[26,0] COLLOQUIUM XXVI. Conuiuium poeticum.
Personae : Hilarius, Leonardus, Crato, Conuiuae, Margareta, Carinus, Eubulus, Sbrulius, Parthenius, Mus seruus Hilarii. 
{HILARIUS}
Leuis apparatus, animus est lautissimus.
{LEONARDUS}
Coenam sinistro es auspicatus omine.
{HILARIUS}
Imo absit omen triste. Sed cur hoc putas? 
{LEONARDUS}
Cruenti iambi haud congruunt conuiuio. 
{CRATO}
Euge, certum est adesse Musas; effluunt carmina imprudentibus.
{HILARIUS}
Si rotatiles trochaeos mauelis, en accipe: Vilis apparatus heic est, animus est lautissimus. Quanquam et iambi, olim ad rixas ac pugnas nati, post didicerunt omni seruire materiae. O pepones, habetis pepones in horto nostro natos. En lactucas sessiles, succo tenerrimo, suo nomine respondentes. Has delicias quis sanus non praeferat apris, muraenis et attagenis?
{CRATO}
Si licet in conuiuio poëtico uera loqui, quas tu lactucas uocas, betae sunt.
{HILARIUS}
Hoc omen auertant superi.
{CRATO}
Sic res habet, uide figuram. Tum ubi succus lacteus, ubi molles aculei?
{HILARIUS}
Facis ut addubitem. Heus accerse huc famulam. Margareta, Tisiphone, quid tibi uenit in mentem, ut pro lactucis nobis apponeres betas?
{MARGARETA}
Data opera feci.
{HILARIUS}
Quid ais, uenefica?
{MARGARETA}
Volebam experiri, an inter tot poëtas esset, qui lactucam dignosceret a beta: nam scio te non posse dignoscere. Dicite mihi bona fide, quis animaduertit esse betas?
{CONVIVAE}
Crato.
{MARGARETA}
Facile diuinabam non fuisse poëtam.
{HILARIUS}
Si quid tale posthac designaris, ego te pro Margareta uocabo Bliteam.
{CONVIVAE}
Ha ha hae.
{MARGARETA}
Istae nomenculaturae nec obesiorem me reddunt, nec macilentiorem: saepe uicies in die mihi commutat nomen. Ubi quid cupit eblandiri, uocat me Galateam, Euterpen, Calliopen, Callirrhoën, Melissam, Venerem, Mineruam, quid non? Ubi quid stomachatur, repente fio Tisiphone, Megaera, Alecto, Medusa, Baucis, aut aliud, quidquid illi suggesserit splendida bilis.
{HILARIUS}
Abi hinc cum tuis betis, Blitea.
{MARGARETA}
Quorsum attinebat huc euocare?
{HILARIUS}
Ut redires unde ueneras.
{MARGARETA}
Vetus dictum est: "Procliuius est euocare cacodaemonem, quam abigere".
{CONVIVAE}
Ha ha hae, apposite. Ubi tibi res habet, Hilari, opus est aliquo carmine magico, quo illam hinc abigas.
{HILARIUS}
Habeo in promptu: 
"g-Pheugete, kantharides, g-lukos g-agrios g-umme g-diohkei".
{MARGARETA}
Quid ais, Aesope?
{CRATO}
Caue tibi, Hilari, impinget colaphum; sic abegisti tuo Graeco carmine. O magum egregium!
{HILARIUS}
Quid tu credis, Crato, esse hanc? Ego tali carmine abegissem decem magnos cacodaemones.
{MARGARETA}
Pili non facio tuos uersus Graecanicos.
{HILARIUS}
Adhibendus est igitur, ut uideo, bombus magicus aut, si nec hic sufficiet, Mercurii caduceum.
{CRATO}
Mea Margareta, scis poëtarum genus esse afflatum, non ausim dicere furiosum: rogo te, ut istam rixam in aliud tempus proroges, nosque hac coena uel mea caussa, suauiter tractes.
{MARGARETA}
Quid mihi cum istius uersiculis? Saepenumero, quum est eundum ad macellum, non habet, quod numeret, et interim cantillat uersiculos.
{CRATO}
Sic sunt poetae, sed age fac sodes, quod dico.
{MARGARETA}
Equidem faciam in tuam gratiam, quoniam noui te probum, qui nunquam contriueris cerebrum tuum in eiusmodi deliramentis: ac demiror, quo fato in hunc incideris chorum.
{CRATO}
Unde id coniectas?
{MARGARETA}
Quia nasus obesior, et oculi nitentes, et corpus succulentum. Nunc mihi huius nasum contemplare, et risum Sardonium.
{CRATO}
Sed obsecro, meum suauium, ut istam iram mihi condones.
{MARGARETA}
Abeo: nec postulo, ut quisquam ceterorum hoc nomine mihi gratias agat.
{HILARIUS}
Abiitne iam?
{MARGARETA}
Non tam procul, quin audiat te.
{MUS}
Iam est in culina, secum nescio quid murmurans.
{CARINUS}
Famulam habes minime mutam.
{HILARIUS}
Aiunt bonam famulam oportere tribus dotibus esse praeditam, ut sit fidelis, ut sit deformis, ut sit ferox, quam uulgo malam uocant. Fidelis non diminuit rem, deformem non ambiunt proci, ferox facile tuetur ius heri sui. Nam aliquoties opus est non solum lingua, uerum etiam manibus. Haec mea e tribus duas habet uirtutes, deformis iuxta ac mala; de fide dubito.
{CRATO}
Linguam audiuimus, sed ego metuebam tibi a manibus.
{HILARIUS}
Admouete manus peponibus, de lactucis actum est. Etenim, si nunc iuberem apponi lactucas, sat scio carduos apponeret. Sunt et melones, si quis hoc genere magis capitur. En fici recentes: modo decerptos a matre, testatur lac in pedunculo. A ficis solet aqua sumi, ne quid obliment stomachum: en habetis e limpidissimo fonticulo uiuam ac frigidissimam, utilem et uino diluendo.
{CRATO}
At ego nescio, utrum utro diluam, uinum aqua, an aquam uino, adeo mihi uinum hoc uidetur haustum ex eodem fonticulo Musarum.
{HILARIUS}
Tale uinum conducit acuendis ingeniis poëtarum. Vos crassi crassis delectamini.
{CRATO}
Utinam Crassus essem ille beatus.
{HILARIUS}
Ego malim esse Codrus aut Ennius. Quandoquidem mihi contigit habere conuiuas tam multos, tamque insigniter eruditos, non committam, ut nihilo doctior eos dimittam. Est locus in prologo Eunuchi, qui multos torquet. Nam plerique codices sic habent:
"Sic existimet, sciat,
Responsum, non dictum esse, quia laesit prior, 
Qui bene uertendo, et eas describendo male, etc.
In his uerbis desidero sensum argutum ac Terentio dignum. Nec enim ideo laesit prior, quia male uertit Graecas fabulas: sed quia Terentianas carpserat.
{EUBULUS}
Iuxta uulgo iactatum prouerbium: Qui pessime canit, primus incipiet. Quum essem Londini apud Thomam Linacrum, uirum sic in omni genere philosophiae doctissimum, ut nihilo secius has grammaticorum minutias ad unguem calleat, ostendit mihi codicem mira uetustate, in quo sic habebatur scriptum:
Sic existimet, sciat,
Responsum, non dictum esse, quale sit, prius
Qui bene uertendo, et eas describendo male,
Ex Graecis bonis, Latinas fecit non bonas.
Idem Menandri Phasma nunc nuper dedit.
Sic autem ordinandus est sermo, utquale sit indicet subiiciendum exemplum prioris dicti. Minitabatur se uicissim reprehensurum aliquid in fabulis eius, a quo fuerat reprehensus. Atque hoc negat uideri debere conuicium, sed responsum. Qui lacessit, iacit dictum: qui regerit lacessitus, respondet. Huius rei promittit exemplum. "quale sit", quod Graecis dicitur g-hoion, Latinis quod genus, aut ueluti, siue uidelicet, aut puta. Deinde subiicit reprehensionem, in qua prius, aduerbium, respondet ad alterum aduerbium, ueluti diuersum, quod sequitur, nuper: quemadmodum pronomen, qui, respondet ad dictionem, idem. Veteres enim Lauinii fabulas in totum damnat, quoniam iam exciderant ex hominum memoria. In his quas nuper dedisset, certa notat loca. Mihi uidetur haec germana lectio, uerusque Comici sensus, nisi quid dissentit senatus populusque poëticus.
{CONVIVAE}
Imo pedibus omnes in tuam discedimus sententiam.
{EUBULUS}
At ego uicissim a uobis quiddam leue ac facillimum discere cupiam; quo pacto metiendus sit hic uersiculus:
Ex Graecis bonis Latinas fecit non bonas.
Micate digitis.
{HILARIUS}
Opinor more ueterum elidi, s, ut secundo loco sit anapaestus.
{EUBULUS}
Accederem, nisi casus auferendi desineret in is, natura longam. Itaque submota consonante, nihilo minus manet longa uocalis.
{HILARIUS}
Vera praedicas.
{CRATO}
Si quis illiteratus et ignotus ingrederetur, plane crederet nos inter nos micatione digitorum rusticorum ludum renouare.
{LEONARDUS}
Nos, quantum uideo, frustra micamus digitis. Tu, si potes, expedi.
{EUBULUS}
Videte quantula res nonnunquam torquet homines, etiam eruditos: praepositio expertinet ad finem carminis praecedentis:
"Qui bene uertendo, et eas describendo male ex
Graecis bonis Latinas fecit non bonas".
Ita nihil est scrupuli.
{LEONARDUS}
Sic est, per Musas.
{CARINUS}
Quandoquidem coepimus micare digitis, uelim ut aliquis mihi uersum hunc ex Andria digerat in suos pedes:
"Sine inuidia laudem inuenias, et amicos pares".
Nam mihi saepe tentanti non successit.
{LEONARDUS}
Sine in iambus est: uidia anapaestus: laudem in, spondaeus: uenias, anapaestus: et ami, rursus anapaestus.
{CARINUS}
Habes iam pedes quinque, et supersunt tres syllabae, quarum prima est longa: ut nec iambum facere possis, aut tribrachyn.
{LEONARDUS}
Profecto uera praedicas. Haeremus in uado: quis nos expediet?
{EUBULUS}
Nemo melius, quam qui induxit in hoc uadum. Age, Carine, ne cela, si quid habes, inter candidos amiculos.
{CARINUS}
Nisi me fallit memoria, uideor mihi quiddam tale legisse apud Priscianum, qui docet, apud Latinos Comicos, u, consonantem perinde elidi ut uocalem, quemadmodum frequenter in hac dictione, enimuero, sic ut pars enie faciat anapaestum.
{LEONARDUS}
Itaque metire nobis.
{CARINUS}
Faciam. Sine inidi, proceleusmaticus est: nisi mauis, elidi, i, per synaeresin: ut quum Vergilius, aureo, ponit in fine carminis heroici, pro auro; quod si placet, erit primo loco tribrachys; a lau spondaeus est; d'inueni, dactylus: as et a, dactylus: micos, spondaeus: pares, iambus.
{SBRULIUS}
Carinus nos explicuit ex hoc sane uado. Sed est in eadem scena locus, quem haud scio an quisquam animaduerterit.
{HILARIUS}
Obsecro, profer.
{SBRULIUS}
Illic hunc in modum loquitur Simo:
"Sine ut eueniat, quod uolo,
In Pamphilo ut nihil sit morae, restat Chremes".
{HILARIUS}
Quid heic te offendit?
{SBRULIUS}
Quum Sine, sit minitantis, nihil hic sequitur, quod faciat ad minas. Proinde suspicor a poëta scriptum fuisse, Sin eueniat, quod uolo; ut Sin respondeat ad Si, quod praecessit: Si propter amorem uxorem nolit ducere. Proponit enim senex duas partes inter se diuersas. Si Pamphilus ob amorem Glycerii recusat nuptias, erit quod cum illo expostulem: sin ille non recusarit, tum mihi restat exorandus Chremes. Porro hyperbaton longius fecit interpellatio Sosiae, et stomachus Simonis in Dauum.
{HILARIUS}
Mus, porrige mihi codicem.
{CRATO}
Committis tu muri codicem?
{HILARIUS}
Tutius, quam uinum. Dispeream nisi uerum dixit Sbrulius.
{PARTHENIUS}
Trade mihi codicem, ut ostendam alium scrupulum. In prologo Eunuchi uersus hic non constat:
"Habeo alia multa, quae nunc condonabuntur".
Quanquam enim Comici, Latini praecipue, sumunt sibi multam libertatem in hoc genere carminis, tamen nusquam memini illos senarium claudere spondeo: nisi forte legendum est, Condonabitur g-aprosohpohs , aut, Condonabimus, mutato numero personae.
{MARGARETA}
O mores uere poëticos! In ipso limine conuiuii micant digitis, et librum adhibent. Lusus et literas praestat seruare in mensas secundas.
{CRATO}
Non omnino pessimum consilium dat Margareta; obtemperabitur: placato stomacho reuocabimus lusum, interim digitis micabimus in disco.
{HILARIUS}
Videte luxum poëticum. Habetis triplex ouorum genus, elixa, assa, frixa: omnia recentissima sunt, intra biduum nata.
{PARTHENIUS}
Ego butyri esum non fero: si frixa sunt oleo, perplacebunt.
{HILARIUS}
Abi, puer, disce ex Margareta, in utro frixa sint.
{MUS}
In neutro, inquit.
{HILARIUS}
Nec in butyro nec in oleo? In quo igitur?
{MUS}
In lixiuio, ut ait.
{CRATO}
Qualis percunctatio, talis responsio. Quid negotii est dignoscere butyrum ab oleo?
{CARINUS}
Praesertim his, qui tam facile discernunt lactucam a beta.
{HILARIUS}
Habetis ouationem, sequetur aliquando triumphus. Heus, puer, circumfer oculos. Nihilne uides heic deesse?
{MUS}
Permulta.
{HILARIUS}
Haec oua desiderant condimentum, quo temperetur calor.
{MUS}
Quod uis?
{HILARIUS}
Dic ut ex contusis uitis clauiculis mittat nobis succum.
{MUS}
Dicam.
{HILARIUS}
Quid huc redis inanis?
{MUS}
Negat e clauis succum exprimi solere.
{HILARIUS}
O famulam!
{SBRULIUS}
Certe fabulis condiemus oua nostra. In Epodis Horatianis offendi locum quendam, non deprauatum, quod ad scripturam attinet, sed deprauate interpretatum, nec a Mancinello solum, ceterisque recentioribus, uerum etiam ab ipso Porphyrione. Locus est in carmine, quo canit palinodiam Canidiae ueneficae:
"Tuusque uenter Pactumeius, et tuo
Cruore rubros obstetrix pannos lauit,
Utcunque fortis exilis puerpera".
Existimant enim omnes heic, Exilis, nomen esse, quum sit uerbum. Adscribam uerba Porphyrionis, si tamen illius esse credendum est: Exilem autem, inquit, sub illa specie, quasi puerperio facta sit deformis: per exilitatem corporis maciem naturalem dicit. Pudendus lapsus, si uir tantus non sensit, metri legem reclamare huic sensui. Neque enim quartus locus admittit spondaeum. Verum poëta iocatur, illam uere peperisse, quanquam non diu languisset ac decubisset a partu, sed statim exsilisset e lecto, quemadmodum solent quaedam fortes puerperae.
{HILARIUS}
Habemus tibi gratiam, Sbruli, qui tam laute condieris oua nostra.
{LEONARDUS}
Isti non dissimile est, quod legitur in primo Odarum libro. Odae initium est: Tu ne quaesieris. Sic autem habet constans lectio: "Neu Babylonios Tentaris numeros, ut melius quidquid erit pati". Hunc locum ita transiliunt ueteres interpretes, quasi nihil habeat scrupuli: solus Mancinellus sentiens orationem imperfectam, iubet addi, possis.
{SBRULIUS}
Habes aliquid hac de re compertius?
{LEONARDUS}
Nescio, sed mihi uidetur Horatius Graeci sermonis idioma reddidisse, quod nullus poëtarum facit libentius aut frequentius: nam Graecis est familiare aparemphaton adiungere huic dictioni g-hohs et g-hohste. Sic Horatius, ut pati, pro, ut patiaris. Quanquam quod diuinat Mancinellus, non est prorsus absurdum.
{HILARIUS}
Mihi uehementer arridet quod dicis. Curre, Mus, et adfer si quid est reliquum.
{CRATO}
Quid istuc est nouarum deliciarum?
{HILARIUS}
Hic est cucumis sectus in laminulas: hoc est ius ex coctis intestinis cucurbitae; onducit lubricandis intestinis.
{SBRULIUS}
O coenam uere medicam!
{HILARIUS}
Boni consulite. Mox aderit gallina ex corte nostra.
{SBRULIUS}
Commutabimus tibi nomen, et pro Hilario uocabimus Apicium.
{HILARIUS}
Age nunc, ridete quantum uoletis; cras fortasse serio laudabitis hanc coenam.
{SBRULIUS}
Qui sic?
{HILARIUS}
Quum senseris tibi probe conditum esse prandium.
{SBRULIUS}
Fame?
{HILARIUS}
Scilicet.
{CARINUS}
Scis, Hilari, quid prouinciae te uellem suscipere?
{HILARIUS}
Sciam, si dixeris.
{CARINUS}
Chorus canit hymnos quosdam non indoctos, sed per indoctos multis locis deprauatos: eos cuperem tua opera nobis restitui. Ut autem exemplum proferam, ita canimus:
"Hostis Herodes impie,
Christum uenire quid times?"
Ordo dictionis unius inuersus geminum uitium inuexit carmini. Nam hostis, quum trochaeum efficiat, nullum habet locum in carmine iambico, et Hero, spondaeus, non recipitur in sede secunda. Nec dubium est, quin uersus ita primum scriptus sit: "Herodes, hostis impie". Iam epithetum, impie, mollius cohaeret cum hostis, quam cum Herodes. Porro quoniam Herodes dictio Graeca est, g-eh uertitur in g-e, in casu uocandi, ut g-Sohkratehs,, g-hoh g-Sohkrates, quemadmodum et in g-Agamemnon g-oh mega recti casus uertitur in g-o micron. Rursum ita canimus hymnum:
"Iesu corona uirginum,
Quem mater illa concepit,
Quae sola uirgo parturit".
Dubium non est, quin concipit sit pronunciandum; nam temporis hypallage gratiam etiam addit sermoni. Ridiculum autem est nos offendi in concipit, quum sequatur parturit.
{HILARIUS}
Istius generis et ipse permulta offendi, nec pigebit olim huic rei aliquot dierum opellam dare. Nam mihi uidetur Ambrosius in hoc carmine non parum habere gratiae: adeo fere finit dimetrum dictione trisyllaba, et caesuram fere collocat in fine dictionis. Id crebrius apud eum fit, quam ut casus uideri possit. Si quaeritis exemplum: Deus creator, heic est penthemimeris; accinitur omnium: polique rector, accinitur, uestiens: Diem decoro, accinitur, lumine: Noctem soporis, accinitur, gratia. Sed adest gallina satis obesa, quae mihi totis decem annis peperit oua, et exclusit pullos.
{CRATO}
Indigna erat quae necaretur.
{CARINUS}
Si licet aliquid admiscere de studiis seuerioribus, habeo, quod proponam.
{HILARIUS}
Modo ne nimium sit tetricum.
{CARINUS}
Non est. Coepi nuper legere Senecae epistolas, et in ipso statim portu, quod aiunt, impegi. Locus est in prima epistola: "Et si uolueris, inquit, attendere, magna uitae pars elabitur male agentibus, maxima nihil agentibus, tota aliud agentibus". In hac sententia affectat nescio quid argutiae, quod ego non satis assequor.
{LEONARDUS} Diuinabo, si uoles.
{CARINUS} Maxime.
{LEONARDUS}
Nemo perpetuo peccat; et tamen luxu, libidine, ambitione, ceterisque uitiis, magna uitae pars perit; sed multo maior uitae portio perit nihil agentibus. Porro nihil agere dicuntur, non qui uiuunt in otio, sed qui rebus friuolis et nihil ad felicitatem conducentibus occupantur. Inde prouerbium: Satius est cessare, quam nihil agere. Sed tota uita perit aliud agentibus. Aliud ageredicitur, qui non est attentus ad id, quod agit. Perit igitur tota uita, quoniam quum uacamus uitiis, aliud agimus: dum uacamus friuolis, aliud agimus: dum studemus philosophiae, quoniam id facimus supine et oscitanter, aliud agimus, parum attenti, uelut ad rem minime seriam. Haec interpretatio si parum arridet, numeretur haec sententia Senecae inter eas, quas in hoc scriptore damnat Aulus Gellius, ut friuole argutas.
{HILARIUS}
Mihi sane satis arridet. (Sed interim strenue ad gallinam. Nolim uos falli; nihil praeterea parati est.) Quadrat enim ad id quod praecessit: Turpissima est iactura, quae per negligentiam fit. Id autem declarat hac trimembri sententia. At paullo post uideor mihi uidere mendum: "Mortem non prospicimus. Magna pars eius iam praeteriit". Nam legendum arbitror, Mortem prospicimus. Prospicimus enim quae procul absunt, quum mors magna ex parte praeterierit nobis.
{LEONARDUS}
Si sibi permittunt philosophi, ut aliquando diuertant in prata Musarum, fortasse non uidebitur absurdum, si nos aliquando uel animi gratia diuertamus in illorum regionem.
{HILARIUS}
Quidni?
{LEONARDUS}
Quum nuper relegerem librum Aristotelis, quem inscripsit g-peri g-tohn 
g-elegchohn, quorum argumentum est rhetoribus cum philosophis magna ex parte commune, comperi insignes errores interpretum. Neque dubitandum est, quin heic, qui Graece nesciunt, in multis locis egregie delirarint. Aristoteles enim proponit huiusmodi genus ambigui, quod nascitur ex uoce, quae eadem declarat diuersa: {26 uerba graeca}.
Id uerterunt hunc in modum: Quoniam discunt scientes: Nam secundum os grammatici discunt. Discere enim aequiuocum, ad intelligere eum, qui utitur disciplina, et accipere disciplinam.
{HILARIUS}
Visus es mihi nunc Hebraice loqui, non Latine.
{LEONARDUS}
Estne quisquam uestrum, qui audiuit heic ullam uocem aequiuocam?
{HILARIUS}
Nullam.
{LEONARDUS}
Quid igitur stultius, quam id uelle uertere, quod uerti non poterat? Neque enim quemadmodum Graecis g-manthanein sonat g-mathein et g-mathehteuein: ita Latinis discere doctrinam accipere aut tradere. Quanquam an hoc sit uerum, nescio: magis arbitror sic, g-manthanein esse anceps apud Graecos, quemadmodum cognoscere apud Latinos. Cognoscit enim qui nouit, et cognoscit iudex qui discit caussam. Sic, opinor, Graecis g-manthanein discitur praeceptor, qui exigit praelecta pueris, et pueri quibus praelegitur. Quam uero uenuste reddidit, 
g-ta g-gar g-apostomatizomena g-manthanousin g-hoi g-grammatikoi,
Nam secundum os grammatici discunt, quum uertere debuerit: Nam grammatici quae dictant, docent. Hic interpretis erat aliud exemplum supponere, quod non eadem uerba, sed eandem rei speciem exhiberet. Quanquam hoc loco suspicor etiam in Graeca scriptura nonnihil esse mendae; scribendum autem, 
g-homohnumon g-toh g-te g-xunievai g-kai g-toh g-lambanein.
Paulo post subiicit aliud exemplum ambigui, quod nascitur non ex uario uocis eiusdem significatu, sed ex diuersa connexione: 
g-to g-boulesthai g-labein g-me g-tous g-polemious,
Velle me accipere pugnantes. Sic enim uertit, pro eo quod erat, Velle me capere hostes. Et, si legas g-boulesthe, sermo fit dilucidior: Vultis me capere hostes? Nam pronomen potest praecedere uerbum capere, et potest sequi. Si praecedat, hic erat sensus: Vultis, ut ego capiam hostes? Si sequatur, erit hic: Vultis, ut hostes me capiant? Subiicit eiusdem generis aliud exemplum, 
g-ara g-ho g-tis g-ginohskei, g-touto g-ginohskei:
id est, An quod quis nouit, hoc nouit. Ambiguitas est in τοῦτο. Id si sumatur accusandi casu, sensus erit: Quidquid alicui cognitum est, id illi cognitum esse. Sin nominandi casu, sensus hic erit: Quam rem quis intelligit, ea intelligit? quasi cognosci non possit, nisi quod uicissim cognoscat. Rursus aliud subiicit, 
g-ara g-ho g-tis g-hora g-touto g-hora; g-hora g-de g-ton g-kiona; g-hohste g-hora g-ho g-kiohn.
an quod quis uidet, id uidet? sed uidet columnam, columna igitur uidet. Rursus in τοῦτο est ambiguitas, quam prius indicauimus. Verum haec utcunque reddi poterant Latinis auribus: quod sequitur, nullo modo reddi poterat: 
g-ara g-ho g-su g-phehs g-einai, g-touto g-su g-phehs g-einai; g-phehs d-de g-lithon g-einai; g-su g-ara g-phehs g-lithos g-einai
Quod illi sic reddiderunt: Putas quod tu dicis esse, hoc tu dicis esse: dicis autem lapidem esse, tu ergo lapis dicis esse. Obsecro, quis omnino sensus humanus ex his uerbis percipi possit? Ambiguitas enim partim pendet ex idiomate Graeci sermonis, quae est in maiore ac minore: quanquam in maiore est et alia ambiguitas, in duabus dictionibus g-ho et g-touto, quae si capiantur nominandi casu, sensus erit: Quidquid te dicis esse, hoc tu es. Sin accusandi, sensus erit: Quamcunque rem tu dicis esse, eam dicis esse, et ad hunc sensum subsumit, g-lithon g-phehs g-einai. Sed ad priorem colligit, 
g-su g-ara g-phehs g-lithos g-einai.
Graeci sermonis proprietatem semel ausus est imitari Catullus:
"Phaselus iste, quem uidetis, hospites,
Ait fuisse nauium celerrimus".
Sic enim ferebatur hic uersus in antiquioribus editionibus. Hoc ignorato, necesse est multis modis delirare eos, qui in haec loca scribunt commentarios. Ne id quidem, quod inibi continenter sequitur, Latino potest esse perspicuum. 
g-Kai g-ara g-esti g-sigohnta g-legein; g-ditton g-gar g-esti g-to g-sigohnta g-legein, g-to g-te g-tohn g-legonta g-sigan, g-kai g-to g-ta g-legomena.
Id reddiderunt hunc in modum: Et putas, est tacentem dicere? Duplex enim est, tacentem dicere, et hunc dicere tacentem, et quae dicuntur. An non haec Sybillae foliis obscuriora?
{HILARIUS}
Mihi nec Graeca satis liquent.
{LEONARDUS}
Exponam pro mea diuinatione: An possibile est tacentem dicere? Haec interrogatio duplicem habet sensum, quorum alter est falsus et absurdus, alter esse potest uerus. Nam fieri non potest, ut qui loquitur, non dicat ea quae loquitur, hoc est, ut loquendo taceat: sed fieri potest, ut is, qui loquitur, taceat eum qui loquitur. Quanquam hoc exemplum recidit in alteram formam, quam paullo post subiicit. Rursum illud admiror, quod mox in genere ambiguitatis, quae nascitur ex pluribus dictionibus coniunctis, mutarint Graeci uocem saeculi in literas, g-epistasthai g-ta g-grammata,
quum Latini codices habeant, scire saeculum. Heic enim duplex sensus nascitur, uel ut ipsum saeculum sciat aliquid, uel ut aliquis sciat saeculum. Verum hoc mollius est in g-aiohna siue in g-kosmon, quam in g-grammata. Nam literae dicuntur absurde scire quippiam. Verum nihil absurdi sit, si quis dicat, aliquid nostro saeculo notum esse, aut aliquem nosse suum seculum. Iam aliquanto post, ubi proponit exemplum ambigui ex accentu, non ueritus est interpres pro uerbis Homeri supponere Virgiliana, quum eadem fuerit necessitas in illo exemplo, quidquid dicis esse, hoc est. Ex Homero refert Aristoteles, g-ou g-kataputhetai g-ombroh.
Si g-su adspiretur ac circumflectatur, sonat, Cuius computrescit pluuia: sin g-ou sit exile et acutum, sonat, Non computrescit pluuia. Atque hoc quidem sumptum est ex Iliad. 
g-psi. Alterum est, g-Didomen g-de g-hoi g-euchos g-aresthai
accentu collocato super penultimam sonat, concede illi: sin super primam, g-didomen sonat, damus. At poëta non sentit Iouem dicere, concedimus illi: sed Iupiter mandat ipsi somnio, ut illi, ad quem mittitur, concedat potiri uoto. Dictum est enim g-didomen pro g-didonai. Pro his duobus Homericis subiecerunt haec ex nostris poëtis, uelut illud ex Odis Horatii: Me tuo longas pereunte noctes, Lydia, dormis.Etenim si accentus sit in, Me, correpto, et Tu, sit graue, unica dictio est, Metuo, id est, timeo. Quanquam haec ambiguitas pendet non solum ex accentu, uerum etiam ex compositione. Alterum supposuerunt ex Vergilio: Heu quia nam tanti cinxerunt aethera nymbi!
Quanquam haec quoque ex compositione nascitur ambiguitas.
{HILARIUS}
Sunt ista quidem arguta, dignaque cognitu, Leonarde: sed interim uereor, ne cui conuiuium hoc sophisticum uideatur magis, quam poëticum: alias, si uidebitur, uel totum diem uenabimur Elenchos in Elenchis.
{LEONARDUS}
Hoc est, in luco ligna, in mari quaeremus aquam.
{HILARIUS}
Ubi est meus Mus?
{MUS}
Adest.
{HILARIUS}
Mone Margaretam, ut tradat bellaria.
{MUS}
Adeo.
{HILARIUS}
Rursum ades uacuus?
{MUS}
Negat se de bellariis cogitasse, et ait satis diu sessum esse.
{HILARIUS}
Vereor ne si diutius heic philosophemur, illa nobis mensam subuertat, quemadmodum Xanthippe Socrati: consultius est igitur, ut bellaria sumamus in horto: ibi simul et ambulabimus, et libere nugabimur. Interea sibi quisque decerpat ex arbore quod lubet.
{CONVIVAE}
Placet consilium.
{HILARIUS}
Est illic fonticulus quouis uino suauior.
{CARINUS}
Qui fit, ut hortus tuus magis niteat, quam aula?
{HILARIUS}
Quia heic uersor frequentius. Si quid arridet heic, ne parcite nostris opibus hortensibus. Iam si satis uidetur deambulatum, quid si considamus huc sub tilia et Musas cieamus?
{PARTHENIUS}
Age fiat.
{HILARIUS}
Thema suppeditet hortus ipse.
{PARTHENIUS}
Si praecesseris, sequemur.
{HILARIUS}
Age faciam. Praepostere facit, cui uariis deliciis niteat hortus, quum animum habeat nullis disciplinis, nullis uirtutibus excultum.
{LEONARDUS}
Credemus adesse Musas, si reddideris eandem sententiam carmine.
{HILARIUS}
Hoc mihi longe procliuius, prosam orationem uertere carmine, quam argentum commutare auro.
{LEONARDUS}
Dic igitur.
{HILARIUS}
Cui renitet hortus undiquaque flosculis,
Animumque nullis expolitum dotibus
Squalere patitur, is facit praepostere
Habetis carmen Musis et Apolline nullo. Sed elegans fuerit, si singuli hanc sententiam diuerso genere carminis reddatis.
{LEONARDUS}
Qui uicerit, quid praemii feret?
{HILARIUS}
Hunc calathum onustum malis, aut prunis aut cerasis, aut mespilis, aut piris, aut si quid aliud magis adblanditur.
{LEONARDUS}
Quis erit arbiter certaminis?
{HILARIUS}
Quis, nisi Crato? Et idcirco solus non certabit, quo magis auscultet.
{CRATO}
Vereor ne talem sitis habituri iudicem, qualem olim habebant coccyx et luscinia, inter se de canendi gloria decertantes.
{HILARIUS}
Sat est, si places omnibus.
{CONVIVAE}
Placet arbiter; incipe, Leonarde.
{LEONARDUS}
Cui tot deliciis renidet hortus,
Herbis, floribus, arborumque foetu
Et multo et uario, nec excolendum
Curat pectus et artibus probatis,
Et uirtutibus, is mihi uidetur
Laeuo iudicio, parumque recto.
DIXI.
{HILARIUS}
Carinus arrodit unguem; exspectamus aliquid elaboratum.
{CARINUS}
Nulla adest Musa.
Cura cui est, ut niteat hortus flosculis ac fetibus,
Negligenti excolere pectus disciplinis optimis:
Hic labore mihi, ut uidetur, ringitur praepostero.
{HILARIUS}
Non frustra arrosus est unguis.
{EUBULUS}
Quoniam ordo me uocat, ne nihil adferam:
Qui studet, ut uariis niteat cultissimus hortus
Deliciis, patiens animum squalere, nec ullis
Artibus expoliens, huic est praepostera cura.
{HILARIUS}
Non est, cur exstimulemus Sbrulium. Nam ille sic scatet uersibus, ut plerumque uel imprudens effundat carmina.
{SBRULIUS}
Cui uernat hortus cultus et elegans,
Nec pectus ullis artibus excolit,
Praepostera is cura laborat.
Sit ratio tibi prima mentis.
{PARTHENIUS}
Quisquis accurat, uariis ut hortus
Floribus uernet, neque pectus idem
Artibus sanctis colit, hunc habet praepostera cura.
{HILARIUS}
Nunc experiamur, cui hortus suppeditet plures sententias.
{LEONARDUS}
Quid ni faciat, tam diues? Vel hoc rosetum mihi suggeret quod dicam. Ut breuis est rosae nitor, ita fugax est iuuentus: properas carpere rosam prius, quam marcescat; magis adnitendum est, ne sine fructu tibi effluat iuuentus.
{HILARIUS}
Thema satis aptum carmini.
{CARINUS}
Ut inter arbores suus cuique fetus est, ita inter homines suae cuique dotes sunt.
{EUBULUS}
Ut terra, si excolatur, uarias opes gignit in usus humanos, neglecta spinis ac uepribus obducitur: ita hominis ingenium, si excolatur optimis studiis, plurimas edit uirtutes; sin negligas, uariis occupatur uitiis.
{SBRULIUS}
Hortus quotannis colendus est, ut niteat: animus, semel excultus honestis studiis, perpetuo floret ac uernat.
{PARTHENIUS}
Ut amoenitas hortorum non auocat animum ab honestis studiis, sed ad haec inuitat potius: ita quaerendi sunt lusus ac ioci, qui non absunt a literis.
{HILARIUS}
Euge, uideo examen sententiarum. Nunc ad uersus: sed antequam id aggrediamur, mea sententia, fuerit exercitatio nec inelegans, nec infrugifera, si primam sententiam toties reddamus Graecis uersiculis, quoties reddidimus Latinis. Heic auspicabitur Leonardus, iam olim familiaris Musis Graecanicis.
{LEONARDUS}
Ineptiam, si iubes.
{HILARIUS}
Iubeo atque impero.
{LEONARDUS} {4 vers grecs}
Ego praesulem egi; succedet qui uolet.
{HILARIUS}
Carinus.
{CARINUS}
Imo Hilarius.
{LEONARDUS}
Sed uideo Margaretam interuenire; adfert nescio quid deliciarum.
{HILARIUS}
Si id fecerit, me fefellerit mea furia. Quid adfers?
{MARGARETA}
Sinapi, quo condiatis uestra bellaria. An non pudet heic garrire in multam noctem, et postea uos poëtae multa blateratis in loquacitatem foeminarum?
{CRATO}
Haud male monet Margareta: iam tempus est ut suum quisque nidum adeat; alias in hoc pulcherrimo certaminis genere uel solidum diem consumemus.
{HILARIUS}
Sed cui addicis praemium?
{CRATO}
In praesentia quidem mihi ipsi addico. Nullus enim uicit praeter unum me.
{HILARIUS}
Qui uicisti, qui non certaueris?
{CRATO}
Vos certastis, at non decertastis. Ego, quod nemo uestrum potuit, uici Margaretam.
{CARINUS}
Hilari, aequum postulat; auferat calathum.