Projets ITINERA ELECTRONICA - HODOI ELEKTRONIKAI - HELIOS

Actu' ITINERA+ (Actualités - Nouvelles)


  Accueil     Liste des actualités     Recherche     Actualité     Administration  

Date :     31-10-2013

Sujets :
TEXTE d'étude : Gunther de Pairis (Gunterus Cisterciensis (vers 1150 - vers 1220), Histoire de Constantinople, Prologue ; TEXTE d'étude : Flavio Biondo (en latin Flavius Blondus ; 1392 ? 1388 ? - 1463), Les triomphes de Rome, lettre dédicatoire au pape PIE II ; Lecture : CASSIODORE (vers 485 - vers 580), à propos de l'utilité que Théodoric Ier, roi des Wisigoths, confère aux tombeaux ; Lecture : Cassiodore : Comment un sourcier (aquilegus) s'assure-t-il de la présence d'eau (dans un terrain / champ) ? ; Lecture : Francis BACON (1561 - 1626) à propos du pouvoir de l'imagination : ITINERA ELECTRONICA & textes préparés : Cassiodore (vers 485 - vers 580), Francis Bacon (1561 - 1626) ;

Notice :

1>. TEXTE d'étude : Gunther de Pairis (Gunterus Cisterciensis (vers 1150 - vers 1220), Histoire de Constantinople, Prologue :

Auteur :
WIKIPEDIA : http://en.wikipedia.org/wiki/Gunther_of_Pairis et
BNF : http://data.bnf.fr/12112509/gunther_de_pairis/

Édition :
MIGNE, Patrologie latine, CCXII, 1855
http://www.documentacatholicaomnia.eu/30_10_1150-1250-_Guntherus_Cistercensis_Monachus.html

L'oeuvre complète est disponible à l'adresse suivante :
ITINERA ELECTRONICA :
http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/Aclassftp/textes/Gunther_de_Pairis/

Texte préparé par Marc Szwajcer.

GUNTHERI CISTERCIENSIS HISTORIA CAPTAE A LATINIS CONSTANTINOPOLEOS. Sub Balduino, circa annum 1204.

PROLOGUS AUCTORIS.
1. Uniuersa diuinae uirtutis opera plurimum habent admirationis, eatenus, ut si qua mira non sunt, nec diuina debeant iudicari. Specialiter tamen ea mirari consueuimus, quae magna et ardua per humiles personas, illorum scilicet hominum qui et apud seipsos per humilitatem in imo sunt, et apud alios tantis rebus minus putantur idonei, eadem uirtus diuina dignatur ostendere. Unde et illud magis mirandum est, quod per Moysem, hominem priuatum et humilem, qui oues soceri sui Iethro pascere solebat (Exod. III), populus filiorum Israel de tyrannide Pharaonis et de fornace ferrea Aegyptiae seruitutis eductus est (Exod. XIV), quam si per aliquem fortissimum regem in manu ualida et millibus armatorum populus idem fuisset ereptus. Sic et illud maiori stupore suscipimus, quod per homines brutos et pauperes piscatores et idiotas fidem Christi, nouam prorsus et incognitam, mundus accepit (Matth. IV), quam si uel Augusti Caesaris auctoritate, uel Platonis scientia, uel Demosthenis aut Ciceronis eloquio eiusdem fidei Christianae religio persuasa fuisset et tradita. Opera quippe Dei quanto minus in se humanae facultatis admittunt, tanto maior in eis diuinae potentiae sublimitas elucescit. Hinc est quod quaedam magna ualde et ardua, stylo tamen humili et plano et sermone palpabili libuit explicare, quae Dominus per uirum quemdam modestum satis et humilem nostris temporibus operari dignatus est, ad laudem utique et gloriam nominis sui, et piam eiusdem uiri memoriam, et praesentis loci nostri felicitatem perpetuam. Imo certe ad honorem et gaudium totius Theutonicae nationis; uel, quod uerius et maius est, ad solatium et tutelam uniuersae Occidentalis Ecclesiae, cuius nostrae narrationis pagina nil falsum uel ambiguum continebit, sed ueram ac certam rerum gestarum seriem prosequetur, sicut idem uir de quo plurima dicturi sumus, humiliter satis ac uerecunde, puram nobis ac simplicem enarrauit historiam. De cuius uiri laude atque praeconio digna scribere non audemus, ne ipse, qui totum Deo attribuens, nihil sibi quaerit ascribi, suis laudibus offendatur. Neque tamen omnino poterimus reticere, ne Deo, quo auctore haec gesta sunt, qui suos humiles exaltare consueuit, euidentem faciamus iniuriam. Quapropter ita inter utrumque calamum temperare curabimus, ut et Dei magnalia, quae per eum gesta sunt, non lateant, et ipse in sua humilitate inoffensus permaneat. Quisquis ergo huic nostrae paginulae manum uel oculum lecturus admouerit, animi quoque diligentem solertiam rebus ipsis, de quibus hic agitur, subtiliter intuendis studiosus adhibeat. Inueniet siquidem ibi res magnas et celebres, et quae, nisi diuino iussu, nullatenus uel accidere, uel fieri potuerunt. Unde et lectorem uolumus esse admonitum ut, si qua etiam a populo nostro contra pietatem facta uidebuntur, ea tamen uoluntate diuina, semper utique iusta, facta esse non dubitet.


2. TEXTE d'étude : Flavio Biondo (en latin Flavius Blondus ; 1392 ? 1388 ? - 1463), Les triomphes de Rome, lettre dédicatoire au pape PIE II :

Auteur :
WIKIPEDIA : http://fr.wikipedia.org/wiki/Flavio_Biondo

Édition :
BLONDI FLAVII FORLIVIENSIS DE ROMA TRIUMPHANTE lib. X priscorum scriptorum lectoribus utilissimi ad totiusque Romanae antiquitatis cognitionem pernecessarii. Bâle, Fröben, 1559.

Texte encodé par nos soins d'après l'édition de 1559.

Texte :
Ad sanctissimum patrem et dominum PIVM II pont. max. BLONDI FLAVII Forliviensis in triumphantis Romae libros epistola dedicatoria.

Quotquot hactenus scriptores et uates opera sua principibus inscripsere, id solum Beatissime pater quaesiuere ut ab illorum potentatu et magnitudine laboribus suis apud omnes autoritatem et ab inuidis tutellam munimenque pararent ; prudenter id quidem, quando ita ueteri consuetudine fieri uidemus ut in omni re sed in literaria in primis minus uulgo cognita, quod princeps probat, gratum habet, caeteri etiam laudent, cupiant, tueantur.

Ego autem et si meae Triumphanti Romae multarum lucubrationum operi, tuo nomini dicato, tibi inscripto, autoritatem a tuo pontificatu, a tuo quoque potentatu protectionem non renuo, aliud tamen et quaero et expecto, quod plurimi sum facturus.

Eo pater sanctissime post Leonem utrumque primum et secundum pontifices Romanos dicendi et scribendi ornatu polles, ut, quales post illorum tempora non uidit ecclesia, apostolicas denuo literas Romano principatu Romana dignitate dignas iam tandem orbis Christianus accipiat; quique ad tuum ueniunt conspectum oratores et omnium gentium, nationum, urbium uiri praestantiores, sedere in Petri sede uicarium Iesu Christi intelligant, orationis uerborum et sententiarum dignitate ac grauitate ostendentem, se unum esse cuius eloquentia, omnium maximam aequet muneris pontificii amplitudinem.

Si itaque meum opus accipis et probasse uideris, abesse non poterit quin a tam eloquente laudatum summo pontifice, laudandum quoque caeteri omnes existiment. Qua fretus confidentia non uereor facere editionem, multis hoc tempore, ut mea fert opinio, profuturam. Exciti enim a te ingentes Italiae, Galliarum, Hispaniarum et Germaniae populi in magnam praeclaramque expeditionem, quam paras in Turcos, Graeciam, Constantinopolim Mesiasque dura et crudeli tyrannide prementes, nonnulla in ipso opere edocebuntur, aliquando alias simili in rerum difficultate gesta, ut ipsa priscorum uirtutis imitatio generosis quibusque animis sit ad rem capessendam stimulos aditura.

Tuque interea, dum priscae urbis Romae triumphos lectitabis, clarissimum quem Pio tibi optimus plentissimusque Deus noster ex deletis, inanitis Turcorum opibus, ex liberataque primum omnium Europa, post Hierosolyma et terra illi adiacente sancta, daturus est triumphum, expectabis breui, ut auguror et confido, cum summo applausu summa omnium gloria ducendum. Vale.


3. Lecture : CASSIODORE (vers 485 - vers 580), à propos de l'utilité que Théodoric Ier, roi des Wisigoths, confère aux tombeaux :

Cassiodore, Variae, III, 19 :

... Et ideo artis tuae peritia delectati, quam in excauandis atque ornandis marmoribus diligenter exerces, praesenti auctoritate concedimus, ut, te rationabiliter ordinante, dispensentur arcae quae in Rauennati urbe ad recondenda funera distrahuntur, quarum beneficio cadauera in supernis humata sunt, lugentium non parua consolatio, quando animae tantum de mundi conuersatione discedunt, corpora uero dulces quondam superstites non relinquunt. (2) Hinc quibusdam ueniunt dolores ad pretium, et miserabili sorte uotorum crescit mercantibus de humana morte compendium. ita tamen, ut non sit iniqua sub hac occasione taxatio, ne cogantur miseri inter acerba luctuum grauia plorare dispendia facultatum et nefanda deuotione constricti aut urgeantur patrimonia pro mortuis perdere aut dilecta corpora uilissimis foueis potius dolentes abicere. sit modus in uoluntate poscentium, quando ipsa miseratio pro ementibus facit. nam minus debet laedi, cui amplius pro pietatis officio uidetur imponi.

... D'après ces considérations, et la satisfaction que nous fait éprouver l'adresse avec laquelle vous tirez des carrières et vous travaillez les marbres, nous vous autorisons par cette lettre, à régler seul mais avec prudence la distribution des cercueils dans la ville de Ravenne. Par le moyen de ces tombeaux, les morts sont ensevelis sans être enfouis dans la terre, ce qui apporte de la consolation à ceux qui les pleurent, parce que les âmes abandonnent seulement les régions terrestres, tandis que les corps, s'ils n’étaient déposés dans les sarcophages laisseraient point de traces de leur existence. De là vient qu'alors que le deuil est profitable à quelques personnes, par cela même ceux qui sont dans l’affliction trouvent, en achetant les tombeaux, un adoucissement à leur peine. Mais vous userez de ce bienfait avec modération; de sorte que la cupidité ne rende pas cette dépense onéreuse. Autrement il arriverait que ceux qui pleurent des personnes aimées auraient encore à pleurer la perte de leurs biens; et que liés par un devoir affligeant, ils se trouveraient dans la fâcheuse alternative, ou de dissiper leur patrimoine pour honorer les morts, ou de précipiter avec répugnance des dépouilles chéries dans les fosses communes. Que les prétentions des vendeurs soient donc modérées, puisque la pitié intercède en faveur des acheteurs; car on doit exiger moins de celui, à qui la tendresse impose des devoirs plus pénibles.


4. Lecture : Cassiodore : Comment un sourcier (aquilegus) s'assure-t-il de la présence d'eau (dans un terrain / champ) ? :

Cassiodore, Variae, III, 53 :

... Signis quippe uirentium herbarum ac proceritate arborum uicinitatem colligit decenter undarum. terris enim, quibus dulcis umor non longe subest, ubertas quorundam germinum semper arridet, ut est iuncus aquatilis, canna leuis, ualidus rubus, salix laeta, populus uirens et reliqua arborum genera, quae tamen ultra naturam suam felici proceritate luxuriant. (3) Sunt et alia huius artis indicia: cum nocte adueniente lana sicca in terram ponitur iam prouisam et rudi caccabo tecta relinquitur, tunc, si aquae proximitas arriserit, mane umida reperitur. Sole autem declarato intuentur etiam magistri loca solliciti et ubi supra terram uolitare spissitudinem minutissimarum conspexerint omnino muscarum, tunc promittunt laetificale quod quaeritur inueniri. Addunt etiam in columnae speciem conspici quendam tenuissimum fumum, qui quanta fuerit altitudine porrectus ad summum, tantum in imum latices latere cognoscunt, ut hoc sit mirabile, quod per haec aliaque signa diuersa mensura definita praedicitur, quanta profunditate quaesita monstretur. Praedicunt etiam sapores aquarum, ut nec aspera dispendioso labore debeat quaeri, nec dulcis necessariaque inhonora contemni. (4) Hanc scientiam sequentibus pulchre tradiderunt apud Graecos ille, apud Latinos Marcellus: qui son solum de subterraneis fluentis, sed de ipso quoque ore fontium sollicite tractauerunt. Dicunt enim aquas, quae ad orientem austrumque prorumpunt, dulces atque perspicuas esse et pro sua leuitate saluberrimas inueniri, in septentrionem uero atque occidentem quaecumque manant, probari quidem nimis frigidas, sed crassitudine suae grauitatis incommodas.

... On conjecture avec fondement que là où les herbes ont une verdeur et les arbres une hauteur remarquables, l'eau n'est pas éloignée. On considère comme indices favorables les terres qui conservent l'humidité près de leur surface et qui entretiennent une vigueur extraordinaire dans certains végétaux, tels que les joncs, les roseaux, les arbrisseaux aquatiques, les saules, les peupliers et même tous les arbres qui acquièrent une hauteur plus qu'ordinaire. Si à l'arrivée de la nuit on met sur terre de la laine sèche, sur laquelle on pose un chaudron renversé que l'on couvre de terre, le lendemain matin, s'il y a de l'eau proche, on trouvera la laine humide. Lorsque le matin, après le lever du soleil, les fontainiers voient des nuées de petites mouches qui volent contre terre, toujours en certain endroit, ils en concluent qu'il y a certainement de l'eau dessous. Ils disent aussi que partout où l'on voit sortir de terre une très légère colonne de fumée, il y a une source cachée, qui est d'autant plus profonde que la colonne est plus élevée ; et, ce qui est encore plus surprenant, c'est que, d'après ce signe et quelques autres, ils prédisent la profondeur de la source que l'on cherche ; ils prédisent aussi le goût des eaux cachées ; en sorte que l'on s'abstient de chercher, par des travaux coûteux, celles qui sont mauvaises, et qu'on se garde bien de négliger celles qui sont bonnes. Cet art a été cultivé chez les Latins comme chez les Grecs et un citoyen nommé Marcellus avait composé un ouvrage sur les sources et les eaux souterraines. Ils prétendent que les eaux qui sortent de terre à l'aspect du levant et du midi sont douces, transparentes, légères et salubres; que celles qui sortent de terre à l'aspect du septentrion et du couchant sont trop froides, et que, par leur trop grande pesanteur, elles causent des incommodités.


5. Lecture : Francis BACON (1561 - 1626) à propos du pouvoir de l'imagination :

Francis Bacon, De la dignité et de l'accroissement des sciences, V, 1 :

... unde fit ut religio semper aditum sibi ac uiam ad animum quaesierit per Similitudines, Typos, Parabolas, Visiones, Insomnia. Rursus haud humile est regnum phantasiae in persuasionibus, a ui eloquentiae insinuatis. Nam ubi per orationis artificia hominum animi demulcentur, inflammantur, et in quamcunque partem pertrahuntur, totum illud fit per exuscitationem phantasiae, quae impotens iam facta non solum rationi insultat, uerum eidem uim quodammodo facit, partim occaecando partim extimulando. ...

... Voilà pourquoi la religion s'efforça toujours de se frayer le chemin dans les esprits, par le moyen des similitudes, des types, des paraboles, des visions et des songes. De plus, l'empire de l'imagination n'est pas moins grand dans l'art de persuader et lorsqu'il s'agit d'insinuer les opinions par la force de l'éloquence. Lorsque, par la magie du discours, les âmes sont flattées, enflammées, entraînées à droite et à gauche au gré de l'orateur, il n'obtient tous ces effets qu'en éveillant l'imagination, qui, se méconnaissant alors, ne se contente pas d'insulter à la raison; mais lui fait même une sorte de violence, partie en l'aveuglant, partie en l'aiguillonnant. ...


6. ITINERA ELECTRONICA & textes préparés :

  • Cassiodore (vers 485 - vers 580), Variae, livre III [Traductions françaises préparées par Marc Szwajcer]
    latin :
    http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/Aclassftp/textes/Cassiodore/variae_03.txt
    français :
    http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/Aclassftp/textes/Cassiodore/variae_03_fr.txt

  • Francis Bacon (1561 - 1626), De la dignité et de l'accroissement des sciences, V, 1 [Texte latin et traduction française numérisés par nos soins]
    latin :
    http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/Aclassftp/textes/Bacon/de_dign_augm_sc_lv05_ch01.txt
    français :
    http://pot-pourri.fltr.ucl.ac.be/files/Aclassftp/textes/Bacon/de_dign_augm_sc_lv05_ch01_fr.txt


Jean Schumacher
31 octobre 2013


 
UCL | FLTR | Itinera Electronica | Bibliotheca Classica Selecta (BCS) |
Analyse, design et réalisation informatiques : B. Maroutaeff - J. Schumacher

Dernière mise à jour : 17/02/2002