Iohannes Boccaccio - Bucolicum carmen XVIohannes Boccaccio - Bucolicum carmen XV. PHYLOSTROPOS EXPLICIT OLYMPIA EGLOGA XIII; INCIPIT EGLOGA XV, CUI TITULUS PHYLOSTROPOS, COLLOCUTORES AUTEM SUNT PHYLOSTROPUS ET TYPHLUS.¹ PHYLOSTROPUS. Lusimus et sertis nimium nymphisque vacatum est; instat hyemps, sydusque malum, mi Typhle, minatur exitium pecori: non cernis summa Cephei iam texisse nives et silvas ponere frondes? TYPHLUS. 5 Quid montes spectem? Video flavescere campos, et cantu rauce quatiunt arbusta cicade. PHYLOSTROPUS. Falleris. Ast veniant segetes cantentque volucres: nonne puer Yacintus erat, puer et Ciparissus? Florebat iuvenis, cecidit dum pulcher Adonis, 10 et victor florebat herus calidonius apri. Exarsere novi pratis iam frigore flores, et cereris grando plenas vacuavit aristas. Est mutanda quidem sedes, dum tempora cedunt. TYPHLUS. Quis neget incautos quosdam cecidisse puellos? 15 Ast ego si varios timeam quos astra minantur armentis casus, nusquam michi pascua tuta. Hic gelidi fontes, hic pascua pinguia. Quid plus? Celum mite satis pecori, corilique frequentes, glandifere quercus et celse vertice pinus; 20 novimus hic omnes saltus et lustra ferarum. Quid potius queram? Dissolvet more vetusto sol glaciem pelletque nives, frondesque redibunt. PHYLOSTROPUS. Hesperidum tibi poma Crisis fontesque Ticini spondet et apricas penei litoris umbras, 25 murmure sic blando, et lacrimis versuta Dyones, heu! pedibus laqueos et collo vincula nectit. Si sors illa tuum feriat caput impia, que iam pervigilem lucis Daphnim subtraxit et Argum, cognosces lacrimans quid nunc mea verba resultent. TYPHLUS. 30 Quid tandem, si vita placet? Sunt ocia nobis exoptanda diis, et spes maiora reservat. PHYLOSTROPUS. Non prius humentem cantu secedere noctem excubitor premonstrat avis, quam: – Surgito, Typhle! – inquit amica Crisis – Pete pascua, solvito septas! – 35 Surgis iners, gelidas tenebrosa per invia valles innixus baculo queris tectusque galero. Hinc imbres quatiunt miserum, lubricumque fatigat inde solum; nunc terga tibi, nunc pectora nudat infestus boreas, pelles iniuria vincit 40 etheris adversi. Veniet sed mitior estas: insomnes noctes, radios dabit illa diurnos, intentos stimulis culices; et mungere capras, lac palmis pressare tuis, fluvioque lutosos nunc purgare greges manibus, nunc vellera lappis. 45 Quas animo fesse pecudes morboque iacentes iniciant curas taceo: spes omnia suadet. Nam tibi parta domi requies stratumque cubile, seu validas nemorum superare securibus ulmos, carpere seu messes, seu terram vertere rastris 50 cogeris, in reditu. Sunt hec, precor, ocia, Typhle, exoptanda diis? Non te Crisis optima linquit insudare iocis iuvenumque intrare palestras; non, dum sacra diis fumant altaria ruris, femina nulla minus voluit pensare labores, 55 non ut grata tue servet male parta quieti, sed mechis quos ipsa novos exquirit anela. TYPHLUS. Quos nequit amplexus sibi summere, damnat iniquus invidus extemplo. Quot mechos, queso, puelle usquam novisti, mordax Phylostrope? Narra. PHYLOSTROPUS. 65 Quod nolles audisse petis. Quot sydera celo, testantur veteres fagi, testantur et antra silvarum flammas Crisidis, cripteque scrobesque; quotque lupis misere nudos canibusque reliquit. TYPHLUS. Ex multis unum saltem, si dicere plures 65 forte piget, numera; Crisidis iam pande lupanar. PHYLOSTROPUS. Non piget, et clades pariter narrabimus, ut quis sit finis videas mechis, cultoribus atque. Auro qui nuper Pactoli tinxit harenas et frigios pavit vitulos, dilexit, et atro 70 tandem succubuit potato sanguine tauri. Tymbreique ducem pecoris non dente molosus ex ulnis huius movit, silvasque ruinis argolicis turbo delevit missus ab antris? Pastorem eoum, cui Ganges grandis et Yndus 75 potavere greges et longus culmine Taurus pavit, in arthoos flexus seu versus in austrum, e gremio Crisidis carpsit sus feta caputque sanguine respersit putrido, truncumque cadaver exhibuit scithicis corvis milvisque ferisque. 80 Silvarum predo pregrandis et arbiter olim pharsalicus Crisidem tenuit; post liquit amatam, adversis haustis deceptus iaspide succis. Nec tu Dametam gratum vidisse negabis infande iuveni: cui dum Pan iussit abiret 85 exul in externos agros, concessit eunti nec lacrimas, ommitto greges, non, pessima, vestes, sed solum nudumque solo canibusque reliquit, ni pia tunc gremio Cibeles cepisset amico: et miserum risisse senem potuere subulci. 90 Quid numerem multos? Dudum Crisis impia nobis obtulit obscenos, quercus has inter, amores. TYPHLUS. Me miserum! quotiens ursis et ab ubere natos eripui, quotiens tremulis pendentia ramis mala tuli Crisidi, quotiens pullosque palumbis 95 subtraxi, cursuque pedum iaculisque coronas quesivi mechis, video. Nunc pulchra Dyones sola meas placido servabit pectore curas. PHYLOSTROPUS. Corporis exitium fugies mentisque ruinam, si blandam fugias nimium sevamque Dyonem. TYPHLUS. 100 Quid meruit quia blanda fuit? Dilexit amantem. PHYLOSTROPUS. Quid meruit? Cernis quot gignant arbuta frondes? Tot mala, tot mestis dedit ista pericula silvis. Hec Nysi crinem dicteos iecit in agros, Pasiphen tauro stravit Mirramque nefandis 105 ignibus incendit, privavit vellere Phasim quondam dyrceo, flammas contorsit in Ydam, lumina turbavit Mopso; sic Cyrcis honores, abstulit Alcidi clavam. Quid multa recensem? Plura petis? Satis ista quidem: tu nescius erras, 110 dum lacrimis credis, dum summis et oscula diris delinita malis. Has pestes mitte, precamur; hostes pelle, precor, diros, ne forte morentur sedibus his captos, pluvius dum surgat Orion. TYPHLUS. Auribus ecce lupum teneo: quos damnat amores 115 hos cupio, timeoque dolos et temporis ortum. Premia quis linquat Crisidis? quis grata Dyonis basia et amplexus ac dulces reprobet ignes? quisve nives imbresque graves celumque superbum perferet, et ventos et duras etheris iras? 120 Sed quid dimoveor? Nunc primum perdere frondes vidimus has fagos, nivibusque albescere montes. Que tulit Alcidamas, que passus grandis Osyris, non ego ferre queam? Stipulis et carmine vitam ducere consilium: Crisis assit et alma Dyones; 125 illa legat flores, imponat et altera sertum. PHYLOSTROPUS. Decidet iste calor; pratis armenta peribunt; infames stolidum rapient per devia nymphe, teque Trinos Penosque trahent Thlipsisque Lipisque in scotinas silvas, famuli pastoris Averni. TYPHLUS. 130 Etatis placidos ludos, dum credis, amice, teque simul perdis. Memini, cantabat inesse pastor Epy, silvis quondam famosus apricis, interitum menti pariter cum corpore cunctis. PHYLOSTROPUS. Typhle, precor, sanusne satis? Dic, improba credis 135 dicta senis damnata diu, cum dicat Ariston et samius cantet pastor cantentque bubulci omnes romuleos qui mulcent pectine saltus, eternas hominum mentes a numine lapsas ethereo? firmetque Soter, qui sanguine silvas 140 infectosque greges pridem purgavit, in altum scandere non sontes et letis sedibus uti, sic alios post fata focos intrare typheos? Hos ego, si possem, mecum, mi Typhle, volebam effugeres rupesque novas scopulosque videres. TYPHLUS. 145 Quid faciam? Ridenda michi, Phylostrope, suades: certa sinam, non certa sequar? Quis, queso, sequatur? PHYLOSTROPUS. Quid certum, dic, Typhle, tenes? Rapit omnia tempus: quas Amon vestit silvas, denudat Orion, et sub sole cadit quicquid sub sole creatum est. 150 Verum ego perpetuos fontes umbrasque perennes ut videas teneasque loquor, pestesque furentes Chyronis fugias preponens firma caducis. TYPHLUS. In siculis Arethusa iugis hec pascua servat? PHYLOSTROPUS. Non equidem, nostris nemus hoc plus distat ab oris. TYPHLUS. 155 Quis colit hoc igitur? Trax forsan, forte canopus? PHYLOSTROPUS. Surgit silva virens celi sub cardine levo, aspera dumetis et saxo infixa rubenti. Presidet insignis magnusque Theoschyrus illi pastor, et emissos lambunt de rupe liquores 180 selecte pecudes pauce domitique iuvenci, ac herbas tenues carpunt quas undique prestat ipse lapis, dum longa quidem ieiunia solvant quod mortale solum fecit per inania pingue. TYPHLUS. Quid frustra signare locum nemus atque laboras? 175 An visurus ego veniam, Phylostrope, silvas huius, queso, senis, cuius rapuisse iuvencam iamdudum memini, leges ritusque suorum iam pedibus calcasse meis manibusque nefastis carpendas porcis olim iecisse Dyonis? 170 Non veniam; timeo vires irasque frementis. Preterea in saxum fecundas ducere capras precipis, ut pereant macie scabieque geluque! Non faciam; potius nostris est vivere silvis. PHYLOSTROPUS. Non hominis mores nosti; miserebitur ultro 175 si dicas peccasse, sibi veniamque preceris. Quid Glaucus fecit, quid post hunc magnus Amintas? Sed sine deveniam quo tendit sermo priorum, et demum, si iure potes, premissa refelle. Hinc faciles scandunt scabrosi culmina montis, 180 letaque comperiunt que dixi pascua fronde fontibus ac umbris longoque patentia tractu; non ibi fessa gelu pereunt armenta, nec auster aut pinguem boreas adversis flatibus orbem concutiunt, non dira lues astrumve malignum 185 infundunt pestes: zephyrus sacer omnia mulcet. O! tibi si referam quas nutriat illa puellas silva parens, nymphasque deas dryadesque frequentes, illico damnabis Crisidem turpemque Dyonem; sponte quidem dices: – Satyros dimitto iocantes 190 et faunos cantusque avium placidosque colores herbarum florumque simul. – Tu forte videbis. TYPHLUS. Iam cupio: sed, queso, refer quis sibilus auri detulit ista tue, seu si tu forsan adisti. PHYLOSTROPUS. Archades ac ytali firmant priscique sicani 195 pastores, quibus ante datum conscendere culmen. TYPHLUS. Que nova lux oculis venit, Phylostrope, nostris! Iam foveas et putre solum rupesque cadentes insidiasque graves et sevi gurgitis iras et pecoris pestes video, nymbosque minantes. 200 Assis, pulchra Pales, supplex tua numina posco. Optime, da veniam, pater, oro, Theoschyre, lapso. Heu michi! quo fugiam? Gelidas has linquere valles infectosque greges cupio, silvasque remotas querere, si possim duras fregisse cathenas 205 quas posuere truces pedibus colloque puelle. PHYLOSTROPUS. Vir nuper fueras Poliphemi tractus in antrum obicibus fractis, et nunc es femina mollis. Frange trabes animo forti postesque revelle, reddito teque tibi; pueris aliena sinamus, 210 et nostro meliora gregi nobisque petamus. TYPHLUS. Me quoque terret iter durum vertexque levatus; deficient vires. Non est presummere sani, quod non perficias, hominis; desistere mens est. PHYLOSTROPUS. Nondum fregisti laqueos: tua lumina circum 215 obscene volitant volucres; obsiste, repelle: est iter in primis durum, parvoque labore vincitur inceptum. Vires prestabit eunti ipse Soter; nunc surge, precor; sol vergit in undas. TYPHLUS. Urgeor, insistam; tu primus summito callem. 220 Laurea, sis felix, et vos estote, capelle; imus ut ex syrio carpamus litore palmas. Adnotatio 1. De hac ecloga pauca ipse Boccaccio in epistula XXIII fratri Martino de Signa inscripta explanavit. Retro