[5,0] V. STYX, SIVE FOEDERA.

[5,1] PERVULGATA est narratio, et in compluribus fabulis 
interponitur, de unico illo iuramento, quo dii superi se 
obstringere solebant, cum paenitentiae locum sibi nullo 
modo relinqui uolebant. Illud iuramentum nullam 
maiestatem coelestem, nullum attributum diuinum aduocabat 
et testabatur ; sed Stygem, fluuium quendam apud inferos, 
qui atria Ditis, multis spiris interfusus, cingebat. 
Haec enim formula sacramenti sola, neque praeter eam 
alia quaepiam firma habita est et inuiolabilis : scilicet 
incumbebat poena periurii, dits imprimis metuenda, ut qui 
fefellisset, ad deorum conuiuia per certa annorum spatia 
non accederet.

[5,2] Fabula de foederibus et pactis principum conficta uidetur : 
in quibus illud nimio plus, quam oporteret, uerum 
est, foedera, quacunque solennitate et religione iuramenti 
munita, parum firma esse ; adeo ut fere ad existimationem 
quandam, et famam, et ceremoniam magis, quam ad
fidem, et securitatem, et effectum adhibeantur. Quin si 
accesserint etiam affinitatis uincula, ueluti sacramenta naturae, 
si merita mutua, tamen omnia infra ambitionem, et 
utilitatem, et dominationis licentiam esse, apud plerosque 
reperiuntur. Tanto magis, quod principibus facile sit, 
per praetextus uarios et speciosos, cupiditates suas et fidem 
minus sinceram (nemine rerum arbitro, cui ratio sit reddenda) 
tueri et uelare. Itaque unum assumitur uerum 
et proprium fidei firmamentum, neque illud diuinitas aliqua 
coelestis : ea est necessitas (magnum potentibus numen) 
et periculum status, et communicatio utilitatis. 
Necessitas autem per Stygem eleganter repraesentatur, 
flumen fatale et irremeabile. Atque hoc numen aduocauit 
ad foedera Iphicrates Atheniensis, qui quoniam inuentus 
est, qui ea aperte loqueretur; quae plerique tacite 
animo uoluunt, non abs re sit, ipsius uerba referre. Is 
cum Lacedaemonios uarias cautiones, et sanctiones, et foederum 
firmamenta et uincula excogitare et proponere 
animaduerteret, interfatus : "Unum", (inquit),  "Lacedaemonii, 
nobis uobiscum uinculum, et securitatis ratio esse 
possit, si plane demonstretis, uos ea nobis concessisse, et 
inter manus posuisse, ut uobis facultas laedendi nos, si 
maxime uelletis, minime suppetere possit". Itaque si facultas 
laedendi sublata sit, aut si ex foedere rupto periculum 
ingruat perditionis, aut diminutionis status, aut uectigalium, 
tum demum foedera rate et sancta, et tanquam 
iuramento Stygis confirmata censeri possint : cum metus 
subsit interdicti illius et suspensionis a conuiuiis deorum; 
sub quo nomine imperii iura et praerogatiuae, et affluentia 
et felicitas antiquis significantur.