et publici decempedator Nucula et Lentone COLLEGA. COLLEGAE [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam COLLEGAE parentasset. COLLEGAM [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, COLLEGAM et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam COLLEGAM esse malebat. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque COLLEGAM ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. COLLIGIT [262] XX) (45) Sed iam se COLLIGIT et ad extremum incipit philosophari. COLLOCATUS [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo COLLOCATUS. COLONIAE [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum COLONIAE florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. COLONIAS [185] Veteranorum COLONIAS deductas lege senatus consulto sustulistis. COLONORUM [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam COLONORUM, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. COLONOS [113] Circumsedet COLONOS nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. COLUMENQUE [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, COLUMENQUE amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. COMITATU [103] Ingressus urbem est quo COMITATU uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! COMITATUM [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; COMITATUM relinquo, duces nomino. COMITER [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, COMITER appellabunt unum quemque nostrum. COMITIIS [186] Nos sustulimus an contra legem COMITIIS centuriatis latam sanximus? COMMEMOREM [166] Quid reliquos clarissimos uiros COMMEMOREM? COMMILITONUM [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut COMMILITONUM suorum pericula impulistis. COMMISISTIS [177] Africam COMMISISTIS Varo bis capto. COMMUNE [149] Sed hoc ei COMMUNE cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. COMPARABAT [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum COMPARABAT? COMPARATAM [139] Nimirum recte ueneficam appellas, a quo tibi praesentem pestem uides COMPARATAM. COMPELLO [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos COMPELLO, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. COMPLEXUQUE [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu COMPLEXUQUE recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. CONABITUR [17] Hoc si Marcus uiolare CONABITUR, Luci eum sanctitas a scelere reuocabit. CONCEDITUR [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque CONCEDITUR. CONCORDIAE [53] Saluis enim actis Caesaris, quae CONCORDIAE causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [220] CONCORDIAE factam esse mentionem scribitis in senatu et legatos esse consularis quinque. CONCORDIAM [10] Cinna si CONCORDIAM cum Octauio confirmare uoluisset, hominum in re publica sanitas remanere potuisset. CONCUPISCIT [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum CONCUPISCIT. CONCUPIUERUNT [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras CONCUPIUERUNT. CONCURRERE [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, CONCURRERE nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. CONDICIO [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne CONDICIO insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. CONDICIONES [86] Huic cedamus, huius CONDICIONES audiamus, cum hoc pacem fieri posse credamus? [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas CONDICIONES ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. [228] Is etiam queritur CONDICIONES suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. CONFECERAT [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile CONFECERAT, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. CONFECIT [85] Caesar CONFECIT inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. CONFECTUS [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam CONFECTUS esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. CONFESSIONIBUS [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut CONFESSIONIBUS ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. CONFIRMARE [10] Cinna si concordiam cum Octauio CONFIRMARE uoluisset, hominum in re publica sanitas remanere potuisset. CONFITERI [223] Parumne uidetur omnium facinorum sibi cum Dolabella societatem initam CONFITERI? CONFLIGENDUM [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad CONFLIGENDUM impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? CONFUGERE [199] Theopompum nudum expulsum a Trebonio CONFUGERE Alexandriam neglexistis. CONIUNCTIONE [57] Sed hanc mihi dispensationem pro paterna necessitudine et CONIUNCTIONE deposco. CONIUNCTOS [142] Cur autem nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei publicae defensione CONIUNCTOS? CONIUNGI [295] Hoc uel CONIUNGI cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. CONLUSORES [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni CONLUSORES et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. CONSCELERATISQUE [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus CONSCELERATISQUE suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. CONSCRIPTI [2] I) (1) A principio huius belli, patres CONSCRIPTI, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. [8] Sed hoc primum uidendum est, patres CONSCRIPTI, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [38] Nullius apud me, patres CONSCRIPTI, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [52] Deinde uos obsecro, patres CONSCRIPTI, quis hoc uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres CONSCRIPTI, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres CONSCRIPTI, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres CONSCRIPTI, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres CONSCRIPTI, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [287] Hanc ego epistulam, patres CONSCRIPTI, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. CONSCRIPTUS [157] Apertam Curiam uidit post Caesaris mortem, mutauit calceos, pater CONSCRIPTUS repente factus est. CONSECUTI [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, CONSECUTI sumus? CONSEDISSE [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae CONSEDISSE sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. CONSENSUQUE [214] Nihil uidi tam integrum, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto studio CONSENSUQUE ostenderint quam oderint. CONSENTIRE [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an CONSENTIRE, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. CONSERUANDUS [227] O CONSERUANDUS ciuis cum tam pio iustoque foedere! CONSERUATIONE [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem CONSERUATIONE patriae contineri. CONSILIIS [30] Cautioribus utitur CONSILIIS, in posterum prouidet, est omni ratione tectior. CONSILIORUM [259] nec Plancum prodere, participem CONSILIORUM. CONSILIUM [71] Itaque intellegitis et animum ei praesto fuisse nec CONSILIUM defuisse. [106] Quo perculsus abiecit CONSILIUM referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. CONSOLATIONE [269] Quae si tecum ipse recolueris, aequiore animo et maiore CONSOLATIONE moriere. CONSTANTEM [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque CONSTANTEM, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. CONSTANTIA [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata CONSTANTIA, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. CONSTANTIAM [251] Sed iam uidete magni et clari uiri admirabilem grauitatem atque CONSTANTIAM. CONSTANTIOR [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, CONSTANTIOR, fortior. CONSTANTISSIMO [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et CONSTANTISSIMO ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. CONSTAT [252] Mihi quidem CONSTAT nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. CONSTITUTI [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique CONSTITUTI sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? CONSTITUTUM [31] Quid igitur censet? parendum est enim atque id optimum iudicandum, quod sit sapientissime CONSTITUTUM. CONSUL [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam CONSUL designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. CONSULARES [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres CONSULARES ad latronum gladiatorem ducem. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus CONSULARES; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. CONSULARIBUS [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis CONSULARIBUS non esset Pompeianus despiciendus senatus. CONSULARIS [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia CONSULARIS, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet CONSULARIS, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [220] Concordiae factam esse mentionem scribitis in senatu et legatos esse CONSULARIS quinque. CONSULATUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus CONSULATUS est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet CONSULATUS uestigium. CONSULE [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio CONSULE modo accepi. CONSULEM [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem CONSULEM designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. [118] Neque se imperatorem neque Hirtium CONSULEM nec pro praetore Caesarem. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes CONSULEM designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. CONSULES [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi CONSULES adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor CONSULES gerit bellum. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos CONSULES amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo CONSULES gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. [272] Hirtium aut C-Pansam CONSULES putatis, quin ad Antonium transeant, Brutum obsideant, Mutinam expugnare cupiant? [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo CONSULES, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. CONSULIBUS [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, CONSULIBUS missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? CONSULIS [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, CONSULIS designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque CONSULIS designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. CONSULTA [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus CONSULTA fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. CONSULTO [185] Veteranorum colonias deductas lege senatus CONSULTO sustulistis. [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus CONSULTO licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus CONSULTO Pompeius collaudatus esse uideatur. CONSUMPSISSES [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne CONSUMPSISSES, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. CONTEMNIT [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non CONTEMNIT nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. CONTINEBIMUS [26] Hi in oculis haerebunt et, cum licebit, in faucibus; quibus enim saeptis tam immanis beluas CONTINEBIMUS? CONTINERI [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae CONTINERI. CONTINGAT [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque CONTINGAT. CONTIO [104] Rediit ad milites; ibi pestifera illa Tiburi CONTIO. CONTRA [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et CONTRA auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam CONTRA senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, CONTRA ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, CONTRA patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [77] Licet autem nemini CONTRA patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu CONTRA patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, CONTRA deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, CONTRA aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, CONTRA quattuor consules gerit bellum. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis CONTRA crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [186] Nos sustulimus an CONTRA legem comitiis centuriatis latam sanximus? [234] Bellum CONTRA patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum CONTRA te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta CONTRA te Italia armata est. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, CONTRA quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. CONTRAXISTIS [204] Milites aut meos aut ueteranos CONTRAXISTIS tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. CONTUDI [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis CONTUDI et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. CONTULERUNT [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti CONTULERUNT; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. CONTULISTIS [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos CONTULISTIS. CONTUMELIAM [252] Mihi quidem constat nec meam CONTUMELIAM nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. CONTUMELIAS [20] Quem uini anhelitum, quas CONTUMELIAS fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. CONUENISSE [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi CONUENISSE cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? CONUENISSET [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si CONUENISSET, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. CONUENIUNDI [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei CONUENIUNDI causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. CONUIUIO [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in CONUIUIO caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. COOPTABO [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione COOPTABO. COPIIS [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis COPIIS iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum COPIIS; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [194] Quid? si omnibus suis COPIIS excellentem uirum res publica armasset, quem tandem bonum paeniteret? CORAM [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; CORAM aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. CORNUA [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi CORNUA duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? CORPORIS [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius CORPORIS duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. CORPUSQUE [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam CORPUSQUE (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. CORRUPTI [216] Itane CORRUPTI sunt, quibus persuasum sit foedissimum hostem iustissimo bello persequi? CORYCUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii CORYCUS laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. COTYLA [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, COTYLA Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. CRASSICIUM [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, CRASSICIUM, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. CREDAMUS [86] Huic cedamus, huius condiciones audiamus, cum hoc pacem fieri posse CREDAMUS? CREDE [210] Poterit, mihi CREDE; nam paucis diebus et in domum et in hortos paternos immigrabit. CREDERE [221] Difficile est (CREDERE) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. CREDITORUM [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator CREDITORUM, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. CREDO [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? CREDO enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [280] Legatos uenire non CREDO. [282] Sanctiore erunt, CREDO, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. CRIMEN [200] Magnum CRIMEN senatus! [207] Sed maximum CRIMEN audite. CRUCES [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis CRUCES ac tormenta minitatur. CRUCIATUM [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad CRUCIATUM trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [284] Quin tu abis in malam pestem malumque CRUCIATUM! CRUDELIS [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, tam CRUDELIS tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus CRUDELIS ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. CRUDELISSIMAE [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam CRUDELISSIMAE uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. CRUDELISSIMI [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra CRUDELISSIMI gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. CRUORE [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a CRUORE ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. CRURA [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei CRURA fracta essent. CUI [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, CUI igni ferroque minitatur. CUIUS [6] Nam quid ego de proximo dicam, CUIUS acta defendimus, auctorem ipsum iure caesum fatemur? [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, CUIUS interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? CUIUS ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, CUIUS propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, CUIUS totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, CUIUS est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? CUIUS non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, CUIUS nullum remanet consulatus uestigium. [250] Tu, tu, inquam, illum occidisti Lupercalibus; CUIUS, homo ingratissime, flaminium cur reliquisti? [260] Plancum participem? CUIUS memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, CUIUS patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. CUIUSQUAM [130] Is autem humilitatem despicere audet CUIUSQUAM, qui ex Fadia sustulerit liberos? CUIUSQUE [100] Inde se quo furore, quo ardore ad urbem, id est ad caedem optimi CUIUSQUE, rapiebat! [253] Quam fidem? an optimi CUIUSQUE caedis, urbis et Italiae partitionis, uastandarum diripiendarumque prouinciarum? CULPAM [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae CULPAM non extimescere. CUM [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod CUM impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. [3] Dulce enim etiam nomen est pacis, res uero ipsa CUM iucunda, tum salutaris. [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, CUM omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [9] Pacem CUM Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. [10] Cinna si concordiam CUM Octauio confirmare uoluisset, hominum in re publica sanitas remanere potuisset. [12] II) Hoc uero quid est? CUM Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, CUM Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod CUM Antoniis fecerimus! [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, CUM in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [23] CUM hoc quae pax potest esse? [26] Hi in oculis haerebunt et, CUM licebit, in faucibus; quibus enim saeptis tam immanis beluas continebimus? [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, CUM id fecero, seruiendum? [41] Nam CUM Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris CUM ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed CUM illo se ipsam sibi restitutam putabit. [48] Haec causa fuit cur decerneretis statuam in rostris CUM inscriptione praeclara, cur absenti triumphum. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, CUM primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et CUM hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut CUM suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt CUM copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator CUM taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [86] Huic cedamus, huius condiciones audiamus, CUM hoc pacem fieri posse credamus? [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, CUM Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, CUM dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, CUM repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [108] Caesarem sequi arbitrabatur CUM legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, CUM quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, CUM ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [109] Quam CUM operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [114] X) CUM hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano CUM illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, CUM in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, CUM prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [149] Sed hoc ei commune CUM pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem CUM in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [178] Hic CUM Gaio fratre putat se litigare. [206] XVII) (34) O miser CUM re, tum hoc ipso, quod non sentis, quam miser sis! [223] Parumne uidetur omnium facinorum sibi CUM Dolabella societatem initam confiteri? [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse CUM Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [227] O conseruandus ciuis CUM tam pio iustoque foedere! [239] CUM mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi CUM Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut CUM ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris CUM fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [266] Praecipias licet gaudia; non enim tibi CUM Pompeianis, sed cum uniuersa re publica bellum est. [266] Praecipias licet gaudia; non enim tibi cum Pompeianis, sed CUM uniuersa re publica bellum est. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, CUM illae uere partes uocabantur? [278] Hae uero quae sunt partes, CUM alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? [283] CUM uenerint, quae postulant cognoscam. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, CUM locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? [288] CUM hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut CUM Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut CUM re publica Antonii redeant in gratiam. [294] Quae CUM ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. [295] Hoc uel coniungi CUM hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. CUMQUE [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt CUMQUE iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. CUNCTA [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, CUNCTA contra te Italia armata est. CUPIANT [272] Hirtium aut C-Pansam consules putatis, quin ad Antonium transeant, Brutum obsideant, Mutinam expugnare CUPIANT? CUPIAS [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si CUPIAS, possis explicare. CUPIDITATE [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de CUPIDITATE Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. [293] Quod reliquum est, non est tertium, sed postremum omnium, maximam turpitudinem suscipere uitae CUPIDITATE. CUPIEBANT [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse CUPIEBANT! CUPIO [243] Et quidem non insipiens; deteriores enim iugulari CUPIO, meliores uincere. CUR [48] Haec causa fuit CUR decerneretis statuam in rostris cum inscriptione praeclara, cur absenti triumphum. [48] Haec causa fuit cur decerneretis statuam in rostris cum inscriptione praeclara, CUR absenti triumphum. [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum CUR inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), CUR non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [142] CUR autem nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? [250] Tu, tu, inquam, illum occidisti Lupercalibus; cuius, homo ingratissime, flaminium CUR reliquisti? CURAT [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut CURAT? CURIA [233] Partes, furiose, dicuntur in foro, in CURIA. CURIAM [147] Secuntur alii tribunicii, T- Plancus in primis, qui si senatum dilexisset, numquam CURIAM incendisset. [157] Apertam CURIAM uidit post Caesaris mortem, mutauit calceos, pater conscriptus repente factus est. CURSUS [105] Inde ad urbem CURSUS, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [107] Ex eo non iter, sed CURSUS et fuga in Galliam. DAMNATUS [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure DAMNATUS sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [148] Quo scelere DAMNATUS in eam urbem rediit armis, ex qua excesserat legibus. DEBEMUS [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, ut sit lex, non DEBEMUS illam Hirti legem putare. DEBENTUR [248] Nam Caesari plura et maiora DEBENTUR. DEBES [136] qui omnia nomini DEBES,' - Debet uero soluitque praeclare. DEBET [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta DEBET in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [136] qui omnia nomini debes,' - DEBET uero soluitque praeclare. DEBETIS [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos esse DEBETIS, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam non extimescere. DEBITA [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a DEBITA tibi peste seduxit? DECEAT [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus DECEAT quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? DECEM [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo DECEM fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. DECEMPEDATOR [229] Cauebat etiam L- Antonio, qui fuerat aequissimus agri priuati et publici DECEMPEDATOR Nucula et Lentone collega. DECEPERIT [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis DECEPERIT uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. DECEPIMUS [205] Scilicet uerba dedimus, DECEPIMUS: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! DECEPTOS [246] A me 'DECEPTOS' ait 'isdem ornamentis' Hirtium et Caesarem. DECEPTUM [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus DECEPTUM Caesarem gloriatus est. [249] DECEPTUM autem a me Caesarem dicere audes? DECERNAM [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne DECERNAM capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? DECERNERETIS [48] Haec causa fuit cur DECERNERETIS statuam in rostris cum inscriptione praeclara, cur absenti triumphum. DECERTANDI [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur DECERTANDI oblatam esse fortunam. DECIDIUM [153] Saxam uero DECIDIUM praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? DECIIS [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (DECIIS), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. DECIORUM [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; DECIORUM quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. DECIUS [152] XIII) Est etiam ibi DECIUS ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. DECREUI [42] Itaque et honores ei DECREUI, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. DECREUISTIS [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas DECREUISTIS, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. [56] DECREUISTIS tantam pecuniam Pompeio, quantam ex bonis patriis in praedae dissipatione inimicus uictor redegisset. DECURIA [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia DECURIA iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. DECURIAE [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum DECURIAE tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. DEDERIS [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas DEDERIS, ille huius belli feret principatum. DEDI [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam DEDI Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. DEDIMUS [205] Scilicet uerba DEDIMUS, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! DEDISSE [122] DEDISSE poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium DEDISSE poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? DEDIT [79] Tibi enim exercitum, Lepide, tam quam maioribus tuis patria pro se DEDIT. DEDITIONEM [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad DEDITIONEM quidem feceris? DEDUCTAS [185] Veteranorum colonias DEDUCTAS lege senatus consulto sustulistis. DEDUCTUM [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem DEDUCTUM ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? DEDUXERIS [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum DEDUXERIS, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. DEFECTIONEM [235] Istas tu partes potius quam a populo Romano DEFECTIONEM uocas? DEFENDERENT [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris DEFENDERENT quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? DEFENDIMUS [6] Nam quid ego de proximo dicam, cuius acta DEFENDIMUS, auctorem ipsum iure caesum fatemur? [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa DEFENDIMUS, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia DEFENDIMUS), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. DEFENDITUR [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua DEFENDITUR amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [237] Treboni satis persecuti sumus hoste iudicato Dolabella, Caesaris mors facillime DEFENDITUR obliuione et silentio. DEFENSIONE [142] Cur autem nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei publicae DEFENSIONE coniunctos? DEFLETA [55] Sed haec satis diu multumque DEFLETA sunt. DEFUISSE [71] Itaque intellegitis et animum ei praesto fuisse nec consilium DEFUISSE. DEGENERAT [176] Et quidem fratri tuo, qui a uobis nihil DEGENERAT, extorsimus. DEINDE [52] DEINDE uos obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? [89] Bonos ciuis primum natura efficit, adiuuat DEINDE fortuna. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, DEINDE Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? DELATA [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius DELATA quam scripta sunt. DELEAS [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus DELEAS, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. DELECTAT [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile DELECTAT, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. DELECTOS [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris DELECTOS Martiae legionis centuriones trucidauit. DELIBERABITIS [121] Videte, quid se gauisus, quid doluisse dicat; facilius de pace DELIBERABITIS. DELICIAE [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum DELICIAE atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. DELICIARUM [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius DELICIARUM causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. DEMENS [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille DEMENS laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. DEMENTIAE [257] Reuocare te a furore Lepidus uoluit, non adiutor esse DEMENTIAE. DEMIGRARE [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras DEMIGRARE, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. DENIQUE [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis DENIQUE sumptis hostem iudicatum? [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat DENIQUE an mortuus sit, quis aut scit aut curat? [208] DENIQUE quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [219] Quam benigne! DENIQUE usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [225] Ipse DENIQUE fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [270] DENIQUE summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, DENIQUE aut uellet aut fieri posse arbitraretur? [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius DENIQUE omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. DEO [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut DEO paream. DEORUM [68] Mihi quidem numine DEORUM immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen DEORUM intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque DEORUM immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. DEOS [21] III) (5) Non recordamini, per DEOS immortalis, quas in eos sententias dixeritis? [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra DEOS penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis DEOS, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. DEPELLANTUR [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres DEPELLANTUR. DEPONERE [119] Satis hoc quidem scite; DEPONERE alienum nomen ipse maluit quam illis suum reddere. DEPONERES [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque DEPONERES. DEPOSCO [57] Sed hanc mihi dispensationem pro paterna necessitudine et coniunctione DEPOSCO. DEPRAUATUM [215] quamquam uos eos adsentationibus et uenenatis muneribus uenistis DEPRAUATUM. DESERERE [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec DESERERE partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, DESERERE homo pius non potest. DESIGNATI [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis DESIGNATI, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis DESIGNATI maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo DESIGNATI, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. DESIGNATUM [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem DESIGNATUM, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem DESIGNATUM, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. DESIGNATUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est DESIGNATUS Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul DESIGNATUS, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. DESINET [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, DESINET profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. DESPERANDUM [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat DESPERANDUM, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. DESPICERE [130] Is autem humilitatem DESPICERE audet cuiusquam, qui ex Fadia sustulerit liberos? DESPICIENDUS [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus DESPICIENDUS senatus. DESPICIT [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum DESPICIT, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. DESTITI [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui DESTITI. DESUNT [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non DESUNT; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. DETERIORES [243] Et quidem non insipiens; DETERIORES enim iugulari cupio, meliores uincere. DETERRERET [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio DETERRERET, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. DETESTABILEM [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum DETESTABILEM ciuem rei publicae natum iudico. DEUERTISSE [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa DEUERTISSE Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. DEUORATIS [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris DEUORATIS fortunas nostras concupiuerunt. DEXTERAM [16] O fidam DEXTERAM Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! DEXTRA [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum DEXTRA, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! DI [101] Quo tempore DI ipsi immortales praesidium inprouisum nec opinantibus nobis obtulerunt. [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod DI omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. [263] Si me rectis sensibus euntem DI immortales, ut spero, adiuuerint, uiuam libenter. [267] Omnes te DI, homines, summi, medii, infimi, ciues, peregrini, uiri, mulieres, liberi, serui oderunt. DIADEMA [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari DIADEMA imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. DICAM [6] Nam quid ego de proximo DICAM, cuius acta defendimus, auctorem ipsum iure caesum fatemur? [63] Satis inconsiderati fuit, ne DICAM audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim DICAM tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non DICAM bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? DICAT [121] Videte, quid se gauisus, quid doluisse DICAT; facilius de pace deliberabitis. DICERE [141] Putes Censorinum DICERE aut Ventidium aut etiam ipsos Antonios. [249] Deceptum autem a me Caesarem DICERE audes? DICERET [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) DICERET in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. DICI [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco DICI solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. DICIMUS [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id DICIMUS, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. DICIT [173] Eo libentius 'ducem' audio, quod certe ille DICIT inuitus; nam de 'uicto' nihil laboro. DICITUR [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, quae DICITUR caeca, uidit? DICO [62] Ego etiam eos DICO, qui hostium numero non sunt, Pompeianas possessiones, quanti emerint, filio reddituros. DICTITATIS [190] XVI) 'Neminem Pompeianum, qui uiuat, teneri lege Hirtia DICTITATIS. DICUNTUR [233] Partes, furiose, DICUNTUR in foro, in curia. DIE [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso DIE innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. DIEBUS [210] Poterit, mihi crede; nam paucis DIEBUS et in domum et in hortos paternos immigrabit. DIEI [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius DIEI memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? DIFFICILE [221] DIFFICILE est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero DIFFICILE est), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. DIFFICILLIMA [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel DIFFICILLIMA malumus quam seruire. DIFFISI [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa DIFFISI se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. DIGNAS [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho DIGNAS, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. DIGNITAS [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae DIGNITAS neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [170] Quid multa? talis senatorum et DIGNITAS et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui in illa castra non uenerunt. DIGNITATE [292] Optatissimum est uincere; secundum est nullum casum pro DIGNITATE et libertate patriae non ferendum putare. DIGNITATEM [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae DIGNITATEM. [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et DIGNITATEM et fortunas patrias recuperare. DIGNITATIQUE [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori DIGNITATIQUE eam rem fore. DIGNUM [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum DIGNUM illum omni poena putarem. [159] Albesium, sed tamen neminem tam maledicum offendi, qui illum negaret DIGNUM Antoni senatu. [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum DIGNUM putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. DILABUNTUR [61] Sunt alii plures fortasse, sed de mea memoria DILABUNTUR. DILECTU [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis DILECTU tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? DILECTUS [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae DILECTUS excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. DILEXISSET [147] Secuntur alii tribunicii, T- Plancus in primis, qui si senatum DILEXISSET, numquam curiam incendisset. DIMICANTIS [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone DIMICANTIS, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. DIMICARE [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo DIMICARE iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? DIRIPIENDARUMQUE [253] Quam fidem? an optimi cuiusque caedis, urbis et Italiae partitionis, uastandarum DIRIPIENDARUMQUE prouinciarum? DIRUPTOS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo DIRUPTOS dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. DIRUTUSQUE [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos DIRUTUSQUE Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. DISCORDIAE [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem DISCORDIAE, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. DISCRIBETUR [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita DISCRIBETUR, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. DISCRIMEN [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne DISCRIMEN, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? DISCRUCIATOS [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium DISCRUCIATOS necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? DISPENSATIONEM [57] Sed hanc mihi DISPENSATIONEM pro paterna necessitudine et coniunctione deposco. DISPUTATIO [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis DISPUTATIO est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. DISPUTO [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis breuiter DISPUTO, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. [189] Nihil DISPUTO de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. DISSIDERE [45] Talis igitur uir et ciuis opinione labi potest, uoluntate a re publica DISSIDERE nullo pacto potest. DISSIPATIONE [56] Decreuistis tantam pecuniam Pompeio, quantam ex bonis patriis in praedae DISSIPATIONE inimicus uictor redegisset. DISSIPAUIT [59] Nam argentum, uestem, supellectilem, uinum amittet aequo animo, quae ille helluo DISSIPAUIT. DIU [55] Sed haec satis DIU multumque defleta sunt. DIUEXAT [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros DIUEXAT ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. DIUINA [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac DIUINA uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac DIUINA uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. DIUINAM [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam DIUINAM pietatem nouum inducis. DIUISURUM [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, DIUISURUM se urbem palam suis polliceretur! DIXERITIS [21] III) (5) Non recordamini, per deos immortalis, quas in eos sententias DIXERITIS? DIXI [92] Quis fortunatior Lepido, ut ante DIXI, quis eodem sanior? DOLABELLA [60] Albanum, Formianum a DOLABELLA recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit DOLABELLA,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non DOLABELLA prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [223] Parumne uidetur omnium facinorum sibi cum DOLABELLA societatem initam confiteri? [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum DOLABELLA, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [237] Treboni satis persecuti sumus hoste iudicato DOLABELLA, Caesaris mors facillime defenditur obliuione et silentio. DOLABELLAE [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi DOLABELLAE,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem DOLABELLAE', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [281] Bene me nouit -- quod uenias, proposito praesertim exemplo DOLABELLAE. DOLABELLAM [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani DOLABELLAM eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum DOLABELLAM? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem DOLABELLAM iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem DOLABELLAM ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem DOLABELLAM iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et DOLABELLAM, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? DOLUI [120] Cognita morte C- Treboni non plus gauisus sum, quam DOLUI. DOLUISSE [121] Videte, quid se gauisus, quid DOLUISSE dicat; facilius de pace deliberabitis. DOMESTICIS [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et DOMESTICIS malle uideare. DOMI [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si DOMI esse possit? DOMINANTE [98] Caesare DOMINANTE ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. DOMINI [64] An is non reddet, qui DOMINI patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? DOMINIS [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur DOMINIS, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! DOMINO [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo DOMINO restituto? DOMINUM [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis DOMINUM cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos DOMINUM et tyrannum comparabat? DOMITIUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- DOMITIUM, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. DOMOS [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret DOMOS, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! DOMUM [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei DOMUM filius. [210] Poterit, mihi crede; nam paucis diebus et in DOMUM et in hortos paternos immigrabit. DOMUS [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua DOMUS patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. DONATOS [196] Securi percussos Petraeum et Menedenum, ciuitate DONATOS et hospites Caesaris, laudastis. DRACO [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) DRACO, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? DUAS [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis DUAS acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. DUBITARE [115] Quodsi quis DUBITARE adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto DUBITARE his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. DUBITATURUMNE [271] Hac Antoni sententia cognita DUBITATURUMNE A. DUCAS [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora DUCAS itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. DUCEM [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem DUCEM. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum DUCEM, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [172] Victum Ciceronem DUCEM habuistis. [173] Eo libentius 'DUCEM' audio, quod certe ille dicit inuitus; nam de 'uicto' nihil laboro. DUCERE [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum DUCERE? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [77] Licet autem nemini contra patriam DUCERE exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. DUCES [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, DUCES nomino. DULCE [3] DULCE enim etiam nomen est pacis, res uero ipsa cum iucunda, tum salutaris. DUM [116] Eas DUM recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, bene sperabo, DUM licebit. DUMQUE [116] Eas dum recito DUMQUE de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. DUO [85] Caesar confecit inuictum exercitum; DUO fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, DUO praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum DUO designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te DUO consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua DUO tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam DUO consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. DUOBUS [198] Valde enim nobis in tanta perturbatione rei publicae de DUOBUS nequissimis Graeculis cogitandum fuit. DUOS [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si DUOS consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. E [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri E manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus E tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui E uita excesserint sine tormentis. EA [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex EA: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in EA familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, EA uere recidere in memoriam pueritiae suae. EADEMQUE [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- EADEMQUE inhibiret supplicia nobis? EAM [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed EAM tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [148] Quo scelere damnatus in EAM urbem rediit armis, ex qua excesserat legibus. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere EAM ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique EAM rem fore. EAMQUE [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, EAMQUE non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam EAMQUE perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, EAMQUE rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. EAS [116] EAS dum recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. ECQUO [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ECQUO te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ECQUO genus uitae? EDICTIS [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat EDICTIS ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. EDIDIT [112] Postea quod scelus, quod facinus parricida non EDIDIT? EFFECIT [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper EFFECIT; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. EFFICERE [47] Praeclare, si talem potest EFFICERE, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. EFFICIT [89] Bonos ciuis primum natura EFFICIT, adiuuat deinde fortuna. EGERINT [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem EGERINT aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. EGO [6] Nam quid EGO de proximo dicam, cuius acta defendimus, auctorem ipsum iure caesum fatemur? [33] Si annuerit, ne EGO Sapientiam istam, quamuis sit erudita, non audiam. [62] EGO etiam eos dico, qui hostium numero non sunt, Pompeianas possessiones, quanti emerint, filio reddituros. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem EGO eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (EGO quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod EGO unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. [212] Alii istuc negant; EGO uero, ne si ista quidem feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram puto. [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem EGO inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. [242] EGO lanista? [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem EGO metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. [287] Hanc EGO epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. EGRESSUS [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; EGRESSUS est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. EI [42] Itaque et honores EI decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen EI tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [71] Itaque intellegitis et animum EI praesto fuisse nec consilium defuisse. [78] Neque enim, quod quisque potest, id EI licet, nec, si non obstatur, propterea etiam permittitur. [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur EI de quarta nuntius. [149] Sed hoc EI commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi EI crura fracta essent. [241] Pergit in me maledicta, quasi uero EI pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. EICIENDUM [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum EICIENDUM, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. EIECTOS [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia EIECTOS, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute EIECTOS, Bruti retentos intra haec moenia uidere. EIQUE [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear EIQUE ut deo paream. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, EIQUE in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, EIQUE honori dignitatique eam rem fore. EIUS [39] Accedunt eodem multa priuata magna EIUS in me merita, mea quaedam officio in illum. [40] Maximum uero EIUS beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi uita mea semper fuit carior. [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me EIUS beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi EIUS beneficio et misericordia liberati. [70] Est uero EIUS patris filius, qui sapienter faciebat non minus multa quam fortiter. [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum est, ne quid arrogantius, quam EIUS mores ferunt, facere uideatur. [93] Vidit EIUS maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si EIUS pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa EIUS modi accidere possent, consecuti sumus? [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius EIUS, si domi esse possit? [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante EIUS aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta EIUS parricidia uideretis. EIUSQUE [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium EIUSQUE collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. ELEGANTIA [232] Atqui hoc bello de ELEGANTIA quaeritur! 'partibusque utilius'. ELEGANTIUS [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit ELEGANTIUS et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [231] Utrum', inquit, 'ELEGANTIUS. EMERINT [62] Ego etiam eos dico, qui hostium numero non sunt, Pompeianas possessiones, quanti EMERINT, filio reddituros. EMISERO [211] Postremo negatis pacem fieri posse, nisi aut EMISERO Brutum aut frumento iuuero. EMIT [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam EMIT Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. ENIM [3] Dulce ENIM etiam nomen est pacis, res uero ipsa cum iucunda, tum salutaris. [26] Hi in oculis haerebunt et, cum licebit, in faucibus; quibus ENIM saeptis tam immanis beluas continebimus? [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum ENIM possunt), fortunae culpam non extimescere. [31] Quid igitur censet? parendum est ENIM atque id optimum iudicandum, quod sit sapientissime constitutum. [36] Aut ENIM interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. [37] IV) At ENIM nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [49] Quamquam ENIM magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [53] Saluis ENIM actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [73] Si ENIM nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. [78] Neque ENIM, quod quisque potest, id ei licet, nec, si non obstatur, propterea etiam permittitur. [79] Tibi ENIM exercitum, Lepide, tam quam maioribus tuis patria pro se dedit. [83] Quamquam ENIM est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [90] Omnibus ENIM bonis expedit saluam esse rem publicam. [97] Qua ENIM in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid ENIM dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [102] IX) (19) Caesaris ENIM incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [123] O Spartace! quem ENIM te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [137] Si ENIM ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos ENIM Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [174] Fatum ENIM meum est sine re publica nec uinci posse nec uincere. [195] Nec ENIM sine pecunia exercitum alere nec sine exercitu fratrem tuum capere potuisset. [198] Valde ENIM nobis in tanta perturbatione rei publicae de duobus nequissimis Graeculis cogitandum fuit. [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo ENIM, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita ENIM uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [243] Et quidem non insipiens; deteriores ENIM iugulari cupio, meliores uincere. [261] Quamquam ENIM prima praesidia utiliora rei publicae sunt, tamen extrema sunt gratiora. [266] Praecipias licet gaudia; non ENIM tibi cum Pompeianis, sed cum uniuersa re publica bellum est. ENUMERANDO [168] Magis uereor, ne longum me in ENUMERANDO quam ne ingratum in praetereundo putetis. EO [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab EO ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [107] Ex EO non iter, sed cursus et fuga in Galliam. [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam EO, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab EO relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab EO minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. [173] EO libentius 'ducem' audio, quod certe ille dicit inuitus; nam de 'uicto' nihil laboro. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque EO felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. EODEM [39] Accedunt EODEM multa priuata magna eius in me merita, mea quaedam officio in illum. [92] Quis fortunatior Lepido, ut ante dixi, quis EODEM sanior? [132] Tu uero, qui te ab EODEM Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [143] Nimirum EODEM modo haec adspicitis, ut priora. [202] Ser- Galbam EODEM pugione succinctum in castris uidetis. EOQUE [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus EOQUE ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. EORUM [19] Ora uobis EORUM ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines EORUM, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes tamen tantam habent similitudinem inter se, ut in EORUM praenominibus errem. [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium EORUM, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors EORUM futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. EORUMQUE [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam EORUMQUE, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. EOS [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte EOS pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [21] III) (5) Non recordamini, per deos immortalis, quas in EOS sententias dixeritis? [62] Ego etiam EOS dico, qui hostium numero non sunt, Pompeianas possessiones, quanti emerint, filio reddituros. [111] Non audiuit, non respondit, neque EOS solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [187] Vide, ne tu ueteranos tamen EOS, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam EOS, de quibus lata est, paenitere. [215] quamquam uos EOS adsentationibus et uenenatis muneribus uenistis deprauatum. [218] Nihil moror EOS saluos esse et ire quo lubet, si tantum modo patiuntur perire eum, qui meruit. [221] Difficile est (credere) EOS, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse EOS, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. EOSDEM [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et EOSDEM nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, EOSDEM nobis parcere posse idem sentientibus. EPISTULAM [287] Hanc ego EPISTULAM, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. EQUES [129] Quasi uero ignotus nobis fuerit splendidus EQUES Romanus Treboni pater. EQUIDEM [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, magis EQUIDEM laudo, sed uide, ne hoc ipsum non sit necesse. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- EQUIDEM negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. EQUITATU [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo EQUITATU (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. ERANT [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui ERANT in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi ERANT missi, spreuit et pro nihilo putauit. [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui ERANT perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. ERAT [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non ERAT desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non ERAT tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [254] Nam quid ERAT aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? EREPTAM [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus EREPTAM? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. ERGO [182] Quid ERGO? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? ERIPUISSET [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo ERIPUISSET Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. ERIT [18] Illis locus si in hac urbe fuerit, ipsi urbi locus non ERIT. [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si ERIT, cum id fecero, seruiendum? ERREM [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes tamen tantam habent similitudinem inter se, ut in eorum praenominibus ERREM. ERUDITA [33] Si annuerit, ne ego Sapientiam istam, quamuis sit ERUDITA, non audiam. ERUNT [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa ERUNT, si facere omnino non licebit? [282] Sanctiore ERUNT, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. ES [81] VII) (15) Haec si cogitas, ES M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus ES scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu ES uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. ESSE [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax ESSE possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest ESSE, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [23] Cum hoc quae pax potest ESSE? [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos ESSE debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam non extimescere. [35] Itaque, si receptis illis ESSE possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis ESSE nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam ESSE fortunam. [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae ESSE, non suum. [90] Omnibus enim bonis expedit saluam ESSE rem publicam. [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam ESSE malebat. [96] Itaque illo interfecto, qualem in nos eum ESSE uoluit, talis ipse in ceteros extitit. [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax ESSE quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset ESSE, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum ESSE ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino ESSE nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [142] Cur autem nolint potentes ESSE non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem ESSE cupiebant! [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si domi ESSE possit? [218] Nihil moror eos saluos ESSE et ire quo lubet, si tantum modo patiuntur perire eum, qui meruit. [220] Concordiae factam ESSE mentionem scribitis in senatu et legatos esse consularis quinque. [220] Concordiae factam esse mentionem scribitis in senatu et legatos ESSE consularis quinque. [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane ESSE facturos. [257] Reuocare te a furore Lepidus uoluit, non adiutor ESSE dementiae. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque ESSE, eique honori dignitatique eam rem fore. [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus ESSE uideatur. ESSENT [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta ESSENT. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata ESSENT, cuius nullum remanet consulatus uestigium. ESSES [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid ESSES, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? ESSET [24] Hostis si ESSET externus, id ipsum uix talibus factis, sed posset aliquo modo. [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus ESSET, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non ESSET Pompeianus despiciendus senatus. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum ESSET tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si ESSET iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [277] Quodsi partium certamen ESSET, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus ESSET, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. EST [3] Dulce enim etiam nomen EST pacis, res uero ipsa cum iucunda, tum salutaris. [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus EST, qui ciuile bellum concupiscit. [8] Sed hoc primum uidendum EST, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [12] II) Hoc uero quid EST? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [28] EST omnino fortium uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam non extimescere. [30] Cautioribus utitur consiliis, in posterum prouidet, EST omni ratione tectior. [31] Quid igitur censet? parendum EST enim atque id optimum iudicandum, quod sit sapientissime constitutum. [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior EST quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam EST, quae mihi uita mea semper fuit carior. [44] Summa nobilitas EST, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [70] EST uero eius patris filius, qui sapienter faciebat non minus multa quam fortiter. [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum EST, ne quid arrogantius, quam eius mores ferunt, facere uideatur. [83] Quamquam enim EST tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [87] VIII) At periculum EST, ne opprimamur. [100] Inde se quo furore, quo ardore ad urbem, id EST ad caedem optimi cuiusque, rapiebat! [103] Ingressus urbem EST quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus EST non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum EST. [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum EST. [127] Quid EST autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero EST te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [135] EST istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus EST ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter EST designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [152] XIII) EST etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata EST. [154] EST quidem alter Saserna; sed omnes tamen tantam habent similitudinem inter se, ut in eorum praenominibus errem. [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus EST, ne, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. [156] EST etiam Asinius quidam, senator uoluntarius lectus ipse a se. [157] Apertam Curiam uidit post Caesaris mortem, mutauit calceos, pater conscriptus repente factus EST. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius EST in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [174] Fatum enim meum EST sine re publica nec uinci posse nec uincere. [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus EST obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio EST quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata EST, paenitere. [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas non EST, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. [221] Difficile EST (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. [222] Vix etiam ueri simile EST, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id EST ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata EST. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum EST, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix EST, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus EST. [247] Quod, quaeso, adhuc a me EST tributum Hirtio ornamentum? [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille EST, sed homine sano? [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile EST), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina EST, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. [266] Praecipias licet gaudia; non enim tibi cum Pompeianis, sed cum uniuersa re publica bellum EST. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus EST, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam EST et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum EST, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen EST, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. [291] Moueri sedibus huic urbi melius EST atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. [292] Optatissimum EST uincere; secundum est nullum casum pro dignitate et libertate patriae non ferendum putare. [292] Optatissimum est uincere; secundum EST nullum casum pro dignitate et libertate patriae non ferendum putare. [293] Quod reliquum EST, non est tertium, sed postremum omnium, maximam turpitudinem suscipere uitae cupiditate. [293] Quod reliquum est, non EST tertium, sed postremum omnium, maximam turpitudinem suscipere uitae cupiditate. ESTIS [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos ESTIS adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [181] Cascam tribunatum gerere passi ESTIS. ETIAM [3] Dulce enim ETIAM nomen est pacis, res uero ipsa cum iucunda, tum salutaris. [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum ETIAM sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, ETIAM ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. [62] Ego ETIAM eos dico, qui hostium numero non sunt, Pompeianas possessiones, quanti emerint, filio reddituros. [72] Atque ETIAM hoc M- Lepido prouidendum est, ne quid arrogantius, quam eius mores ferunt, facere uideatur. [78] Neque enim, quod quisque potest, id ei licet, nec, si non obstatur, propterea ETIAM permittitur. [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed ETIAM crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [134] et te, o puer,' - Puerum appellat, quem non modo uirum, sed ETIAM fortissimum uirum sensit et sentiet. [141] Putes Censorinum dicere aut Ventidium aut ETIAM ipsos Antonios. [142] Cur autem nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum ETIAM in rei publicae defensione coniunctos? [152] XIII) Est ETIAM ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. [156] Est ETIAM Asinius quidam, senator uoluntarius lectus ipse a se. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius ETIAM collegae parentasset. [222] Vix ETIAM ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, ETIAM Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [228] Is ETIAM queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [229] Cauebat ETIAM L- Antonio, qui fuerat aequissimus agri priuati et publici decempedator Nucula et Lentone collega. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis ETIAM, si qui non moleste tulerunt. ETIAMNE [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'ETIAMNE, si erit, cum id fecero, seruiendum? [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, ETIAMNE, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, ETIAMNE in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? EUM [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, EUM detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [17] Hoc si Marcus uiolare conabitur, Luci EUM sanctitas a scelere reuocabit. [25] Maria, montes, regionum magnitudines interessent; odisses EUM quem non uideres. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in EUM maximos contulistis. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego EUM, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in EUM tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [96] Itaque illo interfecto, qualem in nos EUM esse uoluit, talis ipse in ceteros extitit. [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in EUM) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec EUM coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare EUM uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire EUM non posse, nisi ei crura fracta essent. [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut EUM tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus EUM, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [218] Nihil moror eos saluos esse et ire quo lubet, si tantum modo patiuntur perire EUM, qui meruit. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte EUM subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. EUMQUE [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, EUMQUE ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam EUMQUE cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in EUMQUE locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. EUNTEM [263] Si me rectis sensibus EUNTEM di immortales, ut spero, adiuuerint, uiuam libenter. EUTRAPELUM [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, EUTRAPELUM, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. EUULSUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria EUULSUS, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. EX [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque EX numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, EX finibus humanae naturae exterminandum puto. [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram EX ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo EX grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. [56] Decreuistis tantam pecuniam Pompeio, quantam EX bonis patriis in praedae dissipatione inimicus uictor redegisset. [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam EX illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? [107] EX eo non iter, sed cursus et fuga in Galliam. [130] Is autem humilitatem despicere audet cuiusquam, qui EX Fadia sustulerit liberos? [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est EX omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [148] Quo scelere damnatus in eam urbem rediit armis, EX qua excesserat legibus. [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum EX ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus EX multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul EX Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, EX quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen EX iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. [224] Nonne cernitis EX uno fonte omnia scelera manare? EXCELLENTEM [194] Quid? si omnibus suis copiis EXCELLENTEM uirum res publica armasset, quem tandem bonum paeniteret? EXCESSERAT [148] Quo scelere damnatus in eam urbem rediit armis, ex qua EXCESSERAT legibus. EXCESSERINT [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita EXCESSERINT sine tormentis. EXCITAUISTIS [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus EXCITAUISTIS, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. EXCUSATIONE [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna EXCUSATIONE opus iis sit, qui in illa castra non uenerunt. EXEMPLI [13] EXEMPLI causa paucos nominaui; genus infinitum inmanitatemque ipsi cernitis reliquorum. EXEMPLIS [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis EXEMPLIS, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. EXEMPLO [281] Bene me nouit -- quod uenias, proposito praesertim EXEMPLO Dolabellae. EXEMPLUM [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis EXEMPLUM. EXERCITIBUS [175] Macedoniam munitis EXERCITIBUS. EXERCITU [73] Si enim nos EXERCITU terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. [195] Nec enim sine pecunia exercitum alere nec sine EXERCITU fratrem tuum capere potuisset. EXERCITUM [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum EXERCITUM senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam EXERCITUM ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [77] Licet autem nemini contra patriam ducere EXERCITUM, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. [79] Tibi enim EXERCITUM, Lepide, tam quam maioribus tuis patria pro se dedit. [85] Caesar confecit inuictum EXERCITUM; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [113] Circumsedet colonos nostros, EXERCITUM populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. [195] Nec enim sine pecunia EXERCITUM alere nec sine exercitu fratrem tuum capere potuisset. EXHAUSTIS [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus EXHAUSTIS, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. EXISTIMARI [255] Id agis, ut Lepidum aut impium aut insanum EXISTIMARI uelis. EXISTIMASNE [50] V) (10) EXISTIMASNE igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis futuros in re publica Antonios? EXISTIMEM [32] Si hoc praecipit, ne quid uita EXISTIMEM antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? EXITIUM [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad EXITIUM eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. EXITUROS [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam EXITUROS. EXITUS [27] At incertus EXITUS belli. EXPEDIT [90] Omnibus enim bonis EXPEDIT saluam esse rem publicam. EXPERIEMINI [265] Namque, si uicti Pompeiani tam insolentes sunt, uictores quales futuri sint, uos potius EXPERIEMINI. EXPLICARE [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis EXPLICARE. EXPUGNARE [272] Hirtium aut C-Pansam consules putatis, quin ad Antonium transeant, Brutum obsideant, Mutinam EXPUGNARE cupiant? EXPULSUM [199] Theopompum nudum EXPULSUM a Trebonio confugere Alexandriam neglexistis. EXTERMINANDUM [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae EXTERMINANDUM puto. EXTERNUS [24] Hostis si esset EXTERNUS, id ipsum uix talibus factis, sed posset aliquo modo. EXTIMESCERE [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam non EXTIMESCERE. EXTINCTUM [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen EXTINCTUM est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? EXTINGUI [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor EXTINGUI; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. EXTITIT [96] Itaque illo interfecto, qualem in nos eum esse uoluit, talis ipse in ceteros EXTITIT. EXTITIUS [155] Nec uero EXTITIUS, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, ne, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. EXTORQUERI [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, EXTORQUERI e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. EXTORSIMUS [176] Et quidem fratri tuo, qui a uobis nihil degenerat, EXTORSIMUS. EXTRA [180] Non igitur sentis huic causae orbem terrae patere, te EXTRA munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? EXTREMA [261] Quamquam enim prima praesidia utiliora rei publicae sunt, tamen EXTREMA sunt gratiora. EXTREMUM [262] XX) (45) Sed iam se colligit et ad EXTREMUM incipit philosophari. EXULTANTI [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi EXULTANTI tamquam frenos furoris iniecit. EXULTANTIS [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis EXULTANTIS praedonis audaciam. EXURGERET [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam EXURGERET; quod tibi tuisque contingat. FACERE [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum est, ne quid arrogantius, quam eius mores ferunt, FACERE uideatur. [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae FACERE possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si FACERE omnino non licebit? [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id FACERE, quod non liceat? [184] Lupercorum mentionem FACERE audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? FACIAS [226] XVIII) (37) Quid huic FACIAS, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? FACIAT [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod FACIAT, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. FACIEBAS [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut FACIEBAS, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. FACIEBAT [9] Pacem cum Scipione Sulla siue FACIEBAT siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. [70] Est uero eius patris filius, qui sapienter FACIEBAT non minus multa quam fortiter. FACIENDA [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, FACIENDA sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? FACILIS [189] Nihil disputo de iure belli (magis FACILIS disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. FACILIUS [121] Videte, quid se gauisus, quid doluisse dicat; FACILIUS de pace deliberabitis. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo FACILIUS reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. FACILLIME [237] Treboni satis persecuti sumus hoste iudicato Dolabella, Caesaris mors FACILLIME defenditur obliuione et silentio. FACINEROSISSIMIS [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis FACINEROSISSIMIS manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. FACINORUM [223] Parumne uidetur omnium FACINORUM sibi cum Dolabella societatem initam confiteri? FACINUS [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne FACINUS inmanis audacia. [112] Postea quod scelus, quod FACINUS parricida non edidit? [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum FACINUS, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum FACINUS' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. FACIT [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem FACIT? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. FACTA [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec FACTA nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. FACTAM [220] Concordiae FACTAM esse mentionem scribitis in senatu et legatos esse consularis quinque. FACTIS [24] Hostis si esset externus, id ipsum uix talibus FACTIS, sed posset aliquo modo. FACTUM [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc FACTUM dignum illum omni poena putarem. FACTUROS [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse FACTUROS. FACTUS [157] Apertam Curiam uidit post Caesaris mortem, mutauit calceos, pater conscriptus repente FACTUS est. FADIA [130] Is autem humilitatem despicere audet cuiusquam, qui ex FADIA sustulerit liberos? FALERNO [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de FALERNO Anseres depellantur. FALLERE [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec FALLERE fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. FALSO [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque FALSO (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [268] Sensimus hoc nuper FALSO nuntio, uero propediem sentiemus. FAMILIA [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea FAMILIA, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. FAMILIAE [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter FAMILIAE dignitatem. FAMILIAREM [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem FAMILIAREM, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. FAMILIARIS [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res FAMILIARIS cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. FANNIUS [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- FANNIUS, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. FAS [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare FAS non est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. FATALEM [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes FATALEM fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! FATEMUR [6] Nam quid ego de proximo dicam, cuius acta defendimus, auctorem ipsum iure caesum FATEMUR? FATETUR [225] Ipse denique FATETUR, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. FATUM [174] FATUM enim meum est sine re publica nec uinci posse nec uincere. [264] Sin autem me aliud FATUM manet, praecipio gaudia suppliciorum uestrorum. FAUCIBUS [26] Hi in oculis haerebunt et, cum licebit, in FAUCIBUS; quibus enim saeptis tam immanis beluas continebimus? FECERIMUS [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis FECERIMUS! FECERIS [212] Alii istuc negant; ego uero, ne si ista quidem FECERIS, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram puto. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem FECERIS? FECERO [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id FECERO, seruiendum? FECERUNT [275] Itaque FECERUNT, ut his litteris lectis ad munitiones propius accederent. FECISSE [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi FECISSE aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate FECISSE, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. FECISTIS [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc FECISTIS, me attente audiatis. [208] Denique quid non aut probastis aut FECISTIS, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. FECIT [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta FECIT, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. FELIX [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo FELIX est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. FERAS [124] Age, hoc laetaris; uideamus, quid moleste FERAS. FERENDUM [292] Optatissimum est uincere; secundum est nullum casum pro dignitate et libertate patriae non FERENDUM putare. FERENTEM [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones FERENTEM et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. FERET [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli FERET principatum. FERRE [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu FERRE non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum FERRE nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias FERRE possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. FERROQUE [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni FERROQUE minitatur. FERT [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma FERT, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. FERTIS [217] At militibus inclusis opem FERTIS. FERUNT [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum est, ne quid arrogantius, quam eius mores FERUNT, facere uideatur. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse FERUNT Pisauri balneatorem. FERUS [110] Quis tam barbarus umquam, tam immanis, tam FERUS? FIDAM [16] O FIDAM dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! FIDE [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et FIDE sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? FIDEI [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et FIDEI patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. FIDEM [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere FIDEM, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'FIDEM Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [253] Quam FIDEM? an optimi cuiusque caedis, urbis et Italiae partitionis, uastandarum diripiendarumque prouinciarum? FIERI [86] Huic cedamus, huius condiciones audiamus, cum hoc pacem FIERI posse credamus? [211] Postremo negatis pacem FIERI posse, nisi aut emisero Brutum aut frumento iuuero. [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut FIERI posse arbitraretur? [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si FIERI possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. FILIO [62] Ego etiam eos dico, qui hostium numero non sunt, Pompeianas possessiones, quanti emerint, FILIO reddituros. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, FILIO reddam, mea nominatione cooptabo. FILIUM [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri FILIUM, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei FILIUM res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano FILIUM scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [128] At scurrae FILIUM appellat. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei FILIUM, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. FILIUS [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum FILIUS. [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei FILIUS in patrimonio suo collocatus. [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei FILIUS posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [70] Est uero eius patris FILIUS, qui sapienter faciebat non minus multa quam fortiter. [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut FILIUS eius, si domi esse possit? FINEM [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra FINEM anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. FINES [80] Hoc tu arcebis hostem, FINES imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. FINIBUS [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex FINIBUS humanae naturae exterminandum puto. FIRMIS [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris FIRMIS ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. FLAGITIIS [94] Qui si reliquis FLAGITIIS et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. FLAMEN [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris FLAMEN est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. FLAMINIUM [250] Tu, tu, inquam, illum occidisti Lupercalibus; cuius, homo ingratissime, FLAMINIUM cur reliquisti? FLAMMA [289] Prius undis FLAMMA', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. FLAMMAM [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam FLAMMAM tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? FLORENTEM [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, FLORENTEM esse cupiebant! FLORENTISSIMAE [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae FLORENTISSIMAE dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. FLUCTIBUS [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli FLUCTIBUS circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. FOCOS [4] Nam nec priuatos FOCOS nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et FOCOS, contra quattuor consules gerit bellum. FOEDERE [227] O conseruandus ciuis cum tam pio iustoque FOEDERE! [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, FOEDERE et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? FOEDISSIMUM [216] Itane corrupti sunt, quibus persuasum sit FOEDISSIMUM hostem iustissimo bello persequi? FOEDIUS [76] Quid autem turpius aut FOEDIUS aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? FOEDUS [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque FOEDUS, quod cum Antoniis fecerimus! FONTE [224] Nonne cernitis ex uno FONTE omnia scelera manare? FORE [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, FORE aliquem tolerabilem statum ciuitatis. [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias FORE censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem FORE. FORMIANUM [60] Albanum, FORMIANUM a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. FORO [233] Partes, furiose, dicuntur in FORO, in curia. FORTASSE [61] Sunt alii plures FORTASSE, sed de mea memoria dilabuntur. FORTE [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi FORTE eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te FORTE traduxerit. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi FORTE eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. FORTIOR [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, FORTIOR. FORTIS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, FORTIS, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. FORTISSIMI [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo FORTISSIMI consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. FORTISSIMIS [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum FORTISSIMIS legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. FORTISSIMO [203] Nihil tibi de Galba respondeo, FORTISSIMO et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. FORTISSIMORUM [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, FORTISSIMORUM militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. FORTISSIMUM [134] et te, o puer,' - Puerum appellat, quem non modo uirum, sed etiam FORTISSIMUM uirum sensit et sentiet. FORTITER [70] Est uero eius patris filius, qui sapienter faciebat non minus multa quam FORTITER. FORTITUDO [29] Sed quoniam ab hoc ordine non FORTITUDO solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), FORTITUDO dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? FORTIUM [28] Est omnino FORTIUM uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam non extimescere. FORTUNA [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum non uidet, quod FORTUNA ipsa, quae dicitur caeca, uidit? [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc FORTUNA uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [89] Bonos ciuis primum natura efficit, adiuuat deinde FORTUNA. [163] XIV) Quodsi non FORTUNA nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa FORTUNA uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. FORTUNAE [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), FORTUNAE culpam non extimescere. [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et FORTUNAE bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? FORTUNAM [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse FORTUNAM. FORTUNAS [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis FORTUNAS nostras concupiuerunt. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita FORTUNAS, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et FORTUNAS patrias recuperare. FORTUNATI [91] Sed in iis, qui FORTUNATI sunt, magis id apparet. FORTUNATIOR [92] Quis FORTUNATIOR Lepido, ut ante dixi, quis eodem sanior? FORTUNIS [88] Non metuo, ne is, qui suis amplissimis FORTUNIS nisi bonis saluis frui non potest, prodat salutem suam. FRACTA [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura FRACTA essent. [150] FRACTA sunt, et uiuit. FRATER [155] Nec uero Extitius, Philadelphi FRATER, quaestor, praetermittendus est, ne, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. FRATRE [178] Hic cum Gaio FRATRE putat se litigare. FRATREM [195] Nec enim sine pecunia exercitum alere nec sine exercitu FRATREM tuum capere potuisset. FRATRI [176] Et quidem FRATRI tuo, qui a uobis nihil degenerat, extorsimus. FRATRIS [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, FRATRIS maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. FRAUDATOR [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, FRAUDATOR creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. FREGI [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et FREGI adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. FRENOS [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam FRENOS furoris iniecit. FRETUS [161] Hoc igitur FRETUS senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. FRUEMUR [36] Aut enim interfectis illis FRUEMUR uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. FRUI [88] Non metuo, ne is, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis FRUI non potest, prodat salutem suam. FRUMENTO [211] Postremo negatis pacem fieri posse, nisi aut emisero Brutum aut FRUMENTO iuuero. FUERAT [229] Cauebat etiam L- Antonio, qui FUERAT aequissimus agri priuati et publici decempedator Nucula et Lentone collega. FUERIT [18] Illis locus si in hac urbe FUERIT, ipsi urbi locus non erit. [129] Quasi uero ignotus nobis FUERIT splendidus eques Romanus Treboni pater. [162] Sed quantum praesidii FUERIT in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. FUGA [107] Ex eo non iter, sed cursus et FUGA in Galliam. FUGIAM [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, FUGIAM omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? FUIMUS [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem FUIMUS consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. FUISSE [71] Itaque intellegitis et animum ei praesto FUISSE nec consilium defuisse. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur FUISSE Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem FUISSE ferunt Pisauri balneatorem. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper FUISSE amicissimam. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem FUISSE arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! FUISSET [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non FUISSET; auctoritati cessisset audacia. FUIT [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi uita mea semper FUIT carior. [48] Haec causa FUIT cur decerneretis statuam in rostris cum inscriptione praeclara, cur absenti triumphum. [63] Satis inconsiderati FUIT, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero FUIT umquam grauior, constantior, fortior. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator FUIT, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [164] Utrum igitur aequius, utrum melius rei publicae FUIT Cn- Pompeium an sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo FUIT, ut magna excusatione opus iis sit, qui in illa castra non uenerunt. [198] Valde enim nobis in tanta perturbatione rei publicae de duobus nequissimis Graeculis cogitandum FUIT. FUNDITUS [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum FUNDITUS deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. FURIBUNDOS [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac FURIBUNDOS retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. FURIOSE [233] Partes, FURIOSE, dicuntur in foro, in curia. FURIOSUS [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus FURIOSUS gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. FURORE [100] Inde se quo FURORE, quo ardore ad urbem, id est ad caedem optimi cuiusque, rapiebat! [257] Reuocare te a FURORE Lepidus uoluit, non adiutor esse dementiae. FURORIS [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos FURORIS iniecit. FUTURA [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum FUTURA sit, qui e uita excesserint sine tormentis. FUTURAM [212] Alii istuc negant; ego uero, ne si ista quidem feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati FUTURAM puto. FUTURI [265] Namque, si uicti Pompeiani tam insolentes sunt, uictores quales FUTURI sint, uos potius experiemini. FUTUROS [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis FUTUROS in re publica Antonios? FUTURUM [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro FUTURUM est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [244] Utri ceciderint', scribit, 'lucro nobis FUTURUM. GAIO [178] Hic cum GAIO fratre putat se litigare. GALBA [203] Nihil tibi de GALBA respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. GALBAM [202] Ser- GALBAM eodem pugione succinctum in castris uidetis. GALLIAM [107] Ex eo non iter, sed cursus et fuga in GALLIAM. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in GALLIAM penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet GALLIAM ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. GALLIUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens GALLIUS, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. GALLORUM [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) GALLORUM), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. GAUDIA [264] Sin autem me aliud fatum manet, praecipio GAUDIA suppliciorum uestrorum. [266] Praecipias licet GAUDIA; non enim tibi cum Pompeianis, sed cum uniuersa re publica bellum est. GAUISUS [120] Cognita morte C- Treboni non plus GAUISUS sum, quam dolui. [121] Videte, quid se GAUISUS, quid doluisse dicat; facilius de pace deliberabitis. GEMAS [127] Quid est autem, scelerate, quod GEMAS hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. GEMENTE [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra GEMENTE populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! GEMENTEM [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus GEMENTEM populum Romanum ad seruitutem cohortari? GENTIBUS [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis GENTIBUS, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? GENTIUM [165] Qui uero praetorii! quorum princeps M- Cato idemque omnium GENTIUM uirtute princeps. GENUS [13] Exempli causa paucos nominaui; GENUS infinitum inmanitatemque ipsi cernitis reliquorum. [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo GENUS uitae? GERENDI [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli GERENDI proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. GERERE [181] Cascam tribunatum GERERE passi estis. GERIT [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules GERIT bellum. GERUNT [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules GERUNT cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. GESSERAT [49] Quamquam enim magnas res bellicas GESSERAT et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. GESSERUNT [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella GESSERUNT, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem GESSERUNT, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. GLADIATOR [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus GLADIATOR cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. GLADIATOREM [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum GLADIATOREM ducem. GLADIATORIS [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi GLADIATORIS amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. GLORIAM [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet ad GLORIAM. GLORIATUS [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem GLORIATUS est. GNAEI [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, GNAEI filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. GRAECULIS [198] Valde enim nobis in tanta perturbatione rei publicae de duobus nequissimis GRAECULIS cogitandum fuit. GRATAM [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano GRATAM acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. GRATIAM [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in GRATIAM. GRATIORA [261] Quamquam enim prima praesidia utiliora rei publicae sunt, tamen extrema sunt GRATIORA. GRAUIOR [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam GRAUIOR, constantior, fortior. GRAUITAS [51] In altero pudor, GRAUITAS, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. GRAUITATE [11] Proximo bello si aliquid de summa GRAUITATE Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. GRAUITATEM [251] Sed iam uidete magni et clari uiri admirabilem GRAUITATEM atque constantiam. GREGE [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex GREGE latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. GREMIIS [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in GREMIIS mimarum mentum mentemque deponeres. HABEMUS [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam HABEMUS e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. HABENDUS [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo HABENDUS est, qui ciuile bellum concupiscit. HABENT [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes tamen tantam HABENT similitudinem inter se, ut in eorum praenominibus errem. HABERE [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara HABERE, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis HABERE licuisset. [180] Non igitur sentis huic causae orbem terrae patere, te extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non HABERE? HABERET [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut HABERET Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum HABERET, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. HABETIS [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum HABETIS cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. HABITO [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia HABITO, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? HABITURA [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica HABITURA sit ciuem, talis futuros in re publica Antonios? HABITUROS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid HABITUROS (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. HABUISTIS [172] Victum Ciceronem ducem HABUISTIS. HAC [18] Illis locus si in HAC urbe fuerit, ipsi urbi locus non erit. [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in HAC urbe armis barbarorum stipatus Antonius? [271] HAC Antoni sententia cognita dubitaturumne A. HAE [278] HAE uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? HAEC [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur HAEC posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut HAEC libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate HAEC proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [48] HAEC causa fuit cur decerneretis statuam in rostris cum inscriptione praeclara, cur absenti triumphum. [55] Sed HAEC satis diu multumque defleta sunt. [66] HAEC senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [81] VII) (15) HAEC si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) HAEC subsellia ab Ityraeis occupabantur. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica HAEC liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [143] Nimirum eodem modo HAEC adspicitis, ut priora. [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si HAEC legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra HAEC moenia uidere. HAEREBIS [138] Recesseris, undique omnes insequentur; manseris, HAEREBIS. HAEREBUNT [26] Hi in oculis HAEREBUNT et, cum licebit, in faucibus; quibus enim saeptis tam immanis beluas continebimus? HANC [57] Sed HANC mihi dispensationem pro paterna necessitudine et coniunctione deposco. [287] HANC ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. HANNIBAL [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue HANNIBAL, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. HELLUO [59] Nam argentum, uestem, supellectilem, uinum amittet aequo animo, quae ille HELLUO dissipauit. HI [26] HI in oculis haerebunt et, cum licebit, in faucibus; quibus enim saeptis tam immanis beluas continebimus? HIC [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non HIC parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [178] HIC cum Gaio fratre putat se litigare. HINC [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, HINC intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. HIRTI [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- HIRTI, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, ut sit lex, non debemus illam HIRTI legem putare. HIRTIA [190] XVI) 'Neminem Pompeianum, qui uiuat, teneri lege HIRTIA dictitatis. HIRTIAE [191] Quis, quaeso, iam legis HIRTIAE mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. HIRTIO [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab HIRTIO consule modo accepi. [117] Antonius HIRTIO et Caesari. [247] Quod, quaeso, adhuc a me est tributum HIRTIO ornamentum? [273] Quid de Pansa et HIRTIO loquor? HIRTIUM [118] Neque se imperatorem neque HIRTIUM consulem nec pro praetore Caesarem. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare HIRTIUM ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [246] A me 'deceptos' ait 'isdem ornamentis' HIRTIUM et Caesarem. [272] HIRTIUM aut C-Pansam consules putatis, quin ad Antonium transeant, Brutum obsideant, Mutinam expugnare cupiant? HIRTIUS [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et HIRTIUS, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? HIS [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque HIS uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro HIS libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare HIS cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [275] Itaque fecerunt, ut HIS litteris lectis ad munitiones propius accederent. HOC [7] Nihil igitur HOC ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil HOC homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [8] Sed HOC primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [12] II) HOC uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [17] HOC si Marcus uiolare conabitur, Luci eum sanctitas a scelere reuocabit. [23] Cum HOC quae pax potest esse? [29] Sed quoniam ab HOC ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [32] Si HOC praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod HOC animo in rem publicam est, quae mihi uita mea semper fuit carior. [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis HOC uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur HOC fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [72] Atque etiam HOC M- Lepido prouidendum est, ne quid arrogantius, quam eius mores ferunt, facere uideatur. [80] HOC tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, magis equidem laudo, sed uide, ne HOC ipsum non sit necesse. [86] Huic cedamus, huius condiciones audiamus, cum HOC pacem fieri posse credamus? [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob HOC factum dignum illum omni poena putarem. [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; HOC archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [114] X) Cum HOC, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. [119] Satis HOC quidem scite; deponere alienum nomen ipse maluit quam illis suum reddere. [124] Age, HOC laetaris; uideamus, quid moleste feras. [149] Sed HOC ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in HOC Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [151] HOC tamen, ut alia multa, Aquilae referatur acceptum. [161] HOC igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino HOC non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque HOC idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [206] XVII) (34) O miser cum re, tum HOC ipso, quod non sentis, quam miser sis! [213] Quid? HOC placetne ueteranis istis, quibus adhuc omnia integra sunt? [225] Ipse denique fatetur, HOC quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui HOC litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [232] Atqui HOC bello de elegantia quaeritur! 'partibusque utilius'. [268] Sensimus HOC nuper falso nuntio, uero propediem sentiemus. [288] Cum HOC pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et HOC amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. [295] HOC uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. [295] Hoc uel coniungi cum HOC senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. HOMINE [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc HOMINE taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in HOMINE nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [201] De Theopompo, summo HOMINE, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed HOMINE sano? HOMINEM [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, HOMINEM deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? HOMINES [267] Omnes te di, HOMINES, summi, medii, infimi, ciues, peregrini, uiri, mulieres, liberi, serui oderunt. HOMINIBUS [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin HOMINIBUS tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. HOMINIS [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati HOMINIS exemplum. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi HOMINIS,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? HOMINUM [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero HOMINUM eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [10] Cinna si concordiam cum Octauio confirmare uoluisset, HOMINUM in re publica sanitas remanere potuisset. [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam HOMINUM memoriae sempiternae. HOMO [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut HOMO habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et HOMO diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [250] Tu, tu, inquam, illum occidisti Lupercalibus; cuius, HOMO ingratissime, flaminium cur reliquisti? [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere HOMO pius non potest. HONESTISSIMORUM [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum HONESTISSIMORUM, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. HONORES [42] Itaque et HONORES ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [44] Summa nobilitas est, omnes HONORES, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, HONORES in eum maximos contulistis. HONORI [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique HONORI dignitatique eam rem fore. HORTOS [58] Redimet HORTOS, aedes, urbana quaedam, quae possidet Antonius. [210] Poterit, mihi crede; nam paucis diebus et in domum et in HORTOS paternos immigrabit. HOS [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum HOS compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. HOSPITES [196] Securi percussos Petraeum et Menedenum, ciuitate donatos et HOSPITES Caesaris, laudastis. HOSTE [237] Treboni satis persecuti sumus HOSTE iudicato Dolabella, Caesaris mors facillime defenditur obliuione et silentio. HOSTEM [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium HOSTEM iudicauistis. [80] Hoc tu arcebis HOSTEM, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. [125] A senatu iudicatum HOSTEM populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [126] Quid ingemiscis HOSTEM iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis HOSTEM iudicatum? [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas HOSTEM Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [216] Itane corrupti sunt, quibus persuasum sit foedissimum HOSTEM iustissimo bello persequi? [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad HOSTEM metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint HOSTEM Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui HOSTEM Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. HOSTILIUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus HOSTILIUS, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. HOSTIS [24] HOSTIS si esset externus, id ipsum uix talibus factis, sed posset aliquo modo. [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, HOSTIS taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus HOSTIS Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. HOSTIUM [62] Ego etiam eos dico, qui HOSTIUM numero non sunt, Pompeianas possessiones, quanti emerint, filio reddituros. HUC [15] HUC accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. [270] Denique summa iudicii mei spectat HUC, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. HUIC [86] HUIC cedamus, huius condiciones audiamus, cum hoc pacem fieri posse credamus? [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui HUIC urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas HUIC ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero HUIC praebet ad gloriam. [180] Non igitur sentis HUIC causae orbem terrae patere, te extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit HUIC rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit HUIC rei publicae semper fuisse amicissimam. [212] Alii istuc negant; ego uero, ne si ista quidem feceris, umquam tecum pacem HUIC ciuitati futuram puto. [226] XVIII) (37) Quid HUIC facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [291] Moueri sedibus HUIC urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. HUIUS [2] I) (1) A principio HUIUS belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. [86] Huic cedamus, HUIUS condiciones audiamus, cum hoc pacem fieri posse credamus? [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille HUIUS belli feret principatum. HUMANAE [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus HUMANAE naturae exterminandum puto. HUMANE [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut HUMANE esse facturos. HUMILITATEM [130] Is autem HUMILITATEM despicere audet cuiusquam, qui ex Fadia sustulerit liberos? HUNC [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in HUNC ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per HUNC praeclarum uirum memoria renouata est. I [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. IAM [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at IAM soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi IAM sentiunt se numquam exituros. [191] Quis, quaeso, IAM legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. [251] Sed IAM uidete magni et clari uiri admirabilem grauitatem atque constantiam. [262] XX) (45) Sed IAM se colligit et ad extremum incipit philosophari. IBI [104] Rediit ad milites; IBI pestifera illa Tiburi contio. [152] XIII) Est etiam IBI Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. ID [24] Hostis si esset externus, ID ipsum uix talibus factis, sed posset aliquo modo. [31] Quid igitur censet? parendum est enim atque ID optimum iudicandum, quod sit sapientissime constitutum. [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum ID fecero, seruiendum? [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam ID facere, quod non liceat? [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere ID dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. [78] Neque enim, quod quisque potest, ID ei licet, nec, si non obstatur, propterea etiam permittitur. [91] Sed in iis, qui fortunati sunt, magis ID apparet. [100] Inde se quo furore, quo ardore ad urbem, ID est ad caedem optimi cuiusque, rapiebat! [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'ID agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, ID est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [255] ID agis, ut Lepidum aut impium aut insanum existimari uelis. [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, ID propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. IDEM [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc IDEM posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse IDEM sentientibus. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere IDEM sentienti. IDEMQUE [165] Qui uero praetorii! quorum princeps M- Cato IDEMQUE omnium gentium uirtute princeps. IDIBUS [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te IDIBUS Martiis a debita tibi peste seduxit? IGITUR [7] Nihil IGITUR hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [31] Quid IGITUR censet? parendum est enim atque id optimum iudicandum, quod sit sapientissime constitutum. [45] Talis IGITUR uir et ciuis opinione labi potest, uoluntate a re publica dissidere nullo pacto potest. [50] V) (10) Existimasne IGITUR, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis futuros in re publica Antonios? [67] Utrum IGITUR augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? [161] Hoc IGITUR fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [164] Utrum IGITUR aequius, utrum melius rei publicae fuit Cn- Pompeium an sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [180] Non IGITUR sentis huic causae orbem terrae patere, te extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? IGNI [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui IGNI ferroque minitatur. IGNORABAT [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: IGNORABAT legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! IGNORANS [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis IGNORANS, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. IGNOTUS [129] Quasi uero IGNOTUS nobis fuerit splendidus eques Romanus Treboni pater. II [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? III [21] III) (5) Non recordamini, per deos immortalis, quas in eos sententias dixeritis? IIQUE [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, IIQUE, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. IIS [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus IIS esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [91] Sed in IIS, qui fortunati sunt, magis id apparet. [160] Arbitror me aliquos praeterisse; de IIS tamen, qui occurrebant, tacere non potui. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe IIS consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus IIS sit, qui in illa castra non uenerunt. [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex IIS aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque IIS pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non IIS solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed IIS etiam, si qui non moleste tulerunt. IISQUE [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, IISQUE recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. ILLA [14] Addite ILLA naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. [104] Rediit ad milites; ibi pestifera ILLA Tiburi contio. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum ILLA inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed ILLA ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui in ILLA castra non uenerunt. ILLAE [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum ILLAE uere partes uocabantur? ILLAM [192] Omnino mea quidem sententia legem ILLAM appellare fas non est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, ut sit lex, non debemus ILLAM Hirti legem putare. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui ILLAM rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. ILLE [16] O fidam dexteram Antoni, qua ILLE plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! [59] Nam argentum, uestem, supellectilem, uinum amittet aequo animo, quae ILLE helluo dissipauit. [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ILLE demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ILLE nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ILLE non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [137] Si enim ILLE patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [173] Eo libentius 'ducem' audio, quod certe ILLE dicit inuitus; nam de 'uicto' nihil laboro. [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ILLE, quem insimulas, pugio respondebit. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ILLE Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ILLE est, sed homine sano? [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ILLE huius belli feret principatum. ILLI [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque ILLI exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus ILLI erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non ILLI senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! ILLIS [18] ILLIS locus si in hac urbe fuerit, ipsi urbi locus non erit. [35] Itaque, si receptis ILLIS esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [36] Aut enim interfectis ILLIS fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in ILLIS (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex ILLIS attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? [119] Satis hoc quidem scite; deponere alienum nomen ipse maluit quam ILLIS suum reddere. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab ILLIS, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. ILLIUS [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se ILLIUS quam collegam esse malebat. [184] Lupercorum mentionem facere audet neque ILLIUS diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? ILLO [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de ILLO et sperare optime et loqui destiti. [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum ILLO se ipsam sibi restitutam putabit. [96] Itaque ILLO interfecto, qualem in nos eum esse uoluit, talis ipse in ceteros extitit. ILLOS [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam ILLOS Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. ILLUD [65] Atque ILLUD septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [69] VI) (13) Ac ne ILLUD quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; ILLUD tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); ILLUD tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. ILLUM [39] Accedunt eodem multa priuata magna eius in me merita, mea quaedam officio in ILLUM. [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum ILLUM, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit ILLUM exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum ILLUM omni poena putarem. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam ILLUM aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [159] Albesium, sed tamen neminem tam maledicum offendi, qui ILLUM negaret dignum Antoni senatu. [250] Tu, tu, inquam, ILLUM occidisti Lupercalibus; cuius, homo ingratissime, flaminium cur reliquisti? [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo ILLUM dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. IMITATI [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium IMITATI sumus! 'aut filius eius, si domi esse possit? IMMANIS [26] Hi in oculis haerebunt et, cum licebit, in faucibus; quibus enim saeptis tam IMMANIS beluas continebimus? [110] Quis tam barbarus umquam, tam IMMANIS, tam ferus? IMMIGRABIT [210] Poterit, mihi crede; nam paucis diebus et in domum et in hortos paternos IMMIGRABIT. IMMORTALES [101] Quo tempore di ipsi IMMORTALES praesidium inprouisum nec opinantibus nobis obtulerunt. [263] Si me rectis sensibus euntem di IMMORTALES, ut spero, adiuuerint, uiuam libenter. IMMORTALIS [21] III) (5) Non recordamini, per deos IMMORTALIS, quas in eos sententias dixeritis? IMMORTALIUM [68] Mihi quidem numine deorum IMMORTALIUM uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum IMMORTALIUM beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. IMPELLIT [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum IMPELLIT, uocat ad periculum; quid sapientia? IMPENDENTE [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut IMPENDENTE laetandum est. IMPERATOR [37] IV) At enim nos M- Lepidus, IMPERATOR iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior IMPERATOR fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. IMPERATOREM [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, IMPERATOREM consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. [118] Neque se IMPERATOREM neque Hirtium consulem nec pro praetore Caesarem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere IMPERATOREM suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [214] Nihil uidi tam integrum, quam ut oppugnare IMPERATOREM incipiant, quem tanto studio consensuque ostenderint quam oderint. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites IMPERATOREM reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. IMPERATORI [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius IMPERATORI suo quam Antonius etiam collegae parentasset. IMPERATORIS [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut IMPERATORIS aut commilitonum suorum pericula impulistis. IMPERII [80] Hoc tu arcebis hostem, fines IMPERII propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. IMPETUS [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis IMPETUS crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. IMPIIS [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum IMPIIS ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. IMPIUM [255] Id agis, ut Lepidum aut IMPIUM aut insanum existimari uelis. IMPLEUIT [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine IMPLEUIT, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. IMPONENS [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema IMPONENS Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. IMPRIMAS [180] Non igitur sentis huic causae orbem terrae patere, te extra munitiones tuas, uestigium ubi IMPRIMAS, non habere? IMPULISTIS [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula IMPULISTIS. IMPURISSIMOS [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, IMPURISSIMOS parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? IN [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, IN quo pactio pacis lex sit seruitutis. [10] Cinna si concordiam cum Octauio confirmare uoluisset, hominum IN re publica sanitas remanere potuisset. [18] Illis locus si IN hac urbe fuerit, ipsi urbi locus non erit. [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum IN hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [21] III) (5) Non recordamini, per deos immortalis, quas IN eos sententias dixeritis? [26] Hi IN oculis haerebunt et, cum licebit, in faucibus; quibus enim saeptis tam immanis beluas continebimus? [26] Hi in oculis haerebunt et, cum licebit, IN faucibus; quibus enim saeptis tam immanis beluas continebimus? [30] Cautioribus utitur consiliis, IN posterum prouidet, est omni ratione tectior. [39] Accedunt eodem multa priuata magna eius IN me merita, mea quaedam officio in illum. [39] Accedunt eodem multa priuata magna eius in me merita, mea quaedam officio IN illum. [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo IN rem publicam est, quae mihi uita mea semper fuit carior. [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, IN quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [48] Haec causa fuit cur decerneretis statuam IN rostris cum inscriptione praeclara, cur absenti triumphum. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores IN eum maximos contulistis. [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis futuros IN re publica Antonios? [51] IN altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, IN illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. [56] Decreuistis tantam pecuniam Pompeio, quantam ex bonis patriis IN praedae dissipatione inimicus uictor redegisset. [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius IN patrimonio suo collocatus. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus IN ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, IN primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, IN quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem IN rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [83] Quamquam enim est tanta IN te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet IN homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; IN D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [91] Sed IN iis, qui fortunati sunt, magis id apparet. [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant IN eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne IN nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [96] Itaque illo interfecto, qualem IN nos eum esse uoluit, talis ipse in ceteros extitit. [96] Itaque illo interfecto, qualem in nos eum esse uoluit, talis ipse IN ceteros extitit. [97] Qua enim IN barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam IN hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? [98] Caesare dominante ueniebamus IN senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi IN sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (IN eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret IN sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere IN memoriam pueritiae suae. [105] Inde ad urbem cursus, senatus IN Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [107] Ex eo non iter, sed cursus et fuga IN Galliam. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique IN Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta IN uirtute et industria posita lucent. [133] IN lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum IN gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. [142] Cur autem nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam IN rei publicae defensione coniunctos? [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? IN quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris IN conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure IN porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [147] Secuntur alii tribunicii, T- Plancus IN primis, qui si senatum dilexisset, numquam curiam incendisset. [148] Quo scelere damnatus IN eam urbem rediit armis, ex qua excesserat legibus. [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod IN hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes tamen tantam habent similitudinem inter se, ut IN eorum praenominibus errem. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, IN quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [162] Sed quantum praesidii fuerit IN ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum IN ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum IN salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est IN rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [168] Magis uereor, ne longum me IN enumerando quam ne ingratum in praetereundo putetis. [168] Magis uereor, ne longum me in enumerando quam ne ingratum IN praetereundo putetis. [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui IN illa castra non uenerunt. [179] IN Syriam Cassium misistis. [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris IN eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. [198] Valde enim nobis IN tanta perturbatione rei publicae de duobus nequissimis Graeculis cogitandum fuit. [202] Ser- Galbam eodem pugione succinctum IN castris uidetis. [210] Poterit, mihi crede; nam paucis diebus et IN domum et in hortos paternos immigrabit. [210] Poterit, mihi crede; nam paucis diebus et in domum et IN hortos paternos immigrabit. [220] Concordiae factam esse mentionem scribitis IN senatu et legatos esse consularis quinque. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae IN tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [233] Partes, furiose, dicuntur IN foro, in curia. [233] Partes, furiose, dicuntur in foro, IN curia. [241] Pergit IN me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum IN lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. [284] Quin tu abis IN malam pestem malumque cruciatum! [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc IN tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant IN gratiam. [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque IN alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque IN rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. INCENDISSET [147] Secuntur alii tribunicii, T- Plancus in primis, qui si senatum dilexisset, numquam curiam INCENDISSET. INCENDIT [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium INCENDIT, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? INCENDIUM [286] Oriens INCENDIUM qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? INCENSI [84] INCENSI omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. INCERTUS [27] At INCERTUS exitus belli. INCESSUM [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, INCESSUM, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. INCIPIANT [214] Nihil uidi tam integrum, quam ut oppugnare imperatorem INCIPIANT, quem tanto studio consensuque ostenderint quam oderint. INCIPIT [262] XX) (45) Sed iam se colligit et ad extremum INCIPIT philosophari. INCLUSIS [217] At militibus INCLUSIS opem fertis. INCOLUMIBUS [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, INCOLUMIBUS iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. INCONSIDERATI [63] Satis INCONSIDERATI fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? INCREDIBILIS [102] IX) (19) Caesaris enim INCREDIBILIS ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. INDE [99] Prorupit subito Brundisium, ut INDE agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [100] INDE se quo furore, quo ardore ad urbem, id est ad caedem optimi cuiusque, rapiebat! [105] INDE ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. INDUCIS [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum INDUCIS. INDUSTRIA [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et INDUSTRIA posita lucent. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, INDUSTRIA, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. INEXPIABILE [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum INEXPIABILE, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. INFIMI [267] Omnes te di, homines, summi, medii, INFIMI, ciues, peregrini, uiri, mulieres, liberi, serui oderunt. INFINITUM [13] Exempli causa paucos nominaui; genus INFINITUM inmanitatemque ipsi cernitis reliquorum. INGEMISCENDUM [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, INGEMISCENDUM est. INGEMISCIS [126] Quid INGEMISCIS hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? INGRATISSIME [250] Tu, tu, inquam, illum occidisti Lupercalibus; cuius, homo INGRATISSIME, flaminium cur reliquisti? INGRATUM [168] Magis uereor, ne longum me in enumerando quam ne INGRATUM in praetereundo putetis. INGRESSUS [103] INGRESSUS urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! INHIBIRET [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque INHIBIRET supplicia nobis? INIECIT [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris INIECIT. INIMICIS [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus INIMICIS,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. INIMICUS [56] Decreuistis tantam pecuniam Pompeio, quantam ex bonis patriis in praedae dissipatione INIMICUS uictor redegisset. INITAM [223] Parumne uidetur omnium facinorum sibi cum Dolabella societatem INITAM confiteri? INIURIAE [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora INIURIAE': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. INIURIAS [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum INIURIAS ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. INLIGATUM [43] Magnis et multis pignoribus M- Lepidum res publica INLIGATUM tenet. INMANIS [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus INMANIS audacia. INMANITATEMQUE [13] Exempli causa paucos nominaui; genus infinitum INMANITATEMQUE ipsi cernitis reliquorum. INNOCENS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et INNOCENS Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. INNUMERABILIA [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die INNUMERABILIA senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. INPONEBAT [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur INPONEBAT? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? INPORTUNISSIMA [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa INPORTUNISSIMA belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. INPROUISUM [101] Quo tempore di ipsi immortales praesidium INPROUISUM nec opinantibus nobis obtulerunt. INQUAM [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, INQUAM, Cn- Pompei domum filius. [250] Tu, tu, INQUAM, illum occidisti Lupercalibus; cuius, homo ingratissime, flaminium cur reliquisti? INQUIT [231] Utrum', INQUIT, 'elegantius. INSANUM [255] Id agis, ut Lepidum aut impium aut INSANUM existimari uelis. INSCRIPSIT [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen INSCRIPSIT, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. INSCRIPTIONE [48] Haec causa fuit cur decerneretis statuam in rostris cum INSCRIPTIONE praeclara, cur absenti triumphum. INSEQUENTUR [138] Recesseris, undique omnes INSEQUENTUR; manseris, haerebis. INSIDIOSA [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio INSIDIOSA pacis libertatis reciperandae studia restingueret. INSIMULAS [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem INSIMULAS, pugio respondebit. INSIPIENS [243] Et quidem non INSIPIENS; deteriores enim iugulari cupio, meliores uincere. INSOLENTES [265] Namque, si uicti Pompeiani tam INSOLENTES sunt, uictores quales futuri sint, uos potius experiemini. INSTEIUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus INSTEIUS nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. INSTITUTISQUE [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod more maiorum INSTITUTISQUE conceditur. INSTRUENDUMQUE [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum INSTRUENDUMQUE prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. INTEGRA [213] Quid? hoc placetne ueteranis istis, quibus adhuc omnia INTEGRA sunt? INTEGRITAS [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, INTEGRITAS, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. INTEGRUM [214] Nihil uidi tam INTEGRUM, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto studio consensuque ostenderint quam oderint. INTELLEGI [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc INTELLEGI potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. INTELLEGIS [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non INTELLEGIS dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? INTELLEGIT [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et INTELLEGIT maximam pietatem conseruatione patriae contineri. INTELLEGITIS [71] Itaque INTELLEGITIS et animum ei praesto fuisse nec consilium defuisse. INTER [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes tamen tantam habent similitudinem INTER se, ut in eorum praenominibus errem. [254] Nam quid erat aliud, quod INTER Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? INTERESSENT [25] Maria, montes, regionum magnitudines INTERESSENT; odisses eum quem non uideres. INTERFECTIS [36] Aut enim INTERFECTIS illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. INTERFECTO [96] Itaque illo INTERFECTO, qualem in nos eum esse uoluit, talis ipse in ceteros extitit. INTERNUNTIIQUE [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes INTERNUNTIIQUE constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? INTERPONIS [82] Quodsi auctoritatem INTERPONIS sine armis, magis equidem laudo, sed uide, ne hoc ipsum non sit necesse. INTERPRETES [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius INTERPRETES internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? INTERUALLO [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo INTERUALLO per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. INTRA [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum INTRA finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos INTRA haec moenia uidere. INUENIT [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia INUENIT? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. INUETERATAM [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque INUETERATAM mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? INUICTUM [85] Caesar confecit INUICTUM exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. INUIDISSE [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, ne, si de clarissimo adulescente siluero, INUIDISSE uidear Antonio. INUITO [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) INUITO et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. INUITUS [173] Eo libentius 'ducem' audio, quod certe ille dicit INUITUS; nam de 'uicto' nihil laboro. INUSTUM [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego INUSTUM uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. IOUIS [67] Utrum igitur augurem IOUIS optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? IPSA [3] Dulce enim etiam nomen est pacis, res uero IPSA cum iucunda, tum salutaris. [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax IPSA leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum non uidet, quod Fortuna IPSA, quae dicitur caeca, uidit? [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc IPSA Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. IPSAM [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se IPSAM sibi restitutam putabit. IPSE [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se IPSE non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [95] Nam, si IPSE seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [96] Itaque illo interfecto, qualem in nos eum esse uoluit, talis IPSE in ceteros extitit. [119] Satis hoc quidem scite; deponere alienum nomen IPSE maluit quam illis suum reddere. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem IPSE miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te IPSE obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [156] Est etiam Asinius quidam, senator uoluntarius lectus IPSE a se. [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et IPSE et ille, quem insimulas, pugio respondebit. [209] Cn- Pompeius IPSE' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si domi esse possit? [225] IPSE denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [269] Quae si tecum IPSE recolueris, aequiore animo et maiore consolatione moriere. IPSI [13] Exempli causa paucos nominaui; genus infinitum inmanitatemque IPSI cernitis reliquorum. [18] Illis locus si in hac urbe fuerit, IPSI urbi locus non erit. [101] Quo tempore di IPSI immortales praesidium inprouisum nec opinantibus nobis obtulerunt. [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo IPSI iam sentiunt se numquam exituros. [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint IPSI fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. IPSIUS [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter IPSIUS uirtutem uel propter familiae dignitatem. [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, IPSIUS, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus IPSIUS omnia patefacta eius parricidia uideretis. IPSO [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque IPSO die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. [206] XVII) (34) O miser cum re, tum hoc IPSO, quod non sentis, quam miser sis! IPSOS [141] Putes Censorinum dicere aut Ventidium aut etiam IPSOS Antonios. IPSUM [6] Nam quid ego de proximo dicam, cuius acta defendimus, auctorem IPSUM iure caesum fatemur? [24] Hostis si esset externus, id IPSUM uix talibus factis, sed posset aliquo modo. [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, magis equidem laudo, sed uide, ne hoc IPSUM non sit necesse. [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem IPSUM quam eos, de quibus lata est, paenitere. IRATI [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, IRATI pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. IRE [218] Nihil moror eos saluos esse et IRE quo lubet, si tantum modo patiuntur perire eum, qui meruit. IRET [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis IRET ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. IS [64] An IS non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? [88] Non metuo, ne IS, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui non potest, prodat salutem suam. [130] IS autem humilitatem despicere audet cuiusquam, qui ex Fadia sustulerit liberos? [228] IS etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. ISDEM [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut ISDEM ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [246] A me 'deceptos' ait 'ISDEM ornamentis' Hirtium et Caesarem. ISTA [212] Alii istuc negant; ego uero, ne si ISTA quidem feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram puto. [290] Monstra quaedam ISTA et portenta sunt (prodigia) rei publicae. ISTAM [33] Si annuerit, ne ego Sapientiam ISTAM, quamuis sit erudita, non audiam. ISTAS [235] ISTAS tu partes potius quam a populo Romano defectionem uocas? ISTINC [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te ISTINC, si cupias, possis explicare. ISTIS [213] Quid? hoc placetne ueteranis ISTIS, quibus adhuc omnia integra sunt? ISTUC [135] Est ISTUC quidem nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. [212] Alii ISTUC negant; ego uero, ne si ista quidem feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram puto. ITA [34] Sin responderit: 'Tuere ITA uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ITA fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ITA rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ITA discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ITA obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ITA enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ITA sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [294] Quae cum ITA sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. ITALIA [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota ITALIA habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex ITALIA eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te ITALIA armata est. ITALIAE [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius ITALIAE dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. [253] Quam fidem? an optimi cuiusque caedis, urbis et ITALIAE partitionis, uastandarum diripiendarumque prouinciarum? ITALIAEQUE [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis ITALIAEQUE partitio? ITANE [216] ITANE corrupti sunt, quibus persuasum sit foedissimum hostem iustissimo bello persequi? ITAQUE [5] ITAQUE, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas ITAQUE his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [35] ITAQUE, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [42] ITAQUE et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [71] ITAQUE intellegitis et animum ei praesto fuisse nec consilium defuisse. [96] ITAQUE illo interfecto, qualem in nos eum esse uoluit, talis ipse in ceteros extitit. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), ITAQUE Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. [275] ITAQUE fecerunt, ut his litteris lectis ad munitiones propius accederent. ITER [107] Ex eo non ITER, sed cursus et fuga in Galliam. ITERUM [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue ITERUM Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator ITERUM, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. ITYRAEIS [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab ITYRAEIS occupabantur. IUBEBAT [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi IUBEBAT a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. IUBET [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare IUBET, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? IUCUNDA [3] Dulce enim etiam nomen est pacis, res uero ipsa cum IUCUNDA, tum salutaris. IUDICANDUM [31] Quid igitur censet? parendum est enim atque id optimum IUDICANDUM, quod sit sapientissime constitutum. IUDICARENT [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria IUDICARENT, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. IUDICAS [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere IUDICAS, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. IUDICATO [237] Treboni satis persecuti sumus hoste IUDICATO Dolabella, Caesaris mors facillime defenditur obliuione et silentio. IUDICATUM [125] A senatu IUDICATUM hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [126] Quid ingemiscis hostem IUDICATUM Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem IUDICATUM? [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam IUDICATUM a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. IUDICAUERINT [222] Vix etiam ueri simile est, qui IUDICAUERINT hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam IUDICAUERINT 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. IUDICAUISTIS [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem IUDICAUISTIS. IUDICII [270] Denique summa IUDICII mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. IUDICO [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum IUDICO. IUDICUM [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium IUDICUM decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. IUGULARI [243] Et quidem non insipiens; deteriores enim IUGULARI cupio, meliores uincere. IUGULATA [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens IUGULATA, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset IUGULATA, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. IULIANA [183] Vectigalia IULIANA Lupercis ademistis. IUPPITER [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat IUPPITER!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. IURA [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis IURA cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. IURE [6] Nam quid ego de proximo dicam, cuius acta defendimus, auctorem ipsum IURE caesum fatemur? [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut IURE damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo IURE in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [188] Massiliensibus IURE belli adempta reddituros uos pollicemini. [189] Nihil disputo de IURE belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [282] Sanctiore erunt, credo, IURE legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. IUSTISSIMO [216] Itane corrupti sunt, quibus persuasum sit foedissimum hostem IUSTISSIMO bello persequi? IUSTOQUE [227] O conseruandus ciuis cum tam pio IUSTOQUE foedere! IUSTUM [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, IUSTUM odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? IUUERO [211] Postremo negatis pacem fieri posse, nisi aut emisero Brutum aut frumento IUUERO. IV [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. IX [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. LABI [45] Talis igitur uir et ciuis opinione LABI potest, uoluntate a re publica dissidere nullo pacto potest. LABORO [173] Eo libentius 'ducem' audio, quod certe ille dicit inuitus; nam de 'uicto' nihil LABORO. LACRIMAS [93] Vidit eius maestitiam atque LACRIMAS populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. LAEDERE [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens LAEDERE se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. LAETANDUM [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente LAETANDUM est. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? LAETANDUM esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? LAETARIS [124] Age, hoc LAETARIS; uideamus, quid moleste feras. LAETEMUR [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, LAETEMUR decertandi oblatam esse fortunam. LANISTA [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies LANISTA Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [242] Ego LANISTA? LATA [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus LATA est, paenitere. LATAM [186] Nos sustulimus an contra legem comitiis centuriatis LATAM sanximus? LATAS [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia LATAS decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. LATERA [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, LATERA tegentis alios, alios praegredientis amicos. LATERUM [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus LATERUM et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. LATINA [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua LATINA est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. LATOREM [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror LATOREM ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. LATRO [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, LATRO, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. LATROCINII [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege LATROCINII neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. LATRONIS [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus LATRONIS impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. LATRONUM [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum LATRONUM manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad LATRONUM gladiatorem ducem. LAUDASTIS [196] Securi percussos Petraeum et Menedenum, ciuitate donatos et hospites Caesaris, LAUDASTIS. LAUDATA [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito LAUDATA constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. LAUDAUIMUS [197] Non LAUDAUIMUS, quod ne audiuimus quidem. LAUDE [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis LAUDE uiuemus. LAUDO [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, magis equidem LAUDO, sed uide, ne hoc ipsum non sit necesse. LAUTISSIMUM [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, LAUTISSIMUM oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. LECTIS [275] Itaque fecerunt, ut his litteris LECTIS ad munitiones propius accederent. LECTUS [156] Est etiam Asinius quidam, senator uoluntarius LECTUS ipse a se. LEGATI [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri LEGATI, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante LEGATI missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [282] Sanctiore erunt, credo, iure LEGATI quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. LEGATOS [220] Concordiae factam esse mentionem scribitis in senatu et LEGATOS esse consularis quinque. [280] LEGATOS uenire non credo. LEGE [185] Veteranorum colonias deductas LEGE senatus consulto sustulistis. [190] XVI) 'Neminem Pompeianum, qui uiuat, teneri LEGE Hirtia dictitatis. LEGEM [186] Nos sustulimus an contra LEGEM comitiis centuriatis latam sanximus? [192] Omnino mea quidem sententia LEGEM illam appellare fas non est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti LEGEM putare. LEGERET [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec LEGERET, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? LEGES [4] Nam nec priuatos focos nec publicas LEGES uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [22] Acta M- Antoni rescidistis; LEGES refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. LEGIBUS [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod LEGIBUS, quod more maiorum institutisque conceditur. [148] Quo scelere damnatus in eam urbem rediit armis, ex qua excesserat LEGIBUS. LEGIO [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat LEGIO Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! LEGIONE [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum LEGIONE Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. LEGIONEM [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam LEGIONEM Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. LEGIONIBUS [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis LEGIONIBUS, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. LEGIONIS [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae LEGIONIS centuriones trucidauit. LEGIS [191] Quis, quaeso, iam LEGIS Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. LENIET [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa LENIET, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. LENTO [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales LENTO, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. LENTONE [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, LENTONE, Saxa? [229] Cauebat etiam L- Antonio, qui fuerat aequissimus agri priuati et publici decempedator Nucula et LENTONE collega. LENTULUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- LENTULUM, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. LEPIDE [50] V) (10) Existimasne igitur, M- LEPIDE, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis futuros in re publica Antonios? [79] Tibi enim exercitum, LEPIDE, tam quam maioribus tuis patria pro se dedit. [114] X) Cum hoc, M- LEPIDE, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. LEPIDI [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- LEPIDI uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- LEPIDI, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec LEPIDI societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- LEPIDI, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. LEPIDO [72] Atque etiam hoc M- LEPIDO prouidendum est, ne quid arrogantius, quam eius mores ferunt, facere uideatur. [92] Quis fortunatior LEPIDO, ut ante dixi, quis eodem sanior? [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum LEPIDO societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de LEPIDO praesertim, quem ego metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. LEPIDUM [43] Magnis et multis pignoribus M- LEPIDUM res publica inligatum tenet. [255] Id agis, ut LEPIDUM aut impium aut insanum existimari uelis. LEPIDUS [37] IV) At enim nos M- LEPIDUS, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [46] Pacem uolt M- LEPIDUS. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- LEPIDUS, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [257] Reuocare te a furore LEPIDUS uoluit, non adiutor esse dementiae. [288] Cum hoc pacem M- LEPIDUS, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? LEX [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis LEX sit seruitutis. [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, ut sit LEX, non debemus illam Hirti legem putare. LIBENTER [263] Si me rectis sensibus euntem di immortales, ut spero, adiuuerint, uiuam LIBENTER. LIBENTIUS [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus LIBENTIUS sanciet, Pompeiumne an Antonium? [173] Eo LIBENTIUS 'ducem' audio, quod certe ille dicit inuitus; nam de 'uicto' nihil laboro. LIBERA [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si LIBERA re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. LIBERALITATE [219] Quam benigne! denique usi LIBERALITATE Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. LIBERATI [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia LIBERATI. LIBERAUIT [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo LIBERAUIT, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. LIBERE [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non LIBERE, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. LIBERETUR [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec LIBERETUR obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. LIBERI [35] Itaque, si receptis illis esse possumus LIBERI, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi LIBERI, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [267] Omnes te di, homines, summi, medii, infimi, ciues, peregrini, uiri, mulieres, LIBERI, serui oderunt. LIBEROS [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros LIBEROS dominum et tyrannum comparabat? [130] Is autem humilitatem despicere audet cuiusquam, qui ex Fadia sustulerit LIBEROS? LIBERTAS [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani LIBERTAS, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? LIBERTATE [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec LIBERTATE posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro LIBERTATE haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [292] Optatissimum est uincere; secundum est nullum casum pro dignitate et LIBERTATE patriae non ferendum putare. LIBERTATEM [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his LIBERTATEM, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [84] Incensi omnes rapimur ad LIBERTATEM recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non LIBERTATEM populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! LIBERTATIS [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis LIBERTATIS reciperandae studia restingueret. [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec LIBERTATIS iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. LIBERTUS [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, LIBERTUS Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? LIBIDINES [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) LIBIDINES, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat LIBIDINES eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? LICEAT [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non LICEAT? LICEBIT [26] Hi in oculis haerebunt et, cum LICEBIT, in faucibus; quibus enim saeptis tam immanis beluas continebimus? [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non LICEBIT? [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, bene sperabo, dum LICEBIT. LICERE [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem LICERE id dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum LICERE iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. LICET [77] LICET autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. [78] Neque enim, quod quisque potest, id ei LICET, nec, si non obstatur, propterea etiam permittitur. [266] Praecipias LICET gaudia; non enim tibi cum Pompeianis, sed cum uniuersa re publica bellum est. [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto LICET uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. LICUISSET [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere LICUISSET. LICUIT [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum LICUIT, honores in eum maximos contulistis. LINGUA [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in LINGUA Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. LITIGARE [178] Hic cum Gaio fratre putat se LITIGARE. LITTERIS [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis LITTERIS, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc LITTERIS memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [275] Itaque fecerunt, ut his LITTERIS lectis ad munitiones propius accederent. LITTERISQUE [294] Quae cum ita sint, de mandatis LITTERISQUE M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. LOCO [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii LOCO dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. LOCUM [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus LOCUM, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque LOCUM deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum LOCUM tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? LOCUPLETES [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et LOCUPLETES omnes summum ordinem subsequantur. LOCUS [18] Illis LOCUS si in hac urbe fuerit, ipsi urbi locus non erit. [18] Illis locus si in hac urbe fuerit, ipsi urbi LOCUS non erit. LONGUM [168] Magis uereor, ne LONGUM me in enumerando quam ne ingratum in praetereundo putetis. LOQUI [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et LOQUI destiti. LOQUOR [273] Quid de Pansa et Hirtio LOQUOR? LORIS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa LORIS in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. LUBET [218] Nihil moror eos saluos esse et ire quo LUBET, si tantum modo patiuntur perire eum, qui meruit. LUCANI [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri LUCANI possessiones occupauit? LUCEM [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus LUCEM adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. LUCENT [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita LUCENT. LUCI [17] Hoc si Marcus uiolare conabitur, LUCI eum sanctitas a scelere reuocabit. LUCRO [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, LUCRO futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [244] Utri ceciderint', scribit, 'LUCRO nobis futurum. LUCRUM [245] O praeclarum LUCRUM, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. LUDIBRIO [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne LUDIBRIO simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. LUPERCALIBUS [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus LUPERCALIBUS, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [250] Tu, tu, inquam, illum occidisti LUPERCALIBUS; cuius, homo ingratissime, flaminium cur reliquisti? LUPERCIS [183] Vectigalia Iuliana LUPERCIS ademistis. LUPERCORUM [184] LUPERCORUM mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? LUSTRIS [133] In LUSTRIS, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. M [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [43] Magnis et multis pignoribus M- Lepidum res publica inligatum tenet. [46] Pacem uolt M- Lepidus. [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis futuros in re publica Antonios? [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum est, ne quid arrogantius, quam eius mores ferunt, facere uideatur. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [165] Qui uero praetorii! quorum princeps M- Cato idemque omnium gentium uirtute princeps. [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. MACEDONIAM [175] MACEDONIAM munitis exercitibus. MAESTITIAM [93] Vidit eius MAESTITIAM atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. MAGIS [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero MAGIS uituperandum quam id facere, quod non liceat? [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, MAGIS equidem laudo, sed uide, ne hoc ipsum non sit necesse. [91] Sed in iis, qui fortunati sunt, MAGIS id apparet. [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo MAGIS nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [168] MAGIS uereor, ne longum me in enumerando quam ne ingratum in praetereundo putetis. [189] Nihil disputo de iure belli (MAGIS facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. MAGNA [39] Accedunt eodem multa priuata MAGNA eius in me merita, mea quaedam officio in illum. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et MAGNA auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut MAGNA excusatione opus iis sit, qui in illa castra non uenerunt. MAGNAS [49] Quamquam enim MAGNAS res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. MAGNI [251] Sed iam uidete MAGNI et clari uiri admirabilem grauitatem atque constantiam. MAGNIS [43] MAGNIS et multis pignoribus M- Lepidum res publica inligatum tenet. MAGNITUDINES [25] Maria, montes, regionum MAGNITUDINES interessent; odisses eum quem non uideres. MAGNUM [41] Nam cum MAGNUM Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [200] MAGNUM crimen senatus! [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'MAGNUM Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. MAIESTAS [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati MAIESTAS a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. MAIOR [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas MAIOR est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [276] Quo MAIOR adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. MAIORA [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui MAIORA bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [248] Nam Caesari plura et MAIORA debentur. MAIORE [269] Quae si tecum ipse recolueris, aequiore animo et MAIORE consolatione moriere. MAIOREQUE [276] Quo maior adulescens Caesar MAIOREQUE deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. MAIORIBUS [79] Tibi enim exercitum, Lepide, tam quam MAIORIBUS tuis patria pro se dedit. MAIORUM [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod more MAIORUM institutisque conceditur. MAIORUMQUE [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris MAIORUMQUE monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum MAIORUMQUE suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris MAIORUMQUE suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. MALAM [284] Quin tu abis in MALAM pestem malumque cruciatum! MALEBAT [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse MALEBAT. MALEDICTA [241] Pergit in me MALEDICTA, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. MALEDICTORUM [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis MALEDICTORUM notis tradam hominum memoriae sempiternae. MALEDICUM [159] Albesium, sed tamen neminem tam MALEDICUM offendi, qui illum negaret dignum Antoni senatu. MALLE [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis MALLE uideare. MALUIT [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi MALUIT Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [119] Satis hoc quidem scite; deponere alienum nomen ipse MALUIT quam illis suum reddere. MALUMQUE [284] Quin tu abis in malam pestem MALUMQUE cruciatum! MALUMUS [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima MALUMUS quam seruire. MANARE [224] Nonne cernitis ex uno fonte omnia scelera MANARE? MANDARIT [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque MANDARIT, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? MANDATIS [294] Quae cum ita sint, de MANDATIS litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. MANET [264] Sin autem me aliud fatum MANET, praecipio gaudia suppliciorum uestrorum. MANIBUS [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e MANIBUS arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis MANIBUS ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. MANSERIS [138] Recesseris, undique omnes insequentur; MANSERIS, haerebis. MANU [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum MANU contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. MARCELLUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- MARCELLUM, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. MARCUS [17] Hoc si MARCUS uiolare conabitur, Luci eum sanctitas a scelere reuocabit. MARIA [25] MARIA, montes, regionum magnitudines interessent; odisses eum quem non uideres. MARIO [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec MARIO nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. MARIUS [5] Itaque, siue Sulla siue MARIUS siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter MARIUS et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. MARTIA [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione MARTIA, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio MARTIA, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! MARTIAE [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos MARTIAE legionis centuriones trucidauit. MARTIAM [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam MARTIAM legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. MARTIIS [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus MARTIIS a debita tibi peste seduxit? MARULLUM [182] Quid ergo? ut MARULLUM, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? MASSILIAM [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse MASSILIAM eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. MASSILIENSIBUS [188] MASSILIENSIBUS iure belli adempta reddituros uos pollicemini. MAXIMAM [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit MAXIMAM pietatem conseruatione patriae contineri. [293] Quod reliquum est, non est tertium, sed postremum omnium, MAXIMAM turpitudinem suscipere uitae cupiditate. MAXIME [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et MAXIME Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. MAXIMEQUE [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, MAXIMEQUE, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. MAXIMI [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi MAXIMI, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis MAXIMI, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. MAXIMO [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis MAXIMO ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, MAXIMO equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. MAXIMOS [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum MAXIMOS contulistis. MAXIMUM [40] MAXIMUM uero eius beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi uita mea semper fuit carior. [207] Sed MAXIMUM crimen audite. MAXIMUS [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex MAXIMUS, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex MAXIMUS, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. ME [38] Nullius apud ME, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [39] Accedunt eodem multa priuata magna eius in ME merita, mea quaedam officio in illum. [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum ME eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum ME (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, ME attente audiatis. [160] Arbitror ME aliquos praeterisse; de iis tamen, qui occurrebant, tacere non potui. [168] Magis uereor, ne longum ME in enumerando quam ne ingratum in praetereundo putetis. [221] Difficile est (credere) eos, qui ME praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. [241] Pergit in ME maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. [246] A ME 'deceptos' ait 'isdem ornamentis' Hirtium et Caesarem. [247] Quod, quaeso, adhuc a ME est tributum Hirtio ornamentum? [249] Deceptum autem a ME Caesarem dicere audes? [263] Si ME rectis sensibus euntem di immortales, ut spero, adiuuerint, uiuam libenter. [264] Sin autem ME aliud fatum manet, praecipio gaudia suppliciorum uestrorum. [281] Bene ME nouit -- quod uenias, proposito praesertim exemplo Dolabellae. MEA [39] Accedunt eodem multa priuata magna eius in me merita, MEA quaedam officio in illum. [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi uita MEA semper fuit carior. [61] Sunt alii plures fortasse, sed de MEA memoria dilabuntur. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, MEA nominatione cooptabo. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute MEA singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [192] Omnino MEA quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. MEAE [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis MEAE, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. MEAM [252] Mihi quidem constat nec MEAM contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. MEDII [267] Omnes te di, homines, summi, MEDII, infimi, ciues, peregrini, uiri, mulieres, liberi, serui oderunt. MEI [270] Denique summa iudicii MEI spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. MELAM [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, MELAM, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. MELIORES [243] Et quidem non insipiens; deteriores enim iugulari cupio, MELIORES uincere. MELIUS [164] Utrum igitur aequius, utrum MELIUS rei publicae fuit Cn- Pompeium an sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [291] Moueri sedibus huic urbi MELIUS est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. MEMINIT [73] Si enim nos exercitu terret, non MEMINIT illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. MEMORABILIS [260] Plancum participem? cuius MEMORABILIS ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. MEMORIA [61] Sunt alii plures fortasse, sed de mea MEMORIA dilabuntur. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum MEMORIA euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum MEMORIA renouata est. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et MEMORIA parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? MEMORIAE [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum MEMORIAE sempiternae. MEMORIAEQUE [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris MEMORIAEQUE mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? MEMORIAM [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in MEMORIAM pueritiae suae. [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei MEMORIAM perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? MENEDENUM [196] Securi percussos Petraeum et MENEDENUM, ciuitate donatos et hospites Caesaris, laudastis. MENTEMQUE [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum MENTEMQUE deponeres. MENTIONEM [184] Lupercorum MENTIONEM facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae MENTIONEM facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. [220] Concordiae factam esse MENTIONEM scribitis in senatu et legatos esse consularis quinque. MENTUM [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum MENTUM mentemque deponeres. MEORUM [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec MEORUM ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut MEORUM iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. MEOS [204] Milites aut MEOS aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. MERITA [39] Accedunt eodem multa priuata magna eius in me MERITA, mea quaedam officio in illum. MERITO [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper MERITO laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. MERITUS [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica MERITUS, ad pacem adhortatur. MERUIT [218] Nihil moror eos saluos esse et ire quo lubet, si tantum modo patiuntur perire eum, qui MERUIT. METU [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae METU ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem METU perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. METUAM [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem ego METUAM numquam, bene sperabo, dum licebit. METUO [88] Non METUO, ne is, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui non potest, prodat salutem suam. MEUM [174] Fatum enim MEUM est sine re publica nec uinci posse nec uincere. MIHI [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam est, quae MIHI uita mea semper fuit carior. [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus MIHI uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [57] Sed hanc MIHI dispensationem pro paterna necessitudine et coniunctione deposco. [68] MIHI quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas MIHI missas ab Hirtio consule modo accepi. [210] Poterit, MIHI crede; nam paucis diebus et in domum et in hortos paternos immigrabit. [252] MIHI quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. MILIENS [65] Atque illud septiens MILIENS, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. MILITES [104] Rediit ad MILITES; ibi pestifera illa Tiburi contio. [204] MILITES aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni MILITES imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. MILITIBUS [217] At MILITIBUS inclusis opem fertis. MILITUM [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum MILITUM sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. MIMARUM [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis MIMARUM mentum mentemque deponeres. MINARETUR [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano MINARETUR dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! MINASQUE [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis MINASQUE uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. MINIME [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo MINIME usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. MINITATUR [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta MINITATUR. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque MINITATUR. MINORIS [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non MINORIS, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. MINUS [70] Est uero eius patris filius, qui sapienter faciebat non MINUS multa quam fortiter. [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod MINUS deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non MINUS arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. MIRARIS [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse MIRARIS,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. MIRUM [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen MIRUM, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. MISER [206] XVII) (34) O MISER cum re, tum hoc ipso, quod non sentis, quam miser sis! [206] XVII) (34) O miser cum re, tum hoc ipso, quod non sentis, quam MISER sis! MISERICORDIA [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et MISERICORDIA liberati. MISIMUS [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros MISIMUS; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? MISISTIS [179] In Syriam Cassium MISISTIS. MISSAS [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi MISSAS ab Hirtio consule modo accepi. MISSI [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati MISSI tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant MISSI, spreuit et pro nihilo putauit. MISSIS [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus MISSIS, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? MITTAMUS [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam MITTAMUS, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? MODERATE [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid MODERATE aut humane esse facturos. MODERATIO [51] In altero pudor, grauitas, MODERATIO, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. MODI [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius MODI accidere possent, consecuti sumus? MODO [24] Hostis si esset externus, id ipsum uix talibus factis, sed posset aliquo MODO. [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non MODO auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule MODO accepi. [134] et te, o puer,' - Puerum appellat, quem non MODO uirum, sed etiam fortissimum uirum sensit et sentiet. [142] Cur autem nolint potentes esse non MODO optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? [143] Nimirum eodem MODO haec adspicitis, ut priora. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis MODO eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [218] Nihil moror eos saluos esse et ire quo lubet, si tantum MODO patiuntur perire eum, qui meruit. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non MODO ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? MOENIA [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec MOENIA uidere. MOLESTE [124] Age, hoc laetaris; uideamus, quid MOLESTE feras. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non MOLESTE tulerunt. MOLIATUR [238] Sed uidete, quid MOLIATUR. MONIMENTORUM [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni MONIMENTORUM memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. MONSTRA [290] MONSTRA quaedam ista et portenta sunt (prodigia) rei publicae. MONTES [25] Maria, MONTES, regionum magnitudines interessent; odisses eum quem non uideres. MONUMENTA [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque MONUMENTA, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. MORE [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod MORE maiorum institutisque conceditur. MORES [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum est, ne quid arrogantius, quam eius MORES ferunt, facere uideatur. MORIERE [269] Quae si tecum ipse recolueris, aequiore animo et maiore consolatione MORIERE. MOROR [218] Nihil MOROR eos saluos esse et ire quo lubet, si tantum modo patiuntur perire eum, qui meruit. MORS [237] Treboni satis persecuti sumus hoste iudicato Dolabella, Caesaris MORS facillime defenditur obliuione et silentio. [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata MORS eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. MORTE [120] Cognita MORTE C- Treboni non plus gauisus sum, quam dolui. MORTEM [157] Apertam Curiam uidit post Caesaris MORTEM, mutauit calceos, pater conscriptus repente factus est. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris MORTEM ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni MORTEM persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [236] Treboni MORTEM an Caesaris persequi. [239] Cum MORTEM Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, MORTEM proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris MORTEM. MORTUUS [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an MORTUUS sit, quis aut scit aut curat? MOUERI [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis MOUERI pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [291] MOUERI sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. MULIERES [267] Omnes te di, homines, summi, medii, infimi, ciues, peregrini, uiri, MULIERES, liberi, serui oderunt. MULTA [39] Accedunt eodem MULTA priuata magna eius in me merita, mea quaedam officio in illum. [70] Est uero eius patris filius, qui sapienter faciebat non minus MULTA quam fortiter. [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam MULTA tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [151] Hoc tamen, ut alia MULTA, Aquilae referatur acceptum. [170] Quid MULTA? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui in illa castra non uenerunt. [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque MULTA eius modi accidere possent, consecuti sumus? MULTI [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, MULTI eius beneficio et misericordia liberati. MULTIS [43] Magnis et MULTIS pignoribus M- Lepidum res publica inligatum tenet. [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex MULTIS contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. MULTITUDO [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et MULTITUDO fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui in illa castra non uenerunt. MULTO [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed MULTO magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem MULTO interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. MULTUM [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, MULTUM de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. MULTUMQUE [55] Sed haec satis diu MULTUMQUE defleta sunt. MUNATIO [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, MUNATIO, Lentone, Saxa? MUNERA [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris MUNERA rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. MUNERIBUS [215] quamquam uos eos adsentationibus et uenenatis MUNERIBUS uenistis deprauatum. MUNICIPUM [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc MUNICIPUM honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. MUNITIONES [180] Non igitur sentis huic causae orbem terrae patere, te extra MUNITIONES tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? [275] Itaque fecerunt, ut his litteris lectis ad MUNITIONES propius accederent. MUNITIONIBUSQUE [109] Quam cum operibus MUNITIONIBUSQUE saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. MUNITIS [175] Macedoniam MUNITIS exercitibus. MURIBUS [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, MURIBUS (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. MUSTELAM [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, MUSTELAM, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. MUTAUIT [157] Apertam Curiam uidit post Caesaris mortem, MUTAUIT calceos, pater conscriptus repente factus est. MUTINA [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam MUTINA, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. MUTINAM [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc MUTINAM oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad MUTINAM, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas MUTINAM, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. [272] Hirtium aut C-Pansam consules putatis, quin ad Antonium transeant, Brutum obsideant, MUTINAM expugnare cupiant? MUTINAMQUE [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit MUTINAMQUE illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. NAM [4] NAM nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [6] NAM quid ego de proximo dicam, cuius acta defendimus, auctorem ipsum iure caesum fatemur? [41] NAM cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [59] NAM argentum, uestem, supellectilem, uinum amittet aequo animo, quae ille helluo dissipauit. [95] NAM, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (NAM Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [173] Eo libentius 'ducem' audio, quod certe ille dicit inuitus; NAM de 'uicto' nihil laboro. [210] Poterit, mihi crede; NAM paucis diebus et in domum et in hortos paternos immigrabit. [248] NAM Caesari plura et maiora debentur. [254] NAM quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? NAMQUE [265] NAMQUE, si uicti Pompeiani tam insolentes sunt, uictores quales futuri sint, uos potius experiemini. NATUM [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae NATUM iudico. NATURA [89] Bonos ciuis primum NATURA efficit, adiuuat deinde fortuna. NATURAE [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae NATURAE exterminandum puto. NATUS [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae NATUS hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae NATUS est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. NAUFRAGIA [14] Addite illa NAUFRAGIA Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. NE [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, NE condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. [32] Si hoc praecipit, NE quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, NE decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? [33] Si annuerit, NE ego Sapientiam istam, quamuis sit erudita, non audiam. [63] Satis inconsiderati fuit, NE dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? [69] VI) (13) Ac NE illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, NE ueteranorum animos offenderet. [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum est, NE quid arrogantius, quam eius mores ferunt, facere uideatur. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, NE alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, magis equidem laudo, sed uide, NE hoc ipsum non sit necesse. [87] VIII) At periculum est, NE opprimamur. [88] Non metuo, NE is, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui non potest, prodat salutem suam. [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius NE supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, NE, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. [168] Magis uereor, NE longum me in enumerando quam ne ingratum in praetereundo putetis. [168] Magis uereor, ne longum me in enumerando quam NE ingratum in praetereundo putetis. [187] Vide, NE tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. [197] Non laudauimus, quod NE audiuimus quidem. [212] Alii istuc negant; ego uero, NE si ista quidem feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram puto. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, NE ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, NE uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [258] Tu porro NE pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed NE ad deditionem quidem feceris? NEC [4] Nam NEC priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [4] Nam nec priuatos focos NEC publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur NEC libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, NEC pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, NEC umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod NEC L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio NEC Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni NEC superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano NEC Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario NEC Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [71] Itaque intellegitis et animum ei praesto fuisse NEC consilium defuisse. [78] Neque enim, quod quisque potest, id ei licet, NEC, si non obstatur, propterea etiam permittitur. [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit NEC uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [101] Quo tempore di ipsi immortales praesidium inprouisum NEC opinantibus nobis obtulerunt. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset NEC eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [118] Neque se imperatorem neque Hirtium consulem NEC pro praetore Caesarem. [155] NEC uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, ne, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. [174] Fatum enim meum est sine re publica NEC uinci posse nec uincere. [174] Fatum enim meum est sine re publica nec uinci posse NEC uincere. [195] NEC enim sine pecunia exercitum alere nec sine exercitu fratrem tuum capere potuisset. [195] Nec enim sine pecunia exercitum alere NEC sine exercitu fratrem tuum capere potuisset. [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem NEC opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [252] Mihi quidem constat NEC meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam NEC meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre NEC deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, NEC ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati NEC singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi NEC fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'NEC Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [259] NEC Plancum prodere, participem consiliorum. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis NEC pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'NEC facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta NEC nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. NECARET [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos NECARET -- eademque inhibiret supplicia nobis? NECESSARIA [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam NECESSARIA); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. NECESSE [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, magis equidem laudo, sed uide, ne hoc ipsum non sit NECESSE. NECESSITUDINE [57] Sed hanc mihi dispensationem pro paterna NECESSITUDINE et coniunctione deposco. NEFANDA [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter NEFANDA scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? NEFARIUM [234] Bellum contra patriam NEFARIUM suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. NEGANT [212] Alii istuc NEGANT; ego uero, ne si ista quidem feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram puto. NEGARE [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem NEGARE non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum NEGARE non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? NEGARET [159] Albesium, sed tamen neminem tam maledicum offendi, qui illum NEGARET dignum Antoni senatu. NEGATIS [211] Postremo NEGATIS pacem fieri posse, nisi aut emisero Brutum aut frumento iuuero. NEGLEXIMUS [201] De Theopompo, summo homine, NEGLEXIMUS; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? NEGLEXISTIS [199] Theopompum nudum expulsum a Trebonio confugere Alexandriam NEGLEXISTIS. NEMINEM [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii NEMINEM) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. [159] Albesium, sed tamen NEMINEM tam maledicum offendi, qui illum negaret dignum Antoni senatu. [190] XVI) 'NEMINEM Pompeianum, qui uiuat, teneri lege Hirtia dictitatis. NEMINI [77] Licet autem NEMINI contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. NEMO [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; NEMO ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. NEQUE [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet NEQUE solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [78] NEQUE enim, quod quisque potest, id ei licet, nec, si non obstatur, propterea etiam permittitur. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas NEQUE consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [111] Non audiuit, non respondit, NEQUE eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [118] NEQUE se imperatorem neque Hirtium consulem nec pro praetore Caesarem. [118] Neque se imperatorem NEQUE Hirtium consulem nec pro praetore Caesarem. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas NEQUE te istinc, si cupias, possis explicare. [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut NEQUE hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac NEQUE multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [184] Lupercorum mentionem facere audet NEQUE illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? NEQUISSIMIS [198] Valde enim nobis in tanta perturbatione rei publicae de duobus NEQUISSIMIS Graeculis cogitandum fuit. NESCIEBANT [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, NESCIEBANT ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! NESCIO [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius NESCIO qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [289] Prius undis flamma', ut ait poeta NESCIO quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. NI [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, NI uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. NIHIL [7] NIHIL igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [7] Nihil igitur hoc ciue, NIHIL hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [173] Eo libentius 'ducem' audio, quod certe ille dicit inuitus; nam de 'uicto' NIHIL laboro. [176] Et quidem fratri tuo, qui a uobis NIHIL degenerat, extorsimus. [189] NIHIL disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [203] NIHIL tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. [214] NIHIL uidi tam integrum, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto studio consensuque ostenderint quam oderint. [218] NIHIL moror eos saluos esse et ire quo lubet, si tantum modo patiuntur perire eum, qui meruit. [256] NIHIL agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. NIHILO [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro NIHILO putauit. NIMIRUM [139] NIMIRUM recte ueneficam appellas, a quo tibi praesentem pestem uides comparatam. [143] NIMIRUM eodem modo haec adspicitis, ut priora. NISI [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! NISI forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [88] Non metuo, ne is, qui suis amplissimis fortunis NISI bonis saluis frui non potest, prodat salutem suam. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, NISI quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, NISI ei crura fracta essent. [211] Postremo negatis pacem fieri posse, NISI aut emisero Brutum aut frumento iuuero. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (NISI forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, NISI ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [285] Ad te quisquam ueniat NISI Ventidi similis? NOBILISSIMO [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine NOBILISSIMO, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. NOBILISSIMOS [142] Cur autem nolint potentes esse non modo optimos et NOBILISSIMOS uiros, sed secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? NOBILITAS [44] Summa NOBILITAS est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. NOBILITATE [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari NOBILITATE et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. NOBIS [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam NOBIS habere licuisset. [95] Nam, si ipse seruire poterat, NOBIS dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [101] Quo tempore di ipsi immortales praesidium inprouisum nec opinantibus NOBIS obtulerunt. [129] Quasi uero ignotus NOBIS fuerit splendidus eques Romanus Treboni pater. [163] XIV) Quodsi non Fortuna NOBIS modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [198] Valde enim NOBIS in tanta perturbatione rei publicae de duobus nequissimis Graeculis cogitandum fuit. [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem NOBIS parcere posse idem sentientibus. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia NOBIS? [244] Utri ceciderint', scribit, 'lucro NOBIS futurum. NOBISCUM [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una NOBISCUM Caesaris mortem. NOLINT [142] Cur autem NOLINT potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? NOMEN [3] Dulce enim etiam NOMEN est pacis, res uero ipsa cum iucunda, tum salutaris. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille NOMEN prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [119] Satis hoc quidem scite; deponere alienum NOMEN ipse maluit quam illis suum reddere. [135] Est istuc quidem NOMEN aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta NOMEN inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino NOMEN extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec NOMEN audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. NOMINATIONE [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea NOMINATIONE cooptabo. NOMINAUI [13] Exempli causa paucos NOMINAUI; genus infinitum inmanitatemque ipsi cernitis reliquorum. NOMINI [136] qui omnia NOMINI debes,' - Debet uero soluitque praeclare. NOMINIS [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni NOMINIS nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. NOMINO [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces NOMINO. NON [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, NON erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. [18] Illis locus si in hac urbe fuerit, ipsi urbi locus NON erit. [21] III) (5) NON recordamini, per deos immortalis, quas in eos sententias dixeritis? [25] Maria, montes, regionum magnitudines interessent; odisses eum quem NON uideres. [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam NON extimescere. [29] Sed quoniam ab hoc ordine NON fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [33] Si annuerit, ne ego Sapientiam istam, quamuis sit erudita, NON audiam. [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si NON spiritu, at uirtutis laude uiuemus. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, NON erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum NON uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque NON minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [62] Ego etiam eos dico, qui hostium numero NON sunt, Pompeianas possessiones, quanti emerint, filio reddituros. [64] An is NON reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? [70] Est uero eius patris filius, qui sapienter faciebat NON minus multa quam fortiter. [73] Si enim nos exercitu terret, NON meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, NON suum. [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino NON licebit? [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod NON liceat? [78] Neque enim, quod quisque potest, id ei licet, nec, si NON obstatur, propterea etiam permittitur. [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, magis equidem laudo, sed uide, ne hoc ipsum NON sit necesse. [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse NON contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; NON potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma NON possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire NON possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia NON desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [88] NON metuo, ne is, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui non potest, prodat salutem suam. [88] Non metuo, ne is, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui NON potest, prodat salutem suam. [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si NON libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu NON modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est NON uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. [107] Ex eo NON iter, sed cursus et fuga in Galliam. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre NON poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [111] NON audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [111] Non audiuit, NON respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [112] Postea quod scelus, quod facinus parricida NON edidit? [120] Cognita morte C- Treboni NON plus gauisus sum, quam dolui. [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te NON intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare NON possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare NON potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille NON tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [134] et te, o puer,' - Puerum appellat, quem NON modo uirum, sed etiam fortissimum uirum sensit et sentiet. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur NON hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [142] Cur autem nolint potentes esse NON modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum NON potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum NON posse, nisi ei crura fracta essent. [158] NON noui Sex. [160] Arbitror me aliquos praeterisse; de iis tamen, qui occurrebant, tacere NON potui. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc NON fuisset; auctoritati cessisset audacia. [163] XIV) Quodsi NON Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus NON esset Pompeianus despiciendus senatus. [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui in illa castra NON uenerunt. [180] NON igitur sentis huic causae orbem terrae patere, te extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? [180] Non igitur sentis huic causae orbem terrae patere, te extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, NON habere? [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius NON minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas NON est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, ut sit lex, NON debemus illam Hirti legem putare. [197] NON laudauimus, quod ne audiuimus quidem. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; NON illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, NON libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [206] XVII) (34) O miser cum re, tum hoc ipso, quod NON sentis, quam miser sis! [208] Denique quid NON aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si NON stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, NON Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, NON posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit NON iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui NON moleste tulerunt. [243] Et quidem NON insipiens; deteriores enim iugulari cupio, meliores uincere. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius NON potest. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo NON dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [257] Reuocare te a furore Lepidus uoluit, NON adiutor esse dementiae. [266] Praecipias licet gaudia; NON enim tibi cum Pompeianis, sed cum uniuersa re publica bellum est. [280] Legatos uenire NON credo. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum NON modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, NON quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. [292] Optatissimum est uincere; secundum est nullum casum pro dignitate et libertate patriae NON ferendum putare. [293] Quod reliquum est, NON est tertium, sed postremum omnium, maximam turpitudinem suscipere uitae cupiditate. NONNE [224] NONNE cernitis ex uno fonte omnia scelera manare? NOS [37] IV) At enim NOS M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, NOS, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? [73] Si enim NOS exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. [96] Itaque illo interfecto, qualem in NOS eum esse uoluit, talis ipse in ceteros extitit. [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis NOS, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (NOS enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [186] NOS sustulimus an contra legem comitiis centuriatis latam sanximus? [209] Cn- Pompeius ipse' - O NOS turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si domi esse possit? [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere NOS, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. NOSTIS [167] NOSTIS omnes. NOSTRAS [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas NOSTRAS concupiuerunt. NOSTROS [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in NOSTROS liberos dominum et tyrannum comparabat? [113] Circumsedet colonos NOSTROS, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. NOSTRUM [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque NOSTRUM. [240] XIX) (40) 'quibus, utri NOSTRUM ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. NOTARET [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, NOTARET domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! NOTIS [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum NOTIS tradam hominum memoriae sempiternae. NOUE [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, NOUE Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. NOUI [158] Non NOUI Sex. NOUIT [281] Bene me NOUIT -- quod uenias, proposito praesertim exemplo Dolabellae. NOUUM [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem NOUUM inducis. NUCULA [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, NUCULA, Munatio, Lentone, Saxa? [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, NUCULA, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [229] Cauebat etiam L- Antonio, qui fuerat aequissimus agri priuati et publici decempedator NUCULA et Lentone collega. NUDUM [199] Theopompum NUDUM expulsum a Trebonio confugere Alexandriam neglexistis. NUDUS [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, NUDUS gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? NULLA [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin NULLA societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui NULLA specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. NULLIUS [38] NULLIUS apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. NULLO [45] Talis igitur uir et ciuis opinione labi potest, uoluntate a re publica dissidere NULLO pacto potest. NULLUM [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse NULLUM potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse NULLUM putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius NULLUM remanet consulatus uestigium. [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino NULLUM in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. [292] Optatissimum est uincere; secundum est NULLUM casum pro dignitate et libertate patriae non ferendum putare. NUMEN [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse NUMEN deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. NUMERO [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex NUMERO hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [40] Maximum uero eius beneficium NUMERO, quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi uita mea semper fuit carior. [62] Ego etiam eos dico, qui hostium NUMERO non sunt, Pompeianas possessiones, quanti emerint, filio reddituros. NUMINE [68] Mihi quidem NUMINE deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. NUMQUAM [147] Secuntur alii tribunicii, T- Plancus in primis, qui si senatum dilexisset, NUMQUAM curiam incendisset. [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem NUMQUAM uideramus? [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se NUMQUAM exituros. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, NUMQUAM exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem ego metuam NUMQUAM, bene sperabo, dum licebit. NUNC [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui NUNC Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum NUNC municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [171] XV) NUNC reliqua attendite. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; NUNC in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? NUNTIANT [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, NUNTIANT se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. NUNTIO [268] Sensimus hoc nuper falso NUNTIO, uero propediem sentiemus. NUNTIUS [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta NUNTIUS. NUPER [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem NUPER effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [268] Sensimus hoc NUPER falso nuntio, uero propediem sentiemus. O [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, O ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! [54] O rem acerbam! [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [134] et te, O puer,' - Puerum appellat, quem non modo uirum, sed etiam fortissimum uirum sensit et sentiet. [206] XVII) (34) O miser cum re, tum hoc ipso, quod non sentis, quam miser sis! [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si domi esse possit? [227] O conseruandus ciuis cum tam pio iustoque foedere! [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. OB [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum OB hoc factum dignum illum omni poena putarem. [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam OB rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'OB rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [230] Quam OB rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. OBIECIT [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus OBIECIT, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. OBLATAM [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi OBLATAM esse fortunam. OBLIGATUM [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte OBLIGATUM puto. OBLITUS [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis OBLITUS, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? OBLIUIONE [237] Treboni satis persecuti sumus hoste iudicato Dolabella, Caesaris mors facillime defenditur OBLIUIONE et silentio. OBLIUISCI [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut OBLIUISCI uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. OBRUTUS [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est OBRUTUS uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? OBSECRO [52] Deinde uos OBSECRO, patres conscripti, quis hoc uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? OBSIDEANT [272] Hirtium aut C-Pansam consules putatis, quin ad Antonium transeant, Brutum OBSIDEANT, Mutinam expugnare cupiant? OBSIDEAS [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse OBSIDEAS neque te istinc, si cupias, possis explicare. OBSIDENT [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum OBSIDENT, de Falerno Anseres depellantur. OBSIDES [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita OBSIDES, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. OBSIDET [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam OBSIDET, quam patria, cui igni ferroque minitatur. OBSIDIONE [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur OBSIDIONE,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. OBSTATUR [78] Neque enim, quod quisque potest, id ei licet, nec, si non OBSTATUR, propterea etiam permittitur. OBTULERUNT [101] Quo tempore di ipsi immortales praesidium inprouisum nec opinantibus nobis OBTULERUNT. OCCIDERANT [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem OCCIDERANT, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. OCCIDERIT [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium OCCIDERIT, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. OCCIDISTI [250] Tu, tu, inquam, illum OCCIDISTI Lupercalibus; cuius, homo ingratissime, flaminium cur reliquisti? OCCUPABANTUR [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis OCCUPABANTUR. OCCUPAUIT [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones OCCUPAUIT? OCCURREBANT [160] Arbitror me aliquos praeterisse; de iis tamen, qui OCCURREBANT, tacere non potui. OCTAUIO [10] Cinna si concordiam cum OCTAUIO confirmare uoluisset, hominum in re publica sanitas remanere potuisset. OCTAUIUS [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue OCTAUIUS siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. OCULIS [26] Hi in OCULIS haerebunt et, cum licebit, in faucibus; quibus enim saeptis tam immanis beluas continebimus? OCULOS [19] Ora uobis eorum ponite ante OCULOS, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. ODERINT [214] Nihil uidi tam integrum, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto studio consensuque ostenderint quam ODERINT. ODERIT [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem ODERIT, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. ODERUNT [267] Omnes te di, homines, summi, medii, infimi, ciues, peregrini, uiri, mulieres, liberi, serui ODERUNT. ODIMUS [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; ODIMUS, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. ODISSES [25] Maria, montes, regionum magnitudines interessent; ODISSES eum quem non uideres. ODIUIT [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius ODIUIT, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. ODIUM [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum ODIUM incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus ODIUM pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. OFFENDERET [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos OFFENDERET. OFFENDI [159] Albesium, sed tamen neminem tam maledicum OFFENDI, qui illum negaret dignum Antoni senatu. OFFICIO [39] Accedunt eodem multa priuata magna eius in me merita, mea quaedam OFFICIO in illum. OMEN [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod OMEN auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di OMEN auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. OMITTO [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - OMITTO alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. OMNE [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam OMNE discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad OMNE facinus inmanis audacia. [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis OMNE consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. OMNES [44] Summa nobilitas est, OMNES honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [84] Incensi OMNES rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes OMNES summum ordinem subsequantur. [138] Recesseris, undique OMNES insequentur; manseris, haerebis. [154] Est quidem alter Saserna; sed OMNES tamen tantam habent similitudinem inter se, ut in eorum praenominibus errem. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si OMNES uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [167] Nostis OMNES. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam OMNES fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [267] OMNES te di, homines, summi, medii, infimi, ciues, peregrini, uiri, mulieres, liberi, serui oderunt. OMNI [30] Cautioribus utitur consiliis, in posterum prouidet, est OMNI ratione tectior. [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum OMNI poena putarem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex OMNI monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. OMNIA [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem OMNIA citius delata quam scripta sunt. [136] qui OMNIA nomini debes,' - Debet uero soluitque praeclare. [213] Quid? hoc placetne ueteranis istis, quibus adhuc OMNIA integra sunt? [224] Nonne cernitis ex uno fonte OMNIA scelera manare? [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius OMNIA patefacta eius parricidia uideretis. [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique OMNIA, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. OMNIANE [75] Quid tum? OMNIANE bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? OMNIBUS [90] OMNIBUS enim bonis expedit saluam esse rem publicam. [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus OMNIBUS bonis cruces ac tormenta minitatur. [194] Quid? si OMNIBUS suis copiis excellentem uirum res publica armasset, quem tandem bonum paeniteret? [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus OMNIBUS et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? OMNIBUSNE [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum OMNIBUSNE pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. OMNINO [28] Est OMNINO fortium uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam non extimescere. [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere OMNINO non licebit? [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem OMNINO esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum OMNINO hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [192] OMNINO mea quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum OMNINO nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum OMNINO nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? OMNIS [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et OMNIS deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. OMNIUM [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium OMNIUM hostem iudicauistis. [165] Qui uero praetorii! quorum princeps M- Cato idemque OMNIUM gentium uirtute princeps. [223] Parumne uidetur OMNIUM facinorum sibi cum Dolabella societatem initam confiteri? [293] Quod reliquum est, non est tertium, sed postremum OMNIUM, maximam turpitudinem suscipere uitae cupiditate. OPEM [217] At militibus inclusis OPEM fertis. OPERAM [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, OPERAM senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. OPERE [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto OPERE eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. OPERIBUS [109] Quam cum OPERIBUS munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. OPINANTIBUS [101] Quo tempore di ipsi immortales praesidium inprouisum nec OPINANTIBUS nobis obtulerunt. OPINANTIS [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec OPINANTIS ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. OPINIONE [45] Talis igitur uir et ciuis OPINIONE labi potest, uoluntate a re publica dissidere nullo pacto potest. OPINOR [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut OPINOR, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. OPPIDUM [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum OPPIDUM nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. OPPRESSI [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut OPPRESSI (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. OPPRIMAMUR [87] VIII) At periculum est, ne OPPRIMAMUR. OPPUGNANT [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam OPPUGNANT, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. OPPUGNARE [214] Nihil uidi tam integrum, quam ut OPPUGNARE imperatorem incipiant, quem tanto studio consensuque ostenderint quam oderint. OPPUGNAS [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, OPPUGNAS Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. OPPUGNAT [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem OPPUGNAT, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. OPTATISSIMI [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, OPTATISSIMI liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. OPTATISSIMUM [292] OPTATISSIMUM est uincere; secundum est nullum casum pro dignitate et libertate patriae non ferendum putare. OPTAUIT [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum OPTAUIT, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. OPTIMA [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus OPTIMA, pati uel difficillima malumus quam seruire. OPTIME [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, OPTIME proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare OPTIME et loqui destiti. OPTIMI [67] Utrum igitur augurem Iouis OPTIMI maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? [100] Inde se quo furore, quo ardore ad urbem, id est ad caedem OPTIMI cuiusque, rapiebat! [253] Quam fidem? an OPTIMI cuiusque caedis, urbis et Italiae partitionis, uastandarum diripiendarumque prouinciarum? OPTIMORUM [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium OPTIMORUM, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. OPTIMOS [142] Cur autem nolint potentes esse non modo OPTIMOS et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? OPTIMUM [31] Quid igitur censet? parendum est enim atque id OPTIMUM iudicandum, quod sit sapientissime constitutum. OPUS [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione OPUS iis sit, qui in illa castra non uenerunt. ORA [19] ORA uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. ORATIO [1] <13,0> ORATIO XIII. ORBEM [180] Non igitur sentis huic causae ORBEM terrae patere, te extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? ORDINE [29] Sed quoniam ab hoc ORDINE non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? ORDINEM [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ORDINEM uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ORDINEM omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ORDINEM subsequantur. ORDINI [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ORDINI populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. ORDINIS [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ORDINIS contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. ORIENS [286] ORIENS incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? ORNAMENTA [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ORNAMENTA, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ORNAMENTA in uirtute et industria posita lucent. ORNAMENTIS [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ORNAMENTIS deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [246] A me 'deceptos' ait 'isdem ORNAMENTIS' Hirtium et Caesarem. ORNAMENTUM [247] Quod, quaeso, adhuc a me est tributum Hirtio ORNAMENTUM? ORNATISSIMUS [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ORNATISSIMUS omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? ORNATO [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ORNATO, sagis denique sumptis hostem iudicatum? ORNATUM [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ORNATUM beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ORNATUM, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ORNATUM negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? OSSIBUS [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque OSSIBUS clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. OSTENDERINT [214] Nihil uidi tam integrum, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto studio consensuque OSTENDERINT quam oderint. OTIUM [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin OTIUM, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. P [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. PACE [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua PACE Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [121] Videte, quid se gauisus, quid doluisse dicat; facilius de PACE deliberabitis. PACEM [9] PACEM cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et PACEM stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad PACEM adhortatur. [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad PACEM remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [46] PACEM uolt M- Lepidus. [86] Huic cedamus, huius condiciones audiamus, cum hoc PACEM fieri posse credamus? [211] Postremo negatis PACEM fieri posse, nisi aut emisero Brutum aut frumento iuuero. [212] Alii istuc negant; ego uero, ne si ista quidem feceris, umquam tecum PACEM huic ciuitati futuram puto. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad PACEM, sed ne ad deditionem quidem feceris? [288] Cum hoc PACEM M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? PACEMQUE [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium PACEMQUE patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. PACIS [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa PACIS libertatis reciperandae studia restingueret. [3] Dulce enim etiam nomen est PACIS, res uero ipsa cum iucunda, tum salutaris. [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio PACIS lex sit seruitutis. PACTIO [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo PACTIO pacis lex sit seruitutis. PACTO [45] Talis igitur uir et ciuis opinione labi potest, uoluntate a re publica dissidere nullo PACTO potest. PAENITERE [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, PAENITERE. PAENITERET [194] Quid? si omnibus suis copiis excellentem uirum res publica armasset, quem tandem bonum PAENITERET? PALAM [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem PALAM suis polliceretur! PALUDATUS [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus PALUDATUS eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. PANSA [273] Quid de PANSA et Hirtio loquor? [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde PANSA et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? PANSAM [272] Hirtium aut C-PANSAM consules putatis, quin ad Antonium transeant, Brutum obsideant, Mutinam expugnare cupiant? PARATA [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, PARATA de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. PARATI [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci PARATI sint una nobiscum Caesaris mortem. PARATISSIMO [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse PARATISSIMO animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. PARCERE [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis PARCERE posse idem sentientibus. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi PARCERE idem sentienti. PAREAM [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo PAREAM. PAREBIS [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano PAREBIS, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. PARENDUM [31] Quid igitur censet? PARENDUM est enim atque id optimum iudicandum, quod sit sapientissime constitutum. PARENS [137] Si enim ille patriae PARENS, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic PARENS uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. PARENTASSET [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae PARENTASSET. PARENTEM [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae PARENTEM, ingemiscendum est. PARENTIS [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria PARENTIS sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? PARI [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium PARI nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. PARRICIDA [112] Postea quod scelus, quod facinus PARRICIDA non edidit? PARRICIDAS [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos PARRICIDAS, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? PARRICIDIA [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius PARRICIDIA uideretis. PARRICIDII [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio PARRICIDII aut impendente laetandum est. PARRICIDIO [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a PARRICIDIO deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. PARTE [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili PARTE obligatum puto. PARTES [233] PARTES, furiose, dicuntur in foro, in curia. [235] Istas tu PARTES potius quam a populo Romano defectionem uocas? [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius PARTES Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere PARTES uocabantur? [278] Hae uero quae sunt PARTES, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? PARTIBUS [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et PARTIBUS utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. PARTIBUSQUE [232] Atqui hoc bello de elegantia quaeritur! 'PARTIBUSQUE utilius'. PARTICIPEM [259] nec Plancum prodere, PARTICIPEM consiliorum. [260] Plancum PARTICIPEM? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. PARTIS [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere PARTIS, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. PARTITIO [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque PARTITIO? PARTITIONIS [253] Quam fidem? an optimi cuiusque caedis, urbis et Italiae PARTITIONIS, uastandarum diripiendarumque prouinciarum? PARTIUM [277] Quodsi PARTIUM certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? PARUMNE [223] PARUMNE uidetur omnium facinorum sibi cum Dolabella societatem initam confiteri? PASSI [181] Cascam tribunatum gerere PASSI estis. PATEBIT [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus PATEBIT, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. PATEFACTA [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia PATEFACTA eius parricidia uideretis. PATER [129] Quasi uero ignotus nobis fuerit splendidus eques Romanus Treboni PATER. [157] Apertam Curiam uidit post Caesaris mortem, mutauit calceos, PATER conscriptus repente factus est. PATERE [180] Non igitur sentis huic causae orbem terrae PATERE, te extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? PATERNA [57] Sed hanc mihi dispensationem pro PATERNA necessitudine et coniunctione deposco. PATERNI [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie PATERNI nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. PATERNOS [210] Poterit, mihi crede; nam paucis diebus et in domum et in hortos PATERNOS immigrabit. PATERNUM [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis PATERNUM auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. PATI [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, PATI uel difficillima malumus quam seruire. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri PATI nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. PATIAMUR [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque PATIAMUR; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. PATIUNTUR [218] Nihil moror eos saluos esse et ire quo lubet, si tantum modo PATIUNTUR perire eum, qui meruit. PATRE [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a PATRE accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. PATRES [2] I) (1) A principio huius belli, PATRES conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. [8] Sed hoc primum uidendum est, PATRES conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [38] Nullius apud me, PATRES conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [52] Deinde uos obsecro, PATRES conscripti, quis hoc uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, PATRES conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, PATRES conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, PATRES conscripti, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, PATRES conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [287] Hanc ego epistulam, PATRES conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. PATRIA [79] Tibi enim exercitum, Lepide, tam quam maioribus tuis PATRIA pro se dedit. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam PATRIA, cui igni ferroque minitatur. PATRIAE [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, PATRIAE parentem, ingemiscendum est. [137] Si enim ille PATRIAE parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos PATRIAE simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione PATRIAE contineri. [292] Optatissimum est uincere; secundum est nullum casum pro dignitate et libertate PATRIAE non ferendum putare. PATRIAM [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra PATRIAM exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [77] Licet autem nemini contra PATRIAM ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra PATRIAM, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [234] Bellum contra PATRIAM nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. PATRIAS [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas PATRIAS recuperare. [274] Caesar, singulari pietate adulescens, poteritne se tenere, quin D- Bruti sanguine poenas PATRIAS persequatur? PATRIIS [56] Decreuistis tantam pecuniam Pompeio, quantam ex bonis PATRIIS in praedae dissipatione inimicus uictor redegisset. PATRIMONIO [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in PATRIMONIO suo collocatus. PATRIMONIUM [64] An is non reddet, qui domini PATRIMONIUM circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? PATRIS [70] Est uero eius PATRIS filius, qui sapienter faciebat non minus multa quam fortiter. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius PATRIS flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro PATRIS maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. PATRONUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei PATRONUS, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. PAUCIS [210] Poterit, mihi crede; nam PAUCIS diebus et in domum et in hortos paternos immigrabit. PAUCOS [13] Exempli causa PAUCOS nominaui; genus infinitum inmanitatemque ipsi cernitis reliquorum. PAULUS [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- PAULUS, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. PAX [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne PAX esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis PAX potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos PAX ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [23] Cum hoc quae PAX potest esse? [114] X) Cum hoc, M- Lepide, PAX esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. PECUNIA [193] Apuleiana PECUNIA Brutum subornastis. [195] Nec enim sine PECUNIA exercitum alere nec sine exercitu fratrem tuum capere potuisset. PECUNIAM [56] Decreuistis tantam PECUNIAM Pompeio, quantam ex bonis patriis in praedae dissipatione inimicus uictor redegisset. PEDITATU [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (PEDITATU) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. PENATES [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos PENATES, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. PENETRANTI [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam PENETRANTI D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. PER [21] III) (5) Non recordamini, PER deos immortalis, quas in eos sententias dixeritis? [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, PER uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo PER hunc praeclarum uirum memoria renouata est. [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, PER quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; PER quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. PERCULSUS [106] Quo PERCULSUS abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. PERCUSSOS [196] Securi PERCUSSOS Petraeum et Menedenum, ciuitate donatos et hospites Caesaris, laudastis. PERDIDERIS [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, PERDIDERIS in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. PERDITI [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant PERDITI, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. PEREGRINI [267] Omnes te di, homines, summi, medii, infimi, ciues, PEREGRINI, uiri, mulieres, liberi, serui oderunt. PERFUGIUM [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut PERFUGIUM scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. PERGIT [241] PERGIT in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. PERHORRESCIT [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam PERHORRESCIT, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? PERICULA [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum PERICULA impulistis. PERICULO [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis PERICULO, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli PERICULO liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. PERICULUM [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad PERICULUM; quid sapientia? [87] VIII) At PERICULUM est, ne opprimamur. PERIRE [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, PERIRE eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [218] Nihil moror eos saluos esse et ire quo lubet, si tantum modo patiuntur PERIRE eum, qui meruit. PERMITTITUR [78] Neque enim, quod quisque potest, id ei licet, nec, si non obstatur, propterea etiam PERMITTITUR. PERNICIOSA [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si PERNICIOSA erunt, si facere omnino non licebit? PERPETUAM [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque PERPETUAM atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. PERSCRIBI [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque PERSCRIBI, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. PERSECUTI [237] Treboni satis PERSECUTI sumus hoste iudicato Dolabella, Caesaris mors facillime defenditur obliuione et silentio. PERSEQUATUR [274] Caesar, singulari pietate adulescens, poteritne se tenere, quin D- Bruti sanguine poenas patrias PERSEQUATUR? PERSEQUETUR [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, PERSEQUETUR, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. PERSEQUI [216] Itane corrupti sunt, quibus persuasum sit foedissimum hostem iustissimo bello PERSEQUI? [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem PERSEQUI an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [236] Treboni mortem an Caesaris PERSEQUI. PERSUASUM [216] Itane corrupti sunt, quibus PERSUASUM sit foedissimum hostem iustissimo bello persequi? PERTERRITI [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu PERTERRITI contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. PERTULERAT [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia PERTULERAT libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? PERTURBATIONE [198] Valde enim nobis in tanta PERTURBATIONE rei publicae de duobus nequissimis Graeculis cogitandum fuit. PESTE [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi PESTE seduxit? PESTEM [139] Nimirum recte ueneficam appellas, a quo tibi praesentem PESTEM uides comparatam. [284] Quin tu abis in malam PESTEM malumque cruciatum! PESTIFERA [104] Rediit ad milites; ibi PESTIFERA illa Tiburi contio. PETRAEUM [196] Securi percussos PETRAEUM et Menedenum, ciuitate donatos et hospites Caesaris, laudastis. PETUSIUM [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, PETUSIUM; comitatum relinquo, duces nomino. PHILADELPHI [155] Nec uero Extitius, PHILADELPHI frater, quaestor, praetermittendus est, ne, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. PHILADELPHUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii PHILADELPHUS Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. PHILOSOPHARI [262] XX) (45) Sed iam se colligit et ad extremum incipit PHILOSOPHARI. PIETATE [274] Caesar, singulari PIETATE adulescens, poteritne se tenere, quin D- Bruti sanguine poenas patrias persequatur? [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec PIETATE abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa PIETATE et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? PIETATEM [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam PIETATEM nouum inducis. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam PIETATEM conseruatione patriae contineri. PIGNORA [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam PIGNORA iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. PIGNORIBUS [43] Magnis et multis PIGNORIBUS M- Lepidum res publica inligatum tenet. PIISSIMI [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, PIISSIMI hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? PIISSIMOS [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'PIISSIMOS' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. PIO [227] O conseruandus ciuis cum tam PIO iustoque foedere! PIOS [258] Tu porro ne PIOS quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. PISAURI [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt PISAURI balneatorem. PIUS [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo PIUS non potest. PL [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum PL- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? PLACETNE [213] Quid? hoc PLACETNE ueteranis istis, quibus adhuc omnia integra sunt? PLANCI [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- PLANCI, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. PLANCO [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc PLANCO prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. PLANCUM [259] nec PLANCUM prodere, participem consiliorum. [260] PLANCUM participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. PLANCUS [147] Secuntur alii tribunicii, T- PLANCUS in primis, qui si senatum dilexisset, numquam curiam incendisset. PLURA [248] Nam Caesari PLURA et maiora debentur. PLURES [61] Sunt alii PLURES fortasse, sed de mea memoria dilabuntur. PLURIBUS [149] Sed hoc ei commune cum PLURIBUS sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. PLURIMA [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, PLURIMA urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. PLURIMOS [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille PLURIMOS ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! PLUS [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio PLUS quam pro uirili parte obligatum puto. [120] Cognita morte C- Treboni non PLUS gauisus sum, quam dolui. POENA [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni POENA putarem. POENAS [122] Dedisse POENAS sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse POENAS? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae POENAS dederis, ille huius belli feret principatum. [274] Caesar, singulari pietate adulescens, poteritne se tenere, quin D- Bruti sanguine POENAS patrias persequatur? POETA [289] Prius undis flamma', ut ait POETA nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. POLLICEMINI [188] Massiliensibus iure belli adempta reddituros uos POLLICEMINI. POLLICERETUR [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis POLLICERETUR! POLLICITUS [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano POLLICITUS esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. POLLIONES [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, POLLIONES; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. POMPEI [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- POMPEI filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- POMPEI domum filius. [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, POMPEI seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-POMPEI filius in patrimonio suo collocatus. [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- POMPEI filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se POMPEI conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [145] Castra POMPEI senatum appellabatis. [164] Utrum igitur aequius, utrum melius rei publicae fuit Cn- Pompeium an sectorem Cn- POMPEI uiuere, Antonium? POMPEIANAS [62] Ego etiam eos dico, qui hostium numero non sunt, POMPEIANAS possessiones, quanti emerint, filio reddituros. POMPEIANI [265] Namque, si uicti POMPEIANI tam insolentes sunt, uictores quales futuri sint, uos potius experiemini. POMPEIANIS [266] Praecipias licet gaudia; non enim tibi cum POMPEIANIS, sed cum uniuersa re publica bellum est. POMPEIANORUM [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat POMPEIANORUM causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. POMPEIANUM [161] Hoc igitur fretus senatu POMPEIANUM senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [190] XVI) 'Neminem POMPEIANUM, qui uiuat, teneri lege Hirtia dictitatis. POMPEIANUS [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset POMPEIANUS despiciendus senatus. POMPEIO [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec POMPEIO, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, POMPEIO sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [56] Decreuistis tantam pecuniam POMPEIO, quantam ex bonis patriis in praedae dissipatione inimicus uictor redegisset. POMPEIUM [41] Nam cum Magnum POMPEIUM, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem POMPEIUM res publica habitura sit ciuem, talis futuros in re publica Antonios? [164] Utrum igitur aequius, utrum melius rei publicae fuit Cn- POMPEIUM an sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- POMPEIUM imitati sumus! 'aut filius eius, si domi esse possit? [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum POMPEIUM, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. POMPEIUMNE [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, POMPEIUMNE an Antonium? POMPEIUS [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate POMPEIUS, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. [209] Cn- POMPEIUS ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si domi esse possit? [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas POMPEIUS odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto POMPEIUS collaudatus esse uideatur. PONITE [19] Ora uobis eorum PONITE ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. PONTIFEX [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, PONTIFEX maximus, optime proximo ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, PONTIFEX maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. PONTIFICIS [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, PONTIFICIS maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. PONTIUM [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, PONTIUM, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. POPINIS [133] In lustris, POPINIS, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. POPULI [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum POPULI Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. [125] A senatu iudicatum hostem POPULI Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores POPULI Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem POPULI sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, POPULI Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? POPULIQUE [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus POPULIQUE Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus POPULIQUE Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. POPULO [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente POPULO Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem POPULO Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [235] Istas tu partes potius quam a POPULO Romano defectionem uocas? POPULOQUE [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui POPULOQUE Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini POPULOQUE Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui POPULOQUE Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui POPULOQUE Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. POPULUM [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et POPULUM Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem POPULUM Romanum ad seruitutem cohortari? POPULUS [66] Haec senatus; reliqua POPULUS Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum POPULUS Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas POPULUS Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse POPULUS Romanus. PORRO [258] Tu PORRO ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. PORTA [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in PORTA nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. PORTENTA [290] Monstra quaedam ista et PORTENTA sunt (prodigia) rei publicae. POSITA [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria POSITA lucent. POSSE [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec POSSE seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [86] Huic cedamus, huius condiciones audiamus, cum hoc pacem fieri POSSE credamus? [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur POSSE populus Romanus. [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non POSSE, nisi ei crura fracta essent. [174] Fatum enim meum est sine re publica nec uinci POSSE nec uincere. [211] Postremo negatis pacem fieri POSSE, nisi aut emisero Brutum aut frumento iuuero. [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere POSSE idem sentientibus. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non POSSE eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri POSSE arbitraretur? POSSENT [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere POSSENT, consecuti sumus? POSSESSIONES [62] Ego etiam eos dico, qui hostium numero non sunt, Pompeianas POSSESSIONES, quanti emerint, filio reddituros. [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani POSSESSIONES occupauit? POSSET [24] Hostis si esset externus, id ipsum uix talibus factis, sed POSSET aliquo modo. [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius POSSET et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua POSSET esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si POSSET, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? POSSIDET [58] Redimet hortos, aedes, urbana quaedam, quae POSSIDET Antonius. POSSIM [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre POSSIM, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. POSSIS [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica POSSIS, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, POSSIS explicare. POSSIT [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse POSSIT, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si domi esse POSSIT? [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri POSSIT, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. POSSUM [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non POSSUM a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [153] Saxam uero Decidium praeterire qui POSSUM, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? POSSUMUS [35] Itaque, si receptis illis esse POSSUMUS liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non POSSUMUS; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. POSSUNT [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim POSSUNT), fortunae culpam non extimescere. [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere POSSUNT, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum POSSUNT, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non POSSUNT, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. POST [157] Apertam Curiam uidit POST Caesaris mortem, mutauit calceos, pater conscriptus repente factus est. POSTEA [112] POSTEA quod scelus, quod facinus parricida non edidit? POSTERIORA [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate POSTERIORA ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. POSTERUM [30] Cautioribus utitur consiliis, in POSTERUM prouidet, est omni ratione tectior. POSTHAC [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem POSTHAC neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? POSTREMO [211] POSTREMO negatis pacem fieri posse, nisi aut emisero Brutum aut frumento iuuero. POSTREMUM [293] Quod reliquum est, non est tertium, sed POSTREMUM omnium, maximam turpitudinem suscipere uitae cupiditate. POSTULANT [283] Cum uenerint, quae POSTULANT cognoscam. POSTULATUR [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia POSTULATUR (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? POTENTES [142] Cur autem nolint POTENTES esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? POTENTISSIMUS [140] ut quam POTENTISSIMUS sit Cassius atque Brutus. POTERAT [95] Nam, si ipse seruire POTERAT, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non POTERAT, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. POTERIT [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere uero quis POTERIT clarissimo domino restituto? [210] POTERIT, mihi crede; nam paucis diebus et in domum et in hortos paternos immigrabit. POTERITNE [274] Caesar, singulari pietate adulescens, POTERITNE se tenere, quin D- Bruti sanguine poenas patrias persequatur? POTES [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non POTES, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? POTEST [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax POTEST esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [23] Cum hoc quae pax POTEST esse? [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum POTEST, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [45] Talis igitur uir et ciuis opinione labi POTEST, uoluntate a re publica dissidere nullo pacto potest. [45] Talis igitur uir et ciuis opinione labi potest, uoluntate a re publica dissidere nullo pacto POTEST. [47] Praeclare, si talem POTEST efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [74] At uti POTEST pro suo. [78] Neque enim, quod quisque POTEST, id ei licet, nec, si non obstatur, propterea etiam permittitur. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non POTEST ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [88] Non metuo, ne is, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui non POTEST, prodat salutem suam. [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae POTEST? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi POTEST, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non POTEST. [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi POTEST separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. POTIUS [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel POTIUS agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! [123] O Spartace! quem enim te POTIUS appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [146] XII) An uero tua castra POTIUS senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [230] Quam ob rem uos POTIUS animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [235] Istas tu partes POTIUS quam a populo Romano defectionem uocas? [265] Namque, si uicti Pompeiani tam insolentes sunt, uictores quales futuri sint, uos POTIUS experiemini. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne POTIUS et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? POTUI [42] Itaque et honores ei decreui, quos POTUI amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [160] Arbitror me aliquos praeterisse; de iis tamen, qui occurrebant, tacere non POTUI. POTUISSET [10] Cinna si concordiam cum Octauio confirmare uoluisset, hominum in re publica sanitas remanere POTUISSET. [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere POTUISSET, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non POTUISSET, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere POTUISSET, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [195] Nec enim sine pecunia exercitum alere nec sine exercitu fratrem tuum capere POTUISSET. POTUIT [115] Quodsi quis dubitare adhuc POTUIT, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. PRAE [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen PRAE metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. PRAEBET [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic PRAEBET ad gloriam. PRAECIPIAS [266] PRAECIPIAS licet gaudia; non enim tibi cum Pompeianis, sed cum uniuersa re publica bellum est. PRAECIPIO [264] Sin autem me aliud fatum manet, PRAECIPIO gaudia suppliciorum uestrorum. PRAECIPIT [32] Si hoc PRAECIPIT, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? PRAECIPITEM [221] Difficile est (credere) eos, qui me PRAECIPITEM egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. PRAECLARA [48] Haec causa fuit cur decerneretis statuam in rostris cum inscriptione PRAECLARA, cur absenti triumphum. PRAECLARE [47] PRAECLARE, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [136] qui omnia nomini debes,' - Debet uero soluitque PRAECLARE. PRAECLARUM [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc PRAECLARUM uirum memoria renouata est. [245] O PRAECLARUM lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. PRAEDAE [56] Decreuistis tantam pecuniam Pompeio, quantam ex bonis patriis in PRAEDAE dissipatione inimicus uictor redegisset. PRAEDITUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate PRAEDITUM, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. PRAEDONIS [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis PRAEDONIS audaciam. PRAEGREDIENTIS [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios PRAEGREDIENTIS amicos. PRAENOMINIBUS [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes tamen tantam habent similitudinem inter se, ut in eorum PRAENOMINIBUS errem. PRAESENS [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, PRAESENS tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. PRAESENTEM [139] Nimirum recte ueneficam appellas, a quo tibi PRAESENTEM pestem uides comparatam. PRAESENTES [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum PRAESENTES, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. PRAESERTIM [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido PRAESERTIM, quem ego metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. [281] Bene me nouit -- quod uenias, proposito PRAESERTIM exemplo Dolabellae. PRAESIDENT [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi PRAESIDENT) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. PRAESIDIA [261] Quamquam enim prima PRAESIDIA utiliora rei publicae sunt, tamen extrema sunt gratiora. PRAESIDII [162] Sed quantum PRAESIDII fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. PRAESIDIUM [101] Quo tempore di ipsi immortales PRAESIDIUM inprouisum nec opinantibus nobis obtulerunt. PRAESTANTISSIMI [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, PRAESTANTISSIMI uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. PRAESTANTISSIMUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, PRAESTANTISSIMUM ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. PRAESTARE [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem PRAESTARE (tantum enim possunt), fortunae culpam non extimescere. PRAESTO [71] Itaque intellegitis et animum ei PRAESTO fuisse nec consilium defuisse. PRAETEREO [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, PRAETEREO animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. PRAETEREUNDO [168] Magis uereor, ne longum me in enumerando quam ne ingratum in PRAETEREUNDO putetis. PRAETEREUNDUM [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, PRAETEREUNDUM puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. PRAETERIRE [153] Saxam uero Decidium PRAETERIRE qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? PRAETERISSE [160] Arbitror me aliquos PRAETERISSE; de iis tamen, qui occurrebant, tacere non potui. PRAETERMITTENDUS [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, PRAETERMITTENDUS est, ne, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. PRAETORE [118] Neque se imperatorem neque Hirtium consulem nec pro PRAETORE Caesarem. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro PRAETORE Caesar, cuncta contra te Italia armata est. PRAETORES [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo PRAETORES sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. PRAETORII [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), PRAETORII Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [165] Qui uero PRAETORII! quorum princeps M- Cato idemque omnium gentium uirtute princeps. PRIMA [261] Quamquam enim PRIMA praesidia utiliora rei publicae sunt, tamen extrema sunt gratiora. PRIMIS [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in PRIMIS paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [147] Secuntur alii tribunicii, T- Plancus in PRIMIS, qui si senatum dilexisset, numquam curiam incendisset. PRIMUM [8] Sed hoc PRIMUM uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum PRIMUM licuit, honores in eum maximos contulistis. [89] Bonos ciuis PRIMUM natura efficit, adiuuat deinde fortuna. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni PRIMUM duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam PRIMUM Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? PRINCEPS [165] Qui uero praetorii! quorum PRINCEPS M- Cato idemque omnium gentium uirtute princeps. [165] Qui uero praetorii! quorum princeps M- Cato idemque omnium gentium uirtute PRINCEPS. PRINCIPATUM [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret PRINCIPATUM. PRINCIPIO [2] I) (1) A PRINCIPIO huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. PRIORA [143] Nimirum eodem modo haec adspicitis, ut PRIORA. [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime PRIORA processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. PRISTINA [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque PRISTINA uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. PRIUATA [39] Accedunt eodem multa PRIUATA magna eius in me merita, mea quaedam officio in illum. PRIUATI [229] Cauebat etiam L- Antonio, qui fuerat aequissimus agri PRIUATI et publici decempedator Nucula et Lentone collega. PRIUATOS [4] Nam nec PRIUATOS focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. PRIUS [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella PRIUS imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [289] PRIUS undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, PRIUS denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. PRO [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec PRO his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed PRO libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam PRO uirili parte obligatum puto. [57] Sed hanc mihi dispensationem PRO paterna necessitudine et coniunctione deposco. [74] At uti potest PRO suo. [79] Tibi enim exercitum, Lepide, tam quam maioribus tuis patria PRO se dedit. [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et PRO nihilo putauit. [118] Neque se imperatorem neque Hirtium consulem nec PRO praetore Caesarem. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis PRO praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. [292] Optatissimum est uincere; secundum est nullum casum PRO dignitate et libertate patriae non ferendum putare. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, PRO patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. PROBASTIS [208] Denique quid non aut PROBASTIS aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. PROBATISSIMA [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, PROBATISSIMA uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. PROCESSERINT [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora PROCESSERINT; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. PRODAT [88] Non metuo, ne is, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui non potest, PRODAT salutem suam. PRODERE [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum PRODERE imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [259] nec Plancum PRODERE, participem consiliorum. PRODIGIA [290] Monstra quaedam ista et portenta sunt (PRODIGIA) rei publicae. PROFECTO [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet PROFECTO dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. PROGREDI [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut PROGREDI maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. PROICIAS [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec PROICIAS tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. PRONEPOS [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, PRONEPOS; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. PROPAGABIS [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii PROPAGABIS; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. PROPEDIEM [268] Sensimus hoc nuper falso nuntio, uero PROPEDIEM sentiemus. PROPIUS [275] Itaque fecerunt, ut his litteris lectis ad munitiones PROPIUS accederent. PROPONIS [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi PROPONIS, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. PROPONIT [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem PROPONIT non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. PROPOSITA [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus PROPOSITA sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? PROPOSITO [281] Bene me nouit -- quod uenias, PROPOSITO praesertim exemplo Dolabellae. PROPRIO [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut PROPRIO senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. PROPTER [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel PROPTER ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel PROPTER familiae dignitatem. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius PROPTER nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id PROPTER tuam diuinam pietatem nouum inducis. PROPTEREA [78] Neque enim, quod quisque potest, id ei licet, nec, si non obstatur, PROPTEREA etiam permittitur. PRORUPIT [99] PRORUPIT subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. PROUERBII [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco PROUERBII loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. PROUEXISSET [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus PROUEXISSET, ecquo genus uitae? PROUIDENDUM [72] Atque etiam hoc M- Lepido PROUIDENDUM est, ne quid arrogantius, quam eius mores ferunt, facere uideatur. PROUIDET [30] Cautioribus utitur consiliis, in posterum PROUIDET, est omni ratione tectior. PROUINCIAM [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque PROUINCIAM, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. PROUINCIARUM [253] Quam fidem? an optimi cuiusque caedis, urbis et Italiae partitionis, uastandarum diripiendarumque PROUINCIARUM? PROXIMO [6] Nam quid ego de PROXIMO dicam, cuius acta defendimus, auctorem ipsum iure caesum fatemur? [11] PROXIMO bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime PROXIMO ciuili bello de re publica meritus, ad pacem adhortatur. PUBLICA [10] Cinna si concordiam cum Octauio confirmare uoluisset, hominum in re PUBLICA sanitas remanere potuisset. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re PUBLICA possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re PUBLICA aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de re PUBLICA meritus, ad pacem adhortatur. [43] Magnis et multis pignoribus M- Lepidum res PUBLICA inligatum tenet. [45] Talis igitur uir et ciuis opinione labi potest, uoluntate a re PUBLICA dissidere nullo pacto potest. [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res PUBLICA aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res PUBLICA habitura sit ciuem, talis futuros in re publica Antonios? [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis futuros in re PUBLICA Antonios? [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res PUBLICA tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [174] Fatum enim meum est sine re PUBLICA nec uinci posse nec uincere. [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re PUBLICA remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [194] Quid? si omnibus suis copiis excellentem uirum res PUBLICA armasset, quem tandem bonum paeniteret? [266] Praecipias licet gaudia; non enim tibi cum Pompeianis, sed cum uniuersa re PUBLICA bellum est. [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res PUBLICA aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re PUBLICA Antonii redeant in gratiam. PUBLICAE [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei PUBLICAE natum iudico. [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei PUBLICAE esse, non suum. [142] Cur autem nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in rei PUBLICAE defensione coniunctos? [164] Utrum igitur aequius, utrum melius rei PUBLICAE fuit Cn- Pompeium an sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei PUBLICAE natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei PUBLICAE semper fuisse amicissimam. [198] Valde enim nobis in tanta perturbatione rei PUBLICAE de duobus nequissimis Graeculis cogitandum fuit. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei PUBLICAE sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei PUBLICAE (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei PUBLICAE poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [261] Quamquam enim prima praesidia utiliora rei PUBLICAE sunt, tamen extrema sunt gratiora. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei PUBLICAE natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei PUBLICAE salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? [290] Monstra quaedam ista et portenta sunt (prodigia) rei PUBLICAE. PUBLICAM [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem PUBLICAM nobis habere licuisset. [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo in rem PUBLICAM est, quae mihi uita mea semper fuit carior. [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque PUBLICAM sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem PUBLICAM eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [90] Omnibus enim bonis expedit saluam esse rem PUBLICAM. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem PUBLICAM semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem PUBLICAM suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. PUBLICAS [4] Nam nec priuatos focos nec PUBLICAS leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. PUBLICI [229] Cauebat etiam L- Antonio, qui fuerat aequissimus agri priuati et PUBLICI decempedator Nucula et Lentone collega. PUBLICIS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis PUBLICIS, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. PUDOR [51] In altero PUDOR, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, scelera, ad omne facinus inmanis audacia. PUER [134] et te, o PUER,' - Puerum appellat, quem non modo uirum, sed etiam fortissimum uirum sensit et sentiet. PUERITIA [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius PUERITIA pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? PUERITIAE [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam PUERITIAE suae. PUERO [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam PUERO huic praebet ad gloriam. PUERUM [134] et te, o puer,' - PUERUM appellat, quem non modo uirum, sed etiam fortissimum uirum sensit et sentiet. PUGIO [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, PUGIO respondebit. PUGIONE [202] Ser- Galbam eodem PUGIONE succinctum in castris uidetis. PUGNAMUS [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati PUGNAMUS, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. PULCHERRIME [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei PULCHERRIME priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. PUTABAT [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se PUTABAT edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. PUTABIT [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam PUTABIT. PUTARE [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem PUTARE. [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, PUTARE aliquid moderate aut humane esse facturos. [292] Optatissimum est uincere; secundum est nullum casum pro dignitate et libertate patriae non ferendum PUTARE. PUTAREM [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni poena PUTAREM. [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum PUTAREM, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. PUTAS [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum PUTAS, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. PUTAT [178] Hic cum Gaio fratre PUTAT se litigare. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam PUTAT, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. PUTATIS [272] Hirtium aut C-Pansam consules PUTATIS, quin ad Antonium transeant, Brutum obsideant, Mutinam expugnare cupiant? PUTAUIT [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo PUTAUIT. PUTES [141] PUTES Censorinum dicere aut Ventidium aut etiam ipsos Antonios. PUTETIS [168] Magis uereor, ne longum me in enumerando quam ne ingratum in praetereundo PUTETIS. PUTO [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum PUTO. [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum PUTO. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum PUTO quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [212] Alii istuc negant; ego uero, ne si ista quidem feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram PUTO. Q [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. QUA [16] O fidam dexteram Antoni, QUA ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; QUA pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [97] QUA enim in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, QUA defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, QUA, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [148] Quo scelere damnatus in eam urbem rediit armis, ex QUA excesserat legibus. QUADRATO [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine QUADRATO ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. QUAE [23] Cum hoc QUAE pax potest esse? [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam est, QUAE mihi uita mea semper fuit carior. [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, QUAE dicitur caeca, uidit? [53] Saluis enim actis Caesaris, QUAE concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [58] Redimet hortos, aedes, urbana quaedam, QUAE possidet Antonius. [59] Nam argentum, uestem, supellectilem, uinum amittet aequo animo, QUAE ille helluo dissipauit. [75] Quid tum? omniane bonis uiris, QUAE facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, QUAE quidem omnia citius delata quam scripta sunt. [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse QUAE potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. [144] QUAE tandem? [269] QUAE si tecum ipse recolueris, aequiore animo et maiore consolatione moriere. [278] Hae uero QUAE sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? [283] Cum uenerint, QUAE postulant cognoscam. [294] QUAE cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. QUAECUMQUE [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, QUAECUMQUE falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. QUAEDAM [39] Accedunt eodem multa priuata magna eius in me merita, mea QUAEDAM officio in illum. [58] Redimet hortos, aedes, urbana QUAEDAM, quae possidet Antonius. [290] Monstra QUAEDAM ista et portenta sunt (prodigia) rei publicae. QUAERAM [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, QUAERAM ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? QUAERIS [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' QUAERIS et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. QUAERITUR [232] Atqui hoc bello de elegantia QUAERITUR! 'partibusque utilius'. QUAESO [191] Quis, QUAESO, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. [247] Quod, QUAESO, adhuc a me est tributum Hirtio ornamentum? QUAESTOR [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, QUAESTOR, praetermittendus est, ne, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. QUAESTORII [169] Qui aedilicii, qui tribunicii, qui QUAESTORII! QUAESTORIS [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad QUAESTORIS sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. QUALEM [47] Praeclare, si talem potest efficere, QUALEM nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, QUALEM Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis futuros in re publica Antonios? [96] Itaque illo interfecto, QUALEM in nos eum esse uoluit, talis ipse in ceteros extitit. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, QUALEM ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. QUALES [28] Est omnino fortium uirorum, QUALES uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam non extimescere. [265] Namque, si uicti Pompeiani tam insolentes sunt, uictores QUALES futuri sint, uos potius experiemini. QUAM [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est QUAM M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus QUAM pro uirili parte obligatum puto. [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, QUAM emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, QUAM uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [70] Est uero eius patris filius, qui sapienter faciebat non minus multa QUAM fortiter. [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum est, ne quid arrogantius, QUAM eius mores ferunt, facere uideatur. [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat QUAM contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum QUAM id facere, quod non liceat? [79] Tibi enim exercitum, Lepide, tam QUAM maioribus tuis patria pro se dedit. [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si QUAM ad aliam rem te forte traduxerit. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti QUAM et antiquis et domesticis malle uideare. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus QUAM seruire. [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, QUAM abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, QUAM confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius QUAM collegam esse malebat. [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus QUAM in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata QUAM scripta sunt. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri QUAM illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [109] QUAM cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [119] Satis hoc quidem scite; deponere alienum nomen ipse maluit QUAM illis suum reddere. [120] Cognita morte C- Treboni non plus gauisus sum, QUAM dolui. [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae QUAM C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [140] ut QUAM potentissimus sit Cassius atque Brutus. [168] Magis uereor, ne longum me in enumerando QUAM ne ingratum in praetereundo putetis. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est QUAM necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, QUAM sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, QUAM scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum QUAM eos, de quibus lata est, paenitere. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, QUAM omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [206] XVII) (34) O miser cum re, tum hoc ipso, quod non sentis, QUAM miser sis! [214] Nihil uidi tam integrum, QUAM ut oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto studio consensuque ostenderint quam oderint. [214] Nihil uidi tam integrum, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto studio consensuque ostenderint QUAM oderint. [219] QUAM benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo QUAM Antonius etiam collegae parentasset. [230] QUAM ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [235] Istas tu partes potius QUAM a populo Romano defectionem uocas? [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, QUAM dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [253] QUAM fidem? an optimi cuiusque caedis, urbis et Italiae partitionis, uastandarum diripiendarumque prouinciarum? [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent QUAM primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati QUAM duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, QUAM Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, QUAM consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, QUAM Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, QUAM obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, QUAM patria, cui igni ferroque minitatur. [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, QUAM aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', QUAM illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. QUAMQUAM [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (QUAMQUAM uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [49] QUAMQUAM enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [83] QUAMQUAM enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [215] QUAMQUAM uos eos adsentationibus et uenenatis muneribus uenistis deprauatum. [256] Nihil agis (QUAMQUAM adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. [261] QUAMQUAM enim prima praesidia utiliora rei publicae sunt, tamen extrema sunt gratiora. QUAMUIS [33] Si annuerit, ne ego Sapientiam istam, QUAMUIS sit erudita, non audiam. QUANTA [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, QUANTA debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. QUANTAM [56] Decreuistis tantam pecuniam Pompeio, QUANTAM ex bonis patriis in praedae dissipatione inimicus uictor redegisset. QUANTI [62] Ego etiam eos dico, qui hostium numero non sunt, Pompeianas possessiones, QUANTI emerint, filio reddituros. QUANTUM [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, QUANTUM possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [162] Sed QUANTUM praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. QUARTA [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de QUARTA nuntius. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum QUARTA, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, QUARTA, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! QUARUM [277] Quodsi partium certamen esset, QUARUM omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? QUAS [20] Quem uini anhelitum, QUAS contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [21] III) (5) Non recordamini, per deos immortalis, QUAS in eos sententias dixeritis? [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, QUAS mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, QUAS Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. QUASI [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus QUASI (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? [129] QUASI uero ignotus nobis fuerit splendidus eques Romanus Treboni pater. [241] Pergit in me maledicta, QUASI uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui QUASI cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? QUATTUOR [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra QUATTUOR consules gerit bellum. QUEM [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, QUEM discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, QUEM caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges uidetur nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, QUEM bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [20] QUEM uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [25] Maria, montes, regionum magnitudines interessent; odisses eum QUEM non uideres. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in QUEM ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; QUEM tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [123] O Spartace! QUEM enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? QUEM tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [134] et te, o puer,' - Puerum appellat, QUEM non modo uirum, sed etiam fortissimum uirum sensit et sentiet. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? QUEM ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, QUEM Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, QUEM tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, QUEM ciuem numquam uideramus? [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per QUEM, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [194] Quid? si omnibus suis copiis excellentem uirum res publica armasset, QUEM tandem bonum paeniteret? [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, QUEM insimulas, pugio respondebit. [214] Nihil uidi tam integrum, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, QUEM tanto studio consensuque ostenderint quam oderint. [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; QUEM ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, QUEM ego metuam numquam, bene sperabo, dum licebit. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, QUEM oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. QUEMQUE [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum QUEMQUE nostrum. QUERITUR [228] Is etiam QUERITUR condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. QUI [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue QUI alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, si aut ciuis aut homo habendus est, QUI ciuile bellum concupiscit. [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, QUI suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, QUI maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, QUI nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. [62] Ego etiam eos dico, QUI hostium numero non sunt, Pompeianas possessiones, quanti emerint, filio reddituros. [64] An is non reddet, QUI domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? [70] Est uero eius patris filius, QUI sapienter faciebat non minus multa quam fortiter. [88] Non metuo, ne is, QUI suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui non potest, prodat salutem suam. [91] Sed in iis, QUI fortunati sunt, magis id apparet. [94] QUI si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, QUI erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, QUI se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, QUI huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [130] Is autem humilitatem despicere audet cuiusquam, QUI ex Fadia sustulerit liberos? [132] Tu uero, QUI te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, QUI suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. [136] QUI omnia nomini debes,' - Debet uero soluitque praeclare. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, QUI tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, QUI suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio QUI, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [147] Secuntur alii tribunicii, T- Plancus in primis, QUI si senatum dilexisset, numquam curiam incendisset. [153] Saxam uero Decidium praeterire QUI possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? [159] Albesium, sed tamen neminem tam maledicum offendi, QUI illum negaret dignum Antoni senatu. [160] Arbitror me aliquos praeterisse; de iis tamen, QUI occurrebant, tacere non potui. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; QUI si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [165] QUI uero praetorii! quorum princeps M- Cato idemque omnium gentium uirtute princeps. [169] QUI aedilicii, qui tribunicii, qui quaestorii! [169] Qui aedilicii, QUI tribunicii, qui quaestorii! [169] Qui aedilicii, qui tribunicii, QUI quaestorii! [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, QUI in illa castra non uenerunt. [176] Et quidem fratri tuo, QUI a uobis nihil degenerat, extorsimus. [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, QUI erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, QUI tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [190] XVI) 'Neminem Pompeianum, QUI uiuat, teneri lege Hirtia dictitatis. [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; QUI ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, QUI Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [218] Nihil moror eos saluos esse et ire quo lubet, si tantum modo patiuntur perire eum, QUI meruit. [221] Difficile est (credere) eos, QUI me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. [222] Vix etiam ueri simile est, QUI iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, QUI hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, QUI hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [229] Cauebat etiam L- Antonio, QUI fuerat aequissimus agri priuati et publici decempedator Nucula et Lentone collega. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, QUI illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si QUI non moleste tulerunt. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, QUI usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, QUI e uita excesserint sine tormentis. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, QUI nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, QUI quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? [286] Oriens incendium QUI restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? QUIBUS [26] Hi in oculis haerebunt et, cum licebit, in faucibus; QUIBUS enim saeptis tam immanis beluas continebimus? [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in QUIBUS mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a QUIBUS illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in QUIBUS tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [191] Quis, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de QUIBUS lata est, paenitere. [213] Quid? hoc placetne ueteranis istis, QUIBUS adhuc omnia integra sunt? [216] Itane corrupti sunt, QUIBUS persuasum sit foedissimum hostem iustissimo bello persequi? [240] XIX) (40) 'QUIBUS, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, QUIBUS deceptum Caesarem gloriatus est. QUID [6] Nam QUID ego de proximo dicam, cuius acta defendimus, auctorem ipsum iure caesum fatemur? [12] II) Hoc uero QUID est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; QUID sapientia? [31] QUID igitur censet? parendum est enim atque id optimum iudicandum, quod sit sapientissime constitutum. [32] Si hoc praecipit, ne QUID uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum est, ne QUID arrogantius, quam eius mores ferunt, facere uideatur. [75] QUID tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? [76] QUID autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? QUID uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (QUID enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [121] Videte, QUID se gauisus, quid doluisse dicat; facilius de pace deliberabitis. [121] Videte, quid se gauisus, QUID doluisse dicat; facilius de pace deliberabitis. [124] Age, hoc laetaris; uideamus, QUID moleste feras. [126] QUID ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? QUID? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? [127] QUID est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, QUID esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego QUID sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [166] QUID reliquos clarissimos uiros commemorem? [170] QUID multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui in illa castra non uenerunt. [182] QUID ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [194] QUID? si omnibus suis copiis excellentem uirum res publica armasset, quem tandem bonum paeniteret? [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, QUID agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, QUID ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [208] Denique QUID non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [213] QUID? hoc placetne ueteranis istis, quibus adhuc omnia integra sunt? [226] XVIII) (37) QUID huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [238] Sed uidete, QUID moliatur. [254] Nam QUID erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [273] QUID de Pansa et Hirtio loquor? QUIDAM [156] Est etiam Asinius QUIDAM, senator uoluntarius lectus ipse a se. QUIDEM [68] Mihi QUIDEM numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [69] VI) (13) Ac ne illud QUIDEM silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae QUIDEM omnia citius delata quam scripta sunt. [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio QUIDEM ullo satiari uidetur posse populus Romanus. [119] Satis hoc QUIDEM scite; deponere alienum nomen ipse maluit quam illis suum reddere. [135] Est istuc QUIDEM nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum QUIDEM multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. [154] Est QUIDEM alter Saserna; sed omnes tamen tantam habent similitudinem inter se, ut in eorum praenominibus errem. [176] Et QUIDEM fratri tuo, qui a uobis nihil degenerat, extorsimus. [192] Omnino mea QUIDEM sententia legem illam appellare fas non est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. [197] Non laudauimus, quod ne audiuimus QUIDEM. [212] Alii istuc negant; ego uero, ne si ista QUIDEM feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram puto. [225] Ipse denique fatetur, hoc QUIDEM satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas QUIDEM et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [243] Et QUIDEM non insipiens; deteriores enim iugulari cupio, meliores uincere. [252] Mihi QUIDEM constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [258] Tu porro ne pios QUIDEM, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem QUIDEM feceris? QUIN [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, QUIN nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [272] Hirtium aut C-Pansam consules putatis, QUIN ad Antonium transeant, Brutum obsideant, Mutinam expugnare cupiant? [274] Caesar, singulari pietate adulescens, poteritne se tenere, QUIN D- Bruti sanguine poenas patrias persequatur? [284] QUIN tu abis in malam pestem malumque cruciatum! QUINQUE [220] Concordiae factam esse mentionem scribitis in senatu et legatos esse consularis QUINQUE. QUIQUE [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), QUIQUE, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. QUIS [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, QUIS hoc uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere uero QUIS poterit clarissimo domino restituto? [92] QUIS fortunatior Lepido, ut ante dixi, quis eodem sanior? [92] Quis fortunatior Lepido, ut ante dixi, QUIS eodem sanior? [110] QUIS tam barbarus umquam, tam immanis, tam ferus? [115] Quodsi QUIS dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si QUIS acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [191] QUIS, quaeso, iam legis Hirtiae mentionem facit? cuius non minus arbitror latorem ipsum quam eos, de quibus lata est, paenitere. [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, QUIS aut scit aut curat? [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - QUIS? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio QUIS, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. QUISQUAM [97] Qua enim in barbaria QUISQUAM tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? [285] Ad te QUISQUAM ueniat nisi Ventidi similis? QUISQUE [78] Neque enim, quod QUISQUE potest, id ei licet, nec, si non obstatur, propterea etiam permittitur. QUO [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in QUO pactio pacis lex sit seruitutis. [100] Inde se QUO furore, quo ardore ad urbem, id est ad caedem optimi cuiusque, rapiebat! [100] Inde se quo furore, QUO ardore ad urbem, id est ad caedem optimi cuiusque, rapiebat! [101] QUO tempore di ipsi immortales praesidium inprouisum nec opinantibus nobis obtulerunt. [103] Ingressus urbem est QUO comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! [106] QUO perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? QUO scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a QUO certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [139] Nimirum recte ueneficam appellas, a QUO tibi praesentem pestem uides comparatam. [148] QUO scelere damnatus in eam urbem rediit armis, ex qua excesserat legibus. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in QUO decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, QUO ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex QUO ipsi iam sentiunt se numquam exituros. [218] Nihil moror eos saluos esse et ire QUO lubet, si tantum modo patiuntur perire eum, qui meruit. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, QUO facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [245] O praeclarum lucrum, QUO te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. [276] QUO maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non QUO illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. QUOD [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, QUOD cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum religiosumque foedus, QUOD cum Antoniis fecerimus! [31] Quid igitur censet? parendum est enim atque id optimum iudicandum, QUOD sit sapientissime constitutum. [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (QUOD omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. [40] Maximum uero eius beneficium numero, QUOD hoc animo in rem publicam est, quae mihi uita mea semper fuit carior. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, QUOD nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed QUOD silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum non uidet, QUOD Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? [65] Atque illud septiens miliens, QUOD adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, QUOD a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto QUOD clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [76] Quid autem turpius aut foedius aut QUOD minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, QUOD non liceat? [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, QUOD legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, siquidem licere id dicimus, quod legibus, QUOD more maiorum institutisque conceditur. [78] Neque enim, QUOD quisque potest, id ei licet, nec, si non obstatur, propterea etiam permittitur. [112] Postea QUOD scelus, quod facinus parricida non edidit? [112] Postea quod scelus, QUOD facinus parricida non edidit? [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi QUOD te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, QUOD sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [127] Quid est autem, scelerate, QUOD gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, QUOD in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, QUOD ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. [173] Eo libentius 'ducem' audio, QUOD certe ille dicit inuitus; nam de 'uicto' nihil laboro. [197] Non laudauimus, QUOD ne audiuimus quidem. [206] XVII) (34) O miser cum re, tum hoc ipso, QUOD non sentis, quam miser sis! [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, QUOD faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; QUOD tibi tuisque contingat. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, QUOD spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (QUOD di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. [247] QUOD, quaeso, adhuc a me est tributum Hirtio ornamentum? [254] Nam quid erat aliud, QUOD inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, QUOD uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. [281] Bene me nouit -- QUOD uenias, proposito praesertim exemplo Dolabellae. [293] QUOD reliquum est, non est tertium, sed postremum omnium, maximam turpitudinem suscipere uitae cupiditate. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, QUOD suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. QUODSI [82] QUODSI auctoritatem interponis sine armis, magis equidem laudo, sed uide, ne hoc ipsum non sit necesse. [115] QUODSI quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [163] XIV) QUODSI non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [277] QUODSI partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? QUONDAM [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, QUONDAM colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. QUONIAM [29] Sed QUONIAM ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? QUORUM [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, QUORUM habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, QUORUM ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [165] Qui uero praetorii! QUORUM princeps M- Cato idemque omnium gentium uirtute princeps. QUOS [42] Itaque et honores ei decreui, QUOS potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (QUOS ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, QUOS uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per QUOS si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [282] Sanctiore erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra QUOS arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, QUOS secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. RAPIEBAT [100] Inde se quo furore, quo ardore ad urbem, id est ad caedem optimi cuiusque, RAPIEBAT! RAPIMUR [84] Incensi omnes RAPIMUR ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. RATA [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua RATA essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. RATIONE [30] Cautioribus utitur consiliis, in posterum prouidet, est omni RATIONE tectior. RATIS [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac RATIS Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. RATUM [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o RATUM religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! RE [10] Cinna si concordiam cum Octauio confirmare uoluisset, hominum in RE publica sanitas remanere potuisset. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera RE publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice RE publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. [37] IV) At enim nos M- Lepidus, imperator iterum, pontifex maximus, optime proximo ciuili bello de RE publica meritus, ad pacem adhortatur. [45] Talis igitur uir et ciuis opinione labi potest, uoluntate a RE publica dissidere nullo pacto potest. [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis futuros in RE publica Antonios? [174] Fatum enim meum est sine RE publica nec uinci posse nec uincere. [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a RE publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [206] XVII) (34) O miser cum RE, tum hoc ipso, quod non sentis, quam miser sis! [266] Praecipias licet gaudia; non enim tibi cum Pompeianis, sed cum uniuersa RE publica bellum est. [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum RE publica Antonii redeant in gratiam. REBUS [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis REBUS exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris REBUS, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. RECENTIBUS [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque RECENTIBUS, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. RECEPTIS [35] Itaque, si RECEPTIS illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. RECEPTUI [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, RECEPTUI signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. RECESSERIS [138] RECESSERIS, undique omnes insequentur; manseris, haerebis. RECIDERE [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere RECIDERE in memoriam pueritiae suae. RECIPERANDAE [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis RECIPERANDAE studia restingueret. RECIPIET [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque RECIPIET neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. RECITAUI [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, RECITAUI, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. RECITO [116] Eas dum RECITO dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. RECOLUERIS [269] Quae si tecum ipse RECOLUERIS, aequiore animo et maiore consolatione moriere. RECORDAMINI [21] III) (5) Non RECORDAMINI, per deos immortalis, quas in eos sententias dixeritis? RECTE [139] Nimirum RECTE ueneficam appellas, a quo tibi praesentem pestem uides comparatam. RECTIS [263] Si me RECTIS sensibus euntem di immortales, ut spero, adiuuerint, uiuam libenter. RECTISSIMUM [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob RECTISSIMUM facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob RECTISSIMUM facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. RECUPERABIT [60] Albanum, Formianum a Dolabella RECUPERABIT, etiam ab Antonio Tusculanum, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. RECUPERANDAM [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem RECUPERANDAM; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. RECUPERARE [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias RECUPERARE. REDDAM [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio REDDAM, mea nominatione cooptabo. REDDERE [119] Satis hoc quidem scite; deponere alienum nomen ipse maluit quam illis suum REDDERE. REDDET [64] An is non REDDET, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? REDDITUROS [62] Ego etiam eos dico, qui hostium numero non sunt, Pompeianas possessiones, quanti emerint, filio REDDITUROS. [188] Massiliensibus iure belli adempta REDDITUROS uos pollicemini. REDEANT [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii REDEANT in gratiam. REDEGISSET [56] Decreuistis tantam pecuniam Pompeio, quantam ex bonis patriis in praedae dissipatione inimicus uictor REDEGISSET. REDIIT [104] REDIIT ad milites; ibi pestifera illa Tiburi contio. [148] Quo scelere damnatus in eam urbem REDIIT armis, ex qua excesserat legibus. REDIMET [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, REDIMET, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, REDIMET, inquam, Cn- Pompei domum filius. [58] REDIMET hortos, aedes, urbana quaedam, quae possidet Antonius. REFERATUR [151] Hoc tamen, ut alia multa, Aquilae REFERATUR acceptum. REFERENDI [106] Quo perculsus abiecit consilium REFERENDI ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. REFIXISTIS [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges REFIXISTIS, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. REGIONUM [25] Maria, montes, REGIONUM magnitudines interessent; odisses eum quem non uideres. REGREDI [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut REGREDI aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. REI [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem REI publicae natum iudico. [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae REI publicae esse, non suum. [142] Cur autem nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed secum etiam in REI publicae defensione coniunctos? [164] Utrum igitur aequius, utrum melius REI publicae fuit Cn- Pompeium an sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic REI publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic REI publicae semper fuisse amicissimam. [198] Valde enim nobis in tanta perturbatione REI publicae de duobus nequissimis Graeculis cogitandum fuit. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis REI publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert REI publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum REI publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [261] Quamquam enim prima praesidia utiliora REI publicae sunt, tamen extrema sunt gratiora. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio REI publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, REI publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? [290] Monstra quaedam ista et portenta sunt (prodigia) REI publicae. RELICTUM [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo RELICTUM, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. RELICTUS [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus RELICTUS ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. RELIGIOSUMQUE [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis trucidauit, o ratum RELIGIOSUMQUE foedus, quod cum Antoniis fecerimus! RELINQUO [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum RELINQUO, duces nomino. RELIQUA [66] Haec senatus; RELIQUA populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [171] XV) Nunc RELIQUA attendite. RELIQUERUNT [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem RELIQUERUNT et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. RELIQUI [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, RELIQUI boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. RELIQUIS [94] Qui si RELIQUIS flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. RELIQUISTI [250] Tu, tu, inquam, illum occidisti Lupercalibus; cuius, homo ingratissime, flaminium cur RELIQUISTI? RELIQUIT [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, RELIQUIT; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. RELIQUORUM [13] Exempli causa paucos nominaui; genus infinitum inmanitatemque ipsi cernitis RELIQUORUM. RELIQUOS [166] Quid RELIQUOS clarissimos uiros commemorem? RELIQUUM [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi RELIQUUM non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? [293] Quod RELIQUUM est, non est tertium, sed postremum omnium, maximam turpitudinem suscipere uitae cupiditate. REM [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam REM publicam nobis habere licuisset. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita REM familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo in REM publicam est, quae mihi uita mea semper fuit carior. [54] O REM acerbam! [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, REM ullam ex illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in REM publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam REM te forte traduxerit. [90] Omnibus enim bonis expedit saluam esse REM publicam. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in REM publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [230] Quam ob REM uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam REM gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in REM publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque REM senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam REM fore. REMANERE [10] Cinna si concordiam cum Octauio confirmare uoluisset, hominum in re publica sanitas REMANERE potuisset. REMANET [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum REMANET consulatus uestigium. REMEDIA [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis REMEDIA inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. REMISISSET [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar REMISISSET, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. REMITTERE [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et tamen ex iis aliquid REMITTERE cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. REMOUEREMUS [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica REMOUEREMUS eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? REMQUE [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem REMQUE publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. RENOUANDUM [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum RENOUANDUM instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. RENOUATA [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria RENOUATA est. REPENTE [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum REPENTE (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [157] Apertam Curiam uidit post Caesaris mortem, mutauit calceos, pater conscriptus REPENTE factus est. REPUDIASTI [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; REPUDIASTI; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? REPUDIATAS [228] Is etiam queritur condiciones suas REPUDIATAS, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. REPUGNANTE [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et REPUGNANTE legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. RES [3] Dulce enim etiam nomen est pacis, RES uero ipsa cum iucunda, tum salutaris. [43] Magnis et multis pignoribus M- Lepidum RES publica inligatum tenet. [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, RES familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium RES publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [49] Quamquam enim magnas RES bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium RES publica habitura sit ciuem, talis futuros in re publica Antonios? [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, RES publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [194] Quid? si omnibus suis copiis excellentem uirum RES publica armasset, quem tandem bonum paeniteret? [289] Prius undis flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis RES publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. RESCIDISTIS [22] Acta M- Antoni RESCIDISTIS; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. RESPONDEBIT [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio RESPONDEBIT. RESPONDEO [203] Nihil tibi de Galba RESPONDEO, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. RESPONDERIT [34] Sin RESPONDERIT: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. RESPONDIT [111] Non audiuit, non RESPONDIT, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. RESTINGUERENT [286] Oriens incendium qui RESTINGUERENT, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? RESTINGUERET [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia RESTINGUERET. RESTITUTAM [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi RESTITUTAM putabit. RESTITUTO [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino RESTITUTO? RETARDAUIT [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos RETARDAUIT; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. RETENTOS [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti RETENTOS intra haec moenia uidere. RETINERE [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; RETINERE uero quis poterit clarissimo domino restituto? REUIUISCAT [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si REUIUISCAT,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius REUIUISCAT Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. REUOCABIT [17] Hoc si Marcus uiolare conabitur, Luci eum sanctitas a scelere REUOCABIT. REUOCARE [257] REUOCARE te a furore Lepidus uoluit, non adiutor esse dementiae. REUOCATIONEM [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut REUOCATIONEM a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. ROMANI [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique ROMANI atque uniuersae rei publicae esse, non suum. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique ROMANI ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi ROMANI, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. [125] A senatu iudicatum hostem populi ROMANI Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi ROMANI, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi ROMANI libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? ROMANO [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque ROMANO parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo ROMANO minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla societas huic ordini populoque ROMANO cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo ROMANO filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [235] Istas tu partes potius quam a populo ROMANO defectionem uocas? [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque ROMANO pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque ROMANO gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. ROMANUM [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum ROMANUM et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum ROMANUM ad seruitutem cohortari? ROMANUS [66] Haec senatus; reliqua populus ROMANUS in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus ROMANUS libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus ROMANUS Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus ROMANUS. [129] Quasi uero ignotus nobis fuerit splendidus eques ROMANUS Treboni pater. ROSIT [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera ROSIT; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. ROSTRIS [48] Haec causa fuit cur decerneretis statuam in ROSTRIS cum inscriptione praeclara, cur absenti triumphum. SACERDOTIUM [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum SACERDOTIUM, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. SAEPSISSET [109] Quam cum operibus munitionibusque SAEPSISSET nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. SAEPTIS [26] Hi in oculis haerebunt et, cum licebit, in faucibus; quibus enim SAEPTIS tam immanis beluas continebimus? SAGIS [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, SAGIS denique sumptis hostem iudicatum? SALUAM [90] Omnibus enim bonis expedit SALUAM esse rem publicam. SALUIS [53] SALUIS enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio sua domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [88] Non metuo, ne is, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis SALUIS frui non potest, prodat salutem suam. SALUOS [218] Nihil moror eos SALUOS esse et ire quo lubet, si tantum modo patiuntur perire eum, qui meruit. SALUS [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae SALUS proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? SALUTABUNT [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, SALUTABUNT benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. SALUTARIS [3] Dulce enim etiam nomen est pacis, res uero ipsa cum iucunda, tum SALUTARIS. SALUTE [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti SALUTE certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in SALUTE mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. SALUTEM [88] Non metuo, ne is, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui non potest, prodat SALUTEM suam. SALUUM [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet SALUUM, beatum, florentem esse cupiebant! SANCIET [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius SANCIET, Pompeiumne an Antonium? SANCIRETUR [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide SANCIRETUR? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? SANCTIORE [282] SANCTIORE erunt, credo, iure legati quam duo consules, contra quos arma fert, quam Caesar, cuius patris flamen est, quam consul designatus, quem oppugnat, quam Mutina, quam obsidet, quam patria, cui igni ferroque minitatur. SANCTISSIMI [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', SANCTISSIMI uiri, deserere homo pius non potest. SANCTISSIMUM [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in SANCTISSIMUM adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. SANCTITAS [17] Hoc si Marcus uiolare conabitur, Luci eum SANCTITAS a scelere reuocabit. SANGUINE [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum SANGUINE impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [274] Caesar, singulari pietate adulescens, poteritne se tenere, quin D- Bruti SANGUINE poenas patrias persequatur? SANIOR [92] Quis fortunatior Lepido, ut ante dixi, quis eodem SANIOR? SANITAS [10] Cinna si concordiam cum Octauio confirmare uoluisset, hominum in re publica SANITAS remanere potuisset. SANO [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine SANO? SANXIMUS [186] Nos sustulimus an contra legem comitiis centuriatis latam SANXIMUS? SAPIENTER [70] Est uero eius patris filius, qui SAPIENTER faciebat non minus multa quam fortiter. SAPIENTIA [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam SAPIENTIA postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid SAPIENTIA? SAPIENTIAE [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum SAPIENTIAE uocem audire uidear eique ut deo paream. SAPIENTIAM [33] Si annuerit, ne ego SAPIENTIAM istam, quamuis sit erudita, non audiam. SAPIENTISSIME [31] Quid igitur censet? parendum est enim atque id optimum iudicandum, quod sit SAPIENTISSIME constitutum. SASERNA [154] Est quidem alter SASERNA; sed omnes tamen tantam habent similitudinem inter se, ut in eorum praenominibus errem. SATIARI [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo SATIARI uidetur posse populus Romanus. SATIS [55] Sed haec SATIS diu multumque defleta sunt. [63] SATIS inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? [119] SATIS hoc quidem scite; deponere alienum nomen ipse maluit quam illis suum reddere. [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem SATIS acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem sentienti. [237] Treboni SATIS persecuti sumus hoste iudicato Dolabella, Caesaris mors facillime defenditur obliuione et silentio. SAXA [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, SAXA? SAXAM [153] SAXAM uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? SCELERA [51] In altero pudor, grauitas, moderatio, integritas, in illis (et cum hos compello, praetereo animo ex grege latrocinii neminem) libidines, SCELERA, ad omne facinus inmanis audacia. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda SCELERA tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [224] Nonne cernitis ex uno fonte omnia SCELERA manare? SCELERATE [127] Quid est autem, SCELERATE, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. SCELERATI [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, si reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod SCELERATI hominis exemplum. SCELERATUM [122] Dedisse poenas SCELERATUM cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? SCELERATUM Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? SCELERE [17] Hoc si Marcus uiolare conabitur, Luci eum sanctitas a SCELERE reuocabit. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo SCELERE, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [148] Quo SCELERE damnatus in eam urbem rediit armis, ex qua excesserat legibus. SCELERIBUS [94] Qui si reliquis flagitiis et SCELERIBUS se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. SCELERUM [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et SCELERUM socium omnium hostem iudicauistis. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium SCELERUM esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. SCELUS [112] Postea quod SCELUS, quod facinus parricida non edidit? SCIEBAT [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse SCIEBAT) adfertur ei de quarta nuntius. SCILICET [205] SCILICET uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! SCIPIONE [9] Pacem cum SCIPIONE Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. SCIPIONEM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- SCIPIONEM, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. SCIPIONI [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano SCIPIONI nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. SCIT [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam SCIT huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut SCIT aut curat? SCITE [119] Satis hoc quidem SCITE; deponere alienum nomen ipse maluit quam illis suum reddere. SCRIBERE [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es SCRIBERE Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? SCRIBIT [244] Utri ceciderint', SCRIBIT, 'lucro nobis futurum. SCRIBITIS [220] Concordiae factam esse mentionem SCRIBITIS in senatu et legatos esse consularis quinque. SCRIPTA [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam SCRIPTA sunt. SCURRAE [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium SCURRAE quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [128] At SCURRAE filium appellat. SE [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo SE ipsam sibi restitutam putabit. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant SE Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [79] Tibi enim exercitum, Lepide, tam quam maioribus tuis patria pro SE dedit. [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus SE ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum SE illius quam collegam esse malebat. [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus SE abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. [100] Inde SE quo furore, quo ardore ad urbem, id est ad caedem optimi cuiusque, rapiebat! [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere SE putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum SE urbem palam suis polliceretur! [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- SE Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui SE totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [118] Neque SE imperatorem neque Hirtium consulem nec pro praetore Caesarem. [121] Videte, quid SE gauisus, quid doluisse dicat; facilius de pace deliberabitis. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi SE aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes tamen tantam habent similitudinem inter SE, ut in eorum praenominibus errem. [156] Est etiam Asinius quidam, senator uoluntarius lectus ipse a SE. [178] Hic cum Gaio fratre putat SE litigare. [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt SE numquam exituros. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et SE ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [262] XX) (45) Sed iam SE colligit et ad extremum incipit philosophari. [274] Caesar, singulari pietate adulescens, poteritne SE tenere, quin D- Bruti sanguine poenas patrias persequatur? SECTOREM [164] Utrum igitur aequius, utrum melius rei publicae fuit Cn- Pompeium an SECTOREM Cn- Pompei uiuere, Antonium? SECUM [142] Cur autem nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, sed SECUM etiam in rei publicae defensione coniunctos? [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos SECUM haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. SECUNDUM [292] Optatissimum est uincere; SECUNDUM est nullum casum pro dignitate et libertate patriae non ferendum putare. SECUNTUR [147] SECUNTUR alii tribunicii, T- Plancus in primis, qui si senatum dilexisset, numquam curiam incendisset. SECURI [196] SECURI percussos Petraeum et Menedenum, ciuitate donatos et hospites Caesaris, laudastis. SED [8] SED hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [24] Hostis si esset externus, id ipsum uix talibus factis, SED posset aliquo modo. [29] SED quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, SED pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, SED cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, SED quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [55] SED haec satis diu multumque defleta sunt. [57] SED hanc mihi dispensationem pro paterna necessitudine et coniunctione deposco. [61] Sunt alii plures fortasse, SED de mea memoria dilabuntur. [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, magis equidem laudo, SED uide, ne hoc ipsum non sit necesse. [91] SED in iis, qui fortunati sunt, magis id apparet. [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, SED etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, SED tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. [107] Ex eo non iter, SED cursus et fuga in Galliam. [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, SED multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, SED eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, SED illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [134] et te, o puer,' - Puerum appellat, quem non modo uirum, SED etiam fortissimum uirum sensit et sentiet. [135] Est istuc quidem nomen aetatis, SED ab eo minime usurpandum, qui suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. [142] Cur autem nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos uiros, SED secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? [149] SED hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [154] Est quidem alter Saserna; SED omnes tamen tantam habent similitudinem inter se, ut in eorum praenominibus errem. [159] Albesium, SED tamen neminem tam maledicum offendi, qui illum negaret dignum Antoni senatu. [162] SED quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. [207] SED maximum crimen audite. [238] SED uidete, quid moliatur. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, SED iis etiam, si qui non moleste tulerunt. [251] SED iam uidete magni et clari uiri admirabilem grauitatem atque constantiam. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, SED homine sano? [258] Tu porro ne pios quidem, SED 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. [262] XX) (45) SED iam se colligit et ad extremum incipit philosophari. [266] Praecipias licet gaudia; non enim tibi cum Pompeianis, SED cum uniuersa re publica bellum est. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, SED ne ad deditionem quidem feceris? [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, SED ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. [293] Quod reliquum est, non est tertium, SED postremum omnium, maximam turpitudinem suscipere uitae cupiditate. SEDIBUS [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos SEDIBUS suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. [291] Moueri SEDIBUS huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. SEDUXIT [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste SEDUXIT? SEIUNGAMUS [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, SEIUNGAMUS tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? SEIUNGI [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse SEIUNGI, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel SEIUNGI potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. SEMINARIUM [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, SEMINARIUM iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. SEMPER [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi uita mea SEMPER fuit carior. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam SEMPER merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae SEMPER fuisse amicissimam. SEMPITERNAE [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae SEMPITERNAE. SENATOR [156] Est etiam Asinius quidam, SENATOR uoluntarius lectus ipse a se. SENATORUM [170] Quid multa? talis SENATORUM et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui in illa castra non uenerunt. SENATU [125] A SENATU iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a SENATU? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [159] Albesium, sed tamen neminem tam maledicum offendi, qui illum negaret dignum Antoni SENATU. [161] Hoc igitur fretus SENATU Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [220] Concordiae factam esse mentionem scribitis in SENATU et legatos esse consularis quinque. SENATUI [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; SENATUI populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam SENATUI populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem SENATUI populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. SENATUM [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra SENATUM, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [98] Caesare dominante ueniebamus in SENATUM, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad SENATUM de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut SENATUM funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [145] Castra Pompei SENATUM appellabatis. [146] XII) An uero tua castra potius SENATUM appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [147] Secuntur alii tribunicii, T- Plancus in primis, qui si SENATUM dilexisset, numquam curiam incendisset. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum SENATUM despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. SENATUS [66] Haec SENATUS; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum SENATUS populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen SENATUS se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus SENATUS populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. [105] Inde ad urbem cursus, SENATUS in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia SENATUS consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus SENATUS. [185] Veteranorum colonias deductas lege SENATUS consulto sustulistis. [200] Magnum crimen SENATUS! [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi SENATUS auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris SENATUS auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? [295] Hoc uel coniungi cum hoc SENATUS consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio SENATUS consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. SENSIBUS [263] Si me rectis SENSIBUS euntem di immortales, ut spero, adiuuerint, uiuam libenter. SENSIMUS [268] SENSIMUS hoc nuper falso nuntio, uero propediem sentiemus. SENSIT [134] et te, o puer,' - Puerum appellat, quem non modo uirum, sed etiam fortissimum uirum SENSIT et sentiet. SENTENTIA [105] Inde ad urbem cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente SENTENTIA consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [192] Omnino mea quidem SENTENTIA legem illam appellare fas non est, et, ut sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. [271] Hac Antoni SENTENTIA cognita dubitaturumne A. SENTENTIAS [21] III) (5) Non recordamini, per deos immortalis, quas in eos SENTENTIAS dixeritis? SENTENTIIS [116] Eas dum recito dumque de singulis SENTENTIIS breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. SENTIAM [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid SENTIAM, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. SENTIEMUS [268] Sensimus hoc nuper falso nuntio, uero propediem SENTIEMUS. SENTIENTI [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), sibi parcere idem SENTIENTI. SENTIENTIBUS [222] Vix etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem SENTIENTIBUS. SENTIET [134] et te, o puer,' - Puerum appellat, quem non modo uirum, sed etiam fortissimum uirum sensit et SENTIET. SENTIS [180] Non igitur SENTIS huic causae orbem terrae patere, te extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? [206] XVII) (34) O miser cum re, tum hoc ipso, quod non SENTIS, quam miser sis! SENTIUNT [187] Vide, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam SENTIUNT se numquam exituros. SEPARATIMQUE [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest SEPARATIMQUE perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. SEPTEMUIRALES [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, SEPTEMUIRALES Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. SEPTIENS [65] Atque illud SEPTIENS miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. SEQUEBANTUR [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi SEQUEBANTUR; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! SEQUI [108] Caesarem SEQUI arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. SER [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset SER- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [202] SER- Galbam eodem pugione succinctum in castris uidetis. SERUATO [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (SERUATO), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. SERUI [267] Omnes te di, homines, summi, medii, infimi, ciues, peregrini, uiri, mulieres, liberi, SERUI oderunt. SERUIENDUM [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, SERUIENDUM? SERUILIO [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, SERUILIO adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. SERUIRE [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam SERUIRE. [95] Nam, si ipse SERUIRE poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? SERUIS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a SERUIS publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. SERUITUTEM [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad SERUITUTEM cohortari? SERUITUTIS [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit SERUITUTIS. SERUUM [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius SERUUM se illius quam collegam esse malebat. SERUUS [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (thesaurum) draco, Pompei SERUUS, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? SEX [158] Non noui SEX. SI [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine taetrius, SI aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, SI conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. [10] Cinna SI concordiam cum Octauio confirmare uoluisset, hominum in re publica sanitas remanere potuisset. [11] Proximo bello SI aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. [17] Hoc SI Marcus uiolare conabitur, Luci eum sanctitas a scelere reuocabit. [18] Illis locus SI in hac urbe fuerit, ipsi urbi locus non erit. [24] Hostis SI esset externus, id ipsum uix talibus factis, sed posset aliquo modo. [32] SI hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? [32] Si hoc praecipit, ne quid uita existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, SI erit, cum id fecero, seruiendum? [33] SI annuerit, ne ego Sapientiam istam, quamuis sit erudita, non audiam. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, SI libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [35] Itaque, SI receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) SI non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. [47] Praeclare, SI talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [73] SI enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, SI turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, SI perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, SI facere omnino non licebit? [78] Neque enim, quod quisque potest, id ei licet, nec, SI non obstatur, propterea etiam permittitur. [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, SI quam ad aliam rem te forte traduxerit. [81] VII) (15) Haec SI cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [94] Qui SI reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. [95] Nam, SI ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, SI eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, SI non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, SI tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [137] SI enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut SI quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, SI cupias, possis explicare. [147] Secuntur alii tribunicii, T- Plancus in primis, qui SI senatum dilexisset, numquam curiam incendisset. [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, ne, SI de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui SI omnes uiuerent, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) SI duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, SI L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, SI P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, SI M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, SI L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, SI Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, SI P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [194] Quid? SI omnibus suis copiis excellentem uirum res publica armasset, quem tandem bonum paeniteret? [208] Denique quid non aut probastis aut fecistis, quod faciat, SI reuiuiscat,' - Quis? credo enim, adferet aliquod scelerati hominis exemplum. [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, SI domi esse possit? [212] Alii istuc negant; ego uero, ne SI ista quidem feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram puto. [218] Nihil moror eos saluos esse et ire quo lubet, SI tantum modo patiuntur perire eum, qui meruit. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos SI non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, SI posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - SI esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, SI qui non moleste tulerunt. [263] SI me rectis sensibus euntem di immortales, ut spero, adiuuerint, uiuam libenter. [265] Namque, SI uicti Pompeiani tam insolentes sunt, uictores quales futuri sint, uos potius experiemini. [269] Quae SI tecum ipse recolueris, aequiore animo et maiore consolatione moriere. [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, SI aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, SI haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, SI fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. SIBI [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam SIBI restitutam putabit. [223] Parumne uidetur omnium facinorum SIBI cum Dolabella societatem initam confiteri? [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim uidetur Antonio), SIBI parcere idem sentienti. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita SIBI conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? SICARIUM [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod SICARIUM occiderit, et uideri cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. SICUT [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, SICUT ille est, sed homine sano? SIGNUM [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui SIGNUM aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. SILENTIO [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod SILENTIO bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem SILENTIO, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [237] Treboni satis persecuti sumus hoste iudicato Dolabella, Caesaris mors facillime defenditur obliuione et SILENTIO. SILUERO [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, ne, si de clarissimo adulescente SILUERO, inuidisse uidear Antonio. SIMILE [222] Vix etiam ueri SIMILE est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. SIMILIS [285] Ad te quisquam ueniat nisi Ventidi SIMILIS? SIMILITUDINEM [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes tamen tantam habent SIMILITUDINEM inter se, ut in eorum praenominibus errem. SIMILLIMIS [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui SIMILLIMIS; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. SIMILLIMUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum SIMILLIMUM, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. SIMUL [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae SIMUL ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. SIMULABAT [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue SIMULABAT, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. SIMUS [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio SIMUS inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. SIN [34] SIN responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, uincamus odium pacemque patiamur; SIN otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; SIN hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [264] SIN autem me aliud fatum manet, praecipio gaudia suppliciorum uestrorum. SINE [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam SINE armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [82] Quodsi auctoritatem interponis SINE armis, magis equidem laudo, sed uide, ne hoc ipsum non sit necesse. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores SINE causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [174] Fatum enim meum est SINE re publica nec uinci posse nec uincere. [195] Nec enim SINE pecunia exercitum alere nec sine exercitu fratrem tuum capere potuisset. [195] Nec enim sine pecunia exercitum alere nec SINE exercitu fratrem tuum capere potuisset. [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint SINE tormentis. SINGULAREM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea SINGULAREM, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. SINGULARI [274] Caesar, SINGULARI pietate adulescens, poteritne se tenere, quin D- Bruti sanguine poenas patrias persequatur? SINGULIS [116] Eas dum recito dumque de SINGULIS sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. SINGULOS [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec SINGULOS ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. SINISTRA [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, SINISTRA gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! SINT [265] Namque, si uicti Pompeiani tam insolentes sunt, uictores quales futuri SINT, uos potius experiemini. [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati SINT una nobiscum Caesaris mortem. [294] Quae cum ita SINT, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. SINU [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque SINU complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in SINU non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. SIQUIDEM [77] Licet autem nemini contra patriam ducere exercitum, SIQUIDEM licere id dicimus, quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, SIQUIDEM Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si domi esse possit? SIS [206] XVII) (34) O miser cum re, tum hoc ipso, quod non sentis, quam miser SIS! SIT [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an SIT aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. [8] Sed hoc primum uidendum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex SIT seruitutis. [31] Quid igitur censet? parendum est enim atque id optimum iudicandum, quod SIT sapientissime constitutum. [33] Si annuerit, ne ego Sapientiam istam, quamuis SIT erudita, non audiam. [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura SIT ciuem, talis futuros in re publica Antonios? [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, magis equidem laudo, sed uide, ne hoc ipsum non SIT necesse. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus SIT Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [140] ut quam potentissimus SIT Cassius atque Brutus. [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis SIT, qui in illa castra non uenerunt. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam SIT huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, ut SIT lex, non debemus illam Hirti legem putare. [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum SIT, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus SIT, quis aut scit aut curat? [216] Itane corrupti sunt, quibus persuasum SIT foedissimum hostem iustissimo bello persequi? [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum SIT elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum SIT aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura SIT, qui e uita excesserint sine tormentis. [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita SIT, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? SIUE [5] Itaque, SIUE Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [5] Itaque, siue Sulla SIUE Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [5] Itaque, siue Sulla siue Marius SIUE uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque SIUE Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius SIUE Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna SIUE iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla SIUE alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo SIUE qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [9] Pacem cum Scipione Sulla SIUE faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat SIUE simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. SOCIETAS [115] Quodsi quis dubitare adhuc potuit, quin nulla SOCIETAS huic ordini populoque Romano cum illa inportunissima belua posset esse, desinet profecto dubitare his cognitis litteris, quas mihi missas ab Hirtio consule modo accepi. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido SOCIETAS aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? SOCIETATEM [223] Parumne uidetur omnium facinorum sibi cum Dolabella SOCIETATEM initam confiteri? [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi SOCIETATEM uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? SOCIUM [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum SOCIUM omnium hostem iudicauistis. SODALES [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et SODALES, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, Tironem, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. SOLET [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici SOLET, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. SOLUITQUE [136] qui omnia nomini debes,' - Debet uero SOLUITQUE praeclare. SOLUM [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo SOLUM, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque SOLUM illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [111] Non audiuit, non respondit, neque eos SOLUM praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, spreuit et pro nihilo putauit. [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis SOLUM, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. SOLUTO [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam SOLUTO supplicio parricidii aut impendente laetandum est. SORDIBUS [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae SORDIBUS, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. SPARTACE [123] O SPARTACE! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? SPECIE [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla SPECIE paterni nominis nec pietate abductus umquam est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. SPECTACULUM [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod SPECTACULUM adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. SPECTAT [270] Denique summa iudicii mei SPECTAT huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. SPERABO [256] Nihil agis (quamquam adfirmare de altero difficile est), de Lepido praesertim, quem ego metuam numquam, bene SPERABO, dum licebit. SPERAMUS [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; SPERAMUS optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. SPERARE [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec umquam de illo et SPERARE optime et loqui destiti. SPERO [263] Si me rectis sensibus euntem di immortales, ut SPERO, adiuuerint, uiuam libenter. SPIRITU [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non SPIRITU, at uirtutis laude uiuemus. SPIRITUM [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, SPIRITUM, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. SPLENDIDUS [129] Quasi uero ignotus nobis fuerit SPLENDIDUS eques Romanus Treboni pater. SPOPONDISTIS [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, SPOPONDISTIS, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. SPREUIT [111] Non audiuit, non respondit, neque eos solum praesentes, sed multo magis nos, a quibus illi erant missi, SPREUIT et pro nihilo putauit. STABILEM [11] Proximo bello si aliquid de summa grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem STABILEM et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. STATUAM [48] Haec causa fuit cur decerneretis STATUAM in rostris cum inscriptione praeclara, cur absenti triumphum. STATUM [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem STATUM ciuitatis. STETISSET [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non STETISSET, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. STIPATUS [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum STIPATUS Antonius? STUDIA [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae STUDIA restingueret. STUDIO [214] Nihil uidi tam integrum, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto STUDIO consensuque ostenderint quam oderint. STUDIOQUE [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo STUDIOQUE in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. SUA [53] Saluis enim actis Caesaris, quae concordiae causa defendimus, Pompeio SUA domus patebit, eamque non minoris, quam emit Antonius, redimet, redimet, inquam, Cn- Pompei domum filius. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta SUA rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. SUADERET [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, SUADERET, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? SUAE [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae SUAE. SUAM [88] Non metuo, ne is, qui suis amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui non potest, prodat salutem SUAM. [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo minime usurpandum, qui SUAM amentiam puero huic praebet ad gloriam. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod SUAM eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. SUAQUE [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam SUAQUE pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. SUAS [228] Is etiam queritur condiciones SUAS repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. SUBITO [99] Prorupit SUBITO Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. SUBORNASTIS [193] Apuleiana pecunia Brutum SUBORNASTIS. SUBSELLIA [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec SUBSELLIA ab Ityraeis occupabantur. SUBSEQUANTUR [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem SUBSEQUANTUR. SUBSIDIO [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum SUBSIDIO tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. SUCCINCTUM [202] Ser- Galbam eodem pugione SUCCINCTUM in castris uidetis. SUESSAM [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, SUESSAM, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. SUI [149] Sed hoc ei commune cum pluribus SUI simillimis; illud tamen mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris SUI aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis SUI, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? SUIS [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui SUIS rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum SUIS copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [88] Non metuo, ne is, qui SUIS amplissimis fortunis nisi bonis saluis frui non potest, prodat salutem suam. [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam SUIS polliceretur! [194] Quid? si omnibus SUIS copiis excellentem uirum res publica armasset, quem tandem bonum paeniteret? [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus SUIS moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. SULLA [5] Itaque, siue SULLA siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue uterque siue Octauius siue Cinna siue iterum SULLA siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. [9] Pacem cum Scipione SULLA siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem tolerabilem statum ciuitatis. SULPICIUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- SULPICIUM eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. SUM [120] Cognita morte C- Treboni non plus gauisus SUM, quam dolui. SUMMA [11] Proximo bello si aliquid de SUMMA grauitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset, et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. [44] SUMMA nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [270] Denique SUMMA iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens SUMMA pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? SUMMI [267] Omnes te di, homines, SUMMI, medii, infimi, ciues, peregrini, uiri, mulieres, liberi, serui oderunt. SUMMO [201] De Theopompo, SUMMO homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? SUMMOS [286] Oriens incendium qui restinguerent, SUMMOS uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? SUMMUM [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes SUMMUM ordinem subsequantur. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, SUMMUM ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. SUMPTIS [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique SUMPTIS hostem iudicatum? SUMUS [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti SUMUS, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti SUMUS? [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos turpes, siquidem Cn- Pompeium imitati SUMUS! 'aut filius eius, si domi esse possit? [237] Treboni satis persecuti SUMUS hoste iudicato Dolabella, Caesaris mors facillime defenditur obliuione et silentio. SUNT [55] Sed haec satis diu multumque defleta SUNT. [61] SUNT alii plures fortasse, sed de mea memoria dilabuntur. [62] Ego etiam eos dico, qui hostium numero non SUNT, Pompeianas possessiones, quanti emerint, filio reddituros. [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda SUNT, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? [91] Sed in iis, qui fortunati SUNT, magis id apparet. [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta SUNT. [150] Fracta SUNT, et uiuit. [213] Quid? hoc placetne ueteranis istis, quibus adhuc omnia integra SUNT? [216] Itane corrupti SUNT, quibus persuasum sit foedissimum hostem iustissimo bello persequi? [261] Quamquam enim prima praesidia utiliora rei publicae SUNT, tamen extrema sunt gratiora. [261] Quamquam enim prima praesidia utiliora rei publicae sunt, tamen extrema SUNT gratiora. [265] Namque, si uicti Pompeiani tam insolentes SUNT, uictores quales futuri sint, uos potius experiemini. [278] Hae uero quae SUNT partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? [290] Monstra quaedam ista et portenta SUNT (prodigia) rei publicae. SUO [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio SUO collocatus. [74] At uti potest pro SUO. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui SUO iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [219] Quam benigne! denique usi liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori SUO quam Antonius etiam collegae parentasset. SUOQUE [47] Praeclare, si talem potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet SUOQUE sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. SUORUM [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque SUORUM simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum SUORUM pericula impulistis. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque SUORUM animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. SUPELLECTILEM [59] Nam argentum, uestem, SUPELLECTILEM, uinum amittet aequo animo, quae ille helluo dissipauit. SUPERIORI [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec SUPERIORI Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. SUPPLICIA [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret SUPPLICIA nobis? SUPPLICIO [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne SUPPLICIO quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto SUPPLICIO parricidii aut impendente laetandum est. SUPPLICIORUM [264] Sin autem me aliud fatum manet, praecipio gaudia SUPPLICIORUM uestrorum. SUSCEPIMUS [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque SUSCEPIMUS, timui, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. SUSCEPISTI [234] Bellum contra patriam nefarium SUSCEPISTI, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. SUSCIPERE [293] Quod reliquum est, non est tertium, sed postremum omnium, maximam turpitudinem SUSCIPERE uitae cupiditate. SUSTULERIT [130] Is autem humilitatem despicere audet cuiusquam, qui ex Fadia SUSTULERIT liberos? SUSTULIMUS [186] Nos SUSTULIMUS an contra legem comitiis centuriatis latam sanximus? SUSTULISTIS [185] Veteranorum colonias deductas lege senatus consulto SUSTULISTIS. SUUM [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non SUUM. [119] Satis hoc quidem scite; deponere alienum nomen ipse maluit quam illis SUUM reddere. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem SUUM non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. SYRIAM [179] In SYRIAM Cassium misistis. T [147] Secuntur alii tribunicii, T- Plancus in primis, qui si senatum dilexisset, numquam curiam incendisset. TACERE [160] Arbitror me aliquos praeterisse; de iis tamen, qui occurrebant, TACERE non potui. TAETER [97] Qua enim in barbaria quisquam tam TAETER, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? TAETERRIMORUM [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum TAETERRIMORUM latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. TAETERRIMUS [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis TAETERRIMUS omnibus bonis cruces ac tormenta minitatur. TAETRIUS [7] Nihil igitur hoc ciue, nihil hoc homine TAETRIUS, si aut ciuis aut homo habendus est, qui ciuile bellum concupiscit. TALEM [47] Praeclare, si TALEM potest efficere, qualem nuper effecit; qua pace Cn- Pompei filium res publica aspiciet suoque sinu complexuque recipiet neque solum illum, sed cum illo se ipsam sibi restitutam putabit. [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et TALEM ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. TALIBUS [24] Hostis si esset externus, id ipsum uix TALIBUS factis, sed posset aliquo modo. TALIS [45] TALIS igitur uir et ciuis opinione labi potest, uoluntate a re publica dissidere nullo pacto potest. [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, TALIS futuros in re publica Antonios? [96] Itaque illo interfecto, qualem in nos eum esse uoluit, TALIS ipse in ceteros extitit. [170] Quid multa? TALIS senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui in illa castra non uenerunt. TAM [26] Hi in oculis haerebunt et, cum licebit, in faucibus; quibus enim saeptis TAM immanis beluas continebimus? [79] Tibi enim exercitum, Lepide, TAM quam maioribus tuis patria pro se dedit. [97] Qua enim in barbaria quisquam TAM taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, TAM crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? [110] Quis TAM barbarus umquam, tam immanis, tam ferus? [110] Quis tam barbarus umquam, TAM immanis, tam ferus? [110] Quis tam barbarus umquam, tam immanis, TAM ferus? [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non TAM multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [159] Albesium, sed tamen neminem TAM maledicum offendi, qui illum negaret dignum Antoni senatu. [214] Nihil uidi TAM integrum, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto studio consensuque ostenderint quam oderint. [227] O conseruandus ciuis cum TAM pio iustoque foedere! [265] Namque, si uicti Pompeiani TAM insolentes sunt, uictores quales futuri sint, uos potius experiemini. TAMEN [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus TAMEN), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat TAMEN ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, TAMEN senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, TAMEN unum ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at TAMEN tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem TAMEN temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [149] Sed hoc ei commune cum pluribus sui simillimis; illud TAMEN mirum, quod in hoc Planco prouerbii loco dici solet, perire eum non posse, nisi ei crura fracta essent. [151] Hoc TAMEN, ut alia multa, Aquilae referatur acceptum. [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes TAMEN tantam habent similitudinem inter se, ut in eorum praenominibus errem. [159] Albesium, sed TAMEN neminem tam maledicum offendi, qui illum negaret dignum Antoni senatu. [160] Arbitror me aliquos praeterisse; de iis TAMEN, qui occurrebant, tacere non potui. [187] Vide, ne tu ueteranos TAMEN eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud TAMEN animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui tanto opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [221] Difficile est (credere) eos, qui me praecipitem egerint aequissimas condiciones ferentem et TAMEN ex iis aliquid remittere cogitantem, putare aliquid moderate aut humane esse facturos. [261] Quamquam enim prima praesidia utiliora rei publicae sunt, TAMEN extrema sunt gratiora. TAMQUAM [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias TAMQUAM pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti TAMQUAM frenos furoris iniecit. [204] Milites aut meos aut ueteranos contraxistis TAMQUAM ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. TAMQUE [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam TAMQUE inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? TANDEM [144] Quae TANDEM? [194] Quid? si omnibus suis copiis excellentem uirum res publica armasset, quem TANDEM bonum paeniteret? TANTA [83] Quamquam enim est TANTA in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [198] Valde enim nobis in TANTA perturbatione rei publicae de duobus nequissimis Graeculis cogitandum fuit. TANTAM [56] Decreuistis TANTAM pecuniam Pompeio, quantam ex bonis patriis in praedae dissipatione inimicus uictor redegisset. [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes tamen TANTAM habent similitudinem inter se, ut in eorum praenominibus errem. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in TANTAM flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? TANTO [189] Nihil disputo de iure belli (magis facilis disputatio est quam necessaria); illud tamen animaduertite, patres conscripti, quam sit huic rei publicae natus hostis Antonius, qui TANTO opere eam ciuitatem oderit, quam scit huic rei publicae semper fuisse amicissimam. [214] Nihil uidi tam integrum, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, quem TANTO studio consensuque ostenderint quam oderint. TANTUM [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (TANTUM enim possunt), fortunae culpam non extimescere. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus TANTUM licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [218] Nihil moror eos saluos esse et ire quo lubet, si TANTUM modo patiuntur perire eum, qui meruit. TANTUS [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate TANTUS senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. TE [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem TE forte traduxerit. [83] Quamquam enim est tanta in TE auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit umquam grauior, constantior, fortior. [123] O Spartace! quem enim TE potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod TE Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? TE non intellegis dilectu tota Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est TE, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [132] Tu uero, qui TE ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo TE tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [134] et TE, o puer,' - Puerum appellat, quem non modo uirum, sed etiam fortissimum uirum sensit et sentiet. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut TE ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque TE istinc, si cupias, possis explicare. [180] Non igitur sentis huic causae orbem terrae patere, TE extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; TE uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra TE duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra te Italia armata est. [234] Bellum contra patriam nefarium suscepisti, oppugnas Mutinam, circumsedes consulem designatum, bellum contra te duo consules gerunt cumque iis pro praetore Caesar, cuncta contra TE Italia armata est. [245] O praeclarum lucrum, quo TE uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. [257] Reuocare TE a furore Lepidus uoluit, non adiutor esse dementiae. [267] Omnes TE di, homines, summi, medii, infimi, ciues, peregrini, uiri, mulieres, liberi, serui oderunt. [285] Ad TE quisquam ueniat nisi Ventidi similis? TECTIOR [30] Cautioribus utitur consiliis, in posterum prouidet, est omni ratione TECTIOR. TECUM [212] Alii istuc negant; ego uero, ne si ista quidem feceris, umquam TECUM pacem huic ciuitati futuram puto. [269] Quae si TECUM ipse recolueris, aequiore animo et maiore consolatione moriere. TEGENTIS [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera TEGENTIS alios, alios praegredientis amicos. TEMPERANTEM [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen TEMPERANTEM fuisse ferunt Pisauri balneatorem. TEMPORE [101] Quo TEMPORE di ipsi immortales praesidium inprouisum nec opinantibus nobis obtulerunt. TEMPUS [133] In lustris, popinis, alea, uino TEMPUS aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. TENERE [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica TENERE potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [274] Caesar, singulari pietate adulescens, poteritne se TENERE, quin D- Bruti sanguine poenas patrias persequatur? TENERI [190] XVI) 'Neminem Pompeianum, qui uiuat, TENERI lege Hirtia dictitatis. TENET [43] Magnis et multis pignoribus M- Lepidum res publica inligatum TENET. TENUERUNT [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo TENUERUNT Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? TERRAE [180] Non igitur sentis huic causae orbem TERRAE patere, te extra munitiones tuas, uestigium ubi imprimas, non habere? TERRARUM [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi TERRARUM sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? TERRAS [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, TERRAS demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. TERRET [73] Si enim nos exercitu TERRET, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque uniuersae rei publicae esse, non suum. TERTIA [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in TERTIA decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. TERTIAE [15] Huc accedunt Alaudae ceterique ueterani, seminarium iudicum decuriae TERTIAE, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. TERTIUM [293] Quod reliquum est, non est TERTIUM, sed postremum omnium, maximam turpitudinem suscipere uitae cupiditate. TESTOR [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (TESTOR et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. THEOPOMPO [201] De THEOPOMPO, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? THEOPOMPUM [199] THEOPOMPUM nudum expulsum a Trebonio confugere Alexandriam neglexistis. THERMUS [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- THERMUS, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. THESAURUM [64] An is non reddet, qui domini patrimonium circumplexus quasi (THESAURUM) draco, Pompei seruus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupauit? TIBI [79] TIBI enim exercitum, Lepide, tam quam maioribus tuis patria pro se dedit. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita TIBI peste seduxit? [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam TIBI causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si TIBI ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [139] Nimirum recte ueneficam appellas, a quo TIBI praesentem pestem uides comparatam. [203] Nihil TIBI de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens tibi et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. [203] Nihil tibi de Galba respondeo, fortissimo et constantissimo ciui; coram aderit, praesens TIBI et ipse et ille, quem insimulas, pugio respondebit. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod TIBI tuisque contingat. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - TIBI cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio TIBI uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [266] Praecipias licet gaudia; non enim TIBI cum Pompeianis, sed cum uniuersa re publica bellum est. [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos uiros misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum TIBI reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? TIBURI [104] Rediit ad milites; ibi pestifera illa TIBURI contio. TIMUI [2] I) (1) A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis ciuibus consceleratisque suscepimus, TIMUI, ne condicio insidiosa pacis libertatis reciperandae studia restingueret. TIRONEM [14] Addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones; addite Antoni conlusores et sodales, Eutrapelum, Melam, Pontium, Coelium, Crassicium, TIRONEM, Mustelam, Petusium; comitatum relinquo, duces nomino. TOLERABILEM [9] Pacem cum Scipione Sulla siue faciebat siue simulabat, non erat desperandum, si conuenisset, fore aliquem TOLERABILEM statum ciuitatis. TOLERABILIS [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera TOLERABILIS uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? TORMENTA [113] Circumsedet colonos nostros, exercitum populi Romani, imperatorem consulem designatum, agros diuexat ciuium optimorum, hostis taeterrimus omnibus bonis cruces ac TORMENTA minitatur. TORMENTIS [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine TORMENTIS. TOTA [126] Quid ingemiscis hostem iudicatum Dolabellam? quid? te non intellegis dilectu TOTA Italia habito, consulibus missis, Caesare ornato, sagis denique sumptis hostem iudicatum? TOTIENS [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa TOTIENS iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. TOTIUS [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per uim et contra auspicia latas decreuistis, TOTIUS Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum ueteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se TOTIUS belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. TOTUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius TOTUS consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. TRADAM [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis TRADAM hominum memoriae sempiternae. TRADUXERIT [80] Hoc tu arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte TRADUXERIT. TRAHI [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum TRAHI nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. TRAMITIBUS [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non uiis, sed TRAMITIBUS paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. TRANSEANT [272] Hirtium aut C-Pansam consules putatis, quin ad Antonium TRANSEANT, Brutum obsideant, Mutinam expugnare cupiant? TREBELLIO [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, TREBELLIO, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? TREBELLIUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, TREBELLIUS, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. TREBONI [120] Cognita morte C- TREBONI non plus gauisus sum, quam dolui. [129] Quasi uero ignotus nobis fuerit splendidus eques Romanus TREBONI pater. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, TREBONI mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [236] TREBONI mortem an Caesaris persequi. [237] TREBONI satis persecuti sumus hoste iudicato Dolabella, Caesaris mors facillime defenditur obliuione et silentio. TREBONIO [199] Theopompum nudum expulsum a TREBONIO confugere Alexandriam neglexistis. TREBONIUM [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere TREBONIUM dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis uidetur fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum TREBONIUM? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille TREBONIUM et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? TRES [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi TRES consulares ad latronum gladiatorem ducem. TRIBUENDUM [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et triumpho dignas, non erat tamen ei TRIBUENDUM, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. TRIBUISSET [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa TRIBUISSET? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? TRIBUNATUM [181] Cascam TRIBUNATUM gerere passi estis. TRIBUNI [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, TRIBUNI primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. TRIBUNICII [147] Secuntur alii TRIBUNICII, T- Plancus in primis, qui si senatum dilexisset, numquam curiam incendisset. [169] Qui aedilicii, qui TRIBUNICII, qui quaestorii! TRIBUNUM [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum TRIBUNUM pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? TRIBUTUM [247] Quod, quaeso, adhuc a me est TRIBUTUM Hirtio ornamentum? TRIUMPHO [49] Quamquam enim magnas res bellicas gesserat et TRIUMPHO dignas, non erat tamen ei tribuendum, quod nec L- Aemilio nec Aemiliano Scipioni nec superiori Africano nec Mario nec Pompeio, qui maiora bella gesserunt, sed quod silentio bellum ciuile confecerat, cum primum licuit, honores in eum maximos contulistis. TRIUMPHUM [48] Haec causa fuit cur decerneretis statuam in rostris cum inscriptione praeclara, cur absenti TRIUMPHUM. TRUCIDAUIT [16] O fidam dexteram Antoni, qua ille plurimos ciuis TRUCIDAUIT, o ratum religiosumque foedus, quod cum Antoniis fecerimus! [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones TRUCIDAUIT. TU [80] Hoc TU arcebis hostem, fines imperii propagabis; senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem TU ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, ut senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [132] TU uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [137] Si enim ille patriae parens, ut TU appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus TU es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [187] Vide, ne TU ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. [235] Istas TU partes potius quam a populo Romano defectionem uocas? [250] TU, tu, inquam, illum occidisti Lupercalibus; cuius, homo ingratissime, flaminium cur reliquisti? [250] Tu, TU, inquam, illum occidisti Lupercalibus; cuius, homo ingratissime, flaminium cur reliquisti? [258] TU porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. [284] Quin TU abis in malam pestem malumque cruciatum! TUA [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te TUA uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [146] XII) An uero TUA castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. TUAM [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod uerbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter TUAM diuinam pietatem nouum inducis. TUAS [180] Non igitur sentis huic causae orbem terrae patere, te extra munitiones TUAS, uestigium ubi imprimas, non habere? TUERE [34] Sin responderit: 'TUERE ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. TUIS [79] Tibi enim exercitum, Lepide, tam quam maioribus TUIS patria pro se dedit. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e TUIS facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui TUIS ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. TUISQUE [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi TUISQUE contingat. TULERUNT [239] Cum mortem Caesaris ulciscendam putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste TULERUNT. TULLUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, TULLUS Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. TUM [3] Dulce enim etiam nomen est pacis, res uero ipsa cum iucunda, TUM salutaris. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': TUM Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, TUM me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, TUM casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [75] Quid TUM? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem TUM ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, TUM me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, TUM deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, TUM in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [206] XVII) (34) O miser cum re, TUM hoc ipso, quod non sentis, quam miser sis! [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris TUM, cum illae uere partes uocabantur? TUO [176] Et quidem fratri TUO, qui a uobis nihil degenerat, extorsimus. TURPEM [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - TURPEM uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. TURPES [209] Cn- Pompeius ipse' - O nos TURPES, siquidem Cn- Pompeium imitati sumus! 'aut filius eius, si domi esse possit? TURPIA [75] Quid tum? omniane bonis uiris, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si TURPIA, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? TURPISSIMIS [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum TURPISSIMIS rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. TURPITUDINEM [293] Quod reliquum est, non est tertium, sed postremum omnium, maximam TURPITUDINEM suscipere uitae cupiditate. TURPIUS [76] Quid autem TURPIUS aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? TUSCULANUM [60] Albanum, Formianum a Dolabella recuperabit, etiam ab Antonio TUSCULANUM, iique, qui nunc Mutinam oppugnant, D- Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur. TUTO [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen TUTO; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. TUTUM [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset TUTUM turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. TUUM [195] Nec enim sine pecunia exercitum alere nec sine exercitu fratrem TUUM capere potuisset. TYRANNI [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum TYRANNI, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? TYRANNO [98] Caesare dominante ueniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam TYRANNO?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. TYRANNUM [95] Nam, si ipse seruire poterat, nobis dominum cur inponebat? et, si eius pueritia pertulerat libidines eorum, qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et TYRANNUM comparabat? TYRANNUS [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis TYRANNUS quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? UARIA [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, UARIA et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. UASTANDARUM [253] Quam fidem? an optimi cuiusque caedis, urbis et Italiae partitionis, UASTANDARUM diripiendarumque prouinciarum? UBI [180] Non igitur sentis huic causae orbem terrae patere, te extra munitiones tuas, uestigium UBI imprimas, non habere? [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui UBI terrarum sit, quid agat, uiuat denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? UEL [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi UEL propter ipsius uirtutem uel propter familiae dignitatem. [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius uirtutem UEL propter familiae dignitatem. [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati UEL difficillima malumus quam seruire. [103] Ingressus urbem est quo comitatu UEL potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! [295] Hoc UEL coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet UEL seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. UELIM [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, UELIM, patres conscripti, ut adhuc fecistis, me attente audiatis. UELINT [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci UELINT ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. UELIS [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti UELIS, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [255] Id agis, ut Lepidum aut impium aut insanum existimari UELIS. UELLET [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut UELLET aut fieri posse arbitraretur? UENEFICA [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut UENEFICA haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. UENEFICAM [139] Nimirum recte UENEFICAM appellas, a quo tibi praesentem pestem uides comparatam. UENEFICIIS [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis UENEFICIIS remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. UENENATIS [215] quamquam uos eos adsentationibus et UENENATIS muneribus uenistis deprauatum. UENERINT [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem UENERINT, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. [283] Cum UENERINT, quae postulant cognoscam. UENERUNT [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, ut magna excusatione opus iis sit, qui in illa castra non UENERUNT. UENIAS [281] Bene me nouit -- quod UENIAS, proposito praesertim exemplo Dolabellae. UENIAT [285] Ad te quisquam UENIAT nisi Ventidi similis? UENIEBAMUS [98] Caesare dominante UENIEBAMUS in senatum, si non libere, at tamen tuto; hoc archipirata (quid enim dicam tyranno?) haec subsellia ab Ityraeis occupabantur. UENIRE [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina uirtus lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi UENIRE arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. [280] Legatos UENIRE non credo. UENISTIS [215] quamquam uos eos adsentationibus et uenenatis muneribus UENISTIS deprauatum. UERBA [205] Scilicet UERBA dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! UERBORUM [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque UERBORUM! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. UERBUM [258] Tu porro ne pios quidem, sed 'piissimos' quaeris et, quod UERBUM omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam diuinam pietatem nouum inducis. UERE [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina uirtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea UERE recidere in memoriam pueritiae suae. [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae UERE partes uocabantur? UERECUNDAS [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et UERECUNDAS, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. UEREOR [168] Magis UEREOR, ne longum me in enumerando quam ne ingratum in praetereundo putetis. UERERETUR [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni UERERETUR, ne ueteranorum animos offenderet. UERI [222] Vix etiam UERI simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. UERIOR [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens UERIOR, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. UERISSIMIS [241] Pergit in me maledicta, quasi uero ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum UERISSIMIS maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. UERO [3] Dulce enim etiam nomen est pacis, res UERO ipsa cum iucunda, tum salutaris. [12] II) Hoc UERO quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? [40] Maximum UERO eius beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi uita mea semper fuit carior. [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere UERO quis poterit clarissimo domino restituto? [70] Est UERO eius patris filius, qui sapienter faciebat non minus multa quam fortiter. [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid UERO magis uituperandum quam id facere, quod non liceat? [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec UERO fuit umquam grauior, constantior, fortior. [129] Quasi UERO ignotus nobis fuerit splendidus eques Romanus Treboni pater. [131] XI) (24) 'Acerbissimum UERO est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. [132] Tu UERO, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus uitae? [136] qui omnia nomini debes,' - Debet UERO soluitque praeclare. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem UERO actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [146] XII) An UERO tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [153] Saxam UERO Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? [155] Nec UERO Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, ne, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse uidear Antonio. [165] Qui UERO praetorii! quorum princeps M- Cato idemque omnium gentium uirtute princeps. [212] Alii istuc negant; ego UERO, ne si ista quidem feceris, umquam tecum pacem huic ciuitati futuram puto. [241] Pergit in me maledicta, quasi UERO ei pulcherrime priora processerint; quem ego inustum uerissimis maledictorum notis tradam hominum memoriae sempiternae. [268] Sensimus hoc nuper falso nuntio, UERO propediem sentiemus. [278] Hae UERO quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, urbis Italiaeque partitio? UERTENTIS [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi uiri et apparuisse numen deorum intra finem anni UERTENTIS at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. UERUM [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, UERUM etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? UESTEM [59] Nam argentum, UESTEM, supellectilem, uinum amittet aequo animo, quae ille helluo dissipauit. UESTIGIUM [180] Non igitur sentis huic causae orbem terrae patere, te extra munitiones tuas, UESTIGIUM ubi imprimas, non habere? [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus UESTIGIUM. UESTRORUM [264] Sin autem me aliud fatum manet, praecipio gaudia suppliciorum UESTRORUM. UESTRUM [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis hoc UESTRUM non uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? UETERANI [15] Huc accedunt Alaudae ceterique UETERANI, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris deuoratis fortunas nostras concupiuerunt. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant UETERANI, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! UETERANIS [108] Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum UETERANIS, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat, eique in Galliam penetranti D- se Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit Mutinamque illi exultanti tamquam frenos furoris iniecit. [213] Quid? hoc placetne UETERANIS istis, quibus adhuc omnia integra sunt? UETERANORUM [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne UETERANORUM animos offenderet. UETERANOS [187] Vide, ne tu UETERANOS tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. [204] Milites aut meos aut UETERANOS contraxistis tamquam ad exitium eorum, qui Caesarem occiderant, et eosdem nec opinantis ad quaestoris sui aut imperatoris aut commilitonum suorum pericula impulistis. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec UETERANOS sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi uiri, deserere homo pius non potest. UICTI [265] Namque, si UICTI Pompeiani tam insolentes sunt, uictores quales futuri sint, uos potius experiemini. UICTO [173] Eo libentius 'ducem' audio, quod certe ille dicit inuitus; nam de 'UICTO' nihil laboro. UICTOR [56] Decreuistis tantam pecuniam Pompeio, quantam ex bonis patriis in praedae dissipatione inimicus UICTOR redegisset. UICTORE [245] O praeclarum lucrum, quo te UICTORE (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e uita excesserint sine tormentis. UICTORES [265] Namque, si uicti Pompeiani tam insolentes sunt, UICTORES quales futuri sint, uos potius experiemini. UICTRICE [36] Aut enim interfectis illis fruemur UICTRICE re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude uiuemus. UIDE [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, UIDE, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. [82] Quodsi auctoritatem interponis sine armis, magis equidem laudo, sed UIDE, ne hoc ipsum non sit necesse. UIDEAMUS [124] Age, hoc laetaris; UIDEAMUS, quid moleste feras. UIDEAR [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire UIDEAR eique ut deo paream. [155] Nec uero Extitius, Philadelphi frater, quaestor, praetermittendus est, ne, si de clarissimo adulescente siluero, inuidisse UIDEAR Antonio. UIDEARE [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle UIDEARE. UIDEATUR [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut UIDEATUR a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [72] Atque etiam hoc M- Lepido prouidendum est, ne quid arrogantius, quam eius mores ferunt, facere UIDEATUR. [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, ut proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse UIDEATUR. UIDELICET [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es UIDELICET consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te UIDELICET saluum, beatum, florentem esse cupiebant! UIDENDUM [8] Sed hoc primum UIDENDUM est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit, an sit aliquod bellum inexpiabile, in quo pactio pacis lex sit seruitutis. UIDENTUR [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix UIDENTUR haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? UIDERAMUS [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam UIDERAMUS? UIDERE [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia UIDERE. UIDEREMUS [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, ut eum tribunum pl- UIDEREMUS, quem ciuem numquam uideramus? UIDERES [25] Maria, montes, regionum magnitudines interessent; odisses eum quem non UIDERES. UIDERET [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne UIDERET unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. UIDERETIS [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed ut confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia UIDERETIS. UIDERI [125] A senatu iudicatum hostem populi Romani Dolabellam eo, quod sicarium occiderit, et UIDERI cariorem populo Romano filium scurrae quam C- Caesarem, patriae parentem, ingemiscendum est. UIDERO [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, UIDERO), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. UIDES [139] Nimirum recte ueneficam appellas, a quo tibi praesentem pestem UIDES comparatam. UIDET [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum non UIDET, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? UIDETE [238] Sed UIDETE, quid moliatur. [251] Sed iam UIDETE magni et clari uiri admirabilem grauitatem atque constantiam. UIDETIS [202] Ser- Galbam eodem pugione succinctum in castris UIDETIS. UIDETUR [4] Nam nec priuatos focos nec publicas leges UIDETUR nec libertatis iura cara habere, quem discordiae, quem caedes ciuium, quem bellum ciuile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. [68] Mihi quidem numine deorum immortalium UIDETUR hoc fortuna uoluisse, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari UIDETUR posse populus Romanus. [123] O Spartace! quem enim te potius appellem, cuius propter nefanda scelera tolerabilis UIDETUR fuisse Catilina? laetandum esse ausus es scribere Trebonium dedisse poenas? sceleratum Trebonium? quo scelere, nisi quod te Idibus Martiis a debita tibi peste seduxit? [223] Parumne UIDETUR omnium facinorum sibi cum Dolabella societatem initam confiteri? [225] Ipse denique fatetur, hoc quidem satis acute, non posse eos, qui hostem Dolabellam iudicauerint 'ob rectissimum facinus' (ita enim UIDETUR Antonio), sibi parcere idem sentienti. UIDI [214] Nihil UIDI tam integrum, quam ut oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto studio consensuque ostenderint quam oderint. UIDIT [52] Deinde uos obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, UIDIT? [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam UIDIT amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, ut, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [93] Vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, UIDIT, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. [157] Apertam Curiam UIDIT post Caesaris mortem, mutauit calceos, pater conscriptus repente factus est. UIIS [106] Quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare; egressus est non UIIS, sed tramitibus paludatus eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata quam scripta sunt. UIM [22] Acta M- Antoni rescidistis; leges refixistis, per UIM et contra auspicia latas decreuistis, totius Italiae dilectus excitauistis, collegam et scelerum socium omnium hostem iudicauistis. UINCAMUS [35] Itaque, si receptis illis esse possumus liberi, UINCAMUS odium pacemque patiamur; sin otium, incolumibus iis esse nullum potest, laetemur decertandi oblatam esse fortunam. UINCERE [174] Fatum enim meum est sine re publica nec uinci posse nec UINCERE. [243] Et quidem non insipiens; deteriores enim iugulari cupio, meliores UINCERE. [292] Optatissimum est UINCERE; secundum est nullum casum pro dignitate et libertate patriae non ferendum putare. UINCI [174] Fatum enim meum est sine re publica nec UINCI posse nec uincere. UINI [20] Quem UINI anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum. UINO [133] In lustris, popinis, alea, UINO tempus aetatis omne consumpsisses, ut faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus UINO, unguentis oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? UINUM [59] Nam argentum, uestem, supellectilem, UINUM amittet aequo animo, quae ille helluo dissipauit. UIOLARE [17] Hoc si Marcus UIOLARE conabitur, Luci eum sanctitas a scelere reuocabit. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem UIOLARE, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ullo non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? UIOLATUS [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis UIOLATUS, multi eius beneficio et misericordia liberati. UIR [45] Talis igitur UIR et ciuis opinione labi potest, uoluntate a re publica dissidere nullo pacto potest. [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, UIR ornatissimus omnibus et uirtutis et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? UIRI [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi UIRI filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro uirili parte obligatum puto. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi UIRI legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [122] Dedisse poenas sceleratum cineri atque ossibus clarissimi UIRI et apparuisse numen deorum intra finem anni uertentis at iam soluto supplicio parricidii aut impendente laetandum est. [251] Sed iam uidete magni et clari UIRI admirabilem grauitatem atque constantiam. [252] Mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre nec deserere partis, quas Pompeius odiuit, nec ueteranos sedibus suis moueri pati nec singulos ad cruciatum trahi nec fallere fidem, quam dedi Dolabellae,' - Omitto alia; 'fidem Dolabellae', sanctissimi UIRI, deserere homo pius non potest. [267] Omnes te di, homines, summi, medii, infimi, ciues, peregrini, UIRI, mulieres, liberi, serui oderunt. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, UIRI clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. UIRILI [41] Nam cum Magnum Pompeium, clarissimum adulescentem, praestantissimi uiri filium, auctoritate adduxit ad pacem remque publicam sine armis maximo ciuilis belli periculo liberauit, tum me eius beneficio plus quam pro UIRILI parte obligatum puto. UIRIS [75] Quid tum? omniane bonis UIRIS, quae facere possunt, facienda sunt, etiamne, si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? UIRORUM [28] Est omnino fortium UIRORUM, quales uos esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam non extimescere. UIROS [142] Cur autem nolint potentes esse non modo optimos et nobilissimos UIROS, sed secum etiam in rei publicae defensione coniunctos? [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos UIROS!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [166] Quid reliquos clarissimos UIROS commemorem? [286] Oriens incendium qui restinguerent, summos UIROS misimus; repudiasti; nunc in tantam flammam tamque inueteratam mittamus, cum locum tibi reliquum non modo ad pacem, sed ne ad deditionem quidem feceris? UIRTUS [102] IX) (19) Caesaris enim incredibilis ac diuina UIRTUS latronis impetus crudelis ac furibundos retardauit; quem tum ille demens laedere se putabat edictis ignorans, quaecumque falso (in eum) diceret in sanctissimum adulescentem, ea uere recidere in memoriam pueritiae suae. [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua UIRTUS prouexisset, ecquo genus uitae? [260] Plancum participem? cuius memorabilis ac diuina UIRTUS lucem adfert rei publicae (nisi forte eum subsidio tibi uenire arbitraris cum fortissimis legionibus, maximo equitatu (peditatu) Gallorum), quique, nisi ante eius aduentum rei publicae poenas dederis, ille huius belli feret principatum. UIRTUTE [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in UIRTUTE et industria posita lucent. [165] Qui uero praetorii! quorum princeps M- Cato idemque omnium gentium UIRTUTE princeps. [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris UIRTUTE eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina UIRTUTE, industria, uoluntate fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. UIRTUTEM [28] Est omnino fortium uirorum, quales uos esse debetis, UIRTUTEM praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam non extimescere. [38] Nullius apud me, patres conscripti, auctoritas maior est quam M- Lepidi uel propter ipsius UIRTUTEM uel propter familiae dignitatem. UIRTUTIS [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at UIRTUTIS laude uiuemus. [288] Cum hoc pacem M- Lepidus, uir ornatissimus omnibus et UIRTUTIS et fortunae bonis, si haec legeret, suaderet, denique aut uellet aut fieri posse arbitraretur? UIRUM [134] et te, o puer,' - Puerum appellat, quem non modo UIRUM, sed etiam fortissimum uirum sensit et sentiet. [134] et te, o puer,' - Puerum appellat, quem non modo uirum, sed etiam fortissimum UIRUM sensit et sentiet. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum UIRUM, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum UIRUM memoria renouata est. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum UIRUM maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [194] Quid? si omnibus suis copiis excellentem UIRUM res publica armasset, quem tandem bonum paeniteret? UITA [32] Si hoc praecipit, ne quid UITA existimem antiquius, ne decernam capitis periculo, fugiam omne discrimen, quaeram ex ea: 'Etiamne, si erit, cum id fecero, seruiendum? [40] Maximum uero eius beneficium numero, quod hoc animo in rem publicam est, quae mihi UITA mea semper fuit carior. [245] O praeclarum lucrum, quo te uictore (quod di omen auertant!) beata mors eorum futura sit, qui e UITA excesserint sine tormentis. UITAE [132] Tu uero, qui te ab eodem Caesare ornatum negare non potes, quid esses, si tibi ille non tam multa tribuisset? ecquo te tua uirtus prouexisset, ecquo genus UITAE? [293] Quod reliquum est, non est tertium, sed postremum omnium, maximam turpitudinem suscipere UITAE cupiditate. UITAM [34] Sin responderit: 'Tuere ita UITAM corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe UITAM habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. UITAUIT [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna UITAUIT, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. UITUPERANDUM [76] Quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra ciues, contra patriam exercitum ducere? quid uero magis UITUPERANDUM quam id facere, quod non liceat? UIUAM [263] Si me rectis sensibus euntem di immortales, ut spero, adiuuerint, UIUAM libenter. UIUAT [190] XVI) 'Neminem Pompeianum, qui UIUAT, teneri lege Hirtia dictitatis. [201] De Theopompo, summo homine, negleximus; qui ubi terrarum sit, quid agat, UIUAT denique an mortuus sit, quis aut scit aut curat? UIUEMUS [36] Aut enim interfectis illis fruemur uictrice re publica aut oppressi (quod omen auertat Iuppiter!) si non spiritu, at uirtutis laude UIUEMUS. UIUERE [164] Utrum igitur aequius, utrum melius rei publicae fuit Cn- Pompeium an sectorem Cn- Pompei UIUERE, Antonium? UIUERENT [161] Hoc igitur fretus senatu Pompeianum senatum despicit, in quo decem fuimus consulares; qui si omnes UIUERENT, bellum omnino hoc non fuisset; auctoritati cessisset audacia. UIUIT [150] Fracta sunt, et UIUIT. UIX [24] Hostis si esset externus, id ipsum UIX talibus factis, sed posset aliquo modo. [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam UIX uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, uocat ad periculum; quid sapientia? ULCISCENDAM [239] Cum mortem Caesaris ULCISCENDAM putat, mortem proponit non iis solum, qui illam rem gesserunt, sed iis etiam, si qui non moleste tulerunt. ULCISCI [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ULCISCI uolebant, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ULCISCI parati sint una nobiscum Caesaris mortem. ULLAM [63] Satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ULLAM ex illis attingere; retinere uero quis poterit clarissimo domino restituto? ULLIUS [84] Incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ULLIUS auctoritate tantus senatus populique Romani ardor extingui; odimus, irati pugnamus, extorqueri e manibus arma non possunt, receptui signum aut reuocationem a bello audire non possumus; speramus optima, pati uel difficillima malumus quam seruire. ULLO [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ULLO satiari uidetur posse populus Romanus. [254] Nam quid erat aliud, quod inter Antonium et Dolabellam, impurissimos parricidas, foedere et fide sanciretur? (43) 'nec Lepidi societatem uiolare, piissimi hominis,' - Tibi cum Lepido societas aut cum ULLO non dicam bono ciui, sicut ille est, sed homine sano? ULTIMAM [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ULTIMAM aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. ULTIMIS [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ULTIMIS gentibus, ut eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? UMQUAM [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi uos estis adsensi, nec UMQUAM de illo et sperare optime et loqui destiti. [83] Quamquam enim est tanta in te auctoritas, quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit nec uero fuit UMQUAM grauior, constantior, fortior. [110] Quis tam barbarus UMQUAM, tam immanis, tam ferus? [212] Alii istuc negant; ego uero, ne si ista quidem feceris, UMQUAM tecum pacem huic ciuitati futuram puto. [276] Quo maior adulescens Caesar maioreque deorum immortalium beneficio rei publicae natus est, qui nulla specie paterni nominis nec pietate abductus UMQUAM est et intellegit maximam pietatem conseruatione patriae contineri. UNA [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, ut meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint UNA nobiscum Caesaris mortem. UNDE [291] Moueri sedibus huic urbi melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, UNDE Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. UNDIQUE [138] Recesseris, UNDIQUE omnes insequentur; manseris, haerebis. UNDIS [289] Prius UNDIS flamma', ut ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. UNGUENTIS [184] Lupercorum mentionem facere audet neque illius diei memoriam perhorrescit, quo ausus est obrutus uino, UNGUENTIS oblitus, nudus gementem populum Romanum ad seruitutem cohortari? UNIUERSA [266] Praecipias licet gaudia; non enim tibi cum Pompeianis, sed cum UNIUERSA re publica bellum est. UNIUERSAE [73] Si enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque UNIUERSAE rei publicae esse, non suum. UNIUS [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret UNIUS corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. UNO [224] Nonne cernitis ex UNO fonte omnia scelera manare? UNUM [20] Quem uini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque uerborum! nisi forte eos pax ipsa leniet, maximeque, cum in hunc ordinem uenerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt UNUM quemque nostrum. [94] Qui si reliquis flagitiis et sceleribus se abstinere potuisset, tamen UNUM ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. UNUS [85] Caesar confecit inuictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L- Planci, consulis designati, uaria et magna auxilia non desunt; in D- Bruti salute certatur; UNUS furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penates, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego UNUS relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus uobis exultantis praedonis audaciam. UOBIS [19] Ora UOBIS eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, uultum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, ut uideatur a UOBIS Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [162] Sed quantum praesidii fuerit in ceteris, hinc intellegi potest, quod ego unus relictus ex multis contudi et fregi adiuuantibus UOBIS exultantis praedonis audaciam. [176] Et quidem fratri tuo, qui a UOBIS nihil degenerat, extorsimus. UOCABANTUR [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et Ventidius partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes UOCABANTUR? UOCAS [235] Istas tu partes potius quam a populo Romano defectionem UOCAS? UOCAT [29] Sed quoniam ab hoc ordine non fortitudo solum, uerum etiam sapientia postulatur (quamquam uix uidentur haec posse seiungi, seiungamus tamen), fortitudo dimicare iubet, iustum odium incendit, ad confligendum impellit, UOCAT ad periculum; quid sapientia? UOCEM [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae UOCEM audire uidear eique ut deo paream. UOCIS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et UOCIS meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. UOLEBANT [205] Scilicet uerba dedimus, decepimus: ignorabat legio Martia, quarta, nesciebant ueterani, quid ageretur; non illi senatus auctoritatem, non libertatem populi sequebantur; Caesaris mortem ulcisci UOLEBANT, quam omnes fatalem fuisse arbitrabantur; te uidelicet saluum, beatum, florentem esse cupiebant! UOLT [46] Pacem UOLT M- Lepidus. UOLUISSE [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna UOLUISSE, ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. UOLUISSET [10] Cinna si concordiam cum Octauio confirmare UOLUISSET, hominum in re publica sanitas remanere potuisset. UOLUIT [96] Itaque illo interfecto, qualem in nos eum esse UOLUIT, talis ipse in ceteros extitit. [257] Reuocare te a furore Lepidus UOLUIT, non adiutor esse dementiae. UOLUNTARIUS [156] Est etiam Asinius quidam, senator UOLUNTARIUS lectus ipse a se. UOLUNTATE [45] Talis igitur uir et ciuis opinione labi potest, UOLUNTATE a re publica dissidere nullo pacto potest. [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et UOLUNTATE praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. [294] Quae cum ita sint, de mandatis litterisque M- Lepidi, uiri clarissimi, Seruilio adsentior et hoc amplius censeo, 'Magnum Pompeium, Gnaei filium, pro patris maiorumque suorum animo studioque in rem publicam suaque pristina uirtute, industria, UOLUNTATE fecisse, quod suam eorumque, quos secum haberet, operam senatui populoque Romano pollicitus esset, eamque rem senatui populoque Romano gratam acceptamque esse, eique honori dignitatique eam rem fore. UOLUNTATEM [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam UOLUNTATEM in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. UOS [28] Est omnino fortium uirorum, quales UOS esse debetis, uirtutem praestare (tantum enim possunt), fortunae culpam non extimescere. [42] Itaque et honores ei decreui, quos potui amplissimos, in quibus mihi UOS estis adsensi, nec umquam de illo et sperare optime et loqui destiti. [52] Deinde UOS obsecro, patres conscripti, quis hoc uestrum non uidet, quod Fortuna ipsa, quae dicitur caeca, uidit? [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et UOS et populum Romanum et omnis deos, qui huic urbi praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [188] Massiliensibus iure belli adempta reddituros UOS pollicemini. [215] quamquam UOS eos adsentationibus et uenenatis muneribus uenistis deprauatum. [230] Quam ob rem UOS potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit UOS, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [265] Namque, si uicti Pompeiani tam insolentes sunt, uictores quales futuri sint, UOS potius experiemini. URBANA [58] Redimet hortos, aedes, URBANA quaedam, quae possidet Antonius. URBE [18] Illis locus si in hac URBE fuerit, ipsi urbi locus non erit. [97] Qua enim in barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac URBE armis barbarorum stipatus Antonius? URBEM [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad URBEM accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [100] Inde se quo furore, quo ardore ad URBEM, id est ad caedem optimi cuiusque, rapiebat! [103] Ingressus URBEM est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se urbem palam suis polliceretur! [103] Ingressus urbem est quo comitatu uel potius agmine, cum dextra, sinistra gemente populo Romano minaretur dominis, notaret domos, diuisurum se URBEM palam suis polliceretur! [105] Inde ad URBEM cursus, senatus in Capitolium, parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente (nam Martiam legionem Albae consedisse sciebat) adfertur ei de quarta nuntius. [148] Quo scelere damnatus in eam URBEM rediit armis, ex qua excesserat legibus. URBI [18] Illis locus si in hac urbe fuerit, ipsi URBI locus non erit. [109] Quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me (testor et uos et populum Romanum et omnis deos, qui huic URBI praesident) inuito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum gladiatorem ducem. [291] Moueri sedibus huic URBI melius est atque in alias, si fieri possit, terras demigrare, unde Antoniorum 'nec facta nec nomen audiat', quam illos Caesaris uirtute eiectos, Bruti retentos intra haec moenia uidere. URBIS [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima URBIS ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima uxor, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. [253] Quam fidem? an optimi cuiusque caedis, URBIS et Italiae partitionis, uastandarum diripiendarumque prouinciarum? [278] Hae uero quae sunt partes, cum alteris senatus auctoritas, populi Romani libertas, rei publicae salus proposita sit, alteris caedes bonorum, URBIS Italiaeque partitio? USI [219] Quam benigne! denique USI liberalitate Antoni milites imperatorem reliquerunt et se ad hostem metu perterriti contulerunt; per quos si non stetisset, non Dolabella prius imperatori suo quam Antonius etiam collegae parentasset. USQUE [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui USQUE eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. USURPANDUM [135] Est istuc quidem nomen aetatis, sed ab eo minime USURPANDUM, qui suam amentiam puero huic praebet ad gloriam. UT [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, UT haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his uti uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique UT deo paream. [65] Atque illud septiens miliens, quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur, UT uideatur a uobis Cn-Pompei filius in patrimonio suo collocatus. [66] Haec senatus; reliqua populus Romanus in ea familia, quam uidit amplissimam, persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem ego eum, UT, quod a patre accepi, filio reddam, mea nominatione cooptabo. [68] Mihi quidem numine deorum immortalium uidetur hoc fortuna uoluisse, UT actis Caesaris firmis ac ratis Cn- Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare. [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, UT cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. [92] Quis fortunatior Lepido, UT ante dixi, quis eodem sanior? [99] Prorupit subito Brundisium, UT inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. [116] Eas dum recito dumque de singulis sententiis breuiter disputo, uelim, patres conscripti, UT adhuc fecistis, me attente audiatis. [127] Quid est autem, scelerate, quod gemas hostem Dolabellam iudicatum a senatu? quem tu ordinem omnino esse nullum putas, sed eam tibi causam belli gerendi proponis, UT senatum funditus deleas, reliqui boni et locupletes omnes summum ordinem subsequantur. [133] In lustris, popinis, alea, uino tempus aetatis omne consumpsisses, UT faciebas, cum in gremiis mimarum mentum mentemque deponeres. [137] Si enim ille patriae parens, UT tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere UT iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et UT uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - Veneficam audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, UT te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. [140] UT quam potentissimus sit Cassius atque Brutus. [143] Nimirum eodem modo haec adspicitis, UT priora. [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, UT aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. [151] Hoc tamen, UT alia multa, Aquilae referatur acceptum. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, UT opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. [153] Saxam uero Decidium praeterire qui possum, hominem deductum ex ultimis gentibus, UT eum tribunum pl- uideremus, quem ciuem numquam uideramus? [154] Est quidem alter Saserna; sed omnes tamen tantam habent similitudinem inter se, UT in eorum praenominibus errem. [170] Quid multa? talis senatorum et dignitas et multitudo fuit, UT magna excusatione opus iis sit, qui in illa castra non uenerunt. [182] Quid ergo? UT Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [182] Quid ergo? ut Marullum, UT Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, ut neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [182] Quid ergo? ut Marullum, ut Caesetium a re publica remoueremus eum, per quem, UT neque hoc idem posthac neque multa eius modi accidere possent, consecuti sumus? [192] Omnino mea quidem sententia legem illam appellare fas non est, et, UT sit lex, non debemus illam Hirti legem putare. [214] Nihil uidi tam integrum, quam UT oppugnare imperatorem incipiant, quem tanto studio consensuque ostenderint quam oderint. [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, UT ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, UT haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, UT Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est UT perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, ut acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [228] Is etiam queritur condiciones suas repudiatas, aequas quidem et uerecundas, ut haberet Galliam ultimam aptissimam ad bellum renouandum instruendumque prouinciam, ut Alaudae in tertia decuria iudicarent, id est ut perfugium scelerum esset tutum turpissimis rei publicae sordibus, UT acta sua rata essent, cuius nullum remanet consulatus uestigium. [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, UT isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [255] Id agis, UT Lepidum aut impium aut insanum existimari uelis. [263] Si me rectis sensibus euntem di immortales, UT spero, adiuuerint, uiuam libenter. [270] Denique summa iudicii mei spectat huc, UT meorum iniurias ferre possim, si aut obliuisci uelint ipsi fecisse aut ulcisci parati sint una nobiscum Caesaris mortem. [275] Itaque fecerunt, UT his litteris lectis ad munitiones propius accederent. [287] Hanc ego epistulam, patres conscripti, non quo illum dignum putarem, recitaui, sed UT confessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia uideretis. [289] Prius undis flamma', UT ait poeta nescio quis, prius denique omnia, quam aut cum Antoniis res publica aut cum re publica Antonii redeant in gratiam. [295] Hoc uel coniungi cum hoc senatus consulto licet uel seiungi potest separatimque perscribi, UT proprio senatus consulto Pompeius collaudatus esse uideatur. UTERQUE [5] Itaque, siue Sulla siue Marius siue UTERQUE siue Octauius siue Cinna siue iterum Sulla siue alter Marius et Carbo siue qui alius ciuile bellum optauit, eum detestabilem ciuem rei publicae natum iudico. UTI [34] Sin responderit: 'Tuere ita uitam corpusque (seruato), ita fortunas, ita rem familiarem, ut haec libertate posteriora ducas itaque his UTI uelis, si libera re publica possis, nec pro his libertatem, sed pro libertate haec proicias tamquam pignora iniuriae': tum Sapientiae uocem audire uidear eique ut deo paream. [74] At UTI potest pro suo. [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, UTI quam et antiquis et domesticis malle uideare. UTILIORA [261] Quamquam enim prima praesidia UTILIORA rei publicae sunt, tamen extrema sunt gratiora. UTILIUS [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus UTILIUS, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [232] Atqui hoc bello de elegantia quaeritur! 'partibusque UTILIUS'. UTITUR [30] Cautioribus UTITUR consiliis, in posterum prouidet, est omni ratione tectior. UTRI [240] XIX) (40) 'quibus, UTRI nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. [244] UTRI ceciderint', scribit, 'lucro nobis futurum. UTRUM [67] UTRUM igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? [67] Utrum igitur augurem Iouis optimi maximi, cuius interpretes internuntiique constituti sumus, nos, UTRUM populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an Antonium? [164] UTRUM igitur aequius, utrum melius rei publicae fuit Cn- Pompeium an sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [164] Utrum igitur aequius, UTRUM melius rei publicae fuit Cn- Pompeium an sectorem Cn- Pompei uiuere, Antonium? [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, UTRUM sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et utrum sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [230] Quam ob rem uos potius animaduertite, utrum sit elegantius et partibus utilius, Treboni mortem persequi an Caesaris, et UTRUM sit aequius, concurrere nos, quo facilius reuiuiscat Pompeianorum causa totiens iugulata, an consentire, ne ludibrio simus inimicis,' - Si esset iugulata, numquam exurgeret; quod tibi tuisque contingat. [231] UTRUM', inquit, 'elegantius. UULTUM [19] Ora uobis eorum ponite ante oculos, et maxime Antoniorum, incessum, aspectum, UULTUM, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. UXOR [44] Summa nobilitas est, omnes honores, amplissimum sacerdotium, plurima urbis ornamenta, ipsius, fratris maiorumque monumenta, probatissima UXOR, optatissimi liberi, res familiaris cum ampla, tum casta a cruore ciuili; nemo ab eo ciuis uiolatus, multi eius beneficio et misericordia liberati. UXORIS [99] Prorupit subito Brundisium, ut inde agmine quadrato ad urbem accederet, lautissimum oppidum nunc municipum honestissimorum, quondam colonorum, Suessam, fortissimorum militum sanguine impleuit, Brundisi in sinu non modo auarissimae, sed etiam crudelissimae UXORIS delectos Martiae legionis centuriones trucidauit. V [50] V) (10) Existimasne igitur, M- Lepide, qualem Pompeium res publica habitura sit ciuem, talis futuros in re publica Antonios? VALDE [198] VALDE enim nobis in tanta perturbatione rei publicae de duobus nequissimis Graeculis cogitandum fuit. VARIUS [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla VARIUS, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. VARO [177] Africam commisistis VARO bis capto. VECTIGALIA [183] VECTIGALIA Iuliana Lupercis ademistis. VENEFICAM [137] Si enim ille patriae parens, ut tu appellas (ego quid sentiam, uidero), cur non hic parens uerior, a quo certe uitam habemus e tuis facinerosissimis manibus ereptam? 'id agere ut iure damnatus sit Dolabella,' - Turpem uero actionem, qua defenditur amplissimi auctoritas ordinis contra crudelissimi gladiatoris amentiam! 'et ut uenefica haec liberetur obsidione,' - VENEFICAM audes appellare eum uirum, qui tuis ueneficiis remedia inuenit? quem ita obsides, noue Hannibal, aut si quis acutior imperator fuit, ut te ipse obsideas neque te istinc, si cupias, possis explicare. VENIAMUS [279] XXI) VENIAMUS aliquando ad clausulam. VENTIDI [285] Ad te quisquam ueniat nisi VENTIDI similis? VENTIDIO [12] II) Hoc uero quid est? cum Antoniis pax potest esse, cum Censorino, VENTIDIO, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio, Lentone, Saxa? VENTIDIUM [141] Putes Censorinum dicere aut VENTIDIUM aut etiam ipsos Antonios. VENTIDIUS [277] Quodsi partium certamen esset, quarum omnino nomen extinctum est, Antoniusne potius et VENTIDIUS partes Caesaris defenderent quam primum Caesar, adulescens summa pietate et memoria parentis sui, deinde Pansa et Hirtius, qui quasi cornua duo tenuerunt Caesaris tum, cum illae uere partes uocabantur? VETERANORUM [185] VETERANORUM colonias deductas lege senatus consulto sustulistis. VI [69] VI) (13) Ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi uiri legati, L- Paulus, Q- Thermus, C- Fannius, quorum habetis cognitam uoluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conueniundi causa deuertisse Massiliam eumque cognouisse paratissimo animo, ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni uereretur, ne ueteranorum animos offenderet. VICTUM [172] VICTUM Ciceronem ducem habuistis. VIDE [187] VIDE, ne tu ueteranos tamen eos, qui erant perditi, perdideris in eumque locum deduxeris, ex quo ipsi iam sentiunt se numquam exituros. VIDETE [121] VIDETE, quid se gauisus, quid doluisse dicat; facilius de pace deliberabitis. VIDIT [93] VIDIT eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus, uidit, quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens Antonius seruum se illius quam collegam esse malebat. VII [81] VII) (15) Haec si cogitas, es M- Lepidus, pontifex maximus, M- Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas, quantum possunt, uide, ne alienis exemplis, iisque recentibus, uti quam et antiquis et domesticis malle uideare. VIII [87] VIII) At periculum est, ne opprimamur. VIX [222] VIX etiam ueri simile est, qui iudicauerint hostem Dolabellam ob rectissimum facinus, eosdem nobis parcere posse idem sentientibus. X [114] X) Cum hoc, M- Lepide, pax esse quae potest? cuius ne supplicio quidem ullo satiari uidetur posse populus Romanus. XI [131] XI) (24) 'Acerbissimum uero est te, A- Hirti, ornatum beneficiis Caesaris et talem ab eo relictum, qualem ipse miraris,'- Equidem negare non possum a Caesare Hirtium ornatum, sed illa ornamenta in uirtute et industria posita lucent. XII [146] XII) An uero tua castra potius senatum appellaremus? in quibus tu es uidelicet consularis, cuius totus consulatus est ex omni monimentorum memoria euulsus, duo praetores sine causa diffisi se aliquid habituros (nos enim Caesaris beneficia defendimus), praetorii Philadelphus Annius et innocens Gallius, aedilicii corycus laterum et uocis meae, Bestia, et fidei patronus, fraudator creditorum, Trebellius, et homo diruptos dirutusque Q- Coelius, columenque amicorum Antoni, Cotyla Varius, quem Antonius deliciarum causa loris in conuiuio caedi iubebat a seruis publicis, septemuirales Lento, Nucula, tum deliciae atque amores populi Romani, L- Antonius, tribuni primum duo designati, Tullus Hostilius, qui suo iure in porta nomen inscripsit, qua, cum prodere imperatorem suum non potuisset, reliquit; alter est designatus Insteius nescio qui, fortis, ut aiunt, latro, quem tamen temperantem fuisse ferunt Pisauri balneatorem. XIII [1] <13,0> ORATIO XIII. [152] XIII) Est etiam ibi Decius ab illis, ut opinor, Muribus (Deciis), itaque Caesaris munera rosit; Deciorum quidem multo interuallo per hunc praeclarum uirum memoria renouata est. XIV [163] XIV) Quodsi non Fortuna nobis modo eripuisset Ser- Sulpicium eiusque collegam ante, M- Marcellum, (quos ciuis, quos uiros!) si duos consules amicissimos patriae simul ex Italia eiectos, si L- Afranium, summum ducem, si P- Lentulum, ciuem cum in ceteris rebus, tum in salute mea singularem, si M- Bibulum, cuius est in rem publicam semper merito laudata constantia, si L- Domitium, praestantissimum ciuem, si Appium Claudium pari nobilitate et uoluntate praeditum, si P- Scipionem, clarissimum uirum maiorumque suorum simillimum, res publica tenere potuisset, certe iis consularibus non esset Pompeianus despiciendus senatus. XIX [240] XIX) (40) 'quibus, utri nostrum ceciderint, lucro futurum est, quod spectaculum adhuc ipsa Fortuna uitauit, ne uideret unius corporis duas acies lanista Cicerone dimicantis, qui usque eo felix est, ut isdem ornamentis deceperit uos, quibus deceptum Caesarem gloriatus est. XV [171] XV) Nunc reliqua attendite. XVI [190] XVI) 'Neminem Pompeianum, qui uiuat, teneri lege Hirtia dictitatis. XVII [206] XVII) (34) O miser cum re, tum hoc ipso, quod non sentis, quam miser sis! XVIII [226] XVIII) (37) Quid huic facias, qui hoc litteris memoriaeque mandarit, ita sibi conuenisse cum Dolabella, ut ille Trebonium et, si posset, etiam Brutum, Cassium discruciatos necaret -- eademque inhibiret supplicia nobis? XX [262] XX) (45) Sed iam se colligit et ad extremum incipit philosophari. XXI [279] XXI) Veniamus aliquando ad clausulam.