[10,0] LIBER DECIMVS. Vt primum terras Pompei colla secutus attigit et diras calcauit Caesar harenas, pugnauit fortuna ducis fatumque nocentis Aegypti, regnum Lagi Romana sub arma 5 iret, an eriperet mundo Memphiticus ensis uictoris uictique caput. tua profuit umbra, Magne, tui socerum rapuere a sanguine manes, ne populus post te Nilum Romanus amaret. inde Paraetoniam fertur securus in urbem (10,10) pignore tam saeui sceleris sua signa secutam. sed fremitu uolgi fasces et iura querentis inferri Romana suis discordia sensit pectora et ancipites animos, Magnumque perisse non sibi. tum uoltu semper celante pauorem 15 intrepidus superum sedes et templa uetusti numinis antiquas Macetum testantia uires circumit, et nulla captus dulcedine rerum, non auro cultuque deum, non moenibus urbis, effossum tumulis cupide descendit in antrum. (10,20) illic Pellaei proles uaesana Philippi, felix praedo, iacet, terrarum uindice fato raptus: sacratis totum spargenda per orbem membra uiri posuere adytis; fortuna pepercit manibus, et regni durauit ad ultima fatum. 25 nam sibi libertas umquam si redderet orbem ludibrio seruatus erat, non utile mundo editus exemplum, terras tot posse sub uno esse uiro. Macetum fines latebrasque suorum deseruit uictasque patri despexit Athenas, (10,30) perque Asiae populos fatis urguentibus actus humana cum strage ruit gladiumque per omnis exegit gentes, ignotos miscuit amnes Persarum Euphraten, Indorum sanguine Gangen, terrarum fatale malum fulmenque quod omnis 35 percuteret pariter populos et sidus iniquum gentibus. Oceano classes inferre parabat exteriore mari. non illi flamma nec undae nec sterilis Libye nec Syrticus obstitit Hammon. isset in occasus mundi deuexa secutus (10,40) ambissetque polos Nilumque a fonte bibisset: occurrit suprema dies, naturaque solum hunc potuit finem uaesano ponere regi; qui secum inuidia, quo totum ceperat orbem, abstulit imperium, nulloque herede relicto 45 totius fati lacerandas praebuit urbes. sed cecidit Babylone sua Parthoque uerendus. pro pudor, Eoi propius timuere sarisas quam nunc pila timent populi. licet usque sub Arcton regnemus Zephyrique domos terrasque premamus [10,50] flagrantis post terga Noti, cedemus in ortus Arsacidum domino. non felix Parthia Crassis exiguae secura fuit prouincia Pellae. iam Pelusiaco ueniens a gurgite Nili rex puer inbellis populi sedauerat iras, 55 obside quo pacis Pellaea tutus in aula Caesar erat, cum se parua Cleopatra biremi corrupto custode Phari laxare catenas intulit Emathiis ignaro Caesare tectis, dedecus Aegypti, Latii feralis Erinys, (10,60) Romano non casta malo. quantum inpulit Argos Iliacasque domos facie Spartana nocenti, Hesperios auxit tantum Cleopatra furores. terruit illa suo, si fas, Capitolia sistro et Romana petit inbelli signa Canopo 65 Caesare captiuo Pharios ductura triumphos; Leucadioque fuit dubius sub gurgite casus, an mundum ne nostra quidem matrona teneret. hoc animi nox illa dedit quae prima cubili miscuit incestam ducibus Ptolemaida nostris. (10,70) quis tibi uaesani ueniam non donet amoris, Antoni, durum cum Caesaris hauserit ignis pectus? et in media rabie medioque furore et Pompeianis habitata manibus aula sanguine Thessalicae cladis perfusus adulter 75 admisit Venerem curis, et miscuit armis inlicitosque toros et non ex coniuge partus. pro pudor, oblitus Magni tibi, Iulia, fratres obscaena de matre dedit, partesque fugatas passus in extremis Libyae coalescere regnis (10,80) tempora Niliaco turpis dependit amori, dum donare Pharon, dum non sibi uincere mauolt. quem formae confisa suae Cleopatra sine ullis tristis adit lacrimis, simulatum compta dolorem qua decuit, ueluti laceros dispersa capillos, 85 et sic orsa loqui: 'siqua est, o maxime Caesar, nobilitas, Pharii proles clarissima Lagi, exul in aeternum sceptris depulsa paternis, ni tua restituit ueteri me dextera fato, conplector regina pedes. tu gentibus aequum (10,90) sidus ades nostris. non urbes prima tenebo femina Niliacas: nullo discrimine sexus reginam scit ferre Pharos. lege summa perempti uerba patris, qui iura mihi communia regni et thalamos cum fratre dedit. puer ipse sororem, 95 sit modo liber, amat; sed habet sub iure Pothini adfectus ensesque suos. nil ipsa paterni iuris inire peto: culpa tantoque pudore solue domum, remoue funesta satellitis arma et regem regnare iube. quantosne tumores [10,100] mente gerit famulus! Magni ceruice reuolsa iam tibi, sed procul hoc auertant fata, minatur. sat fuit indignum, Caesar, mundoque tibique Pompeium facinus meritumque fuisse Pothini.' nequiquam duras temptasset Caesaris aures: 105 uoltus adest precibus faciesque incesta perorat. exigit infandam corrupto iudice noctem. pax ubi parta ducis donisque ingentibus empta est, excepere epulae tantarum gaudia rerum, explicuitque suos magno Cleopatra tumultu (10,110) nondum translatos Romana in saecula luxus. ipse locus templi, quod uix corruptior aetas extruat, instar erat, laqueataque tecta ferebant diuitias crassumque trabes absconderat aurum. nec summis crustata domus sectisque nitebat 115 marmoribus, stabatque sibi non segnis achates purpureusque lapis, totaque effusus in aula calcabatur onyx; hebenus Mareotica uastos non operit postes sed stat pro robore uili, auxilium non forma domus. ebur atria uestit, (10,120) et suffecta manu foribus testudinis Indae terga sedent, crebro maculas distincta smaragdo. fulget gemma toris, et iaspide fulua supellex strata micant, Tyrio cuius pars maxima fuco cocta diu uirus non uno duxit aeno, 125 pars auro plumata nitet, pars ignea cocco, ut mos est Phariis miscendi licia telis. tum famulae numerus turbae populusque minister. discolor hos sanguis, alios distinxerat aetas; haec Libycos, pars tam flauos gerit altera crines (10,130) ut nullis Caesar Rheni se dicat in aruis tam rutilas uidisse comas; pars sanguinis usti torta caput refugosque gerens a fronte capillos; nec non infelix ferro mollita iuuentus atque exsecta uirum: stat contra fortior aetas 135 uix ulla fuscante tamen lanugine malas. discubuere illic reges maiorque potestas Caesar; et inmodice formam fucata nocentem, nec sceptris contenta suis nec fratre marito, plena maris rubri spoliis, colloque comisque (10,140) diuitias Cleopatra gerit cultuque laborat. candida Sidonio perlucent pectora filo, quod Nilotis acus conpressum pectine Serum soluit et extenso laxauit stamina uelo. dentibus hic niueis sectos Atlantide silua 145 inposuere orbes, quales ad Caesaris ora nec capto uenere Iuba. pro caecus et amens ambitione furor, ciuilia bella gerenti diuitias aperire suas, incendere mentem hospitis armati. non sit licet ille nefando [10,150] Marte paratus opes mundi quaesisse ruina; pone duces priscos et nomina pauperis aeui Fabricios Curiosque graues, hic ille recumbat sordidus Etruscis abductus consul aratris: optabit patriae talem duxisse triumphum. 155 infudere epulas auro, quod terra, quod aer, quod pelagus Nilusque dedit, quod luxus inani ambitione furens toto quaesiuit in orbe non mandante fame; multas uolucresque ferasque Aegypti posuere deos, manibusque ministrat (10,160) Niliacas crystallos aquas, gemmaeque capaces excepere merum, sed non Mareotidos uuae, nobile sed paucis senium cui contulit annis indomitum Meroe cogens spumare Falernum. accipiunt sertas nardo florente coronas 165 et numquam fugiente rosa, multumque madenti infudere comae quod nondum euanuit aura cinnamon externa nec perdidit aera terrae, aduectumque recens uicinae messis amomon. discit opes Caesar spoliati perdere mundi (10,170) et gessisse pudet genero cum paupere bellum et causas Martis Phariis cum gentibus optat. postquam epulis Bacchoque modum lassata uoluptas inposuit, longis Caesar producere noctem inchoat adloquiis, summaque in sede iacentem 175 linigerum placidis conpellat Acorea dictis. 'o sacris deuote senex, quodque arguit aetas non neclecte deis, Phariae primordia gentis terrarumque situs uolgique edissere mores et ritus formasque deum; quodcumque uetustis (10,180) insculptum est adytis profer, noscique uolentes prode deos. si Cecropium sua sacra Platona maiores docuere tui, quis dignior umquam hoc fuit auditu mundique capacior hospes? fama quidem generi Pharias me duxit ad urbes, 185 sed tamen et uestri; media inter proelia semper stellarum caelique plagis superisque uacaui, nec meus Eudoxi uincetur fastibus annus. sed, cum tanta meo uiuat sub pectore uirtus, tantus amor ueri, nihil est quod noscere malim (10,190) quam fluuii causas per saecula tanta latentis ignotumque caput: spes sit mihi certa uidendi Niliacos fontes, bellum ciuile relinquam.' finierat, contraque sacer sic orsus Acoreus: 'fas mihi magnorum, Caesar, secreta parentum 195 edere ad hoc aeui populis ignota profanis. sit pietas aliis miracula tanta silere; ast ego caelicolis gratum reor ire per omnis hoc opus et sacras populis notescere leges. sideribus, quae sola fugam moderantur Olympi [10,200] occurruntque polo, diuersa potentia prima mundi lege data est. sol tempora diuidit aeui, mutat nocte diem, radiisque potentibus astra ire uetat cursusque uagos statione moratur; luna suis uicibus Tethyn terrenaque miscet; 205 frigida Saturno glacies et zona niualis cessit; habet uentos incertaque fulmina Mauors; sub Ioue temperies et numquam turbidus aer; at fecunda Venus cunctarum semina rerum possidet; inmensae Cyllenius arbiter undae est. (10,210) hunc ubi pars caeli tenuit, qua mixta Leonis sidera sunt Cancro, rapidos qua Sirius ignes exerit et uarii mutator circulus anni Aegoceron Cancrumque tenet, cui subdita Nili ora latent, quae cum dominus percussit aquarum 215 igne superiecto, tunc Nilus fonte soluto, exit ut Oceanus lunaribus incrementis, iussus adest, auctusque suos non ante coartat quam nox aestiuas a sole receperit horas. uana fides ueterum, Nilo, quod crescat in arua, (10,220) Aethiopum prodesse niues. non Arctos in illis montibus aut Boreas. testis tibi sole perusti ipse color populi calidique uaporibus Austri. adde quod omne caput fluuii, quodcumque soluta praecipitat glacies, ingresso uere tumescit 225 prima tabe niuis: Nilus neque suscitat undas ante Canis radios nec ripis alligat amnem ante parem nocti Libra sub iudice Phoebum. inde etiam leges aliarum nescit aquarum, nec tumet hibernus, cum longe sole remoto (10,230) officiis caret unda suis: dare iussus iniquo temperiem caelo mediis aestatibus exit sub torrente plaga, neu terras dissipet ignis Nilus adest mundo contraque incensa Leonis ora tumet Cancroque suam torrente Syenen 235 inploratus adest, nec campos liberat undis donec in autumnum declinet Phoebus et umbras extendat Meroe. quis causas reddere possit? sic iussit natura parens discurrere Nilum, sic opus est mundo. Zephyros quoque uana uetustas (10,240) his ascripsit aquis, quorum stata tempora flatus continuique dies et in aera longa potestas, uel quod ab occiduo depellunt nubila caelo trans Noton et fluuio cogunt incumbere nimbos, uel quod aquas totiens rumpentis litora Nili 245 adsiduo feriunt coguntque resistere fluctu: ille mora cursus aduersique obice ponti aestuat in campos. sunt qui spiramina terris esse putent magnosque cauae conpagis hiatus. commeat hac penitus tacitis discursibus unda [10,250] frigore ab Arctoo medium reuocata sub axem, cum Phoebus pressit Meroen tellusque perusta illuc duxit aquas; trahitur Gangesque Padusque per tacitum mundi: tunc omnia flumina Nilus uno fonte uomens non uno gurgite perfert. 255 rumor ab Oceano, qui terras alligat omnes, exundante procul uiolentum erumpere Nilum aequoreosque sales longo mitescere tractu. nec non Oceano pasci Phoebumque polosque credimus: hunc, calidi tetigit cum bracchia Cancri, (10,260) sol rapit, atque undae plus quam quod digerat aer tollitur; hoc noctes referunt Niloque profundunt. ast ego, si tantam ius est mihi soluere litem, quasdam, Caesar, aquas post mundi sera peracti saecula concussis terrarum erumpere uenis 265 non id agente deo, quasdam conpage sub ipsa cum toto coepisse reor, quas ille creator atque opifex rerum certo sub iure coercet. quae tibi noscendi Nilum, Romane, cupido est, et Phariis Persisque fuit Macetumque tyrannis, (10,270) nullaque non aetas uoluit conferre futuris notitiam; sed uincit adhuc natura latendi. summus Alexander regum, quem Memphis adorat, inuidit Nilo, misitque per ultima terrae Aethiopum lectos: illos rubicunda perusti 275 zona poli tenuit; Nilum uidere calentem. uenit ad occasus mundique extrema Sesostris et Pharios currus regum ceruicibus egit; ante tamen uestros amnes, Rhodanumque Padumque, quam Nilum de fonte bibit. uaesanus in ortus (10,280) Cambyses longi populos peruenit ad aeui, defectusque epulis et pastus caede suorum ignoto te, Nile, redit. non fabula mendax ausa loqui de fonte tuo est. ubicumque uideris quaereris, et nulli contingit gloria genti 285 ut Nilo sit laeta suo. tua flumina prodam, qua deus undarum celator, Nile, tuarum te mihi nosse dedit. medio consurgis ab axe; ausus in ardentem ripas attollere Cancrum in Borean is rectus aquis mediumque Booten (10,290) (cursus in occasus flexu torquetur et ortus, nunc Arabum populis, Libycis nunc aequus harenis), teque uident primi, quaerunt tamen hi quoque, Seres, Aethiopumque feris alieno gurgite campos, et te terrarum nescit cui debeat orbis. 295 arcanum natura caput non prodidit ulli, nec licuit populis paruum te, Nile, uidere, amouitque sinus et gentes maluit ortus mirari quam nosse tuos. consurgere in ipsis ius tibi solstitiis, aliena crescere bruma [10,300] atque hiemes adferre tuas, solique uagari concessum per utrosque polos. hic quaeritur ortus, illic finis aquae. late tibi gurgite rupto ambitur nigris Meroe fecunda colonis, laeta comis hebeni, quae quamuis arbore multa 305 frondeat aestatem nulla sibi mitigat umbra, linea tam rectum mundi ferit illa Leonem. inde plagas Phoebi damnum non passus aquarum praeueheris sterilesque diu metiris harenas, nunc omnes unum uires collectus in amnem, (10,310) nunc uagus et spargens facilem tibi cedere ripam. rursus multifidas reuocat piger alueus undas, qua dirimunt Arabum populis Aegyptia rura regni claustra Philae. mox te deserta secantem, qua iungunt nostrum rubro commercia ponto, 315 mollis lapsus agit. quis te tam lene fluentem moturum totas uiolenti gurgitis iras, Nile, putet? sed, cum lapsus abrupta uiarum excepere tuos et praecipites cataractae ac nusquam uetitis ullas obsistere cautes (10,320) indignaris aquis, spuma tunc astra lacessis, cuncta fremunt undis, ac multo murmure montis spumeus inuitis canescit fluctibus amnis. hinc, Abaton quam nostra uocat ueneranda uetustas, terra potens primos sentit percussa tumultus 325 et scopuli, placuit fluuii quos dicere uenas, quod manifesta noui primum dant signa tumoris. hinc montes natura uagis circumdedit undis, qui Libyae te, Nile, negent; quos inter in alta it conualle tacens iam moribus unda receptis. (10,330) prima tibi campos permittit apertaque Memphis rura modumque uetat crescendi ponere ripas'. sic uelut in tuta securi pace trahebant noctis iter mediae. sed non uaesana Pothini mens inbuta semel sacra iam caede uacabat 335 a scelerum motu: Magno nihil ille perempto iam putat esse nefas; habitant sub pectore manes ultricesque deae dant in noua monstra furorem. dignatur uiles isto quoque sanguine dextras quo Fortuna parat uictos perfundere patres, (10,340) poenaque ciuilis belli, uindicta senatus paene data est famulo. procul hoc auertite, fata, crimen, ut haec Bruto ceruix absente secetur. in scelus it Pharium Romani poena tyranni, exemplumque perit. struit audax inrita fatis 345 nec parat occultae caedem committere fraudi inuictumque ducem detecto Marte lacessit. tantum animi delicta dabant, ut colla ferire Caesaris et socerum iungi tibi, Magne, iuberet; atque haec dicta monet famulos perferre fideles [10,350] ad Pompeianae socium sibi caedis Achillam, quem puer inbellis cunctis praefecerat armis et dederat ferrum, nullo sibi iure retento, in cunctos in seque simul. 'tu mollibus' inquit 'nunc incumbe toris et pinguis exige somnos: 355 inuasit Cleopatra domum, nec prodita tantum est sed donata Pharos. cessas accurrere solus ad dominae thalamos? nubit soror inpia fratri, nam Latio iam nupta duci est, interque maritos discurrens Aegypton habet Romamque meretur. (10,360) expugnare senem potuit Cleopatra uenenis: crede, miser, puero, quem nox si iunxerit una et semel amplexus incesto pectore passus hauserit obscaenum titulo pietatis amorem, meque tuumque caput per singula forsitan illi 365 oscula donabit. crucibus flammisque luemus si fuerit formonsa soror. nil undique restat auxilii: rex hinc coniunx, hinc Caesar adulter. et sumus, ut fatear, tam saeua iudice sontes: quem non e nobis credit Cleopatra nocentem (10,370) a quo casta fuit? per te quod fecimus una perdidimusque nefas, perque ictum sanguine Magni foedus, ades; subito bellum molire tumultu, inrue; nocturnas rumpamus funere taedas crudelemque toris dominam mactemus in ipsis 375 cum quocumque uiro. nec nos deterreat ausis Hesperii fortuna ducis, quae sustulit illum inposuitque orbi: communis gloria nobis, nos quoque sublimes Magnus facit. aspice litus, spem nostri sceleris; pollutos consule fluctus (10,380) quid liceat nobis, tumulumque e puluere paruo aspice Pompei non omnia membra tegentem. quem metuis, par huius erat. non sanguine clari (quid refert?) nec opes populorum et regna mouemus: ad scelus ingentis fati sumus. attrahit illos 385 in nostras fortuna manus: en, altera uenit uictima nobilior. placemus caede secunda Hesperias gentes: iugulus mihi Caesaris haustus hoc praestare potest, Pompei caede nocentis ut populus Romanus amet. quid nomina tanta (10,390) horremus uiresque ducis, quibus ille relictis miles erit? nox haec peraget ciuilia bella inferiasque dabit populis et mittet ad umbras quod debetur adhuc mundo caput. ite feroces Caesaris in iugulum; praestet Lagea iuuentus 395 hoc regi, Romana sibi. tu parce morari. plenum epulis madidumque mero Venerique paratum inuenies: aude, superi tot uota Catonum Brutorumque tibi tribuent.' non lentus Achillas suadenti parere nefas haud clara mouendis, [10,400] ut mos, signa dedit castris nec prodidit arma ullius clangore tubae: temere omnia saeui instrumenta rapit belli. pars maxima turbae plebis erat Latiae, sed tanta obliuio mentis cepit in externos corrupto milite mores 405 ut duce sub famulo iussuque satellitis irent quos erat indignum Phario parere tyranno. nulla fides pietasque uiris qui castra secuntur, uenalesque manus; ibi fas ubi proxima merces: aere merent paruo, iugulumque in Caesaris ire (10,410) non sibi dant. pro fas! ubi non ciuilia bella inuenit imperii fatum miserabile nostri? Thessaliae subducta acies in litore Nili more furit patrio. quid plus te, Magne, recepto ausa foret Lagea domus? dat scilicet omnis 415 dextera quod debet superis, nullique uacare fas est Romano. Latium sic scindere corpus dis placitum: non in soceri generique fauorem discedunt populi; ciuilia bella satelles mouit, et in partem Romani uenit Achillas; (10,420) et nisi fata manus a sanguine Caesaris arcent hae uincent partes. aderat maturus uterque, et districta epulis ad cunctas aula patebat insidias, poteratque cruor per regia fundi pocula Caesareus mensaeque incumbere ceruix. 425 sed metuunt belli trepidos in nocte tumultus, ne caedes confusa manu permissaque fatis te, Ptolemaee, trahat. tanta est fiducia ferri, non rapuere nefas; summi contempta facultas est operis; uisum famulis reparabile damnum (10,430) illam mactandi dimittere Caesaris horam. seruatur poenas in aperta luce daturus; donata est nox una duci, uixitque Pothini munere Phoebeos Caesar dilatus in ortus. Lucifer a Casia prospexit rupe diemque 435 misit in Aegypton primo quoque sole calentem, cum procul a muris acies non sparsa maniplis nec uaga conspicitur, sed iustos qualis ad hostes recta fronte uenit: passuri comminus arma laturique ruunt. at Caesar moenibus urbis (10,440) diffisus foribus clausae se protegit aulae degeneres passus latebras. nec tota uacabat regia conpresso: minima collegerat arma parte domus. tangunt animos iraeque metusque, et timet incursus indignaturque timere. 445 sic fremit in paruis fera nobilis abdita claustris et frangit rabidos praemorso carcere dentes, nec secus in Siculis fureret tua flamma cauernis, obstrueret summam siquis tibi, Mulciber, Aetnam. audax Thessalici nuper qui rupe sub Haemi [10,450] Hesperiae cunctos proceres aciemque senatus Pompeiumque ducem causa sperare uetante non timuit fatumque sibi promisit iniquum, expauit seruile nefas, intraque penates obruitur telis. quem non uiolasset Alanus, 455 non Scytha, non fixo qui ludit in hospite Maurus, hic, cui Romani spatium non sufficit orbis, paruaque regna putet Tyriis cum Gadibus Indos, ceu puer inbellis uel captis femina muris, quaerit tuta domus; spem uitae in limine clauso (10,460) ponit, et incerto lustrat uagus atria cursu, non sine rege tamen, quem ducit in omnia secum sumpturus poenas et grata piacula morti missurusque tuum, si non sint tela nec ignes, in famulos, Ptolemaee, caput. sic barbara Colchis 465 creditur ultorem metuens regnique fugaeque ense suo fratrisque simul ceruice parata expectasse patrem. cogunt tamen ultima rerum spem pacis temptare ducem, missusque satelles regius, ut saeuos absentis uoce tyranni (10,470) corriperet famulos, quo bellum auctore mouerent. sed neque ius mundi ualuit nec foedera sancta gentibus, orator regis pacisque sequester aestimat in numero scelerum ponenda tuorum, tot monstris Aegypte nocens? non Thessala tellus 475 uastaque regna Iubae, non Pontus et inpia signa Pharnacis et gelido circumfluus orbis Hibero tantum ausus scelerum, non Syrtis barbara, quantum deliciae fecere tuae. premit undique bellum, inque domum iam tela cadunt quassantque penates. (10,480) non aries uno moturus limina pulsu fracturusque domum, non ulla est machina belli, nec flammis mandatur opus; sed caeca iuuentus consilii uastos ambit diuisa penates, et nusquam totis incursat uiribus agmen. 485 fata uetant, murique uicem Fortuna tuetur. nec non et ratibus temptatur regia, qua se protulit in medios audaci margine fluctus luxuriosa domus. sed adest defensor ubique Caesar et hos aditus gladiis, hos ignibus arcet, (10,490) obsessusque gerit, tanta est constantia mentis, expugnantis opus. piceo iubet unguine tinctas lampadas inmitti iunctis in uela carinis; nec piger ignis erat per stuppea uincula perque manantis cera tabulas, et tempore eodem 495 transtraque nautarum summique arsere ceruchi. iam prope semustae merguntur in aequora classes, iamque hostes et tela natant. nec puppibus ignis incubuit solis; sed quae uicina fuere tecta mari longis rapuere uaporibus ignem, [10,500] et cladem fouere Noti, percussaque flamma turbine non alio motu per tecta cucurrit quam solet aetherio lampas decurrere sulco materiaque carens atque ardens aere solo. illa lues paulum clausa reuocauit ab aula 505 urbis in auxilium populos. nec tempora cladis perdidit in somnos, sed caeca nocte carinis insiluit Caesar semper feliciter usus praecipiti cursu bellorum, et tempore rapto nunc claustrum pelagi cepit Pharon. insula quondam (10,510) in medio stetit illa mari sub tempore uatis Proteos, at nunc est Pellaeis proxima muris. illa duci geminos bellorum praestitit usus. abstulit excursus et fauces aequoris hosti Caesar et auxiliis ut uidit libera ponti 515 ostia, non fatum meriti poenasque Pothini distulit ulterius. sed non, qua debuit, ira, non cruce, non flammis rapuit, non dente ferarum: (heu facinus, gladio ceruix male caesa pependit) Magni morte perit. nec non subrepta paratis (10,520) a famulo Ganymede dolis peruenit ad hostis Caesaris Arsinoe; quae castra carentia rege ut proles Lagea tenet, famulumque tyranni terribilem iusto transegit Achillea ferro. altera, Magne, tuis iam uictima mittitur umbris; 525 nec satis hoc Fortuna putat. procul absit ut ista uindictae sit summa tuae. non ipse tyrannus sufficit in poenas, non omnis regia Lagi: dum patrii ueniant in uiscera Caesaris enses Magnus inultus erit. sed non auctore furoris (10,530) sublato cecidit rabies; nam rursus in arma auspiciis Ganymedis eunt ac multa secundo proelia Marte gerunt. potuit discrimine summo Caesaris una dies in famam et saecula mitti. molis in exiguae spatio stipantibus armis 535 dum parat in uacuas Martem transferre carinas, dux Latius tota subitus formidine belli cingitur: hinc densae praetexunt litora classes, hinc tergo insultant pedites. uia nulla salutis, non fuga, non uirtus; uix spes quoque mortis honestae. (10,540) non acie fusa nec magnae stragis aceruis uincendus tum Caesar erat sed sanguine nullo. captus sorte loci pendet; dubiusque timeret optaretne mori respexit in agmine denso Scaeuam perpetuae meritum iam nomina famae 545 ad campos, Epidamne, tuos, ubi solus apertis obsedit muris calcantem moenia Magnum.