Iohannes Boccaccio - Bucolicum carmen XIohannes Boccaccio - Bucolicum carmen X. VALLIS OPACA EXPLICIT LIPIS EGLOGA VIIII; INCIPIT EGLOGA X, CUI TITULUS EST VALLIS OPACA, COLLOCUTORES AUTEM SUNT LYCIDAS ET DORILUS.¹ LYCIDAS. Dorile, seu pluvias terris immittat Orion aut Amon flores vel Cancer rure cicadas, auferat aut frondes Chyron, te fronte recurva semper conspicio tristem lacrimisque madentem. 5 Quis dolor iste tuus? Periit tibi vitis in ulmo? DORILUS. Iuppiter a celso prospectans cardine campos prostravit feriens ignito fulmine fagum his celebrem silvis: sonitu perterrita tellus ingemuit, tremuere greges ac arbuta dumis; 10 pastores sese comperta fraude vicissim in caveis clausere malis. Cui rustica cessit libertas, turbare greges, disperdere capros cepit. Crisifabro Iunoni sacra paranti abstulit optatam frustra per tempora Rufam, 15 lascivusque mei formosam Phyllida ruris eripuit Phytie nostro: quam magna supersunt centauris obscena quidem, si dicere vellem! Utque alios mittam, nostros damnavit amores illecebris, pedicas ac antra carentia sole 20 imposuit, nulla mirto nec leta corimbis. Hec tristis ploro. Sed tu fabrilia tractas, centuculo tectus, nigra et fuligine tinctus? LYCIDAS. Vera igitur tulerat fusca sub valle Menalcas adveniens. Per Pana deum, non sordida ledunt 25 munera Plutarci quantum mala vota furentum quos genui calamos inter ranasque palustres! DORILUS. Tune, precor, meus es Lycidas? Te nempe Podarcem credebam. Quam leta dies! Spes lapsa resurgit; tu celum campos fluvios armentaque nobis 30 restitues. Quernas superisque tibique coronas post aras statuam! Placidam contingere dextram mittito, quin subeas antrum. Non lacte tepenti castaneis nucibus pomis bromioque fovebo; omnia subtraxit Polipus: michi panis et unda, 35 algaque dat somnos mollis. Sic vivere divos audivi in terris. Nec dedignere, precamur; saltem que turbant faciem purgare tenebras his poteris lymphis, et fessos inde cubili hoc recreare artus; medio revocabimus ignes. LYCIDAS. 40 Erras. Prisca vides, non me, vestigia nostri. Non ego plus vester, postquam cillenius Argus surripuit virga radios ex ethere raptos et crinem secuit Trivie iam falce dicatum. DORILUS. Ha miserande puer! Periit spes alta salutis, 45 incertusque mei moriar, nomenque sub umbras auferet atra dies. Pecudes ad prata Miconis nunc Ylas pellit, manibus nunc ubera pressat; hic cythisum salicesque novas frondesque recentes apparat ac agnos recreat matresque per herbas; 50 hic alter mersat rivis et vellera tondet; ille suos cantat calamis invisus amores et corilos faciles mulcet celsasque cupressus. Me solum miserumque tenet sine crimine vinctum, heu! Polipus, dum seva tero nunc ocia planctu. LYCIDAS. Castalie, dic, oro, puer, docuere sorores te lacrimis transire diem? Quis nectere mentes atque pios animos potuit vincire ginestis? quis prohibet meliore tui quin parte peragres gnosiacos saltus et menala pascua? quisve 60 pastores Yde videas fontesque bicornis Parnasi et lauri dulces per culmina silvas? Ha scelus infandum! Sic nondum vivere nosti annosus tecum? Secum superavit Olympum olim Argus, qui iura deūm viditque deditque; 65 pastores frigios orbatus lumine Mopsus et danaos cecinit; sic Tytirus arva latina non vidit, rutulus dum tinxit sanguine Turnus. Has lacrimas nobis sinito, cui nulla potestas ni damnosa manet: memor es, dum pascua solus 70 hec tenui, quam grandis eram? Nunc tristis egestas arguit atque iubet miseris solatia prestem. DORILUS. O Lycida, fateor, dure solamina vite de te tot merui nunquam. Sed pande, precamur, quis tibi Plutarcus, quas valles, quosve recessus 75 nunc habites, Archas divos postquam abstulit ignes. LYCIDAS. Spelunca in medio stat Trenaros, inscia Phebo, qua vehimur celo vetiti, cui limine primo pervigil insultat canis ater et atria servat. Blanditur cauda intranti morsuque fatigat 80 tentantes reditum, ni princeps iusserit. Inde et lucos silvasque vides fluviosque lacusque. Atra loci facies nebulis fumoque palustri; perpetua sordent vallis fuligine rupes. Semper hyemps glacialis inest, nox semper opaca; 85 cecus adest ignis, nemorum nec stipite vivus, arte tamen superūm. Nec credas leta Pelori pascua vel campos tyrios Libanive roseta, tymbreos colles, iuga vel ridentia achanto, Eridanique leves undas et amena colamus: 90 late sardoniis et taxo prata, locique omnes conspicui vepribusque et vimine torto. Implicite miseras reddentes flentibus umbras insurgunt silve; ceno sanieque fluentes, in medio maculant olidi de vertice rivi. 95 Non ibi sunt celeres capree cervique fugaces; serpentum locus ille ferax pestisque nefande telluris lybice, quorum nunc verbere caude, nunc acri morsu, nunc nexibus angimur egre. Syrene in scopulis vobis silvisque napee 100 cantantes aures mulcent ramisque volucres: ast nobis aliter resonare per omnia valles mugitu valido, turpes et frendere porcos dentibus et sevos rabie rugire leones audires, tristesque sonos ut reddat et echo. DORILUS. 105 Quid dicis, Lycida? Potuit natura vel alter visceribus terre tam diram condere sedem? LYCIDAS. Quidni? Cuncta potest qui silvas fecit et astra. Sed paulum consiste, precor; peiora sequuntur. Plutarcus scopulo residet, Fusca atque marita, 110 frondibus umbrati nigris et vellere pullo. Stant squalens circum scabies morbique caduci omnes et pecoris pestis certissima frigus et sicce febres ac horrida mortis ymago. Has inter colubris hyrtus squamisque cruentis 115 trux pastor miseros leviat nec pectine pastos, nec calamis mulcet, sed cornu territat umbras atque greges surgens scopulo, et clamore sonoro irritat furias, vepretaque mandat amena lustrari taurosque iterum per inania verti. 120 Quot gemitus vox ista levet, tibi sydera pandent si numeres, seu fulva sali monstrabit harena. Concutit inde polos et sevo murmure replet Iuppiter iratus silvis ac fulmina vibrat; quassateque ruunt nubes, et grandine multa 125 frangitur omne nemus, nodosaque robora rumpit ventorum vis magna furens. Quid multa? Dolentes, heu! quot tunc pavidos inter spineta videres currere et oppositas sentes contundere dorso, precipitesque duri celsis ex rupibus ultro! 130 Ast postquam Dyomedis equas, Gerionis et acres iussit inire canes, omnis per devia turba convenit, ac ydris agimur; tristesque ministri componunt turmas avidi penasque minantur. Nec pecudes credas: tauros hic arguit atros 135 et summa de rupe truces impellit ad ima; convocat hic torvos angues, et fuste preusto in glaciem cogit squamosaque tergora frangit; isque lupos igni de vertice culminis alti deicit. O! quotiens hos inter lapsus et ipse! DORILUS. 140 Siste, precor, Lycida. Quid? tu devolveris, oro, immixtusque lupis e summo montis in ignes? Quid sceleris? que dura trucem sententia movit? LYCIDAS. Heu michi! iamdudum pecudes rapuisse Miconis et, scelus infaustum! pueros traxisse per umbras 145 in vetitam venerem, melior dum vita maneret, has sedes tribuere michi sub vindice fusto. DORILUS. Alcidem memini monstrum traxisse trifauce cecropiumque ducem ex imo iam vallis opace; vis rogitem, si forte queam quandoque movere, 150 Pana pium retrahat te nostras mitis in auras? LYCIDAS. Dorile, ne facias; nequicquam tangere Olympum iam precibus posses aut irrevocabile fatum. Actum est de me deque illis quos iustus in orcum Archesilas misit quondam. Nunc desine; quorsum 155 contendo veniam, et reliquos tibi carmine signem. Setigeros trahit ille sues fortisque frementes illidit scopulis et membra trementia quassat; summo alius studio ducit de monte molosos, tabo et marcentes cogit gustare paludes; 160 immanes ursos ex lustris pellit ad undas is tardosque onagros, et ferro tranat adunco; fascinat hic lynces, demum per devia vertens atque fame longa miseras hinc inde molestat. Nequicquam tibi cuncta velim mala pandere versu: 165 vivimus inviti mortem per aprica cientes. Nunc memor esto tui; fugientia sydera Phebum adventare monent, michi nec fas cernere. Tandem tunc Polipus, quercum dum scandet forte palumbas perquirens, michi crede, ruet, nostrosque tumultus 170 adveniens auget, sic ducunt fila sorores, teque tuis linquet campis: sic vincula solves. DORILUS. Numen honoratum silvis, Pan, te precor, assis, et veniat lux illa michi: tibi pinguior agnus ex grege quippe tuas ultro ferietur ad aras, 175 quas statuam, ludosque traham tibi carmine sacros. Adnotatio 1. De hac ecloga pauca ipse Boccaccio in epistula XXIII fratri Martino de Signa inscripta explanavit. Retro