[33] Et Maternus "mihi quidem" inquit "susceptum a te munus adeo peregisse
nondum videris, ut incohasse tantum et velut vestigia ac liniamenta quaedam
ostendisse videaris. Nam quibus [artibus] instrui veteres oratores soliti
sint, dixisti differentiamque nostrae desidiae et inscientiae adversus
acerrima et fecundissima eorum studia demonstrasti: cetera exspecto, ut
quem ad modum ex te didici, quid aut illi scierint aut nos nesciamus, ita
hoc quoque cognoscam, quibus exercitationibus iuvenes iam et forum
ingressuri confirmare et alere ingenia sua soliti sint. Neque enim solum
arte et scientia, sed longe magis facultate et [usu] eloquentiam contineri,
nec tu puto abnues et hi significare vultu videntur." Deinde cum Aper
quoque et Secundus idem adnuissent, Messalla quasi rursus incipiens:
"quoniam initia et semina veteris eloquentiae satis demonstrasse videor,
docendo quibus artibus antiqui oratores institui erudirique soliti sint,
persequar nunc exercitationes eorum. Quamquam ipsis artibus inest
exercitatio, nec quisquam percipere tot tam reconditas tam varias res
potest, nisi ut scientiae meditatio, meditationi facultas, facultati usus
eloquentiae accedat. per quae colligitur eandem esse rationem et
percipiendi quae proferas et proferendi quae perceperis. Sed si cui
obscuriora haec videntur isque scientiam ab exercitatione separat, illud
certe concedet, instructum et plenum his artibus animum longe paratiorem ad
eas exercitationes venturum, quae propriae esse oratorum videntur.