[0] Iac. Augusti Thuani Historiarum sui temporis pars prima. Tomus I.
Praefatio christianissimo franc. et navar. regi Henrico IIII.

[1] Cum primum adscribendam horum temporum historiam animum appuli, Domine, etsi non ignorabam hoc quidquid erat quod moliebar in uarias incursurum reprehensiones, me tamen illud solabatur, quod non ambitione sed solum bonae conscientiae pretio duci sciebam; et sperabam fore ut remittentibus cum tempore odiis aliquando ueritatis amor subiret, te praesertim rege, qui raro Dei beneficio profligatis rebellionum monstris et extincto factionum fomite pacem Galliae reddidisti et cum pace duas res insociabiles aliis creditus miscuisti, libertatem et principatum.

[2] Accedit, quod huic scriptioni eo tempore manum admouimus, cum belli ciuilis causas in priuatis ambitiosorum hominum cupiditatibus inclusas, spem pacis a publico consilio  exclusam doleremus, eoque magis licere nobis putaremus libere et tamen citra obtrectationem, quod erat dicere.

[3] Verum procedente opere, quod in castris inter tubas et obsidiones inchoatum, postea in aula tua creuit ac iam inter fori molestias, peregrinationes, aliaque negotia ad tua usque tempora productum est, sensi me longe aliter affectum quam ab initio fueram cum uarietate ac magnitudine rerum narrandarum defixus animus et aliquod a publicis calamitatibus leuamentum quaerens, in meditatione ac scriptione totus occuparetur.

[4] Adeoque in mentem uenit uereri ne quae inter armorum strepitum scripseram, quaeque tunc forte an placere aut saltem excusari poterant, compositis nunc motibus non solum minus placitura uerum etiam morosas quorundam aureis sint offensura ; quippe humani generis uitium est ut ad male faciendum quam ea quae male sint facta audiendum proniores simus.

[5] At enim cum haec prima sit lex historiae ne quid falsi dicere audeat deinde ne quid ueri non audeat, dedi nauiter operam ut latentem saepe ueritatem, interdum alte inter tanta partium odia demersam eruerem, erutam integra fide posteris traderem neque praepostera prudentiae adfectatione in tam iusta causa praeuaricans rara turoum temporum felicitati iniuriam facerem, quibus unicuique sentire quae uelit et quae sentiat eloqui licet.

[6] Ipse quam procul a dissimulatione absim, confido iis notum esse, qui me ac mores meos norunt nec ita obscure uixi ut publicis in actionibus candor meus uel iniquissimos latere potuerit. Postea enim quam uirtute clementiaque tua cuncti in gratiam rediimus, priuatas, si quae subessent, iniurias sic penitus sum oblitus omnemque adeo illarum sensum publice priuatimque ita deposui, ut iure confidam, in iis, quae ad praeteritorum memoriam spectant, aequanimitatem ac moderationem meam neminem esse desideraturum, possim illos ipsos testeis appellare, quorum nomina saepe his in libris occurrent, qui siquidem ulla in re pro ratione muneris a te commissi opera mea eguerunt, me semper parato ad omne incorruptum officium animo sunt experti.

[7] Quod igitur boni iudices facere debent, cum de capite et fortunis hominum consultant, idem et nos fecimus, cum hanc historiam scribere sumus aggressi, nostram saepius conscientiam interrogantes an ullius rei acriore sensu tangeretur, quae nos in opere instituto a recta uia transuersos ageret. Itaque et rerum acerbitatem oratione, quantum in me fuit, molliui et iudicium meum ubique sustinui et ab omni digressione temperaui; denique genus scribendi consectatus sum nudum ac simplex ut uel stilo ipso me sicuti ab omni fuco et ostentatione sic ab odio et gratia uacuum ostenderem.

[8] Vicissim a nostris aliisque, qui haec legent, peto ne quid praeiudicati secum domo adferant neque de hoc opere priusquam eo perlecto pronuntient. Inceptum uiribus nostris maius esse et ad illud multa, quae in me non sunt, desiderari infitias non ierim. Sed uicit utilitas publica et ardens de mea posteraque aetate promerendi studium, cui dum consulerem, temerarius quam ingratus haberi malui.

[9] Enimuero non tam de fide, cuius mihi bene conscius sum, aut de industria nostra, in qua excusanda de clementia tua et candore legentium minime despero, anxius sum : quam uereor, ne quod maximam historiae partem facit, plerisque, qui extra periculum, ut sibi quidem uidentur, positi, in aliena calamitate minus aequi aut nimis lenti sunt, molestum ac fastidiosum sit.

[10] Nempe ad cetera, quibus hoc infestum uirtiti saeculum scatet, mala, religionis discidium accessit, quod iam toto paene saeculo orbem christianum continuis motibus uexat et deinceps uexabit nisi tempestiua remedia atque adeo alia, quam quae hactenus adhibita sunt, ab iis, quorum praecipue interest, adhibeantur.