[25,0]  XXV. DE EXPEDIENDIS NEGOTIIS. 

[25,1] Celeritas nimia et affectata negotia, ut plurimum, perdit. Similis est illi rei quam medici praedigestionem siue praeproperam digestionem uocant, quae corpus implere solet humoribus crudis et secretis seminibus morborum. Itaque negotiorum expeditionem ne metiaris per tempora consulendi, sed per negotii ipsius progressum. Et quemadmodum in cursu minime in passus granditate aut pedum eleuatione altiore celeritas constit, sed in motu eorundem humiliore et aequabili, ita in negotiis mordicus rei inhaerere, neque partem negotii nimiam pro una uice una amplecti, celeritatem in conficiendo procurat. Curae est nonnullis illud tantum, ut breui tempore multum confecisse uideantur, aut ut periodos aliquas negotiorum falsas constringant, quo acres in negotiis existimentur. Verum aliud est tempori parcere negotium contrahendo, aliud intercedendo. Negotia autem in eum modum tractata crebris nimirum congressibus plerunque sursum deorsum feruntur magna inconstantia. Nouimus uirum prudentem cui semper in ore erat cum festinationem nimiam uideret manete paulisper ut expediamus celerius. 

[25,2] Ex altera parte uera celeritas in expediendis negotiois res est pretiosa. Tempus siquidem negotiorum, sicuti pecunia mercium, est mensura. Emitur igitur negotium magno, ubi nimia est protractio. Spartani et Hispani tarditatis notati sunt: mi uenga la muerte de Spagna, ueniet mors mea ab Hispania. Tum, scio, cunctanter ueniet. 

[25,3] Aurem illis praebe facilem quibus primae in informatione negotii partes demandatae sunt, et potius uiam illis monstres ab initio quam postea in orationis filo crebrius interrumpas. Qui enim in ordine quem sibi praestituit perturbatur, subsultabit, et prolixior fiet dum memoriam suam recolliget. Quam alias futurus fuisset, si sua methodo perrexisset. Sed interdum uidere est moderatorem molestum esse magis quam oratorem. 

[25,4] Repetitiones plerunque cum temporis iactura fiunt. Attamen statum quaestionis saepe repetere lucrum est temporis uel maximum. Etenim complures sermones prorsus abs re in ipso partu abigit. Orationes prolixae et curiosae aeque expeditioni negotiorum conueniunt ac toga praeloga, terram uerrens, cursui. Praefatiunculae, transitiones bellae, et excusationes, atque alia uerba quae ad personam loquentis referuntur, tempus haud paruum deuastant. Et licet a modestia emanare uideantur, sunt tamen gloriolae captatrices. Sed caue ne in rem ipsam ab initio descendas, cum in hominum uoluntatibus impedimentum aliquod reperiatur aut obstructio. Etenim animorum praeoccupatio sermonum semper postulat praefationes, instar fomentationis ante unguentum, quo unguentum mollius subintret. 

[25,5] Ante omnia, ordo, et distributio, et partium apta extractio, celeritatis tanquam uita est, ita tamen ut distributio non sit nimium subtilis. Nam qui partitione non utetur, in negotia nunquam commode ingredietur. Qui autem nimia utetur, uix emerget. Tempora prudenter deligere, tempus plurimum lucratur. Atque intempestiua propositio nil aliud quam aerem uerberare et tempore abuti. Tres sunt negotiorum partes, praeparatio, consultatio siue examinatio, et perfectio. Harum (si expeditioni consulere in animo est) media sit opus multorum, prima autem et ultima paucorum. Procedendi in negotiis initium sumere ab iis qui scripto comprehensa sunt plerunque expeditionem promouet. Licet enim contigerit ea in totum reiici, nihilominus negatiua illa plus ualebit ad consilia educenda quam indefinita, quemadmodum cinis magis generatiuus quam puluis.