[4] IV. De diuisione uulgari Motus, quod sit inutilis, et minus acuta.
Diuisio Motus recepta in philosophia popularis uidetur 
et absque fundamento, ut quae rem per effectus tantum 
diuidit ; atque ad hoc, ut per causas sciamus, nihil conducit. 
Nam generatio, corruptio, augmentatio, diminutio, 
alteratio, latio ad locum, nil aliud quam opera et effectus 
motuum sunt ;  qui cum ad manifestam rerum mutationem 
peruenerunt quae populari notae subiacet, tum 
demum hisce nominibus (pingui satis contemplatione) 
insigniuntur. Neque enim dubitamus quin hoc sibi 
uelint : cum corpora per motum (cuiuscunque sit generis) 
eo usque processerint ut formam nouam teneant 
uel ueterem ponant (quod ueluti periodus quaedam est, 
et iusti spatii confectio), id motum generationis et corruptionis 
nominari ; sin autem, manente forma, quantitatem 
tantummodo et dimensionem nouam adipiscantur, 
id motum augmentationis et diminutionis dici ; sin, 
manente etiam mole et claustris siue circumscriptione, 
tamen qualitate, actionibus, et passionibus mutentur, 
id motum alterationis appellari ; sin, manente utique et 
forma et mole et quantitate, locum et nil aliud mutent, 
id per motum lationis significari. Verum haec omnia, 
acutius et diligentius inspicienti, mensura motus sunt, 
et periodi siue curricula quaedam motuum, et ueluti 
pensa ; non uerae differentiae ; cum quid factum sit 
designent, at rationem facti uix innuant. Itaque huiusmodi 
uocabula docendi gratia sunt necessaria, et 
dialecticis rationibus accommodata, naturalis autem 
scientiae egentissima. Omnes enim isti motus compositi 
sunt, et decompositi, et multipliciter compositi ; 
cum perite contemplantibus ad simpliciora penetrandum 
sit. Nam principia, fontes, causae, et formae motuum, 
id est omnigenae materiae appetitus et passiones, 
philosophiae debentur ; ac deinceps motuum impressiones 
siue impulsiones ; fraena et reluctationes; uiae et 
obstructiones ; alternationes et mixturae ; circuitus et 
catenae; denique uniuersus motuum processus. Neque
enim disputationes animosae, aut sermones probabiles, 
aut contemplationes uagae, aut denique placita speciosa, 
multum iuuant. Sed id agendum, ut modis debitis, et 
ministerio naturae conuenienti, motum quemcumque in 
materia susceptibili excitare, cohibere, intendere, remittere, 
multiplicare, ac sopire et sistere possimus; atque 
inde corporum conseruationes, mutationes, et transformationes 
praestare. Maxime autem ii motus sunt inquirendi, 
qui simplices, primitiui, et fundamentales 
sunt, ex quibus reliqui conflantur. Certissimum enim 
est, quanto simpliciores motus inuenientur, tanto magis 
humanam potestatem amplificari, et a specialibus et 
praeparatis materiis liberari, et in noua opera inualescere. 
Et certe quemadmodum uerba siue uocabula 
omnium linguarum, immensa uarietate, e pauçis literis 
simplicibus componuntur ; pari ratione uniuersae rerum
actiones et uirtutes a paucis motuum simplicium naturis 
et originïbus constituuntur. Turpe autem fuerit hominibus, 
propriae uocis tintinnabula tam accurate explorasse, 
ad naturae autem uocem tam illiteratos esse ; et 
more prisci seculi (antequam literae inuentae essent) 
sonos tantum compositos et uoces dignoscere, elementa 
et literas non distinguere.