[5,5] CAPUT V.
Partitio Artis Retinendi siue Retentiuae in Doctrinam de Adminiculis 
Memoriae, et Doctrinam de Memoria ipsa. Partitio Doctrinae de 
Memoria ipsa in Praenotionem, et Emblema.
ARTEM Retinendi, siue Custodiendi, in duas doctrinas partiemur; 
Doctrinam scilicet de Adminiculis Memoriae, et Doctrinam de Memoria 
ipsa. Adminiculum Memoriae plane scriptio est. Atque omnino 
monendum, quod Memoria sine hoc adminiculo rebus prolixioribus 
et accuratioribus impar sit; neque ullo modo nisi de scripto recipi debeat. 
Quod etiam in Philosophia Inductiua et Interpretatione Nature praecipue 
obtinet. Tam enim possit quis calculationes Ephemeridis memoria nuda 
absque scripto absoluere, quam interpretationi naturae per meditationes 
et uires memoriae natiuas et nudas sufficere ; nisi eidem memoriae per 
tabulas ordinatas ministretur. Verum missa Interpretatione Naturae, 
quae doctrina noua est, etiam ad ueteres et populares scientias haud 
quicquam fere utilius esse possit quam Memoriae Adminiculum solidum 
et bonum; hoc est, Digestum probum et eruditum Locorum Communium. 
Neque tamen me fugit, quod relatio eorum quae legimus aut discimus 
in Locos Communes damno eruditionis ab aliquibus imputetur, ut quae 
lectionis cursum remoretur, et Memoriam ad feriandum inuitet. 
Attamen quoniam adulterina res est in Scientiis praecocem esse 
et promptum, nisi etiam solidus sis et multipliciter instructus, 
diligentiam et laborem in Locis Communibus congerendis magni 
prorsus rem esse usus et firmitudinis in studiis iudicamus ; 
ueluti quae Inuentioni copiam subministret, et aciem Iudicii in 
unum contrahat. Verum est tamen inter methodos et syntaxes 
Locorum Communium quas nobis adhuc uidere contigit, nullam 
reperiri quae alicuius sit pretii ; quandoquidem in titulis 
suis faciem prorsus exhibeant magis scholae quam mundi ; 
uulgares et paedagogicas adhibentes diuisiones, non autem eas 
quae ad rerum medullas et interiora quouis modo penetrent.
Circa Memoriam autem ipsam, satis segniter et languide 
uidetur adhuc inquisitum. Extat certe de ea ars quaepiam; 
uerum nobis constat tum meliora praecepta de Memoria confirmanda 
et amplianda haberi posse quam illa ars complectitur, tum 
practicam illius ipsius artis meliorem institui posse quam
quae recepta est. Neque tamen ambigimus (si cui placet hac 
arte ad ostentationem abuti) quin possint praestari per eam 
nonnulla mirabilia et portentosa; sed nihilominus res quasi sterilis 
est (eo quo adhibetur modo) ad usus humanos. At illud interim 
ei non imputamus, quod naturalem memoriam destruat et 
superoneret (ut uulgo obiicitur) ; sed quod non dextre instituta 
sit ad auxilia memoriae commodanda in negotiis et rebus seriis. 
Nos uero hoc habemus (fortasse ex genere uitae nostro politicae) 
ut quae artem iactant, usum non praebent, parui faciamus. Nam 
ingentem numerum nominum aut uerborum semel recitatorum 
eodem ordine statim repetere ; aut uersus complures de quouis 
argumento extempore conficere ; aut quidquid occurrit satirica 
aliqua similitudine perstringere ; aut seria quaeque in iocum 
uertere; aut contradictione et cauillatione quiduis eludere; et 
similia; (quorum in facultatibus animi haud exigua est copia, 
quaeque ingenio et exercitatione ad miraculum usque extolli 
possunt;) haec certe omnia et his similia nos non maioris facimus 
quam funambulorum et mimorum agilitates et ludicra. 
Etenim eadem ferme res sunt ; cum haec corporis, illa animi 
uiribus abutantur ; et admirationis forsitan aliquid habeant, 
dignitatis parum.
Ars autem Memoriae duplici nititur intentione, Praenotione  
et Emblemate. Praenotionem uocamus abscissionem quandam 
inuestigationis infinitae. Cum enim quis aliquid reuocare in 
memoriam conatur; si nullam Praenotionem habeat aut perceptionem 
eius quod quaerit, quaerit certe et molitur, et hac illac discurrit 
tanquam in infinito. Quod si certam aliquam Praenotionem habeat, 
statim abscinditur infinitum, et fit discursus Memoriae magis 
in uicino, ut uenatio damae intra septa. Itaque et ordo manifesto 
iuuat Memoriam. Subest enim Praenotio, id quod quaeritur tale 
esse debere ut conueniat cum ordine. Similiter carmina facilius 
discuntur memoriter quam prosa. Si enim haeretur in aliquo uerbo, 
subest Praenotio, tale debere esse uerbum quod conueniat cum 
uersu. Atque ista Praenotio est Artificialis Memoriae pars prima. 
Nam in Artificiali Memoria locos habemus iam ante digestos et paratos ; 
imagines extempore, prout res postulat, conficimus ; at subest 
Praenotio, talem esse debere imaginem, qualis aliquatenus conueniat 
cum loco ; id quod uellicat memoriam, et aliquo modo munit ad rem 
quam quaerimus. Emblema uero deducit intellectuale ad sensibile : 
sensibile autem semper fortius percutit memoriam, atque in ea 
facilius imprimitur quam intellectuale ; adeo ut etiam brutorum 
memoria per sensibile excitetur ; per intellectuale minime. 
Itaque facilius retineas imaginem uenatoris leporem persequentis, 
aut pharmacopaei pyxides ordinantis, aut pedantii orationem 
habentis, aut pueri uersus memoriter recitantis, aut mimi 
in scena agentis, quam ipsas notiones inuentionis, dispositionis, 
elocutionis, memoriae, actionis. Sunt et alia quae pertinent ad 
Memoriam iuuandam (ut modo diximus); sed Ars quae iam 
habetur ex his duobus iam praemissis consistit. Particulares 
autem artium defectus persequi, fuerit ab instituto nostro recedere. 
Igitur de Arte Retinendi siue Custodiae, haec dicta sint. Iam uero 
ad quartum membrum Logicae, quod Traditionem et Elocutionem tractat, 
ordine peruenimus.