Iohannes Boccaccio - Bucolicum carmen XIIIohannes Boccaccio - Bucolicum carmen XII. SAPHOS EXPLICIT PANTHEON EGLOGA XI; INCIPIT EGLOGA XII, CUI TITULUS EST SAPHOS, COLLOCUTORES AUTEM CALIOPES ET ARISTEUS.¹ CALIOPES. Quid, puer, has inter lauros, stultissime, queris, nunc has nunc illas carpens? Temerarie, nescis sacrilegum violare nemus, nisi conscia Quiris, optatas frondes merito concesserit ante? ARISTEUS. 5 O scelus! ex minimis tris forsan captus odore excerpsi. Seu nympha loci seu sis dea, nostras excute tu quercus ac omnes collige glandes. CALIOPES. Cogis ut in risum veniam. Sic, obsecro, quercus equiparas lauris? Non illas Iuppiter olim 10 extulit in tantum, quanquam sibi prisca dicarit illas religio. Nescis, stolidissime, porcis serventur glandes et laurea serta poetis, quos nemori fontique sacro pulchrisque Camenis et cytharis plectrisque suis prefecit Apollo? ARISTEUS. 15 Ergo sacrum Phebi nemus hoc, pulcherrima virgo? Nescius optatum teneo. Quis denique prestet quo visurus eam laudatam carmine Mopsi egregiumque gregem vatum nymphasque canentes? CALIOPES. Quid queris, nemorisque mei quid conspicis umbras? ARISTEUS. 20 Ut videam Saphon. Nostin? Da, nympha, recessus quīs nunc lenta diem vertat ludendo per herbas. CALIOPES. Quid tibi cum Saphu, cum sis puer atque subulcus? ARISTEUS. Heu! quid? Quid iuveni credis cum virgine pulchra? Uror et amplexus cupio, turmasque reliqui, 25 invisam ut videam, nec quorsum querere novi. CALIOPES. Tu cupis amplexus Saphu? Nunc sydera lambant quos trahis ipse sues, volitentque per ethera vulpes, grux trahat ac anser pariter per rura quadrigas! Si memini, tu nuper haras mundare solebas, 30 et scabiem morsusque canum seu vulnera veprum nunc manibus purgare palam, nunc gurgite turpi, unguine nunc vario succisque potentibus atque galbaneis fumis nigrique bituminis offa; viribus ellebori stillaque dolentis amurce 35 vel potu tristes alvi depellere sordes, ac herbis variis formare volutabra porcis: et nunc Saphon amas? Expectet te quoque Pallas! ARISTEUS. Erras; Argus erat. Sed quid non Saphon amarem? Me Galathea diu, me quondam Phyllis amavit, 40 et mollis lanugo genas nunc serpere cepit, tradidit et calamos, nobis Pan doctior olim et cantus docuit; nec plebis fece creatus: Cyrenes genitrix est nobis, thessala nympha. Nomen Aristeus; glandes et mella vetusti 45 archados accipio nemoris: te nosse putabam. CALIOPES. Nunc ego te teneo. Sic est, novisse decebat. Ysmarius tu grandis eras, tu Critis es Yde! Non ego te vidi pridem vulgare canentem in triviis carmen, misero plaudente popello? ARISTEUS. 50 Vidisti, fateor. Non omnibus omnia semper sunt animo. Puero carmen vulgare placebat. Illud Lemmiadi claudo concessimus; ast nunc altior est etas, alios que monstrat amores. CALIOPES. Ecastor! memini, nuper dissolvere linguam 55 vix poterat Bathos; subito nunc culmina poscit Parnasi, stolide captus fervore dearum, factus Aristeus. Sed quid non fecit Olympus? ARISTEUS. Quid loqueris nunc ipsa tibi? Da, nympha, precamur, virginis antra mee; crucior, me fervor adurit. CALIOPES. 60 Querere credo putes Phyllim seu forte Lupiscam, quas nemorum pomis trahitis quandoque per umbras. Hec dea, magna quidem, paucis et cognita dudum. ARISTEUS. Meonius pastor potuit vidisse Tonantis consortem natasque duas sub quercubus altis, 65 exuviis nudas; quid non ego cernere Saphon? CALIOPES. Sic illis visum. Dic, tu quo noveris illam? ARISTEUS. Minciadem Silvanus heri, qua Sorgia saxo erumpit Vallis currens per devia Clause, convenit, placidaque simul sedere sub umbra 70 ylicis antique. Quos postquam fronde virenti umbrasse esculea frontes et carmine vidi certantes ambo ferrent super ethera cantum, accessi: et tacitus mediis vepretibus altis delitui, porcis Gethe siliquisque relictis. 75 Laudibus hi Saphon, resonantibus undique saxis, vocibus et calamis pariter, super astra ferebant. Miratus, fateor, confestim a Phyllide mentem diverti, sensique novos ambire furores intentum modulis pectus; captusque repente 80 exquiro Saphon, cupiens quibus ipsa moretur antra videre oculis. Quid si tu forsitan esses? Nam gestu facieque deam verbisque fateris. CALIOPES. Non ausim, iuvenis, Saphon me dicere, cum sim obsequiis iniuncta suis. Si inspexeris illam, 85 longe aliud dices. Verum tibi maximus instat ante labor. Nimium celsos intratis amores precipites, cum turpe nimis sit vertere gressus. ARISTEUS. Quid Saphos, si tanta tibi reverentia vultus? Non equidem silvis Phyllis, non Delia celo 90 pulchrior. Ast nobis nomen, pulcherrima virgo, pande genusque tuum, si nostras venit ad aures. CALIOPES. Caliopes vocitor, magni Iovis inclita proles, castalii nemoris custos fontisque sonori; ut reor, omnino vestris incognita silvis. ARISTEUS. 95 Imo equidem memini: grandis sic ante canebat Minciades, grandisque simul Silvanus in antro. Tu silvas resonare doces, tu maxima Saphu voce refers concepta sacri tibi pectoris hausta. Sed dic quas teneat sedes pulcherrima Saphos. CALIOPES. 100 Panis nata dei celsum tenet optima Nyse Saphos, gorgonei residens in margine fontis. Huius sydereos oculos faciemque serenam concessum paucis dudum vidisse bubulcis; laurea serta tegunt et velum frontis honeste. 105 Cuius in obsequium circumsumus inde sorores Pyerides omnes; sibi cantat pulcher Apollo. ARISTEUS. Quid montes habitat Saphos? quid respuit urbes? quid faciem formosa tegit renuitque videri? CALIOPES. Hec, sibi dum vigilat, nemorum meditatur honores, 110 atque sedens fuscos Plutarci visitat ortos, concipiens nigre fletus et dissona silve; vel pelagi secreta notat lucosque sub undis, Phorcinidumque choros trahit et persepe napeas; vel petit elysios colles et gramina leta 115 conspicit et placidos flores frondesque virentes ac avium cantus et pulchri sydera celi, visaque sublimi complectitur omnia plectro, et viridis complexa libri sub tegmine ponit. Anne putas, vulgus stolidum seu garrula turba 120 auritos tondens asinos permitteret ista? Non equidem; clamore gravi, dum stringeret hyrcos, omnia turbaret. Montana ergo ocia dulci pace sibi plena expetiit mea fulgida diva; et quia quos querit frustra lasciva puella 125 Chyroni, flores pedibus calcamus euntes vere novo, Saphos celso se condidit antro atque sacros lauro texit castissima vultus. ARISTEUS. Vidi ego conflantem carmen celeste Aracintho pastorem celebrem primo, tandemque cicuta 130 sublatum; et latiis se pulsum vidit ab arvis qui penos septis contriverat ante leones. Sat vidisse oculis semel est mirabile quodque. CALIOPES. Sic est, sic sanctum nimio contemnitur usu. Preterea vultu quidam carpsere minaci 135 innocuam, maculisque piam depingere frontem, si possent, ausi, que postergasse necesse est. ARISTEUS. Imo age, nympha, precor; maculas ostende nefandas. CALIOPES. Mendacem et stupris fedam morumque ruinam hanc plures dixere deam, scenasque colentem 140 dixerunt alii mimamque ambire theatra; soccos nonnulli damnant veteresque coturnos; hi, superūm fidibus dicunt quia cantet amores et facie ficta gestus designet avitos, pellendam patria, quasi regnans occupet urbes; 145 syrenam vocitant alii lucrique voracem, cum nequeant renuantque suos cognoscere cantus. His etiam commota, volens sua culmina servat. ARISTEUS. Dum porcam Cereri, Bacho dum cedimus hyrcum, forte graves vino ludentes talia quidam 150 eructant curanda parum, pereuntque per auras. CALIOPES. Non sic conati nemorum maculare priores. ARISTEUS. Qui, precor? An sano tanta est insania cuiquam? CALIOPES. "Ericolas" tales merito dixere veterni. ARISTEUS. Non satis accipio qui sint. Tu, credo, Platoni, 155 nympha, putes nunc verba loqui magnove Ligurgo: rusticus et paucis assuetus, nympha, rudisque. CALIOPES. Qui nuper raptas pecudes ex ore luporum dentibus excerpunt, magnos audentque boatus vendere simplicibus; qui sese noscere causas 160 infecti pecoris, fontes herbasque salubres, et celi mutare vices nemorumque fatentur; qui superūm sedes describunt voce superbi, et sentire deūm sensus causasque moventes in silvas fulmen, sacra atque piacula dicunt. ARISTEUS. 165 Quid, precor, agricolis est cum pastore? Per agros ille boves terram cogit rescindere aratro, hic cogit virga pecudes in pascua; cogit vinitor ut certo consistant ordine vites, lac premit iste manu quod sumpsit ab ubere pingui 170 rancidulus: nil ergo videt de iure bubulci rusticus, et pastor nescit de more bufulci. Nullum sorte sua contentum liquit Erinis; hinc peragunt rixas tauri sevique leones. Sed da, queso, viam qua possim lenius alta 175 scandere Parnasi Saphonque videre canentem. CALIOPES. Turbavere quidem vestigia longa viarum et nemorum veteres rami cautesque revulsi, implicite sentes pulvisque per ethera vectus; velleris atque fames et grandis cura peculi 180 neglexit latos montis per secula calles. Hinc actum ut, scrobibus visis, in terga redirent iam plures peterentque suos per pascua fines. ARISTEUS. Non ego convertar facilis, nam sepe nivosi conscendi rupes pedibus scopulosque Lycei. 185 Omnia continui superant, michi crede, labores. CALIOPES. Vicit et ingenium vires: non talia quivit exuperare labor. Frustra sudavit in altum ferreus Arpinas, calamis et voce sonorus. ARISTEUS. Mens illi non ista fuit, nec carminis ardor. 190 Nascimur in varios actus, quos optima virtus si sequitur, facili ducetur ad ultima cursu. CALIOPES. Si tibi tantus amor fontis Saphuque videndi, accipe consilium: nam quenquam ducere nobis ipsa quidem vetuit Saphos, et lege perenni. 195 Solus inaccessum potuit conscendere culmen nuper Silvanus, nobis nec carior alter Minciadis post fata fuit; non pastor Opheltis, aonii pecoris stragem qui carmine pinxit. Hunc adeas; dabit ipse tibi quibus usus amicis 200 et quibus ipse viis conscendit culmen amatum. ARISTEUS. Ibo quidem, et geminos mecum portabo suellos, Silvanum si forte queam divertere donis. Adnotatio 1. De hac ecloga pauca ipse Boccaccio in epistula XXIII fratri Martino de Signa inscripta explanavit. Retro