[6,0] Liber sextus.

[6,1] Caput I : De uitiis singularum corporis partium. De capillis fluentibus.
Dixi de is uitiis, quae per totum corpus orientia medicamentorum auxilia desiderant: nunc ad ea ueniam, quae non nisi in SINGULIS PARTIBUS incidere consuerunt, orsus a capite.
In hoc igitur capillis fluentibus maxime quidem saepe radendo succurritur. Adicit autem uim quandam ad continendum ladanum cum oleo mixtum. Nunc de is capillis loquor, qui post morbum fere fluunt: nam quominus caput quibusdam aetate nudetur, succurri nullo modo potest.
 
[6,2] Caput II : De porrigine.
<1> Porrigo autem est, ubi inter pilos quaedam quasi squamulae surgunt haeque a cute resoluuntur: et interdum madent, multo saepius siccae sunt. Idque euenit modo sine ulcere, modo exulcerato loco, huic quoque modo malo odore, modo nullo accedente. Fereque id in capillo fit, rarius in barba, aliquando etiam in supercilio. Ac neque sine aliquo uitio corporis nascitur neque ex toto inutile est: nam bene integro capite non exit. - Ubi aliquod in eo uitium est, non incommodum est summam cutem potius subinde corrumpi quam id quod nocet in aliam partem magis necessariam uerti. <2> Commodius est ergo subinde pectendo repurgare quam id ex toto prohibere. Si tamen ea res nimium offendit, quod umore sequente fieri potest, magisque si is etiam mali odoris est, caput saepe radendum est, dein id super adiuuandum aliquis ex leuiter reprimentibus, quale est nitrum cum aceto, uel ladanum cum murteo et uino, uel myrobalanum cum uino. Si parum per haec proficitur, uehementioribus uti licet, cum eo ut sciamus utique in recenti uitio id inutile esse.
 
[6,3] Caput III : De sycosi.
Est etiam ulcus, quod a fici similitudine g-sykohsis a Graecis nominatur: caro excrescit. Et id quidem generale est: sub eo uero duae species sunt: alterum ulcus durum et rotundum est, alterum umidum et inaequale. Ex duro exiguum quiddam et glutinosum exit, ex umido +sumplus et mali odoris. Fit utrumque in is partibus, quae pilis conteguntur: sed id quidem, quod callosum et rotundum est, maxime in barba, id uero, quod umidum, praecipue in capillo. - Super utrumque oportet inponere elaterium aut lini semen contritum et aqua coactum aut ficum in aqua decoctam aut emplastrum tetrapharmacum ex aceto subactum; terra quoque Eretria ex aceto liquata recte inlinitur.
 
[6,4] Caput IV : De areis.
<1> Arearum quoque duo genera sunt. Commune utrique est, quod emortua summa pellicula pili primum extenuantur, deinde excidunt; ac si ictus is locus est, sanguis exit liquidus et mali odoris. Increscitque utrumque in aliis celeriter, in aliis tarde; peius est i<d> quod densam cutem et subpinguem <et> ex toto glabram fecit. <2> Sed ea, quae g-alohpekia nominatur, sub qualibet figura dilatatur. Est et in capillo et in barba. Id uero, quod a similitudine ?g-ophis <= g-ophiasis> appellatur, incipit ab occipitio; duorum digitorum latitudinem non excedit; ad aures duobus capitibus serpit, quibusdam etiam ad frontem, donec se duo capita in priore parte committant. Illud uitium in qualibet aetate e<s>t, hoc fere in infantibus. - Illud uix umquam sine curatione, hoc per se saepe finitur. <3> Quidam haec genera arearum scalpello exasperant: quidam inlinunt adurentia ex oleo, maximeque chartam conbustam: quidam resinam terebenthinam cum thabsia inducunt. Sed nihil melius est quam nouacula cottidie radere, quia, cum paulatim summa pellicula excisa est, adaperiuntur pilorum radiculae; neque ante oportet desistere, quam frequentem pilum nasci apparuerit. Id autem, quod subinde raditur, inlini atramento scriptorio satis est.
 
[6,5] Caput V : De uaris et lenticulis et ephelide.
<1> Paene ineptiae sunt curare uaros et lenticulas et ephelidas, sed eripi tamen feminis cura cultus sui non potest. Ex his autem, quas supra posui, uari lenticulaeque uulgo notae sunt; quamuis rarior ea species est, quam g-sehmeion <g-xanthon ?> Graeci uocant, cum sit ea lenticula rubicundior et inaequalior. Ephelis uero a plerisque ignoratur, quae nihil est nisi asperitas quaedam et durities mali coloris. <2> Cetera non nisi in facie, lenticula etiam in alia parte nonnumquam nasci solet; de qua per se scribere alio loco uisum operae pretium non est. - Sed uar<i> commodissime tolluntur inposita resina, cui <non> minus quam ipsa est aluminis scissilis, et paulum mellis adiectum est. Lenticulam tollunt galbanum et nitrum, cum pares portiones habent contritaque ex aceto sunt, donec ad mellis crassitudinem uenerint. His corpus inlinendum et interpositis pluribus horis <mane> eluendum est oleoque leuiter unguendum. Ephelidem tollit resina, cui tertia pars salis fossilis et paulum mellis adiectum est. <3> Ad omnia ista uero atque etiam ad colorandas cicatrices potest ea compositio, quae ad Tryphonem patrem auctorem refertur. In ea pares portiones <sunt> myrobalani magmatis, cretae Cimoliae subcaeruleae, nucum amararum, farinae hordei atque erui, struthi albi, sertulae Campanae seminis. Quae omnia contrita melle quam amarissimo coguntur, inlitumque <id> uespere mane <eluitur.>  

[6,6] Caput VI :
De oculorum morbis et primum de iis, qui lenibus medicamentis curantur.
De diuersis oculorum collyriis.
Philonis collyrium.
Dionysii collyrium.
Cleonis collyrium.
Theodoti collyrium, acharistum appellatum.
Cythion uel tephrion collyrium.
Euelpidis collyrium, trygodes nominatum.
Nilei collyrium omnium optimum.
De carbunculis oculorum.
De pustulis oculorum.
Philetis collyrium ad pustulas oculorum.
De ulceribus oculorum et de g-dia g-libabou collyrio.
De imminutione oculorum.
De pediculis palpebrarum.
De oculorum grauioribus morbis, qui ex 
inflammationibus oriuntur et ualidioribus 
medicamentis curantur, et de Andreae 
collyrio et de g-dia g-keratos
g-Memeigmenon, Euelpidis collyrium.
De oculorum ulceribus supercrescentibus, 
sordidis, cauis, ueteribus.
Smilion collyrium.
Phynon collyrium Euelpidis.
Sphaerion collyrium Euelpidis.
Liquidum Euelpidis collyrium.
De cauis oculorum ulceribus.
Hermonis collyrium.
De cicatricibus oculorum, quae ex ulceribus factae 
sunt, et de asclepia et canopite et pyxino collyriis.
De alio genere inflammationis oculorum.
Caesarianum collyrium.
Hieracis collyrium.
De aride lippitudine.
Rhinion collyrium.
Ad oculos scabros collyria.
De caligine oculorum.
g-Dia g-Krokou collyrium.
De caligine, quae propter senectutem 
aut aliam imbecillitatem fit.
De suffusione oculorum.
De resolutione oculorum.
De mydriasi oculorum.
De imbecillitate oculorum.
Ad oculos, qui extrinsecus offenduntur, 
cum sanguine suffusi sunt.
<1a> Sed haec quidem mediocria sunt. Ingentibus uero et uariis casibus OCULI nostri patent; qui cum magnam partem ad uitae simul et usum et dulcedinem conferant, summa cura tuendi sunt. Protinus autem orta lippitudine quaedam notae sunt, ex quibus quid euenturum sit colligere possumus. Nam si simul et lacrima et tumor et crassa pituita <coeperint, si ea pituita> lacrimae mixta est, si ea lacrima calida <non> est, pituita uero alba et mollis, tumor non durus, longae ualetudinis metus non est. <1b> At si lacrima multa et calida, pituitae paulum, tumor modicus est, idque in uno oculo est, longum id, sed sine periculo futurum est. Idque lippitudinis genus minime cum dolore est, sed uix ante uicensimum diem tollitur, nonnumquam per duos menses durat. Quandoque finitur, pituita alba et mollis incipit esse, lacrimaeque miscetur. At si simul ea utrumque oculum inuaserunt, potest esse breuior, sed periculum ulcerum est. Pituita autem sicca et arida dolorem quidem mouet, sed maturius desinit, nisi quid exulcerauit. <1c> Tumor magnus <si> sine dolore est et siccus, sine ullo periculo est: si siccus quidem, sed cum dolore est, fere exulcerat, et nonnumquam ex eo casu fit, ut palpebra cum oculo glutinetur. Eiusdem exulcerationis timor in palpebris pupillisue est, ubi super magnum dolorem lacrimae salsae calidaeque eunt, aut etiam, si tumore <in> finito diu lacrima cum pituita profluit. <1d> Peius etiamnum est, ubi pituita <pal>lida aut liuida est, lacrima calida et multa profluit, caput calet, a temporibus ad oculos dolor peruenit, nocturna uigilia urget, siquidem sub his oculus plerumque rumpitur, uotumque est, ut tantum exulceretur. Intus ruptum oculum febricula iuuat. Si foras iam ruptus procedit, sine auxilio est. Si de nigro aliquid albidum factum est, diu manet: at si asperum et crassum est, etiam post curationem uestigium aliquod relinquit. - <1e> Curari uero oculos sanguinis detractione, medicamento, balneo, uino uetustissimus auctor Hippocrates memoriae prodidit: sed eorum tempora et causas parum explicuit, in quibus medicinae summa est. Neque minus in abstinentia et alui ductione saepe auxilii est. Hos igitur interdum inflammatio occupat, ubi cum tumore in his dolor est, sequiturque pituitae cursus nonnumquam copiosior uel acrior, nonnumquam utraque parte moderatior. In eiusmodi casu prima omnium sunt quies et abstinentia. <1f> Ergo primo die loco obscuro cubare debet, sic ut a sermone quoque abstineat; nullum cibum adsumere, si fieri potest, ne aquam quidem; si<n> minus, certe quam minimum eius. Quod si graues dolores sunt, commodius secundo die; si tamen res urget, etiam primo sanguis mittendus est, utique, si in fronte uenae tument, si firmo corpore materia superest. Si uero minor impetus, minus acrem curationem requirit; aluum, sed non nisi secundo tertioue die, duci oportet. <1g> <At> modica inflammatio neutrum ex his auxilium desiderat, satisque est uti quiete et abstinentia. Neque tamen lippientibus longum ieiunium necessarium est, ne pituita tenuior atque acrior fiat: sed secundo die dari debet id, quod leuissimum uideri potest ex is, quae pituitam faciunt crassiorem; qualia sunt oua sorbilia: si minor uis urget, pulticula quoque aut panis ex lacte. Insequentibusque diebus quantum inflammationi detrahetur, tantum adici cibis poterit, sed generis eiusdem; utique ut nihil salsum, nihil acre, nihil ex is, quae extenuant, sumatur, nihil potui praeter aquam. <1h> Et uictus quidem ratio talis maxime necessaria est. Protinus autem primo die croci P.*I, et farinae candidae quantum tenuissimae P. <* II,> excipere oportet oui albo, donec mellis crassitudinem habeat, idque in linteolum inlin<e>re, et fronti adglutinare, ut conpressis uenis pituitae impetum cohibeat. Si crocum non est, tus idem facit. Linteolo an lana excipiatur, nihil interest. <1i> Superinungui uero oculi debent, sic ut croci quantum tribus digitis conprehendi potest, sumatur; murrae ad fabae, papaueris lacrimae ad lenticulae magnitudinem; eaque cum passo conterantur, et specillo super oculum inducantur. Aliud ad idem: murrae P.*-; mandragorae suci P.*I; papaueris lacrimae P.*II; foliorum rosae, cicutae seminis, singulorum P.*III; acaciae P. *** IIII; cummis P.*VIII. <1k> Et haec quidem interdiu: nocte uero, quo commodior quies ueniat, non alienum est superinponere candidi panis interiorem partem ex uino subactam: nam et pituitam reprimit, et, si quid lacrimae processit, absorbet, et oculum glutinari non patitur. Si graue id et durum propter magnum oculorum dolorem uidetur, oui et album et uitellus in uas defundendum est, adiciendumque eo mulsi paulum, idque digito permiscendum. Ubi facta unitas est, demitti debet lana mollis bene carpta, quae id excipiat, superque oculos inponi. <1l> Ea res et leuis est et refrigerando pituitam coercet, et non exarescit, et glutinari oculum non patitur. Farina quoque hordeacia cocta, et cum malo Cotoneo cocto mixta commode inponitur; neque a ratione abhorret etiam penicillo potissimum uti expresso, si leuior impetus est, ex aqua, si maior, ex posca. Priora fascia deliganda sunt, ne per somnum cadant: at hoc superinponi satis est, quia et reponi ab ipso commode potest, et, cum inaruit, iterum madefaciendum est. <1m> Si tantum mali est, ut somnum diu prohibeat, eorum aliquod dandum est, quae g-anohdyna Graeci appellant; satisque puero quod erui, uiro quod fabae magnitudinem impleat. In ipsum uero oculum primo die, nisi modica inflammatio est, nihil recte coicitur: saepe enim potius concitatur eo pituita quam minuitur. A secundo die graui quoque lippitudini per indita medicamenta recte succurritur, ubi uel iam sanguis missus uel aluus ducta est, aut neutrum necessarium esse manifestum est.
<2> Multa autem multorumque auctorum collyria ad id apta sunt, nouisque etiam nunc mixturis temperari possunt, cum lenia medicamenta et modice reprimentia facile et uarie misceantur. Ego nobilissima exequar.
<3> Est igitur Philonis, quod habet cerussae elotae, spodii, cummis, singulorum P.*I; papaueris lacrimae conbustae P.*I<I>. Illud scire oportet, hic quoque omnia medicamenta singula primum per se teri, deinde mixta iterum adiecta paulatim uel aqua uel alio umore: cummi cum quasdam alias facultates habeat, hoc maxime praestare, ut, ubi collyria facta inaruerunt, glutinata sint neque frientur.
<4> Dionysi uero collyrium est: papaueris lacrimae combustae, donec tenerescat, P.*I=; turis combusti, cummis, singulorum P.*S; spodii P.*IIII.
<5a> Cleonis nobile admodum: papaueris lacrimae frictae P.*I; croci P.*=; cummis P.*I; quibus cum teruntur adicitur rosae sucus. Aliud eiusdem ualentius: squamae aeris, quod g-stomohma appellant, P.*I; croci P.*II; spodii P.*IIII; plumbi eloti et combusti P.*<V>I; cummis tantundem. <5b> Attalium quoque ad idem est, maxime ubi multa pituita profluit: castorei P.*-; aloes P.*=; croci P.*I; murrae P.*II; Lyci P.*III; cadmiae curatae P.*VIII; stibis tantundem, acaciae suci P.*XII. Quod <cum> cummis <q>uid hoc non habet, liquidum in puxidicula seruatur. Theodotus uero huic compositioni adiecit papaueris lacrimae combustae P.*-; aeris combusti et eloti P.*II; nucleos palmularum combustos P.*X; cummis P.*XII.
<6> At ipsius Theodoti, quod a quibusdam g-achariston nominatur, eiusmodi est: castorei, nardi Indici, singulorum P.*I; Lyci P. <*>=; papaueris lacrimae tantundem; murrae P.*II; croci, cerussae elotae, aloes, singulorum P.*III; cadmiae botruitidis elotae, aeris conbusti, singulorum P.*VIII; cummis P.*XVIII; acaciae suci P.*XX; stibis tantundem; quibus aqua pluuia<ti>lis adicitur.
<7> Praeter haec ex frequentissimis collyriis est id, quod quidam g-kyknon, quidam a cinereo colore g-tephohrion appellant: amuli, tra<c>antae, acaciae suci, cummis, singulorum P.*I; papaueris lacrimae P.*II; cerussae elotae P.*IIII; spumae elotae P. <*> VIII, quae aeque ex aqua pluuia<ti>li conteruntur.
<8a> Euelpides autem, qui aetate nostra maximus fuit ocularius medicus, utebatur eo, quod ipse conposuerat: 
g-trygohides nominabat: castorei P.*==; Lyci, nardi, papaueris lacrimae, singulorum P.*I; croci, murrae, aloes, singulorum P.*IIII; aeris combusti P.*VIIII; cadmiae et stibis, singulorum P.*XII; acaciae suci P.*XXXVI; cummis tantundem.
<8b> Quo grauior uero quaeque inflammatio est, eo magis leniri medicamentum debet adiecto uel albo oui uel muliebri lacte. At si neque medicus neque medicamentum praesto est, saepius utrumlibet horum <in> oculos penicillo ad id ipsum facto infusum id malum lenit. Ubi uero aliquis releuatus est, iamque cursus pituitae constitit, reliquias fortasse leniores futuras discutiunt balneum et uinum. <8c> Igitur lauari debet leuiter ante oleo perfricatus diutiusque in cruribus et feminibus, multaque calida aqua fouere oculos; deinde per caput prius calida, deinde egelida perfundi: <a> balineo cauere ne quo frigore afflatuue laedatur; post haec cibo paulo pleniore quam ex eorum dierum consuetudine uti uitatis tamen omnibus pituitam extenuantibus. Vinum bibere <lene,> subausterum, modice uetus, neque effuse neque timide, ut neque cruditas ex eo et tamen somnus fiat lenianturque intus latentia acria. <8d> Si quis in balineo sensit maiorem oculorum perturbationem quam attulerat, quod incidere is solet, qui manente adhuc pituitae cursu festinarunt, quam primum discedere debet, nihil eo die uini adsumere, cibi minus etiam quam pridie. Deinde cum primum satis pituita substitit, iterum ad usum balinei redire. Solet tamen euenire nonnumquam siue tempestatium uitio siue corporis, ut pluribus diebus neque dolor neque inflammatio et minime pituitae cursus finiatur. Quod ubi incidit iamque ipsa uetustate res matura est, ab his isdem auxilium petendum est <id est balineo et uino>. <8e> Haec enim ut in recentibus malis aliena sunt, quia concitare ea possunt et accendere, sic in ueteribus, quae nullis aliis auxiliis cesserunt, admodum efficacia esse consuerunt, uidelicet hic quoque ut alibi, cum secunda uana fuerunt, contrariis adiuuantibus. Sed ante tonderi ad cutem conuenit, deinde in balineo aqua calida quam plurima caput atque oculos fouere, tum utrumque penicillo detergere, et ungere caput irino unguento; continereque in lectulo se, donec omnis calor, qui conceptus est, finiatur desinatque sudor, qui necessario in capite collectus est. <8f> Tum ad idem cibi uinique genus ueniendum, sic ut potiones meracae sint; obtegendumque caput et quiescendum. Saepe enim post haec grauis somnus, saepe sudor, saepe alui deiectio pituitae cursum finit. Si leuatum malum est, quod aliquanto saepius fit, per plures dies idem fieri oportet, donec ex toto sanitas restituatur. Si diebus isdem aluus nihil reddit, ducenda est, quo magis superiores partes leuentur. <8g> Nonnumquam autem ingens <in>flammatio tanto impetu erumpit, ut oculos sua sede propellat: g-proptohsin id, quoniam oculi procidunt, Graeci appellant. His utique, si uires patiuntur, sanguinem mitti; si id fieri non potest, aluum duci, longioremque inediam indici necessarium est. Opus autem lenissimis medicamentis est, ideoque Cleonis collyrio quidam, quod ex duobus ante positum est, utuntur: sed optumum <est> Nilei, neque de ullo magis inter omnes auctores conuenit.
<9a> Id habet nardi Indici, papaueris lacrimae, singulorum P.*-; cummis P.*I; croci P.*II; foliorum rosae recentium P.*IIII; quae uel aqua pluuia<ti>li, uel uino leni, subaustero coguntur. Neque alienum est malicorium uel sertulam Campanam ex uino coquere, deinde conterere; aut murram nigram cum rosae foliis miscere; aut hyoscyami <folia> cum oui uitello cocti aut farinam cum acaciae suco uel passo aut mulso; quibus si folia quoque papaueris adiciuntur, aliquanto ualentiora sunt. <9b> Horum aliquo praeparato penicillo fouere oculos oportet ex aqua calida expresso, in qua ante uel murti uel rosae folia decocta sint; deinde ex illis aliquid inponi. Praeter haec ab occipitio incisa cute cucurbitula adhibenda est. Quod si per haec restitutus oculus in sedem suam non est eodemque modo prolapsus permanet, scire oportet lumen esse amissum; deinde futurum ut aut indurescat is aut in pus uertatur. Si suppuratio se ostendit ab eo angulo, qui tempori propior est, incidi oculus debet, ut effuso pure et inflammatio ac dolor finiatur, et intus tunicae residant, quo minus foeda postea facies sit. <9c> Utendum deinde uel his collyriis est ex lacte aut ouo, uel croco *** uel cui album oui misceatur. At si induruit et sic emortuus est, ne in pus uerteretur, quatenus foede prominebit, excidendum erit, sic ut hamo summa tunica adprehendatur, infra id scalpellus incidat; tum eadem medicamenta erunt coicienda, donec omnis dolor finiatur. Isdem medicamentis in eo quoque oculo utendum est, qui prius procidit, dein per plura loca fissus est.
<10> Solent etiam carbunculi ex inflammatione nasci, nonnumquam in ipsis oculis, nonnumquam in palpebris, et in his ipsis modo ab interiore modo ab exteriore. - In hoc casu aluus ducenda est, cibus minuendus, lac potui dandum, ut acria quae laeserunt leniantur. Quod ad cataplasmata et medicamenta pertinet, is utendum, quae aduersum inflammationem proposita sunt. Atque hic quoque Nilei collyrium optimum est: si tamen carbunculus in exteriore palpebrae parte est, ad cataplasmata aptissimum est lini semen ex mulso coctum; aut si id non est, tritici farina eodem modo cocta.
<11> Pusulae quoque ex inflammatione interdum oriuntur. Quod si inter initia protinus incidit, magis etiam seruanda sunt, quae de sanguine et quiete supra proposui: sin serius quam ut sanguis mitti possit, aluus tamen ducenda est; si id quoque aliqua res inhibet, utique uictus ratio seruanda est. Medicamentis autem h<u>c quoque lenibus opus est, quale Nilei, quale Cleonis est.
<12> Id quoque, quod Philalethus uocatur, h<u>c aptum est: murrae, papaueris lacrimae, singulorum P.*I; plumbi eloti, terrae Samiae, quae ?st?? uocatur, tracanti, singulorum P.*IIII; stibis cocti, amuli, singulorum P.*VI; spodi eloti, cerussae elotae, singulorum P.*VIII. Quae aqua pluuia<ti>li excipiuntur. Usus collyrii uel ex ouo uel ex lacte est.
<13> Ex pusulis ulcera interdum fiunt; ea recentia aeque lenibus medicamentis nutrienda sunt, et isdem fere, quae supra in pusulis posui. - Fit quoque proprie ad haec quod g-dia g-libanou uocatur. Habet aeris combusti et eloti, papaueris lacrimae frictae, singulorum P.*I; spodi eloti, turis, stibis combusti et eloti, murrae, cummis, singulorum P.*II.
<14> Euenit etiam, ut oculi uel ambo uel singuli minores fiant quam esse naturaliter debeant; idque et acer pituitae cursus in lippitudine efficit et continuati fletus et ictus parum bene curati. - In his quoque isdem lenibus medicamentis ex muliebri lacte utendum est; cibis uero is, qui maxime corpus alere et inplere consuerunt; uitandaque omni modo causa, quae lacrimas excitet, curaque domesticorum; quorum etiam, si quid tale incidit, <eius> notitiae subtrahendum. Atque acria quoque medicamenta et acres cibi non alio magis nomine his nocent, quam quod lacrimas moue<n>t.
<15a> Genus quoque uiti est, qu<om> inter pilos palpebrarum peduculi nascuntur: g-ptheiriasin Graeci nominant. Quod cum ex malo corporis habitu fiat, raro non ultra procedit. Sed fere tempore interposito pituitae cursus acerrimus sequitur, exulceratisque uehementer oculis aciem quoque ipsam corrumpit. - His aluus ducenda est, caput ad cutem tondendum, diuque cotidie ieiunis perfricandum; his ambulationibus aliisque exercitationibus diligenter utendum; gargarizandum ex mulso, in quo nepeta et pinguis ficus decocta sit; <15b> saepe in balineo multa aqua calida fouendum caput; uitandi acres cibi, lacte uinoque pingui utendum, bibendumque liberalius quam edendum est. Medicamenta uero intus quidem lenia danda sunt, ne quid acrioris pituitae concitent, super ipsos uero peduculos alia, quae necare eos, et prohibere, ne similes nascantur, possint. Ad id ipsum spumae nitri P.*-; sandaracae P.*-; uuae t<a>miniae P.*I simul teruntur, adiciturque uetus oleum pari portione atque acetum, donec mellis ei crassitudo sit.
<16a> Hactenus oculorum morbi *** lenibus medicamentis nutriuntur. Genera deinde alia sunt, quae diuersam curationem desiderant, fereque ex inflammationibus nata, sed finitis quoque his manentia. Atque in primis in quibusdam perseuerat tenuis pituitae cursus; quibus aluus <ab> inferiore parte euocanda est, demendum aliquid ex cibo. Neque alienum est inlini frontem conpositione Andriae, quae habet cummis P.*I; cerussae, stibis, singulorum P.*II; spumae argenti coctae et elotae P.*IIII. <16b> Sed ea spuma ex aqua pluuia<ti>li coquitur, et arida haec medicamenta ex suco murti conteruntur. His inlita fronte cataplasma quoque superiniciendum est ex farina, quae frigida aqua coacta sit, cuique aut acaciae sucus aut cupressus adiecta sit. Cucurbitula quoque inciso uertice recte a<d>commodatur aut ex temporibus sanguis emittitur. Inungui uero eo debet, quod habet: <16c> squamae aeris, papaueris lacrimae, singulorum P.*<I>; ceruini cornus conbusti et eloti, plumbi eloti, cummis, singulorum P.*IIII; turis P.*XII. Hoc collyrium, quia cornu habet, g-dia g-tou g-keratos nominatur. Quotienscumque non adicio, quod genus umoris adiciendum sit, aquam intellegi uolo.
<17> Ad idem Euelpidis, quod g-memigmenon nominabat. In eo papaueris lacrimae <et albi piperis> singulae unciae sunt; cummis libra <P.>; aeris combusti P. <*> I S. Inter has autem curationes post intermissiones aliqua prosunt balineum et uinum. Cumque omnibus lippientibus uitandi cibi qui extenuant, tum praecipue, quibus tenuis umor diu fertur. Quod si iam fastidium est eorum, quae pituitam crassiorem reddunt (sicut in hoc genere materiae maxime promptum est), confugiendum est ad ea, quae, quia uentrem, corpus quoque adstringunt.
<18> At ulcera, si cum inflammatione finita *** <non> sunt, aut supercrescentia aut sordida aut caua aut certe uetera esse consuerunt. Ex his supercrescentia collyrio, quod g-memigmenon uocatur, optime reprimuntur: sordida purgantur et eodem et eo, quod g-smilion nominatur. <19> Habet aeruginis P.*IIII; cummis tantundem; Hammoniaci, mini Sinopici, singulorum P.*XVI; quae quidam ex aqua, quidam, quo uehementiora sint, ex aceto terunt.
<20> Id quoque Euelpidis, g-pyrron<a> appellabat, huc utile est: croci P.*I; papaueris lacrimae, cummis, singulorum P.*II; aeris combusti et eloti, murrae, singulorum P.*IIII; piperis albi P.*VI. Sed ante leni, tum hoc inunguendum est.
<21> Id quoque eiusdem, quod g-sphairion nominabat, eodem ualet: lapidis haematitis eloti P.*I=; piperis grana sex; cadmiae elotae, murrae, papaueris lacrimae, singulorum P.*II; croci P.*IIII; cummis P.*VIII. Quae cum uino Aminaeo conterantur.
<22> Liquidum autem medicamentum ad idem conponebat, in quo era<n>t haec: aeruginis P.*=; misy conbusti, atramenti sutori, cinnamomi, singulorum P.*I; croci, nardi, papaueris lacrimae, singulorum P.*I=; murrae P.*II; aeris combusti P.*III; cineris ex odoribus P.*IIII; piperis grana XV. Haec ex uino austero teruntur, deinde cum passi tribus heminis decocuntur, donec corpus unum sit; idque medicamentum uetustate efficacius fit.
<23> Caua uero ulcera commodissime implent ex is, quae supra posita sunt, sphaerion et id, quod Philalethus uocatur. Idem sp<h>aerion uetustis ulceribus et uix ad cicatrices uenientibus optime succurrit.
<24> Est etiam collyrium, quod, cum ad plura ualeat, plurimum tamen proficere in ulceribus uidetur. <Refertur> ad Hermone<m> auctorem. Habet piperis longi P.*I=; albi P.*-; cinnamomi, costi, singulorum P.*I; atramenti sutori, nardi, casiae, castorei, singulorum P.*II; gallae P.*V; murrae, croci, turis, Lyci, cerussae, singulorum P.*VIII; papaueris lacrimae P.*XII; aloes, aeris combusti, cadmiae, singulorum P.*XVI; acaciae, stibis, cummis, singulorum P.*XXV.
<25a> Factae uero ex ulceribus cicatrices duobus uitiis periclitantur, ne aut cauae aut crassae sint. Si cauae sunt, potest eas implere id, quod <s>phaerion uocari dixi, uel id, quod Asclepios nominatur. Habet papaueris lacrimae P.*II; sagapeni, opopanacis, singulorum P.*III; aeruginis P.*IIII; cummis P.*VIII; <piperis P.*XII;> cadmiae elotae, cerussae, singulorum P.*XVI. <25b> At si crassae cicatrices sunt, extenuat uel <z>milion uel Canopitae collyrium, quod habet: cinnamomi, acaciae, singulorum P.*I; cadmiae elotae, croci, murrae <papaueris lacrimae,> cummis, singulorum P.*II; piperis albi, turis, singulorum P.*III; aeris combusti P.*VIII. <25c> Vel Euelpidis pyxinum, quod ex his constat: salis fossilis P.*IIII; Hammoniaci thymiamatis P.*VIII; papaueris lacrimae P.*XII; cerussae P.*XV; piperis albi, croci <Siculi,> singulorum P.*XXXII; cummis P.*XIII; cadmiae elotae P.*VIIII. Maxime tamen tollere cicatricem uidetur id, quod habet: cummis P.*=; aeruginis P.*I; croci magmatis P.*IIII.
<26> Est etiam genus inflammationis, in qua, si cui tument ac distenduntur cum dolore oculi, sanguinem ex fronte <e>mitti necessarium est, multaque aqua calida caput atque oculos fouere; gargarizare ex lenticula uel fici cremore; inungui acribus medicamentis, quae supra conprehensa sunt, maximeque eo, quod sphaerion nominatur, quod lapidem haematitem habet. Atque alia quoque utilia sunt, quae ad extenuandam aspritudinem fiunt, de qua protinus dicam.
<27a> Haec autem inflammationem oculorum fere sequitur, interdum maior, interdum leuior. Nonnumquam etiam ex aspritudine lippitudo fit, ipsam deinde aspritudinem auget, fitque ea <alias> breuis, in aliis longa et quae uix umquam finiatur. - In hoc genere ualetudinis quidam crassas durasque palpebras et ficulneo folio et asperato specillo et interdum scalpello eradunt, uersasque cotidie medicamentis suffricant; quae neque nisi in magna uetustaque aspritudine neque saepe facienda sunt: nam melius eodem ratione uictus et idoneis medicamentis peruenitur. <27b> Ergo exercitationibus utemur et balneo frequentiore, multaque *** oculorum aqua calida fouebimus; cibos autem sumemus acres et extenuantis, medicamentum id, quod Caesarianum uocatur. Habet atramenti sutori P.*I-; misy P.*I=; piperis albi P.*==; papaueris lacrimae, cummis, singulorum P.*II; cadmiae elotae P.*IIII; stibis P.*VI; satisque constat hoc collyrium aduersus omne genus oculorum ualetudinis idoneum esse, exceptis is, quae lenibus nutriuntur.
<28> Id quoque, quod Hieracis nominatur, ad aspritudinem potest. Habet murrae P.*I; Hammoniaci thymiamatis P.*II; aeruginis rasae P.*IIII. Ad idem idoneum est etiam id, quod Canopitae est et, quod zmilion uocatur, et id, quod pyxinum et id, quod sphaerion. Si conposita medicamenta non adsunt, felle caprino uel quam optimo melle satis commode aspritudo curatur.
<29> Est etiam genus aridae lippitudinis: g-xehrophthalmian Graeci appellant. Neque tument neque fluunt oculi, sed rubent tamen et cum dolore quodam grauescunt et noctu praegraui pituita inhaerescunt; quantoque minor generi<s> huius impetus, tanto finis minus expeditus est. - In hoc uitio multum ambulare, multum exerceri, lauari saepe, *** ibique desudare, multaque frictione uti necessarium est. Cibi neque ii qui implent, neque nimium acres apti sunt, sed inter hos medi. Mane, ubi concoxisse manifestum est, non est alienum ex sinapi gargarizare, tum deinde caput atque os diutius defricare.
<30> Collyrium uero aptissimum est, quod rinion uocatur. Habet murrae P.*=; papaueris lacrimae, acaciae suci, piperis, cummis, singulorum P.*I; lapidis haematitis, lapidis Phrygii, Lucii, lapidis scissilis, singulorum P.*II; aeris combusti P.*IIII. Ac pyxinum quoque eodem accommodatum est.
<31a> Si uero scabri oculi sunt, quod maxime in angulis esse consueuit, potest prodesse rinion, id quod supra positum est; potest militare: id, quod habet aeruginis rasae, piperis longi, papaueris lacrimae, singulorum P.*II; piperis albi, cummis, singulorum P.*IIII; cadmiae elotae, cerussae, singulorum P.*XVI. Nullum tamen melius est quam Euelpidis, quod g-basilikon nominabat. Habet papaueris lacrimae, cerussae, lapidis As<s>ii, singulorum P.*II; cummis P. <*> <III; piperis albi P. *> IIII, croci P.*VI; psorici P.*XIII. <31b> Nulla autem per se materia est, quae psoricum nominetur, sed chalcitidis aliquid et cadmiae dimidio plus ex aceto simul conteruntur, idque in uas fictile additum et contectum ficulneis foliis sub terra reponitur, sublatum<qu>e post dies uiginti rursus teritur, et sic +appellatur. Verum in basilico quoque collyrio conuenit ad omnes affectus oculorum id esse idoneum, qui non lenibus medicamentis curantur. <31c> Ubi non sunt autem medicamenta composita, scabros angulos leuant et mel et uinum; succurritque et his et aridae lippitudini, si quis pane<m> ex uino subactum super oculum inponit. Nam cum fere sit umor aliquis, qui modo ipsum oculum, modo angulos aut palpebras exasperat, sic et, si quid prodit umoris, extrahitur, et, si quid iuxta est, repellitur.
<32> Caligare uero oculi nonnumquam ex lippitudine, nonnumquam etiam sine hac propter senectutem inbecillitatemue aliam consuerunt. Si ex reliquis lippitudinis id uitium est, adiuuat collyrium, quod Asclepios nominatur, adiuuat id, quod ex croci magmate fit.
<33> Proprie etiam ad id componitur, quod g-dia g-krokou uocant. Habet piperis P.*I; croci Cilici, papaueris lacrimae, cerussae, singulorum P.*II; psorici, cummis, singulorum P.*IIII.
<34a> At si ex senectute aliaue inbecillitate id est, recte inungui potest et melle quam optumo et cypr<o> et oleo uetere. Commodissimum tamen est balsami partem unam et olei ueteris aut cypri partes duas, mellis quam acerrimi partes tres miscere. Utilia huc quoque medicamenta sunt, quaeque <ad caliginem proxime quaeque> ad extenuandas cicatrices supra comprehensa sunt. <34b> Cuicumque uero oculi caligabunt, huic opus erit multa ambulatione <atque exercitatione,> frequenti balneo, ubi totum quidem corpus perfricandum est, praecipue tamen caput, et quidem irino, donec insudet, uelandumque postea nec detegendum antequam sudor et calor domi conquierint. Tum cibis utendum acribus et extenuantibus, interpositisque aliquibus diebus ex sinapi gargarizandum.
<35> Suffusio quoque, quam Graeci g-hypochysin nominant, interdum oculi potentiae, qua cernit, se opponit. Quod si inueterauit, manu curandum est. Inter initia nonnumquam certis obseruationibus discutietur. Sanguinem ex fronte uel naribus mittere, in temporibus uenas adurere, gargarizando pituitam euocare, subfumigare, oculos acribus medicamentis inunguere expedit. Victus optimus est, qui pituitam extenuat.
<36> Ac ne resolutio quidem oculorum, quam g-paralysin Graeci nominant, alio uictus modo uel aliis medicamentis curanda est. Exposuisse tantum genus uitii satis est. Igitur interdum euenit, modo in altero oculo, modo in utroque, aut ex ictu aliquo aut ex morbo comitiali, aut ex distentione neruorum, qua uehementer ipse oculus concussus est, ut is neque quoquam intendi possit, neque omnino consistat, sed huc illucue sine ratione moueatur; ideoque ne conspectum quidem rerum praestat.
<37a> Non multum ab hoc malo distat id, quod g-mydriasin Graeci uocant. Pupilla funditur et dilatatur, aciesque eius hebetescit ac paene ***. - Difficillime genus id inbecillitatis eliditur. In utraque parte uero <id est et paralysi et mydriasi> pugnandum est per eadem omnia, quae in caligine oculorum praecepta sunt, paucis tantum mutatis, siquidem ad caput irino interdum acetum, interdum nitrum adiciendum est, melle inungui satis est. <37b> Quidam in posteriore uitio calidis aquis usi releuatique: quidam sine ulla manifesta causa subito obcaecati sunt. Ex quibus nonnulli cum aliquamdiu nihil uidissent, repentina profusione alui lumen receperunt; quo minus alienum uidetur e<t> recenti re et interposito tempore medicamentis quoque moliri deiectiones, quae <om>nem noxiam materiam <in> inferiora depellant.
<38> Praeter haec inbecillitas oculorum est, ex qua quidem interdiu satis, noctu nihil cernunt; quod in feminam bene respondentibus menstruis non cadit. - Sed sic laborantes inungui oportet sani<e> iocineris maxime hirquini, si minus, caprini, ubi id assum coquitur, excepta; atque edi quoque ipsum iecur debet. Licet tamen etiam isdem medicamentis non <in>utiliter uti, quae uel cicatrices uel aspritudinem extenuant: quidam contrito semin<i> portlacae mel adiciunt, eatenus ne id ex specillo destillet, eoque inungunt. Exercitationibus, balneo, frictionibus, gargarizationibus isdem his quoque utendum est.
<39a> Et haec quidem in ipsis corporibus oriuntur. Extrinsecus uero interdum sic ictus oculum laedit, ut sanguis in eo suffundatur. - Nihil commodius est quam sanguine uel columbae uel palumbi uel hirundinis inunguere. Neque id sine causa fit, cum horum acies extrinsecus laesa interposito tempore in anticum statum redeat, cel<err>ime hirundinis. <39b> Unde etiam fabulae locus factus est, per parentes id herba restitui, quod per se sanescit. Eorumque ergo sanguis nostros quoque oculos ab externo casu commodissime tuetur, hoc ordine, ut sit hirundinis optimus, deinde palumbi, minime efficax columbae et illi ipsi et nobis. Supra percussum uero oculum ad inflammationem leniendam non est alienum inponere etiam cataplasma. <39c> <Sal> Hammoniacus uel quilibet alius quam optimus teri debet, sic ut ei paulatim oleum adiciatur, donec crassitudo strigmenti fiat. Id deinde miscendum est cum hordeacia farina, quae ex mulso decocta sit. Facile autem recognitis omnibus, quae medici prodiderunt, apparere cuilibet potest, uix ullum ex is, quae supra conprehensa sunt, oculi uitium esse, quod non simplicibus quoque et promptis remediis summoueri possit.
 
[6,7] Caput VII : De aurium morbis.
De pure et malo odore aurium.
Compositiones ad omnia aurium uitia.
De ulcere sordido aurium.
Aduersus aurium uermes.
Ad compressa aurium foramina.
Ad grauem auditum.
Ad sonitum aurium inter se ipsos.
Ad ea, quae in aurem inciderunt, extrahenda.
<1a> Hactenus in oculis ea *** reperiuntur, in quibus medicamenta plurimum possint: ideoque ad aures transeundum est, quarum usum proximum a luminibus natura nobis dedit. Sed in his aliquanto maius periculum est: nam uitia oculorum intra ipsos nocent, aurium inflammationes doloresque interdum etiam ad dementiam mortemque praecipitant. Quo magis inter initia protinus succurrendum est, ne maiori periculo locus sit. - <1b> Ergo ubi primum dolorem aliquis sensit, abstinere et continere se debet; postero die, si uehementius malum est, caput tondere, idque irino unguento calido perunguere et operire. At magnus cum febre uigilia<que> dolor exigit, ut sanguis quoque mittatur; si id aliquae causae prohibent, aluus soluenda est. Cataplasmata quoque calida subinde mutata proficiunt, siue feni Graeci siue lini siue alia farina ex mulso decocta e<t> recte etiam subinde admouentur spongiae ex aqua calida expressae. <1c> Tum leuato dolore ceratum circumdari debet ex irino aut cyprino factum: in quibusdam tamen melius quod ex rosa est proficit. Si uehemens inflammatio somnum ex toto prohibet, adici cataplasmati debent papaueris cortices fricti atque contriti, sic ut ex his pars dimidia sit, eaque tum simul ex passo mixto decoquatur. In aurem uero infundere aliquod medicamentum oportet, quod semper ante tepefieri conuenit, commodissimeque per striglem instillatur. Ubi auris repleta est, super lana mollis addenda est, quae umorem intus contineat. <1d> Et haec quidem communia sunt medicamenta: uerum est et rosa et radicum harundinis sucus, et oleum, in quo lumbrici cocti sunt, et umor ex amaris nucibus aut ex nucleo mali Persici expressus. Conposita uero ad inflammationem doloremque leniendum haec fere sunt: castorei, papaueris lacrimae pares portiones conteruntur; deinde adicitur his passum. <Vel> papaueris lacrimae, croci, murrae par modus sic teritur, ut inuicem modo rosa modo passum <in>stilletur. <1e> Vel id, quod amarum in Aegyptia faba est, conteritur rosa adiecta; quibus murrae quoque paulum a quibusdam miscetur uel papaueris lacrimae aut tus cum muliebri lacte uel amararum nucum cum rosa sucus. Vel castorei, murrae, papaueris lacrimae pares portiones cum passo. Vel croci P.*=-; murrae, aluminis scissilis, <singulorum> P.*=; quibus dum teruntur paulatim miscentur passi cyathi tres, mellis minus cyatho, idque ex primis medicamentis est. <1f> Vel papaueris lacrima<e> ex aceto. Licet etiam compositione uti Themisonis, quae habet castorei, opopanacis, papaueris lacrimae, singulorum P.*II; spumae Lyci P.*IIII. Quae contrita passo excipiuntur, donec <c>erati crassitudinem habeant, atque ita reponuntur. Ubi usus requiritur, rursus id medicamentum adiecto passo specillo teritur. Illud perpetuum est, quotienscumque crassius medicamentum est quam ut in aurem instillari possit, adiciendum eum esse umorem, ex quo id componi debet, donec satis liquidum sit.
<2a> Si uero pus quoque aures habent, recte Lycium per se infunditur, aut irinum unguentum aut porri sucus cum melle aut centauri sucus cum passo aut dulcis mali Punici sucus in ipsius cortice tepefactus, adiecta murrae exigua parte. Recte etiam miscentur murrae, quam g-staktehn cognominant, P.*I; croci tantundem; nuces amarae XXV; mellis sex cyath<i>; quae contrita, cum utendum est, in cortice mali Punici tepefiunt. Ea quoque medicamenta, quae oris exulcerati causa componuntur, aeque ulcera aurium sanant. <2b> Quae si uetustiora sunt et multa sanies fluit, apta compositio est, quae ad auctorem Erasistratum refertur: piperis P.*=; croci P.*=; murrae, <mi>sy cocti, singulorum P.*I; aeris combusti P.*II. Haec ex uino teruntur: deinde ubi inaruerunt, adiciuntur passi heminae tres et simul incocuntur. Cum utendum est, adicitur his mel et uinum. Est etiam Ptolemaei chirurgi medicamentum, quod habet: lentisci P.*=; gallae P. <*>=; omphaci P.*I; sucum Punici mali. <2c> Est Menophili ualidum admodum, quod ex his constat: piperis longi P.*I; castorei P.*II; murrae, croci, papaueris lacrimae, nardi Suriaci, turis, malicori, ex Aegyptia faba partis interioris, nucum amararum, mellis quam optumi, singulorum P.*IIII; quibus cum teruntur adicitur acetum quam acerrimum, donec crassitudo in his passi fiat. Est Cratonis: cinnamomi, casiae, singulorum P.*=; Lyci, nardi, murrae, singulorum P.*I; aloes P.*II; mellis cyathi tres; uini sextarius; ex quibus Lycium cum uino decoquitur, deinde his alia miscentur. <2d> At si multum puris malusque odor est, aeruginis rasae, turis, singulorum P.*II; mellis cyathi duo; aceti quattuor simul incocuntur. Ubi utendum est, dulce uinum miscetur. Aut aluminis scissilis, papaueris lacrimae, acaciae suci par pondus miscetur, hisque adicitur hyoscyami suci dimidio minor quam unius ex superioribus portio, eaque trita ex uino diluuntur. Per se quoque hyoscyami sucus satis proficit.
<3a> Commune uero auxilium aduersus omnes aurium casus iamque usu conprobatum Asclepiades conposuit. In eo sunt cinnamomi, casiae, singulorum P.*I; floris iunci rotundi, castorei, albi piperis, longi, amomi, myrobalani, singulorum P.*II; turis masculi, nardi Syriaci, murrae pinguis, croci, spumae nitri, singulorum P.*III. Quae separatim contrita, rursus mixta ex aceto conteruntur, atque ita condita, ubi utendum est, aceto diluuntur. <3b> Eodem modo commune auxilium auribus laborantibus est Poly<id>i sphragis ex dulci uino liquata, quae conpositio priore libro continetur. Quod si et sanies profluit et tumor est, non alienum est mixto uino per oricularium clysterem eluere, et tum infundere uinum austerum cum rosa mixtum, cui spodi paulum sit adiectum, aut Lucium cum lacte aut herbae sanguinalis sucum cum rosa aut mali Punici sucum cum exigua murrae parte.
<4a> <Si> sordida quoque ulcera sunt, melius mulso eluuntur, et tum aliquid ex is, quae supra scripta sunt, quod mel habeat, infunditur. Si magis pus profluit, et caput utique tondendum est et multa calida aqua perfundendum, <et gargarizandum,> et usque ad lassitudinem ambulandum, et cibo modico utendum est. Si cruor quoque ex ulceribus apparuit, Lycium cum lacte debet infundi, uel aqua, in qua rosa decocta sit, suco aut herbae sanguinalis aut acaciae adiecto. <4b> Quod si super ulcera caro increuit, eaque mali odoris saniem fundit, aqua tepida elui debet, tum infundi id, quod ex ture et aerugine et <aceto et> melle fit, aut mel cum aerugine incoctum. Squama quoque aeris cum sandaraca contrita per fistulam recte instillatur.
<5> Ubi uero uermes orti sunt, si iuxta sunt, protrahendi oriculario specillo sunt; si longius, medicamentis enecandi, cauendumque ne postea nascantur. Ad utrumque proficit album ueratrum cum aceto contritum. Elui quoque aurem oportet uino, in quo marrubium decoctum sit. Emortu<i su>b his uermes in primam partem auris prouocabuntur, unde educi facillime possunt.
<6> Sin foramen auris conpressum est, et intus crassa sanies subest, mel quam optimum addendum est. Si id parum proficit, mellis cyatho et dimidio aeruginis rasae P.*II adiciendum est incoquendumque, et eo utendum. Iris quoque cum melle idem proficit. Item galbani P.*II, murrae et fellis taurini, singulorum P.*==, uini quantum satis est ad murram diluendam.
<7a> Ubi uero grauius aliquis audire coepit, quod maxime post longos capitis dolores euenire consueuit, in primis aurem ipsam considerare oportet: apparebit enim aut crusta, qualis super ulcera innascitur, aut sordium coitus. Si crusta est, infundendum est oleum calidum, aut cum melle aerugo uel porri sucus, aut cum mulso nitri paulum. Atque ubi crusta a corpore iam recedit, eluenda auris aqua tepida est, quo facilius ea per se diducta oriculario specillo protrahatur. <7b> Si sordes <h>aeque molles sunt, eodem specillo eximendae sunt: at si durae sunt, acetum et cum eo nitri paulum coiciendum est; cumque emollitae sunt, eodem modo elui aurem purgarique oportet. Quod si capitis grauitas manet, attondendum; idem leniter *** sed diu perfricandum est, adiecto uel irino uel laureo oleo, sic <ut> utrilibet paulum aceti misceatur; tum diu ambulandum, leniterque post unctionem aqua calida caput fouendum. <7c> Cibisque utendum ex inbecillissima et media materia, magisque adsumendae dilutae potiones; nonnumquam gargarizandum est. Infundendum autem in aurem <castoreum> cum aceto et laureo oleo <et> suco radic<ul>ae corticis, aut cucumeris agrestis sucus additis contritis rosae foliis. Inmaturae quoque uuae sucus cum rosa instillatus aduersus surditatem satis proficit.
<8a> Aliud uiti genus est, ubi aures intra se ipsas sonant; atque hoc quoque fit, ne externum sonum accipiant. Leuissimum est, ubi id ex grauidine est; peius, ubi ex morbis capitisue longis doloribus incidit; pessimum, ubi magnis morbis uenientibus maximeque comitiali praeuenit.
<8b> Si ex grauidine est, purgare aurem oportet et spiritum continere, donec inde umor aliquis ex<spu>met. Si ex morbo uel capitis dolore, quod ad exercitationem, frictionem, perfusionem gargarizationemque pertinet, eadem facienda sunt. Cibis non utendum nisi extenuantibus. In aurem dandus radiculae sucus cum rosa uel cum suco radicis ex cucumere agresti; uel castoreum cum aceto et laureo oleo; ueratrum quoque <ad> id ex aceto conteritur, deinde melle cocto excipitur, et inde collyrium factum in aurem demittitur.
<8c> Si sine his coepit ideoque nouo metu terret, in aurem dare<i> debet castoreum cum aceto uel irino aut laureo oleo; aut huic mixtum castoreum cum suco nucum amararum; aut murra et nitrum cum rosa et aceto. Plus tamen in hoc quoque proficit uictus ratio, eademque facienda sunt, quae supra conprehendi, cum maiore quoque diligentia; et praeterea, donec is sonus finiatur, a uino abstinendum. <8d> Quod si simul et sonus est et inflammatio, laureum oleum coniecisse abunde est, aut id, quod ex amaris nucibus exprimitur, quibus <qui>dam uel castoreum uel murram miscent.
<9a> Solet etiam interdum in aurem aliquid incidere, ut calculus aliquodue animal. Si pulex intus est, conpellendum eo lanae paulum est, quo ipse is subit et simul extrahitur. Si non est secutus aliudue animal est, specillum lana inuolutum in resina quam glutinosissim<a> maximeque terebenthina demittendum, idque in aurem coiciendum ibique uertendum est: utique enim conprehendit <eximet>. Sin aliquid exanime est, specillo oriculario protrahendum est aut hamulo retuso paulum recuruato. <9b> Si ista nihil proficiunt, potest eodem modo resina protrahi. Sternumenta quoque admota id commode elidunt, aut oriculario clystere aqua uehementer intus conpulsa. Tabula quoque conlocatur, media inhaerens, capitibus utr<im>que pendentibus; superque eam homo deligatur in id latus uersus, cuius auris eo modo laborat, sic ut extra tabulam emineat. Tum malleo caput tabulae, quod a pedibus est, feritur; atque ita concussa aure id quod inest excidit.
 
[6,8] Caput VIII : De narium morbis. De carnosis carunculis narium.
<1a> Nares uero exculceratas fouere oportet uapore aquae calidae. Id et spongia expressa atque admota fit et subiecto uase oris angusti calida aqua repleto. Post id fomentum inlinenda ulcera sunt <a>ut plumbi recremento aut cerussa aut argenti spuma: cum quolibet horum *** aliquod conteri<t,> eique, dum teritur, in uicem uinum et oleum murteum adici<t,> donec +mellis crassitudinem fecerit. Sin autem ea ulcera circa os sunt pluresque crustas et odorem foedum habent, quod genus Graeci g-ozainan appellant, sciri quidem debet uix ei malo posse succurri. <1b> Nihilo minus tamen haec temptari possunt, ut caput ad cutem tondeatur adsidueque uehementer perfricetur, multa calida aqua perfundatur, multa <dein> ambulatio sit, cibus modicus, neque acer neque ualentissimus. Tum in narem ipsam mel cum exiguo modo resinae terebenthinae coiciatur (quod specillo quoque inuoluto lana fit) adtrahaturque spiritu <i>s sucus, donec in ore gustus eius sentiatur. <1c> Sub his enim crustae resoluuntur, quae tum per sternumenta elidi debent. Puris ulceribus uapor aquae calidae subiciendus est; <deinde adhibendum> aut Lycium ex uino dilutum, aut amurca aut omphacium aut mentae aut marrubii sucus aut atramentum sutorium, <quod> concand<e>factum, deinde contritum sit; aut interior scillae pars contrita, sic ut horum cuilibet mel adiciatur. <1d> Cuius in ceteris admodum exigua pars esse debet; in atramento sutorio tanta, ut ea mixtura liquida fiat; cum scilla utique pars maior; inuoluendumque lana specillum est, et in eo medicamento tinguendum, eoque ulcera inplenda sunt. Rursusque lin<a>mentum inuolutum et oblongum eodem medicamento inlinendum demittendumque in narem est et ab inferiore parte leniter deligandum. Idque per hiemem et uer <b>is die, per aestatem <et> autumnum ter die fieri debet.
<2a> Interdum uero in naribus etiam carunculae quaedam similes muliebribus mammis nascuntur, eaeque imis partibus, quae carnosissimae sunt, inhaerent. Has curare oportet medicamentis adurentibus, sub quibus ex toto consumuntur. Polypus uero est caruncula, modo alba <modo> subrubra, quae narium ossi inhaeret, ac modo ad labra tendens narem implet, modo retro per id foramen, quo spiritus a naribus ad fauces descendit, adeo increscit, uti post uuam conspici possit; <2b> strangulatque hominem, maxime austro aut euro flante; fereque mollis est, raro dura, eaque magis spiritum impedit et nares dilatat; quae fere g-karkinohdehs est; itaque attingi non debet. Illud aliud genus fere quidem ferro curatur, interdum tamen inarescit, si addita in narem per lin<a>mentum aut penicillum ea compositio est, quae habet: mini Sinopici, chalcitidis, calcis, sandaracae, singulorum P.*I; atramenti sutori P.*II.
 
[6,9] Caput IX : De dentium dolore.
<1> In dentium autem dolore, qui ipse quoque maximis tormentis adnumerari potest, uinum ex toto circumcidendum est. Cibo quoque primo abstinendum, deinde eo modico mollique utendum, ne mandentis dentes inritet; tum extrinsecus admouendus per spongiam uapor aquae calidae, inponendumque ceratum ex cyprino ex<ue> irino factum, lanaque id conprehendendum, caputque uelandum est. Quod si grauior dolor est, utiliter et aluus ducitur, et calida cataplasmata super maxillas inponuntur, et ore umor calidus cum medicamentis aliquibus continetur, saepiusque mutatur. <2> Cuius rei causa et quinquefolii radix in uino mixto coquitur, et hyoscyami radix uel in posca uel in uino, sic ut paulum his salis adiciatur et papaueris non nimium aridi cortices et mandragorae radix eodem modo. Sed in his tribus utique uitandum est, ne, quod haustum erit, deuoretur. Ex populo quoque alba cortex radicis in hunc <u>sum in uino mixto recte coquitur, et in aceto cornus ceruini ramentum, et nepeta cum taeda pingui ac ficu item pingui uel in mulso uel in aceto et melle; ex quibus cum ficus decocta est, is umor percolatur. <3> Specillum quoque lana inuolutum in calidum oleum demittitur, eoque ipse dens fouetur. Quin etiam quaedam quasi cataplasmata in dentem ipsum inlinuntur; ad quem usum ex malo Punico acido arido mal<i>corii pars interior cum pari portione et gallae et pinei corticis conteritur, misceturque his minium; eaque contrita aqua pluuia<ti>li coguntur. Aut panacis, papaueris lacrimae, peucedani, uuae t<a>miniae sine seminibus pares portiones conteruntur. Aut galbani partes tres, papaueris lacrimae pars quarta. Quicquid dentibus admotum est, nihilo minus supra maxillas ceratum, quale supra posui, <e>sse debet lana optentum. <4> Quidam etiam murrae, cardamomi, singulorum P.*I; croci, pyrethri, ficorum, <s>partes, singulorum P.*IIII; sinapis P.*VIII contrita linteolo inlinunt, inponuntque in umero partis eius, qua dens dolet: si is superior est, a scapulis; si inferior, a pectore; idque dolorem leuat, et cum leuauit, protinus summouendum est. <5> Si uero exesus est dens, festinare ad eximendum eum, nisi res coegit, non est necesse: sed <t>um omnibus fomentis, quae supra posita sunt, adiciendae quaedam ualentiores conpositiones sunt quae dolorem leuant; qualis Herae est. Habet autem papaueris lacrimae P.*I; piperis P.*II; soreos P.*X; quae contrita galbano excipiuntur, idque circumdatur; aut Menemachi, maxime ad maxillares dentes, in qua sunt croci P.*=; cardamomi, turis fuliginis, ficorum, <s>partes, pyrethri, singulorum P.*IIII; sinapis P.*VIII. Quidam autem miscent pyrethri, piperis, elateri, <s>partes, singulorum P.*I; aluminis scissilis, papaueris lacrimae, uuae t<a>miniae, sulpuris ignem non experti, bituminis, lauri bacarum, sinapis, <singulorum P.>*II. <6> Quod si dolor eximi eum cogit, et piperis semen cortice liberatum, et eodem modo baca hederae coniecta in <id> foramen dentem findit, isque per testas excidet. Et plani piscis, quam pastinacam nostri, g-trygohna Graeci uocant, aculeus torretur, deinde conteritur resinaque excipitur, quae denti circumdata hunc soluit. Et alumen scissile et *** in foramen coniectum dentem citat. Sed id tamen inuolutum in lanula demitti commodius est, quia sic dente seruato dolorem leuat. <7> Haec medicis accepta sunt. Sed agrestium experimento cognitum est, cum dens dolet, herbam mentastrum cum suis radicibus euelli debere, et in peluem coici, supraque aquam infundi, collocarique iuxta sedentem hominem undique ueste contectum; tum in peluem candentes silices d<e>mitti, sic ut aqua tegantur; hominemque eum hiante ore uaporem excipere, ut supra dictum est, undique inclusum. Nam et sudor plurimus sequitur, et per os continens pituita defluit, idque saepe longiorem, semper annuam ualetudinem bonam praestat.
 
[6,10] Caput X : De tonsillis.
<1> Si uero tonsillae sine exulceratione per inflammationem intumuerunt, caput uelandum est; extrinsecus is locus uapore calido fouendus; multa ambulatione utendum; caput in lecto sublime habendum; gargarizandumque reprimentibus. Radix quoque ea, quam dulcem appellant, contusa et in passo mulsoue decocta idem praestat. Leniterque quibusdam medicamentis eas inlini non alienum est, quae hoc modo fiunt: <2> ex malo Punico dulci sucus exprimitur, et eius sextarius in leni igne coquitur, donec ei mellis crassitudo est; tum croci, murrae, aluminis scissilis, <singulorum> P.*II per se conteruntur, paulatimque his adiciuntur uini lenis cyathi duo, mellis unus; deinde priori suco ista miscentur, et rursus leniter incocuntur. Aut eiusdem suci sextarius eodem modo coquitur, atque eadem ratione trita haec adiciuntur: nardi P.*-; omphaci P.*I; cinnamomi, murrae, casiae, singulorum P.*-; eadem autem haec et auribus et naribus purulentis adcommodata sunt. <3> Cibus in hac quoque ualetudine lenis esse debet, ne exasperet. Quod si tanta inflammatio est, ut spiritum impediat, in lecto conquiescendum, cibo abstinendum, neque adsumendum quicquam praeter aquam calidam est; aluus quoque ducenda est; gargarizandum ex fico et mulso; inlinendum mel cum omphacio; intrinsecus admouendus sed aliquanto diutius uapor calidus, donec ea suppurent et per se aperiantur. Si pure substante non rumpuntur hi tumores, incidendi sunt; deinde ex mulso calido gargarizandum. <4> At si modicus quidem tumor <sed> exulceratio est, furfurum cremori ad gargarizandum paulum mellis adiciendum est; inlinendaque ulcera hoc medicamento: passi quam dulcissimi tres heminae ad unam cocuntur; tum adicitur t<u>ris P.*I; <ali P.*I;> croci, murrae, singulorum P.*=; leuiterque omnia rursus feruescunt. Ubi pura ulcera sunt, eodem furfurum cremore uel lacte gargarizandum est. Atque hic quoque cibis lenibus opus est, quibus adici dulce uinum potest.
 
[6,11] Caput XI : De oris ulceribus.
<1> Ulcera autem oris si cum inflammatione sunt et parum pura ac rubicunda sunt, optume is medicamentis curantur, quae <supra posita> ex malis Punicis fiunt. Continendusque saepe ore reprimens cremor est, cui paulum mellis sit adiectum: utendum ambulationibus et non acri cibo. Simul atque uero pura ulcera esse coeperunt, lenis umor, interdum etiam quam optima aqua ore continenda est. Prodestque adsumptum pirum mitiu<s> pleniorque cibus cum acri acet<o> inspergique ulcera debent alumine scissili, cui dimidio plus gallae inmaturae sit adiectum. <2> Si iam crustas habent, quales in adustis esse consuerunt, adhibendae sunt hae conpositiones, quas Graeci g-anthehras nominant: iunci quadrati, murrae, sandaracae, aluminis pares portiones. Aut croci, murrae, singulorum P.*I; <i>ridis, aluminis scissilis, sandaracae, singulorum P. <*> IIII; iunci quadrati P.*VIII. Aut gallae, murrae, singulorum P.*I; aluminis scissilis P.*II; rosae foliorum P.*IIII. Quidam autem croci P.*=; aluminis scissilis, murrae, singulorum P. <*> I; sandaracae P.*II; iunci quadrati P.*IIII miscent. Priora arida insperguntur: hoc cum melle inlinitur, neque ulceribus tantum sed etiam tonsillis.
<3> Verum ea longe periculosissima sunt ulcera, quas g-aphthas Graeci appellant, sed in pueris: hos enim saepe consumunt, in uiris et mulieribus idem periculum non est. Haec ulcera a gingiuis incipiunt; deinde palatum totumque os occupant; tum ad uuam faucesque descendunt, quibus obsessis non facile fit, ut puer conualescat. Ac miserius etiam est, si lact<e>ns adhuc infans est, quo minus imperari remedium aliquod potest. <4> Sed inprimis nutrix cogenda est exerceri et ambulationibus et is operibus, quae superiores partes mouent; mittenda in balineum iubendaque ibi calida aqua mammas perfundere; tum alenda cibis lenibus et is, qui non facile corrumpuntur: potione, si febricitat puer, aquae; si sine febre est, uini diluti. Ac si aluus nutricis substitit, ducenda est. <5> Si pituita eius in os coit, uomere debet. Tum ipsa ulcera perunguenda sunt melle, cui rhus, quem Syriacum uocant, aut amarae nuces adiectae sunt; uel mixtis inter se rosae foliis <aridis,> pineis nucleis, menta, coliculo, melle, uel eo medicamento, quod ex moris fit, quorum sucus eodem modo quo Punici mali ad mellis crassitudinem coquitur; eademque ratione ei crocum, murra, alumen, uinum, mel, miscetur: neque quicquam dandum, a qu<o> umor euocari possit. <6> Si uero iam firmior puer est, gargarizare debet is fere, quae supra conprehensa sunt. Ac si lenia medicamenta in eo parum proficiunt, adhibenda sunt ea, quae adurendo crustas ulceribus inducant. Quale est scissile alumen uel chalcitis uel atramentum sutorium. Prodest etiam fames et abstinentia quanta maxime inperari potest. Cibus esse debet lenis: ad purganda tamen ulcera interdum caseus ex melle recte datur.
 
[6,12] Caput XII : De linguae ulceribus.
Linguae quoque ulcera non aliis medicamentis egent, quam quae prima parte superioris capitis exposita sunt. Sed quae in latere eius nascuntur, diutissime durant; uidendumque est, num contra dens aliquis acutior sit, qui sanescere saepe ulcus eo loco non sinit, ideoque leuandus est.
 
[6,13] Caput XIII : De parulidibus et ulceribus gingiuarum.
<1> Solent etiam interdum iuxta dentes in gingiuis tubercula quaedam oriri dolentia: g-paroulidas Graeci appellant. Haec initio leniter sale contrito perfricare oportet; aut inter se mixtis sale fossili combusto, cupresso, nepeta; deinde eluere os cremore lenticulae, inter haec hiare, donec pituita satis profluat.
<2> In maiore uero inflammatione isdem medicamentis utendum est, quae ad ulcera oris supra posita sunt: et mollis lin<amenti> paulum inuoluendum ex is aliqua compositione, quas g-anthehras uocari dixi, demittendumque id inter dentem et gingiuam. Quod si +duriore id prohibebit, extrinsecus admouendus erit spongia uapor calidus, inponendumque ceratum. Si suppuratio se ostendet, diutius eo uapore utendum erit, et continendum ore calidum mulsum, in quo ficus decocta sit; idque subcrudum incidendum, ne, si diutius ibi pus remanserit, os laedat. <3> Quod si maior is tumor est, commodius totum exciditur, sic ut ex utraque parte dens liberetur. Pure exempto si leuis plaga est, satis est ore calidam aquam continere, extrinsecus fouere eodem uapore; si maior est, lenticulae cremore uti isdemque medicamentis, quibus cetera ulcera oris curantur. Alia quoque ulcera in gingiuis plerumque oriuntur, quibus eadem quae in reliquo ore succurrunt; maxime tamen mandere ligustrum oportet, sucumque eum ore continere. <4> Fit etiam interdum, ut gingiuae ulcere, siue g-paroulis fuit siue non fuit, diutius pus feratur; quod aut dente corrupto, aut fracto uel *** aliterque uitiato osse; maximeque id per fissum <e>uenire consueuit. Ubi incidit, locus aperiendus, dens eximendus; testa ossis, si qua excessit, recipienda est; si quid uitiosi est, radendum. Post quae quid fieri debeat, supra in aliorum ulcerum curatione conprehensum est. Si uero a dentibus gingiuae recedunt, eaedem antherae succurrunt. Utile est etiam pira aut mala non permatura mandere, et ore eum umorem continere. Idemque praestare non acre acetum in ore retentum potest.
 
[6,14] Caput XIV : De uuae morbo.
<1> Uuae uehemens inflammatio terrere quoque debet. Itaque in hac et abstinentia necessaria est, et sanguis recte mittitur; et si id aliqua res prohibet, aluus utiliter ducitur; caputque super haec uelandum et sublimius habendum est: tum aqua gargarizandum, in qua simul rubus et lenticula decocta sit. Inlinenda autem ipsa uua uel omphacio uel galla uel alumine scissili, sic ut cuilibet eorum mel adiciatur; <chelidoniae quoque suco per coclear inlita uua maximeque *** prodest.> Est etiam medicamentum hu<c> aptum, quod Andronium appellatur. Constat ex his: alumine scissili, squama aeris rubri, atramento sutorio, galla, murra, misy; quae per se contrita mixtaque rursus paulatim adiecto uino austero teruntur, donec his mellis crassitudo sit. <2> Ubi horum aliquo inlita uua est, fere multa pituita decurrit; cumque ea quieuit, ex uino calido gargarizandum est. Quod si minor ea inflammatio est, laser terere, eique adicere frigidam aquam satis est, eam<que> aquam cocleario exceptam ipsi uuae subicere. Ac mediocriter eam tumentem aqua quoque frigida eodem modo subiecta reprimit. Ex eadem autem aqua gargarizandum quoque est, quae uel cum lasere uel sine eo hac ratione uuae subiecta est.
 
[6,15] Caput XV : De cancro oris.
<1> Si quando autem ulcera oris cancer inuasit, primum considerandum est, num malus corporis habitus sit, eique occurrendum; deinde ipsa ulcera curanda. Quod si in summa parte id uitium est, satis proficit anthera umido ulceri arida inspersa; sicciori cum exigua parte mellis inlita: si paulo altius, chartae conbustae partes duae, auripigmenti pars una: si penitus malum descendit, chartae conbustae partes tres, auripigmenti pars quarta, aut pares portiones salis fricti et iridis frictae, aut item pares portiones chalcitidis, calcis, auripigmenti. <2> Necessarium autem est lin<a>mentum in rosa tinguere, et super adurentia medicamenta inponere, ne uicinum et sanum locum laedant. Quidam etiam in acris aceti heminam frictum salem coiciunt, donec tabescere desinat; deinde id acetum coqunt, donec exsiccetur; eumque salem contritum inspergunt. Quotiens autem medicamentum inicitur, et ante <et> post os diluendum est uel cremore lenticulae uel aqua, in qua aut eruum aut oleae uerbenae<ue> decoctae sint, sic ut cuilibet eorum paulum mellis misceatur. <3> Acetum quoque ex scilla retentum ore satis aduersus haec ulcera proficit, <item> ex aceto cocto sali, sicut supra demonstratum est, rursus mixtum acetum. Sed et diu continere utrumlibet, et id bis aut ter die facere, prout uehemens malum est, necessarium est. Quod si puer est, cui id incidit, specillum lana inuolutum in medicamentum demittendum est, et super ulcus tenendum, ne per inprudentiam adurentia deuoret. Si in gingiuis est, mouenturque aliqui dentes, refi<g>i eos oportet: nam curationes uehementer inpediunt. <4> Si nihil medicamenta proficient, ulcera erunt adurenda. Quod tamen in labris ideo non est necessarium, quoniam excidere commodius est. Et id quidem, aeque adustum atque excisum, sine ea curatione, quae corpori manu adhibetur, inpleri non potest. Gingiuarum uero ossa, quae hebetia sunt, in perpetuum ustione nudantur: neque enim postea caro increscit. Inponenda tamen adustis lenticula est, donec sanitatem, qualis esse potest, recipiant.
 
[6,16] Caput XVI : De parotidibus.
Haec in capite fere medicamentis egent. Sub ipsis uero auribus oriri g-parohtides solent, modo in secunda ualetudine ibi inflammatione orta, modo post longas febres illuc inpetu morbi conuerso. Id abscessus genus est: itaque nullam nouam curationem desiderat, animaduersionem tantummodo hanc habet necessariam: <quia,> si sine morbo id intumuit, primum reprimentium <faciendum> experimentum est; si aduersa ualetudine, illud inimicum est maturarique et quam primum aperiri commodius est.
 
[6,17] Caput XVII : De umbilico prominente.
Ad umbilicos uero prominentes, ne manu ferroque utendum sit, ante temptandum est, ut abstineat<ur>, aluus his ducatur, inponatur super umbilicum id, quod ex his constat: cicutae et fuliginis, singulorum P.*I; cerussae elotae P.*VI; plumbi eloti P.*VIII; ouis duobus, quibus etiam solani sucus adicitur. Hoc etiam diutius inpositum esse oportet: sed interim conquiescere hominem, cibo modico <uti, sic> ut uitentur omnia inflantia.
 
[6,18] Caput XVIII : De obscoenarum partium uitiis.
De colis morbis.
De cancro, qui in cole nascitur.
De phagedaena in cole nascente.
De carbunculo, qui in cole nascitur.
De testiculorum morbis.
De ani morbis.
De rhagadiis.
De condylomate.
De haemorrhoidibus.
Si anus uel os uuluae procidit, 
qua curatione utendum sit.
De fungo ani aut uuluae.
<1> Proxima sunt ea, quae ad partes obscenas pertinent, quarum apud Graecos uocabula et tolerabilius se habent et accepta iam usu sunt, cum in omni fere medicorum uolumine atque sermone iactentur: apud nos foediora uerba ne consuetudine quidem aliqua uerecundius loquentium commendata sunt, ut difficilior haec explanatio sit simul et pudorem et artis praecepta seruantibus. Neque tamen ea res a scribendo me deterrere debuit: primum, ut omnia quae salutaria accepi, conprehendere<m>; dein, quia in uolgus eorum curatio etiam praecipue cognoscenda est, quae inuitissimus quisque alteri ostendit.
<2a> Igitur si ex inflammatione coles intumuit, reducique summa cutis aut rursus induci non potest, multa calida aqua fouendus locus e<s>t. Ubi <uero> glans contecta est, oriculario quoque clystere <inter> eam cutemque aqua calida inserenda est. Si mollita sic et extenuata cutis ducenti paruit, expeditior reliqua curatio est. Si tumor uicit, inponenda est uel lenticula uel marrubium uel oleae folia ex uino cocta, sic ut cuilibet eorum, dum teritur, mellis paululum adiciatur; sursumque coles ad uentrem deligandus est. <2b> Quod in omni curatione eius necessarium est; isque homo continere se et abstinere a cibo debet, et potione aquae tantum a siti uindicari. Postero die rursum adhibendum isdem rationibus aquae fomentum est, et cum ui quoque experiendum, an cutis sequatur; eaque si non parebit, leuiter summa scalpello concidenda erit. Nam cum sanies profluxerit, extenuabitur is locus, et facilius cutis ducetur. <2c> Siue autem hoc modo uicta erit, siue numquam repugnauerit, ulcera uel in cutis ulteriore parte uel in glande ultraue eam in cole reperientur; quae necesse est aut pura siccaue sint aut umida et purulenta. Si sicca sunt, primum aqua calida fouenda sunt; deinde inponendum Lycium ex uino aut amurca cocta cum eodem aut cum rosa buturum. Si leuis is umor inest, uino eluenda sunt, tum buturo et rosae mellis paulum, et resinae terebenthinae pars quarta adicienda est; eoque utendum. <2d> At si pus ex is profluit, ante omnia elui mulso calido debent; tum inponi piperis P.*I; murrae P.*=; croci, misyos cocti, singulorum P.*II; quae ex uino austero cocuntur, donec mellis crassitudinem habeant. Eadem autem conpositio tonsillis, uuae madenti, oris nariumque ulceribus accommodata est. Aliud ad eadem: piperis P.*=; murrae P.*=; croci P.*==; misy cocti P.*I; aeris combusti P.*II; quae primum ex uino austero conteruntur, deinde ubi inaruerunt, iterum teruntur ex passi tribus cyathis et incocuntur, donec uisci crassitudinem habeant. <2e> Aerugo quoque <cum> cocto melle eaque quae ad oris ulcera supra conprensa sunt <curant> aut Erasistrati conpositio aut Cratonis recte super purulenta naturalia inponitur. Foli<orum> quoque oleae P. <*> *** ex nouem cyathis uini cocuntur; his adicitur aluminis scissilis P.*IIII; Lyci P.*VIII; mellis sex cyath<i>: ac si plus puris est, id medicamentum ex melle; si minus, ex uino diluitur. Illud perpetuum est, post curationem, dum <in>flammatio manet, quale supra positum est, cataplasma super dare, et cotidie ulcera eadem ratione curare. <2f> Quod si pus et multum et cum malo odore coepit profluere, elui cremore lenticulae debet, sic ut ei mellis paulum adiciatur. Aut oleae uel lentisci folia uel marrubium decoquendum est, eoque umore eodem modo cum melle utendum; inponendaque eadem aut etiam omphacium cum melle aut id, quod ex aerugine et melle ad aures fit; aut conpositio Andronis aut anthera, sic ut ei paulum mellis adiciatur. <2g> Quidam omnia ulcera, de quibus adhuc dictum est, Lycio ex uino curant. Si uero ulcus latius atque altius serpit, eodem modo elui debet, inponi uero aut aerugo aut omphacium cum melle aut Andronis compositio aut marrubii, murrae aut croci, aluminis scissilis cocti, rosae foliorum aridorum, gallae, singulorum P.*I; mini Sinopici P.*II. Quae per se singula primum teruntur, deinde iuncta iterum melle adiecto, donec liquidi cerati crassitudinem habeant; tum in aeneo uaso leniter cocuntur, ne superfluant. <2h> Cum iam guttae indurescunt, uas ab igni remouetur; idque medicamentum, prout opus est, aut ex melle aut ex uino liquatur. Idem autem per se etiam ad fistulas utile est. Solet etiam interdum ad neruos ulcus descendere, profluitque pituita multa, sanies tenuis malique odoris non +cocta aut aquae similis, in qua caro recens lota est; doloresque is locus et punctiones habet. <2i> Id genus quamuis inter purulenta est, tamen lenibus medicamentis curandum est, quale est emplastrum g-tetrapharmakon ex rosa liquatum, sic ut turis quoque paulum ei misceatur; aut id, quod ex buturo, rosa, resina, melle fit, supra uero a me positum est; praecipueque id ulcus multa calida aqua fouendum est, uelandumque neque frigori committendum. Interdum autem per ipsa ulcera coles sub cute exest<ur> sic ut glans excidat; sub quo casu cutis ipsa circumcidenda est. <2k> Perpet<u>umque est, quotiens glans aut ex cole aliquid uel excidit uel absciditur, hanc non esse seruandam, ne considat ulcerique adglutinetur, ac neque reduci possit postea, et fortasse fistulam quoque urinae claudat. Tubercula etiam, quae g-phymata Graeci uocant, circa glandem oriuntur, quae uel medicamentis uel ferro aduruntur; et cum crustae exciderunt, squama aeris inspergitur, ne quid ibi rursus increscat.
<3a> Haec citra cancrum sunt; qui cum in reliquis partibus tum in his quoque uel praecipue ulcera infestat. Incipit a nigritie. Quae si cutem occupauit, protinus specillum subiciendum, eaque incidenda est; deinde orae uulsella prendendae; tum quicquid corruptum est excidendum, sic ut ex integro quoque paulum dematur; idque adurendum. Quotiens quid ustum est, hic quoque sequitur, ut inponenda lenticula sit; deinde ubi crustae exciderunt, ulcera sicut alia curentur. <3b> Ac si cancer ipsum colem occupauit, inspergenda aliqua sunt ex adurentibus, maximeque id, quod ex calce, chalcitide, auripigmento componitur. Si medicamenta uincuntur, hic quoque scalpello quicquid corruptum est, sic ut aliquid etiam integri trahat, praecidi debet. Illud quoque aeque perpetuum est, exciso cancro uulnus esse adurendum. Sed siue ex medicamentis siue ex ferro crustae occa<l>luerunt, magnum periculum est, ne his decidentibus ex cole profusio sanguinis insequatur. <3c> Ergo longa quiete et inmobili paene corpore opus est, donec ex ipso crustae leniter resoluantur. Ac si uel uolens aliquis uel inprudens, dum ingreditur inmature, crustas diduxit, et fluuit sanguis, frigida aqua adhibenda est. Si haec parum ualet, decurrendum est ad medicamenta, quae sanguinem supprimunt. Si ne haec quidem succurrunt, aduri diligenter et timide debet, neque ullo postea motu dandus eidem periculo locus est.
<4> Nonnumquam etiam id genus ibi cancri, quod g-phagedaina a Graecis nominatur, oriri solet. In quo minime differendum sed protinus isdem medicamentis et, si parum ualent, ferro adurendum. Quaedam etiam nigrities <est,> quae non sentitur, sed serpit ac, si sustinuimus, usque ad uesicam tendit, neque succurri postea potest. Si id in summa glande circa fistulam urinae est, prius in eam <tenue> specillum demittendum est, ne claudatur; deinde id ferro adurendum. Si uero alte penetrauit, quicquid occupatum est, praecidendum est. Cetera eadem, quae in aliis cancris, facienda sunt.
<5> Occallescit etiam in cole interdum aliquid, idque omne paene sensu caret; quod ipsum quoque excidi debet. Carbunculus autem ibi natus primum a<qu>a per oricularium clystere<m> eluendus est; deinde ipse quoque medicamentis urendus, maximeque chalcitide cum melle aut aerugine cum cocto melle, aut ouillo stercore fricto et contrito cum eodem melle. Ubi is excidit, liquidis medicamentis utendum est, quae ad or<is> ulcer<a> conponuntur.
<6a> In testiculis uero si qua inflammatio sine ictu orta est, sanguis a talo mittendus est; a cibo abstinendum; inponenda ex faba farina eo ex mulso cocta cum cumino contrito et ex melle cocto; aut contritum cuminum cum cerato ex rosa facto; aut lini semen frictum, contritum et in mulso <coctum; aut tritici farina ex mulso> cocta cum cupresso; aut lilii radix contrita. At si idem induruerunt, inponi debet lini uel faeni Graeci semen ex mulso coctum; aut ex cyprino ceratum; aut simila ex uino contrita, cui paulum croci sit adiectum. Si uetustior iam durities est, maxime proficit cucumeris agrestis radix in mulso cocta, deinde contrita. <6b> Si ex ictu tument, sanguinem mitti necessarium est, magisque si etiam liuent. Inponendum uero utrumlibet ex iis, quae cum cumino conponuntur supraque posita sunt; aut ea conpositio, quae habet: nitri cocti P.*I; resinae pineae, cumini, singulorum P.*II; uuae t<a>miniae sine seminibus P.*IIII; mellis quantum satis sit ad ea cogenda. Quod si ex ictu testiculus al<i> desit, fere pus quoque increscit, neque aliter succurri potest quam si inciso scroto et pus emissum et ipse testiculus excisus est.
<7a> Anus quoque multa taediique plena mala recipit, neque inter se multum abhorrentes curationes habet. A<c> primum in eo saepe, et quidem pluribus locis, cutis scinditur: ?a??d?a Graeci uocant. Id si recens est, quiescere homo debet, <et> in aqua calida desidere. Columbina quoque oua coquenda sunt, et, ubi induruerunt, purganda; deinde alterum deponefacere in aqua bene calida debet, alterum calidum loco subicere, sic ut inuicem utroque aliquis utatur. Tum tetrapharmacum <au>t rhypodes ad hoc rosa diluendum est, aut <oesy>pum recens miscendum cum cerato liquido ex rosa facto aut eidem cerato plumbum elotum: <7b> aut adiciendum aut resinae terebenthinae murrae <paulum,> aut spumae argenti uetus oleum, et qu<o>libet ex his id perunguendum. Si, quicquid laesum est, extra est neque intus reconditum, eodem medicamento tinctum <linamentum> superdandum est et, quicquid ante adhibuimus, cerato contegendum. <In hoc autem casu> neque acribus <cibis utendum est> neque asperis neque aluum conprimentibus, ne aridum quidem quicquam satis utile est nisi admodum paulum: liquida, lenia, pinguia, glutinosa meliora sunt. Vino leni uti nihil prohibet.
<8a> Condyloma autem est tuberculum, quod ex quadam inflammatione nasci <solet. Id ubi ortum est, quod ad quietem, ci>bos <potionesque> pertinet, eadem seruari debe<n>t, quae proxime scripta sunt: isdem etiam ouis recte tuberculum id fouetur. Sed desidere ante homo in aqua debet, in qua uerbenae decoctae sunt ex reprimentibus. Tum recte inponitur et lenticula cum exigua parte mellis et sertula Campana ex uino cocta; et rubi folia contrita cum cerato ex rosa facto; et cum eodem cerato contritum uel Cotonium malum, uel malicori ex uino cocti pars interior; et chalcitis cocta atque contrita, deinde <oesy>po ac rosa excepta; et ex ea conpositione, quae habet: <8b> turis P.*I; aluminis scissilis P.*II; cerussae P.*III; spumae argenti P.*V; quibus, dum teruntur, inuicem rosa et uinum instillatur. Vinculum autem ei loco linteolum aut panniculus quadratus est, qu<i> ad duo capita duas ansas, ad latera duo totidem fascias habet; cumque subiectus est, ansis ad uentrem datis, posteriore parte in ea<s> adductae fasciae coiciuntur, atque ubi artatae sunt, dexterior sinistra, sinisterior dextra procedit, circumdataeque circa aluum inter se nouissime deligantur. <8c> Sed si uetus condyloma iam induruit, neque sub his curationibus desidit, aduri medicamento potest, quod ex his constat: aeruginis P.*I; murrae P.*IIII; cummis P.*VIII; turis P.*XII; stibis, papaueris lacrimae, acaciae, singulorum P.*XVI, quo medicamento quidam etiam ulcera, de <quibus proxime dixi>, renouant. Si hoc parum in condylomate proficit, adhiberi possunt etiam uehementer adurentia. Ubi consumptus est <t>umor, ad medicamenta lenia transeundum est.
<9a> Tertium autem uitium ora uenarum tamquam ex capitulis quibusdam surgentia, quae saepe sanguinem fundunt: g-haimorroidas Graeci uocant; idque etiam in ore uoluae feminarum incidere consueuit. Atque in quibusdam parum tuto supprimitur, qui sanguinis profluuio inbecilliores non fiunt: habent enim purgationem hanc, non morbum. Ideoque curati quidam, cum sanguis exitum non haberet, inclinata ad praecordia et ad uiscera mat<er>ia, subitis et grauissimis morbis correpti sunt. - <9b> Si cui uero id nocet, is desidere in aqua ex uerbenis debet, inponere maxime malicorium cum aridis rosae foliis contritum, aut ex is aliquid, quae sanguinem supprimunt. Solet autem oriri inflammatio maxime ubi maior *** dura aluus eum locum laesit. Tum in aqua dulci desidendum est, et fouendum ouis; inponendi uitelli cum rosae foliis ex passo subactis; idque si intus est, digito inlinendum; si extra, superinlitum panniculo <im>ponendum est. Ea quoque medicamenta, quae recentibus scissuris posita sunt, h<u>c idonea sunt. Cibis uero in hoc casu isdem quibus in prioribus utendum est. Si ista parum iuuant, solent inposita medicamenta adurentia ea capitula absumere. <9c> Ac si iam uetustiora sunt, sub auctore Dionysio <in>sp<e>rgenda sandraca est, deinde inponendum id quod ex his constat: squamae aeris, auripigmenti, singulorum P.*V; saxi calcis P.*VIII; postero die acu conpungendum. Adustis capitulis fit cicatrix, quae sanguinem fundi prohibet. Sed quotiens is suppressus est, ne quid periculi adferat, multa exercitatione digerenda materia est. Praetereaque uiris et feminis, quibus menstrua non proueniunt, interdum ex brachio sanguis mittendus est.
<10> At si anus ipse uel os uuluae procidit (nam id quoque interdum fit), considerari debet, purumne id sit, quod prouolutum est, an umore muccoso circumdatum. Si purum est, in aqua desidere homo debet; aut salsa aut cum uerbenis uel malicorio incocta. Si umidum, uino austero subluendum est inlinendumque faece uini conbusta. Ubi utrolibet modo curatum est, intus reponendum est, inponendaque plantago contrita uel folia salicis in aceto cocta, tum linteolum, et super lana; eaque deliganda sunt cruribus inter se deuinctis.
<11> Fungo quoque simile ulcus in eadem sede nasci solet: id, si hiemps est, egelida; si aliud tempus, frigida aqua fouendum est, dein squama aeris inspergenda, supraque ceratum ex murteo factum, cui paulum squamae, fuliginis, calcis sit adiectum. Si hac ratione non tollitur, uel medicamentis uehementioribus uel ferro adurendum est.
 
[6,19] Caput XIX : De digitorum ulceribus.
<1> Digitorum autem uetera ulcera commodissime curantur aut Lycio aut amurca cocta, cum utrilibet uinum adiectum est. In isdem recedere ab ungue caruncula cum magno dolore consueuit: g-pterygion Graeci appellant. - Oportet alumen Melinum rotundum in aqua liquare, donec mellis crassitudinem habeat; tum quantum eius aridi fuit, tantundem mellis infundere, et rudicula miscere, donec similis croco color ef<f>iat, eoque inlinere. Quidam *** ad eundem usum decoquere simul malunt, cum paria pondera aluminis aridi et mellis miscuerunt. <2> Si hac ratione ea non exciderunt, excidenda sunt; deinde digiti fouendi aqua ex uerbenis, inponendumque super medicamentum ita factum: chalcitis, mal<i>corium, squama aeris excipiuntur fico pingui leniter cocta ex melle; aut chartae combustae, auripigmenti, sulpuris ignem non experti par modus cerato miscetur ex murteo facto; aut aeruginis rasae P.*I, squamae P.*II mellis cyatho coguntur; aut pares portiones miscentur saxi calcis, chalcitidis, auripigmenti. Quicquid horum impositum est, tegendum linteolo aqua madefacto est. <3> Tertio die digitus resoluendus, et si quid aridi est, iterum excidendum, similisque adhibenda curatio est. Si non uincitur, purgandum est scalpello tenuibusque ferramentis adurendum e<t> sicut reliqua usta curandum est.
At ubi scabri ungues sunt, circum aperiri debent, corpus qua contingunt; tum super eos ex hac compositione aeque inponi: sandracae, sulpuris, singulorum P.*II; nitri, auripigmenti, singulorum P.*IIII; resinae liquidae P.*VIII; tertioque id die resoluendum est. Sub quo medicamento uitiosi ungues cadunt, et in eorum locum meliores renascuntur.