Notice : Un nouvel environnement hypertexte est à disposition sur la Toile au sein du Projet ITINERA ELECTRONICA: Sénèque, De la colère.
Mise en appétit: Un dernier conseil de Sénèque :
[3,43,5] ... Interim,
dum trahimus, dum inter homines sumus, colamus humanitatem; non timori cuiquam,
non periculo simus; detrimenta iniurias, conuicia, uellicationes contemnamus et
magno animo breuia feramus incommoda: dum respicimus, quod aiunt, uersamusque
nos, iam mortalitas aderit.
Traduction française:
Tant que nous sommes parmi les hommes,
respectons l'humanité; ne soyons pour personne un objet de
crainte ou de péril: injustices, dommages, apostrophes
injurieuses, tracasseries, méprisons tout cela, et soyons assez
grands pour souffrir ces ennuis passagers. Nous n'aurons pas
regardé derrière nous, et, comme on dit, tourné la tête, que
la mort nous aura surpris.
Recréation philologique :
Le terme uellicationes nous a amené à consulter le CD-Rom CLCLT-5 (CETEDOC Library of Christian Latin Texts) pour connaître les attestations de ce terme dans la littérature latine depuis ses origines jusqu'à la Renaissance.
Six attestations sont trouvées: deux chez Sénèque, dont celle du traité De la colère, deux chez Saint-Augustin, une chez Guillaume de Tyr et une chez Jean Forda.
Le terme paraît donc peu employé.
Vellicatio, ionis (f.) : coup d'épingle, piqûre; coup de langue, mot piquant
-
Seneca [philosophus] - De ira (dialogi, 3-5) lib. : 3, cap. : 43, par. : 5, linea : 8
Interim, dum trahimus, dum inter homines sumus, colamus humanitatem; non
timori cuiquam, non periculo simus, detrimenta, iniurias, conuicia,
uellicationes contemnamus et magno animo breuia feramus incommoda; dum
respicimus, quod aiunt, uersamus que nos, iam mortalitas aderit.
-
Seneca [philosophus] - De uita beata (dialogi, 7) cap. : 5, par. : 3, linea : 2
Tunc enim pura mens est et soluta omnibus malis, quae non tantum lacerationes
sed etiam uellicationes effugerit, statura semper ubi constitit ac sedem suam
etiam irata et infestante fortuna uindicatura.
-
Augustinus Hipponensis - De Genesi ad litteram libri duodecim Cl. 0266, lib. : 12, par. : 17
... deinde inter uoces suas abripiebatur ab omnibus sensibus et iacebat patentibus
oculis neminem circumstantium uidens, ad nullam uellicationem se mouens.
-
Augustinus Hipponensis - De utilitate ieiunii Cl. 0311, cap. : 10, linea : 371
... filius autem eius admonitus a medico stat sollicitus; patri molestus, pulsat;
et si pulsatio eius uincitur, uellicat; et si uellicatio nihil agit, pungit.
-
Guillelmus (Willelmus) de Tyro (XIIe siècle) - Chronicon CM 63A, lib. : 21, cap. : 1, linea : 23
Hoc autem cum semel et sepius accidisset michi que nuntiatum esset, credidi
prius de uirtute patientie et non ex insensibilitatis uicio procedere, uocans
que eum percunctari cepi quidnam esset, tandem que comperi brachium eius
dextrum, manum quoque eandem pro parte dimidia obstupuisse, ita ut penitus
vellicationes aut etiam morsus non sentiret.
-
Iohannes de Forda (XIIe siècle) - Super extremam partem Cantici canticorum sermones cxx CM 17, sermo : 53, linea : 49
Vellicatio proinde et ipsa genarum, de qua uerissime scriptum est: Genas meas
dedi uellentibus, licet euangelica id historia praeterierit, contumeliam simul
habuit et cruciatum.
Jean Schumacher
LLN, le 25 octobre 2002 |