[25] XXV. ATALANTA, SIVE LUCRUM.
ATALANTA cum uelocitate excelleret, de uictoria cursus 
cum Hippomene certamen iniit. Conditiones certaminis 
erant ; uictori Hippomeni coniugium, Atalantae, 
mors uicto. Neque dubia uictoria uidebatur, cum Atalantae 
insuperabilis in cursu praestantia multorum exitio 
insignita fuisset. Itaque Hippomenes ad dolos animum 
adiecit. Parauit autem tria mala aurea, eaque secum 
portauit. Res geri coepit ; praecurrit Atalanta ; ille, cum 
se a tergo relictum cerneret, artis non immemor, ex malis 
aureis unum ante conspectum Atalantae proiecit ; non 
recta quidem, sed ex transuerso, ut illam et moraretur, 
atque insuper de uia deduceret ; illa, cupiditate muliebri, 
et mali pulchritudine illecta, omisso stadio, post malum 
cucurrit, et ad illud tollendum se submisit. Hippomenes 
interim spatium stadii non paruum confecit, eamque 
post se reliquit. Illa tamen rursus naturali pernicitate 
iacturam temporis resarciuit, atque iterum emicuit : sed 
cum Hippomenes secundo et tertio huiusmodi moras ei 
iniecisset, tandem uictor astutia, non uirtute euasit.
Fabula uidetur allegoriam insignem proponere de certamine 
artis cum natura. Ars enim, per Atalantam significata, 
uirtute propria, si nihil obstet et impediat, longe 
natura uelocior est, et ueluti cursus citatioris ; et celerius 
ad metam peruenit. Hoc enim in omnibus fere effectis 
patet ; cernas fructus ex nucleis tarde, ex insitione 
celeriter prouenire ; cernas lutum in generatione lapidum 
tarde, in torrefactione laterum cito durescere : etiam in 
moralibus, dolorum obliuionem et solatia diuturnitas temporis, 
quasi ex beneficio naturae, inducit ; philosophia 
autem (quae ueluti ars uiuendi est) diem non exspectat, 
sed praestat et repraesentat. Verum istam artis praerogatiuam 
et uigorem, infinito rerum humanarum detrimento, 
mala aurea retardant. Neque reperitur ex scientiis 
aut artibus aliqua, quae cursum suum uerum et legitimum 
ad finem suum, tanquam ad metam constanter produxerit ; 
sed perpetuo artes incepta praecidunt, et stadium 
deserunt, et ad lucrum et commodum declinant, instar Atalantae.
"Declinat cursus, aurumque uolubile tollit".
Itaque mirum minime est, si arti non datum sit naturam 
uincere, et uictam ex pacto illo et lege certaminis perimere 
aut destruere; sed contrarium eueniat, ut ars in naturae 
potestate sit, atque ueluti nupta mulier coniugi pareat.