[16,0] DISCRIMINA IUVENTUTIS ET SENEGTUTIS.

[16,1] Ad articumum XVI. 
1. Scala hunani corporis talis est : concipi ; 
uiuificari in utero ; nasci ; mamilla ; depulsio a 
mamilla ; usus cibi et potus ab initio, qualis infantibus 
conuenit ; dentire primo, circa annum secundum ; incipere 
gradiri ; incipere loqui ; dentire secundo, circa 
annum septimum ; pubescere, circa annum duodecimum 
aut decimum quartum ; potentem esse ad generandum, 
et fluxus menstruorum ; pili circa tibias et 
axillas ; barbescere; atque huc usque, et quandoque 
ulterius, grandescere ; deinde roboris artuum status 
et ultimitas, etiam agilitatis ; canescere et caluescere ; 
cessatio menstrui et potentiae generationis ; uergere ad 
decrepitum, et animal tripes ; mori. Interim animus 
quoque suas habet periodos, sed per annos non possunt 
describi: ut memoriam labilem, et similia, de quibus postea.

[16,2] 2. Discrimina iuuentutis et senectutis haec sunt. 
Cutis iuueni laeuis et explicata ; seni arida et rugosa, 
praesertim circa frontem et oculos: carnes iuueni tenerae 
et molles ; seni duriores : robur iuueni et agilitas ; 
seni diminutio uirium et motuum tarditas : iuueni 
coctionum ualiditas ; seni debilitas ; iuueni uiscera 
mollia et succulenta; seni salsa et retorrida: iuueni 
corpus erectius ; seni inclinatio in curuum : iuueni 
constantia artuum ; seni debilitas et tremor: iuueni 
humores biliosi, et sanguis feruidior ; seni humores 
phlegmatici et melancholici, et sanguis frigidior : iuueni 
uenus in promptu ; seni tardior: iuueni succi 
corporis magis roscidi; seni magis crudi et aquei: 
iuueni spiritus multus et turgescens; seni paucus et 
ieiunus: iuueni spiritus densus et uiridis ; seni acris 
et rarus ; iuueni sensus uiuaces et integri ; seni hebetiores 
et deficientes: iuueni dentes robusti et integri ; 
seni debiles, attriti et decidui : iuueni pili colorati; 
seni, cuiuscunque fuerint coloris, cani: iuueni coma; 
seni caluities : iuueni pulsus grandior et incitatior; 
seni obscurior et tardior: iuueni morbi magis acuti 
et curabiles; seni magis chronici, et curatu difficiles: 
iuueni uulnera citius coalescentia; seni tardius: iuueni 
genae florentes colore; seni aut pallidae aut rubicundae, 
atque sanguine spisso ; iuueni minor molestia 
ex catarrhis; seni maior: neque scimus in quae proficiant 
senes (quoad corpus) nisi quandoque in obesitatem ; 
cuius causa praesto est, quia corpora senum 
nec bene perspirant, nec bene assimilant : pinguedo 
autem nihil aliud est, quam exuberantia alimenti ultra 
id quod excernitur aut perfecte assimilatur. Etiam
in quibusdam senibus in edacitatem proficitur, propter 
acidos humores, licet senes digerant minus. Ac uniuersa 
quae iam diximus, medici, quasi feriantes, referent 
ad caloris naturalis et humons radicalis diminutionem, 
quae res nihili sunt ad usum. Illud certum, siccitatem 
in decursu aetatis frigiditatem praecedere; atque corpora 
cum sint in statu et acme caloris, ad siccitatem 
declinare; frigiditatem autem postea sequi.

[16,3] 3. Iam uero etiam de affectibus unimi uidendum. 
Equidem memini, cum adolescens essem Pictauii in 
Gallia, me consueuisse familiariter cum Gallo quodam, 
iuuene ingeniosissimo, sed paululum loquaci, qui 
postea in uirum eminentissimum euasit ; ille in mores 
senum inuehere solitus est, atque dicere, si daretur 
conspici animos senum, quemadmodum cernuntur corpora, 
non minores apparituras in iisdem deformitates: 
quinetiam ingenio suo indulgens, contendebat uitia 
animorum in senibus uitiis corporurn esse quodammodo 
consentientia et parallela. Pro ariditate cutis, 
substituebat impudentiam; pro duritie uiscerum, 
immisericordiam ; pro lippitudine oculorum, oculum malum 
et inuidiam ; pro immersione oculorum et curuatione 
corporis uersus terram, atheismum (neque enim 
coelum, inquit, respiciunt, ut prius); pro tremore 
membrorum, uacillationem decretorum, et fluxam inconstantiam ; 
pro inflexione digitorum, tanquam ad 
prehensionem, rapacitatem et auaritiam ; pro labascentia 
genuum, timiditatem; pro rugis, calliditatem et 
obliquitatem: et alia quae non occurrunt. Sed ut
serii simus: iuueni adest pudor et uerecundia; seni 
paululum obduruit : iuueni benignitas et misericordia ; 
seni occalluit : iuueni aemulatio laudabilis ; seni 
inuidia maligna : iuueni inclinatio ad religionem et 
deuotionem, ob feruorem et inexperientiam mali ; seni 
deferuescentia in pietate, ob charitatis teporem, et 
diutinam conuersationem inter mala, necnon ob credendi 
difficultatem: iuueni ualde uelle; seni moderatio :
iuueni leuitas quaedam et mobilitas ; seni grauitas 
maior et constantia : iuueni liberalitas, et beneficentia, 
et philanthropia; seni auaritia, et sibi sapere et 
consulere: iuueni confidentia, et bene sperare ; seni 
diffidentia, et plurima habere pro suspectis: iuueni 
facilitas et obsequium ; seni morositas et fastidium: 
iuueni sinceritas et animus apertus; seni cautio et 
animus tectus: iuueni magna appetere ; seni necessaria 
curare: iuueni praesentibus rebus fauere; seni 
anteacta potiora habere: iuueni superiores reuereri; 
seni censura in illos uti: et complura alia, quae ad 
mores potius pertinent quam ad inquisitionem praesentem. 
Attamen, quemadmodum in corpore, ita in 
animo, in nonnulla proficiunt senes, nisi fuerint admodum 
emeriti ; nempe, ut cum ad excogitandum minus 
sint prompti, iudicio tamen ualeant, et tutiora et 
saniora quam speciosiora malint ; etiam in garrulitatem 
proficiunt et ostentationem ; fructum enim sermonis 
petunt, cum rebus minus ualeant ; ut non absurde 
Tithonum in cicadam uersum fuisse poetae fingant.