[3,0] SATIRA III. IN DESIDIAM.
(IUVENIS ET PRÆCEPTOR).
(PRAECEPTOR)
NEMPE hæc assidue? iam clarum mane fenestras 
Intrat, et angustas extendit lumine rimas. 
Stertimus, indomitum quod despumare Falernum
Sufficiat! Quinta dum linea tangitur umbre, 
5 En quid agis? siccas insana Canicula messes 
Iamdudum coquit, et patula pecus omne sub ulmo est
(Unus ait comitum).
(IUVENIS)
« Verumne? itane? ocytis adsit 
Huc aliquit !... nemon’? Turgescit uitrea bilis; 
Findor... ut Arcadiæ pecuaria ruder credas. 
10 Iam liber, et bicolor positis membrana capillis, 
Inque manus chartæ, nodosaque uenit arundo. 
Tum queritur, crassus calamo quod pendeat humor; 
Nigra quod infusa uanescat sepia lympha; 
Dilutas queritur geminet quod fistula guttas.
(PRAECEPTOR)
15 O miser, inque dies ultra miser! huccine rerum 
Venimus? At cur non potius, teneroque palumbo 
Et similis regum pueris, pappare minutum 
Poscis, et iratus mammæ lallare recusas? 
(IUVENIS)
Au tali studeam calamo?
(PRAECEPTOR)
Cui uerba? quid istas 
20 Succinis ambages? Tibi luditur: effluis, amens! 
Contemnere. Sonat uitium percussa, maligne 
Bespondet uiridi non cocta fidelia limo. 
Udum et molle lutum es : nunc, nunc properandus, et acri 
Fingendus sine fine rota. Sed rure paterno 
25 Est tibi far modicum, purum et sine labe salinum: 
Quid metuas? cultrixque foci secura patella est. 
Hoc satis? an deceat pulmonem rumpere uentis, 
Stemmate quod Tusco ramum millesime ducis? 
Censoremque tuum uel quod trabeate salutas? 
30 Ad populum phaleras! ego te intus et in cute noui. 
Non pudet ad morem discincti uiuere Nattæ? 
Sed stupet hic uitio, et fibris increuit opimum 
Pingue: caret culpa; nescit quid perdat; et alto 
Demersus, summa non rursus bullit in unda.
35 Magne pater diuum, sæuos punire tyrannos 
Haud alia ratione uelis, quum dira libido 
Mouerit ingenium, feruenti tincta ueneno: 
Virtutem uideant, intabescantque relicta! 
Anne magis Siculi gemuerunt æra iuuenci, 
40 Et magis auratis pendens laquearibus ensis 
Purpureas subter ceruices terruit : Imus.
Imus præcipites! quam si sibi dicat, et intus 
Palleat infelix, quod proxima nesciat uxor?
Sæpe oculos, memini, tangebam paruus oliuo
45 Grandia si nollem morituro uerba Catonis 
Dicere, non sano multum laudanda magistro, 
Quæ pater adductis sudans audiret amicis. 
Iure: etenim id summum, quid dexter senio ferret, 
Scire erat in uoto; damnosa Canicula quantum 
50 Raderet; angustæ collo non fallier orcæ 
Neu quis callidior buxum torquere flagello. 
Haud tibi inexpertum curuos deprendere mores, 
Quæque docet sapiens, braccatis illita Medis, 
Porticus, insomnis quibus et detonsa iuuentus 
55 Inuigilat, siliquis et grandi pasta polenta; 
Et tibi, quæ Samios diduxit littera ramos, 
Surgentem dextro monstrauit limite callem. 
Stertis adhuc! laxumque caput, compage soluta, 
Oscitat hesternum, dissutis undique matis! 
60 Est aliquid quo tendis, et in quod dirigis arcum: 
An passim sequeris coruos testaque lutoque, 
Securus quo pes ferat, atque ex tempore uiuis?
Helleborum frustra, quum iam cutis ægra tumebit, 
Poscentes uideas: uenienti occurrite morbo. 
65 Et quid opus Cratero magnas promittere montes? 
Discite, o miseri, et causas cognoscite rerum: 
Quid sumus, et quidnam uicturi gignimur; ordo 
Quis datus, aut metæ quam mollis flexus, et unde; 
Quis modus argento; quid fas optare; quid asper 
70 Utile nummus habet; patriæ carisque propinquis 
Quantum elargiri deceat; quem te deus esse 
Iussit, et humana qua parte locatus es in re!
Disce! nec inuideas quod multa fidelia putet 
In locuplete penu, defensis pinguibus Umbris; 
75 Et piper, et pernæ, Marsi monumenta clientis, 
Mænaque, quod prima nondum defecerit orca.
Hic aliquis de gente hircosa centurionum 
Dicat : « Quod satis est, sapio mihi: non ego curo 
Esse quod Arcesilas ærumnosique Solones, 
80 Obstipo capite, et figentes lumine terram; 
Murmura quum secum et rabiosa silentia rodunt, 
Atque exporrecto trutinantur uerba labello, 
Ægroti ueteris ineditantes somnia : Gigni 
De nihilo nihil, in nihilum nil posse reuerti. 
85 Hoc est quod palles? cur quis non prandeat, hoc est? » 
His populus ridet, multumque torosa iuuentus
 Ingeminat tremulos, naso crispante, cachinnos.
« Inspice: nescio quid trepidat mihi pectus, et ægris
Faucibus exsuperat grauis halitus; inspice, sodes. » 
90 Qui dicit medico, iussus requiescere, postquam 
Tertia compositas uidit nox currere uenas, 
De maiore domo, modice sitiente lagena, 
Lenia loturo sibi Surrentina rogauit. 
« Heus bone, tu palles! —Nihil est.—Videas tamen istud, 
95 Quidquid id est : surgit tacite tibi lutea pellis. 
— At tu deterius palies. Ne sis mihi tutor 
Iampridem hunc sepeli; tu restas. — Perge, tacebo. »
Turgidus hic epulis, atque albo uentre lauatur, 
Gutture sulfureas lente exhalante mephites. 
100 Sed tremor inter uina subit, calidumque trientem 
Excutit e manibus; dentes crepuere retecti; 
Uncta cadunt laxis tune pulmentaria labris. 
Hinc, candelæ: tandemque beatulus alto 
Compositus lecto, crassisque lutatus amomis, 
105 In portam rigidos calces extendit. At illum 
Hesterni, capite induto, subiere Quintes.— « Tange, miser, uenas, et pone in pectore dextram: 
Nil calet hic? summosque pedes attinge, manusque: 
Non fnigent? » Visa est si forte pecunia, siue 
110 Candida uicini subrisit molle puella, 
Cor tibi rite salit? Positum est algente catino 
Durum olus, et populi cribro decussa farina: 
Tentemus fauces: tenero latet ulcus in ore 
Putre, quod haud deceat plebeia radere beta. 
115 Alges, quum excussit membris tremor albus aristas; 
Nunc face supposita feruescit sanguis, et ira 
Scintillant oculi: dicisque facisque, quod ipse 
Non sani esse hominis non sanus iuret Orestes.