TEXTE d'´étude : Tommaso CAMPANELLA (1568 - 1639), Atheismus triumphatus, Praefatio.

Auteur :
WIKIPEDIA : http://fr.wikipedia.org/wiki/Tommaso_Campanella

A propos de l'auteur :
WIKIPEDIA (cfr. supra) : 
"... Campanella fut monarchiste et ultramontain : il voulait un pape chef suprême de la chrétienté, pour former une communauté mondiale (De monarchia hispanica, 1620 et 1623, trad. 1997 ; De monarchia Messiae, 1633, trad. 2002). Il s'opposait à Machiavel dans son Atheismus triumphatus. Dans La Cité du Soleil il prône une république philosophique utopiste inspirée de Platon, où il se montre partisan d'une théocratie pontificale, et organise une polygamie soumise à des critères astrologiques dans une visée eugéniste. ..."

STANFORD Encyclopdia of Philosophy :
http://plato.stanford.edu/entries/campanella/

"... Natural Religion: Atheism Conquered.
One of Campanella's most important works is Atheismus triumphatus (Atheism Conquered), written from 1606 to 1607. He himself regarded it as a watershed in his thinking, signaling his detachment from the more openly rationalist positions of his youth and his move toward a more sincere adherence to Christian principles. In letters written from prison, he describes the work as a “volume against politicians and Machiavellians” (Lettere, p. 26). Central to the work is his polemic against both reason of state and Machiavelli's conception of religion as a political invention, a useful “fiction” devised by priests and princes to gain and maintain power. This polemic is coupled with the need to undertake a far-reaching rational examination, passing in review and evaluating all religious beliefs and philosophical doctrines in order to demonstrate that religion, in contrast to what politicians think, is a “natural virtue” inborn in human beings. A further motive of this research is to ascertain the relationship between natural religion and Christianity, which leads to the conclusion that there is no conflict between Christian law and natural law but instead a profound and fundamental agreement, since Christ did not nullify and abolish natural law but rather added to it moral precepts and rites that completed and perfected it. ..."

Édition : Paris, Dubray, 1636

Oeuvre : 
Ad diuum Petrum apostolorum principem triumphantem.
Atheismus triumphatus seu reductio ad religionem per scientiarum ueritates.
Fr. THOMAE CAMPANELLAE, stylensis ordinis praedicatorum
Contra Antichristianismum Achitophellisticum.

Texte : 
PRAEFATIO.
Propter peccata terrae ait Salomon multi principes eius ; propter peccata principum multae sectae eius, quarum impietas propter peccata sophistarum. Condidit enim deus genus humanum sub uno parente unamque ei religionem dedit, qua deum cognoscerent colerentque, omniaque bona ab ipso peterent, subque eius prudentia, tanquam oues pascuae eius, sese remque publicam gubernarent.

Ratio autem ambitiosa sophistarum sectas peperit. Ratio demum politica, (quam uocant DE STATV uulgares, apostolus uero prudentiam carnis, deo inimicam) animis potentum placere fecit sectarum multiplicitatem. Neque enim secta falsa ulla uigeret nisi principes uellent. Volunt autem qui nullam putant esse ueram. Propterea tandem hoc putant quoniam pluris faciunt partem quam totum, et pluris se ipsos quam genus humanum et tandem pluris quam deum. Aestimatio haec uilissima, proles inopiae et amoris proprii, affectantis copiam, unde non est, non unde est, incepit in diabolo, incedit per diabolicos filios et in inferno consummabitur.

Arctat enim in modicum omnia magna, quasi uermis in uentre hominis positus, putans nihil esse hominem ad se comparatum sed uas inanime, ad sui uitam fato datum nec extra uentrem extare mundum neque deum, ac proinde licere sibi quiquid libet facere. Proptereaque pauci satagunt conuersionem hominum ad deum sed ad seipsos. 

Ninus rex in patris Beli honorem idolatriam primus statuae illius adhibuit, quo regnum sibi pararet super nationes, debitum soli deo. Ieroboam, ut partum contra Roboam retineret in Samaria. Mahometes astu Sergii, ut imperium ad se traheret. Principes protestantes Luthero fauerunt, ut bonis ecclesiae ditarentur. Bataui et Angli, ut zelo conscientiae libertatem a subiectione arriperent. Neque enim in Boreali regione fides aliqua apud illos  reperitur principes, qui decreto communi statuerunt ut populus eam teneat religionem quam princeps et, cum mutat, mutet. Et quidem sectas in multas secti continuo mutant atque permutant.

Ex illis etaim exiit liber "De tribus impostoribus", nihil in religione ponens nisi astutiam et deceptionem. Quapropter haeresiarchas libenter audiunt, tyrannum ipsis similem praedicantes deum, qui alios fato ad gehennam destinat, alios ad uitam, quam tamen omnibus promittit, ut maiorem partem decipiat libertatemque arbitrii negantes pariter collaudant pseudopolitici, Caluini soboles, et Mahometani ipsorum patres, a quibus parum distant Iaponenses proceres, quo super homines tanquam in bestias libertatis expertes imperium exercere possint. Sic hominum, pro diis cultorum, multitudo inter gentes. Papam contradicentem uocant Antichristum a quo electionis imperiique iura habent ac consequenter fatentur se sequaces Antichristi ; ut hinc uideas eos nec D. papae religionem nec haeresiarcharum credere ueram esse ullam, quod iam politici et libertini palam profitentur. 

Omnis autem haeresis in atheismum terminatur sicut in epistola ad Ultramontanos principes et philosophos pro instauranda religione ostendimus et quotidiana ostendit experientia. Utinam non serperet interius huiusmodi pestis, quam Machiauellus seminauit docens religionem esse artem politicam ad populos in officio spe paradisi et timore infernorum retinendos. Quapropter ad expediendam nationum conuersionem statui hoc in opusculo ostendere religionem in communi esse non secundum artem astutorum aut ignorantium sed secundum naturam a deo nobis inditam philosophis et nationibus probatam, prophetis reuelatam, et a deo deinde supernaturaliter publicatam, illustramque gratiis, miraculis ueris, prophetia et sanctitate. 

Ad id uero demonstrandum oportuit incipere non a "Credo sanctam ecclesiam" sed a "Credo in deum". In quem si uere crederent, illico deum ex prouidentia paternali Sholam indubitata fide dignam pro filiis suis, ne circumferamur omni uento doctrinae, in terris seruare intelligerent et per suas quaesitas notas in Romana ecclesia ipsam inuenirent. Idcirco necesse habui prius demonstrare quod deus sit (potest enim ex creaturis cognoscibiliter uideri, Sap. 13 et Rom. 2) et quod curam omnium rerum gerat, maxime autem hominum ; quod homo sit animo immortalis, aliaque uita illi conueniat (ueluti Platonici, Stoici, Pythagorici, legislatores omnes et inter nostros D. Thomas et Augustinus, Clemens et Lactantius et Cyrillus et Arnobius et Iustinus et alii patres disputando fecerunt, ex naturalibus concessisque ab omnibus) et propterea deum esse colendum non ficta sed uera religione.

Item pseudopoliticos, aliter sentientes cum Epicuraeis et Peripateticis, conuincere ita fortiter me puto ut propriis etiam ex malis, ne dum ex naturae decretis, intelligant, se se errare et neminem hac opinione affectum, principatum et uitam in se uel in suis statim, non perditum iuisse. Et quoniam miraculis non mouentur et inspirationibus diuinis resistunt, sicut patres olim et D. Tho. in tribus lib. contra Gent. se fecisse testantur (nam in IV. ex autoritatibus sacrae scipturae procedit) me conuerto. Quapropter transfiguraui me in ipsorum personam sed in puris naturalibus positam, ne firmitatem fidei, quam profiteor, putantes esse obstinationem, ipsi quoque in sua opinione obstinentur.

Qui enim in aliqua secta aut in atheismo obstinatur, is meliora quaerere sit ineptus. Idcirco nullum ab ipsis uel aliunde excogitatum pro ipsorum opinione argumentum, quamuis irrisorium, omisi, ne me imperitum aut similem ipsis dissimulatorem putarent. Idcirco id quod fecit Ecclesiastes in persona impii non obstinati ut impietatem tolleret et S. Iustinus, fidem ueram quaerens, ueluti ipsemet testatur, sic faciant sectarii consulens et ego et illi nudi spoliatique omni opinione assertiua quaeramus opto ueritatem, cuius habitum induamur tandem, cum similiter non obstinato quaeritante Iustino.

Solis rationibus pugnandum erat : sacri tamen censores zelotypi coegerunt me autoritates patrum colligere stylumque mutare ex philosophico in theologicum. Sed res puto bene cessit quoniam patres conuenire cum decretis naturae simul ex hoc politici agnoscent. Quapropter per philosophiam humanam et caelestem conatus sum uiam aperire, scio enim nullum in hoc saeculo libri argumentum necessarium esse magis. Nec enim lucro ut plerique, nam semper uexatus nec timore impulsus, cui nec animus nec effugium posternas et quaternas uexationes defuit, at solo ueritatis amore urgente, certitudinem praesto omnibus non indoctam, nec fictam de religionis uirtute ac ueracitate, partim experimento proprio agnitis, partim inuestigatis sagaciter in experimentis alienis, partim ea perceptis sagacitate, qua olfacere incipit homo ea, quae hominem ad illam transhumanant celsitudinem, ad quam non potest syllogismus extendi. 

Misi hunc libellum amico ut proficeret in Germania, anno domini MDCVII, multosque libros meos quibus ad suorum compositionem profecit. Sed dummodo annuncietur deus undecunque nobis placeat oportet. Fiat nunc publici iuris, si forte meliores fructus apud ueritatis et non propriae gloriae cultores nanciscatur.
Romae II Iunii 1630.