[CXLI] Narratio Quaedam Zuchari De Muliere Presbytero Medelam Quaerente.
Zucharus, uir omnium urbanissimus, narrare solebat mulierem quamdam haud spernendae formae, uicinam suam, quae sterilis erat, quaesiuisse saepius a Sacerdote Confessore suo, an sciret aliquam medelam ad liberos concipiendos. Illum postremo annuisse, ac mandasse ut die Iouis eiusmodi rei apta ad se ueniret. Cum accessisset filiorum cupida mulier ad cameram Sacerdotis: 'Utar,' ille inquit, 'incantatione, quae inducit multas uariasque illusiones, ita ut quae non fiunt, fieri uideantur. Itaque constantia et firmitate animi opus est, ne res incassum euadat. Videbitur tibi ut te tangam, osculer, amplexer, et secretiora etiam faciam quae uir tuus consueuit: attamen nihil eorum erit; sed ita uidebitur ex ui uerborum quibus utendum est; quae adeo est efficax, ut quae non sunt, esse uideantur.' Consensit mulier, confidens compatris uerbis, et se has praestigias parui facturam dixit. Sacerdos, multis peractis signis, dictisque in aurem secretioribus uerbis, coepit mulierem osculari, et in lectum sternere. Cum illa tremebunda, quidnam compater ageret, quereretur: - 'Nonne praedixi antea,' inquit, 'quae nulla essent pro ueris uisum iri?' Ita mulierem credulam bis cognouit, semper affirmans id nihil esse. Hoc pacto mulier, se delusam falsa imagine existimans, rediit domum.

[CXLII] De Eremita Qui Multas Mulieres In Concubitu Habuit.
Eremita quidam Paduae erat, Ansimirius nomine, tempore Francisci, Ducis Patauini septimi. Hic, cum uir sanctus haberetur, multas mulieres etiam nobiliores, per confessionis speciem, ad concubitum pellexit. Vulgata tandem (neque enim diu hypocrisis celari potest) scelerum fama, captus a Praetore, cum multa confessus esset, ad Franciscum deducitur. Is, accito Secretario ex suis, quaedam ioci causa sciscitabatur ab Eremita, et nomina mulierum quas cognouisset. Quas cum multas, etiam ex domesticis familiaribus, uxores protulisset, scribebat nomina Secretarius, ut exinde causam risus eliceret. Cum tandem nominandis finem fecisse uideretur, peteretque Dux an plures superessent, ille uero constanter negaret, asperius hominem arguebat, et uim minabatur Secretarius, nisi omnes retulisset. Tum ille suspirans: - 'Scribas et tuam quoque,' ait, 'atque eam addas numero aliarum.' Quo dicto, et calamus prae dolore e manibus Secretarii excidit, et Dux in maximum risum est conuersus, recte factum esse dicens, ut, qui tanta uoluptate reliquorum maculas audiebat, et ipse in eorum coetum adduceretur.

[CXLIII] De Florentino Quodam Iuuene Qui Nouercam Suam Subegit.
Florentiae, iuuenis quidam cum nouercam subigeret, ac superueniens pater filium in stupro uxoris deprehendisset, rei nouitate indignitateque permotus, clamando obiurgare acriter filium coepit. Ille tergiuersando peccatum excusabat. Cum diutius elatioribus uerbis ambo concertarent, clamore excitus superuenit uicinus quidam, ad iurgia componenda, ignarus rei. Cum peteret contentionis causam, illis ob domesticam turpitudinem silentibus, instabat uicinus uehementius ut causam nosceret. Tandem, cum pater in filium causam reiiceret, tum filius prior: 'Hic pater meus admodum indiscretus,' inquit, 'millies matrem meam futuit, me etiam tacente: nunc quia semel uxorem suam cognoui, ut rudis atque inconsultus, coelum clamoribus, ueluti insanus, replet.' Risit ille facetum filii responsum, et patrem, quoad potuit, solatus, discessit.

[CXLIV] Disceptatio Fratrum Minorum Pro Imagine Sancti Francisci Fienda.
Fratres quidam Ordinis Minorum decreuerant, accersito pictore, ut imaginem Beati Francisci pingeret; sed in forma picturae dissidebant, cum alter stigmaticum, alter ad populum praedicantem, alius alio modo pingendum censeret. In ea disceptatione cum uniuersum diem consumpsissent, nulla certa sententia, pictorem dubium quidnam ageret relinquentes, dormitum iere. Pictor, inspecta Fratrum insulsitate, cum se delusum putaret, figuram eam pinxit fistula sonantem, alii laqueo suspenso dicunt, statimque abiit. Figura inspecta, Fratres, cum pictorem ut male mulctaretur quaesissent, ille uero pedibus sibi consuluisset, existimantes summam Religioni contumeliam illatam, pictorem ad poenam quaerebant.

[CXLV] De Sacerdote Florentino Qui Hungariam Iuerat.
Est in Regno Hungariae moris, ut post Missam celebratam, omnes qui adsunt oculis lippientes, accedentes propius altare a Sacerdote aqua in calicem effusa oculos conspergantur. Dicit autem interim Sacerdos uerba quaedam ex Sacris Litteris bonam ualetudinem precantia. Accessit ad Hungariam olim Sacerdos quidam Florentinus cum Philippo, qui Hispanus cognominabatur. Hic, cum astante Sigismundo Rege Missam dixisset, accesserunt plures ad eum lippientes, ut aqua de more oculos conspergerentur. At ille existimans id nimio potu et crapula contigisse, assumpto calice (ita enim fieri uiderat) astantes respersit dicens lingua Itala: 'Andatamene, che siate morti a ghiado,' id est, 'Moriamini gladio.' Quod intelligens Rex idemque Imperator, risum continere non potuit. Postridie uero in conuiuio ioci causa uerba Sacerdotis referens, lippientes ad iracundiam, caeteros omnes ad risum commouit.

[CXLVI] Responsio Rustici Ad Patronum Sui Fundi.
Rusticus quidam e nostris roganti Patrono fundi, quo maxime tempore pluribus laboribus implicarentur, - 'Maio,' respondit. Sciscitanti causam, id enim mirum uidebatur, cum id temporis quaedam ab opere rustico uacatio esse uideatur: - 'Quoniam,' inquit, 'et nostras, et uestras, nos uxores subigere oportet.'

[CXLVII] Ridiculosi Hominis Dictum.
Romanus quidam nobis notus ascendit semel maceriam in arundineto sitam, ac similis ad populum concionanti, coepit ad arundines loqui, disserens multa de Urbis statu. Inter dicendum, ex leui aura, arundinum capita coeperunt flecti. Homo ridiculus, qui sibi arundines pro hominibus finxerat, tanquam pro concione gratias agerent: 'Non tanta reuerentia,' inquit, 'Domini Romani; nam ego ex uobis minimus sum.' Hoc postea in prouerbii locum uenit.

[CXLVIII] Derisio Hominis Porcum Occidere Volentis.
Mos erat in oppido quodam Piceni, ut qui hieme porcum occidisset, uiciniam ad coenam inuitaret. Quidam quo pacto eam impensam uitaret, compatrem consuluit: - 'Dic,' inquit ille, 'cras, porcum tibi hac nocte furto ablatum.' Et simul, nihil tale illo uerente, clam porcum nocte subripuit. Mane conspiciens sibi porcum ablatum, ad compatrem profectus, alta uoce querebatur porcum sibi furto subreptum. Tum alter: - 'Recte, compater mi, sapis,' inquit, 'ita enim te docui locuturum.' Cum ille saepius et per Deos omnes iuraret id uerum esse, - 'Bene agis,' respondebat, 'et secundum consilium meum.' Cum ille iuramento iteraret, - 'Hoc modo te loqui debere antea monui,' respondebat, 'et sanum consilium dedi tibi.' Tandem elusus abiit.

[CXLIX] Dictum Facini Canis.
Facinus Canis, Dux armorum, opera Ghibellinae factionis, Ticinum ingressus, ex composito Guelforum tantum bona diripuit. His consumptis, coepit et Ghibellinorum domus exinanire, tanquam Guelforum bonis refertas. Dum illi apud Ducem quererentur, se, cum Ghibellini essent, indigne spoliari, tum Facinus: - 'Verum dicitis, filii mei, Ghibellini estis omnes, sed bona sunt Guelfa.' Hoc pacto, nullo factionis discrimine, bona omnium direpta sunt.

[CL] De Adolescente Qui Ignarus Rerum Uxorem Prima Nocte Non Cognouit.
Adolescens Bononiensis, stupidi ingenii et insulsi, uxorem duxit adolescentulam forma egregiam. Prima nocte, ignarus rerum, ut qui nunquam mulierem cognouisset, matrimonium non consummauit. Mane rogatus a socio, quomodo res nocturnae processissent, suspirans, - 'Male,' inquit; nam cum diu quaesisset uxoris concubitum, tandem illam absque foramine consueto, ut aiebant, ab se repertam. Cognita illius stultitia socius: - 'Tace,' inquit, 'obsecro, neque uerbum hiscas, cum res sit magni pudoris ac periculi, si palam fiat.' Ille, cum auxilium et consilium simul petisset: - 'Ego laborem pro te subibo,' ait, 'hoc foramen faciendi, si mihi sumptuosam coenam uelis praebere: sed octo dierum spatium mihi opus est ad hanc rem, cum admodum sit difficilis, perficiendam.' Annuit autem stultus, et secreto illum cum uxore noctu collocauit, ipse in alio lecto recubans. Transacto spatio, cum uia esset admodum patens amici opera, ut sentes non essent timendi, accersito uiro, multum diuque se sudasse dixit in obsequium eius, et tandem confectum foramen, quod quaerebat. Docta adolescentula uiro gratulata est, amici labores commendans. Stultus cum uxorem perforatam inuenisset, laetus, et socio gratias egit, et coenam persoluit.

[CLI] De Uxore Pastoris Quae De Sacerdote Filium Habuit.
Pastoris cuiusdam in Riuo frigido, oppidulo montano, uxor cum Sacerdote consueuerat coire, ex quo puerum concepit, educauitque in pastoris domo. Cum puer esset septennis, Sacerdos benigne allocutus pastorem, ait tandem eum puerum suum filium esse, rogauitque ut sua uoluntate puer ad se migraret: - 'Minime hoc fiet,' pastor inquit; 'ego puerum pro me uolo, qui sit domi natus. Male enim ageretur mecum et cum patrono meo,' inquit, 'si omnes agnos qui ex ouibus alieno ariete compressis oriuntur, traderem arietum patronis.'

[CLII]
De Rustico Qui Asinos Onustos Deduxit Frumento.
In concilio Perusino, rusticus cum gratiam certam quaereret, tanquam inhonesta postulanti ciuis unus contradixit. Postridie admonitus homo, tres asinos frumento onustos domum eius qui contradixerat deduxit: post quartum diem, sententia mutata, multis uerbis rustici causam egit. Tum uicinus eius inter loquendum ad socios inquit: 'Auditisne quemadmodum illi asini rugiunt?' in frumentum susceptum iocatus.

[CLIII] Facetum Dictum Pauperis Ad Diuitem Frigentem.
Diues quidam suffultus uestibus hieme Bononiam proficiscens, reperto inter montana rustico, qui unica tantum et ea contrita tunica indutus erat, admiratus in tanta ui frigoris (niues enim et uentus erat) hominis patientiam, rogauit, numquid non frigeret? - 'Minime,' alter cum laeto respondisset uultu; stupenti responsum dicentique - 'Ego sub pellibus algeo; tu seminudus non sentis frigus?' - 'Si tu,' inquit ille, 'omnes tuas uestes ferres, sicuti ego meas, tu quoque nequaquam frigeres.'

[CLIV] De Montano Qui Filiam Desponsare Volebat.
Cupiebat ex oppido Pergula montanus desponsare uni ex uicinis iuuenem filiam. Quam ille conspicatus, cum ut nimium teneram et adolescentiorem respueret, insulsus pater: - 'Maturior est,' inquit, 'quam opineris; tres enim iam filios peperit ex clerico Sacerdotis nostri.'

[CLV] De Presbytero Qui Adolescentulae Decimas Dare Praecipit.
Brugis, ea nobilis est in Occidente ciuitas, in qua adolescentula haud admodum scita fatebatur Parochiano peccata sua. Ille, cum inter caetera quaesisset, an debitas decimas traderet sacerdoti, persuasit etiam coitus decimam esse reddendam, quam iuuencula, ut se aere alieno liberaret, statim persoluit. Domum tardius reuersa, admiranti uiro causam morae absque ullo timore dixit. Vir rem dissimulans, post quatriduum Parochianum ad prandium uocauit, nonnullis adhibitis, quo res fieret notior. Cum sederent in mensa, uir, narrata prius fabula, ad Sacerdotem uersus: 'Postquam,' inquit, 'tibi rerum omnium uxoris meae debetur decima, et hanc quoque accipias.' Et simul uas stercore et urina uxoris plenum ori Sacerdotis admotum, in mensa libare compulit.

[CLVI] De Medico Qui Uxorem Sutoris Infirmam Subegit.
Sutor quispiam Florentiae ad uxorem non recte ualentem Medicum sibi notum rogauit ire. Ille, absente uiro, domum profectus, uxorem eius, licet reluctantem, compressit in lectulo. Vir rediens, cum Medicum abeuntem, qui se recte mulierem curasse dixit, offendisset, uxorem lacrymantem capite dissoluto inuenit. Medici perfidia cognita, rem dissimulauit, et post dies octo, sumpto pretiosiori panno, ad uxorem Medici profectus, dixit se ab eo missum, quo sibi interior tunica (ea cotta uocatur) fieret. Opus erat ut mulier, quae forma erat egregia, maiori ex parte nudaretur, quo rectius corporis mensura capi posset, ad uestem recte perficiendam. Nudatam, remotis arbitris, sutor comprimit, parem uicem Medico reddens: quod et postea obiecit ei.

[CLVII] De Florentino Qui Filiam Viduae Desponsauerat.
Florentinus, qui sibi scitus uidebatur, uiduae filiam cum desponsasset, uxoris domum, ut fit, saepius accedens, absente aliquando matre, adolescentulam cognouit. Ex uultu filiae cognita re, mater iurgare acriter illam coepit quae se domumque deshonestasset, demum testans matrimonium illud minime ratum esse futurum, et se acturam enixe ut id solueretur. Rediens uir, qui id obseruabat, absente socru, cum moestam iuuenem deprehendisset, quaesita causa, matris sententiam de distrahendo matrimonio intellexit: 'Quid tu?' ille. - 'Matri obsequi uolo,' respondit. - 'In tua est potestate,' inquit alter. Cum illa modum quaereret: - 'Antea,' ait, 'inferiores partes egisti; nunc superior euadas oportet, ut per contrarium actum dissolutio matrimonii fiat.' Consensit illa, et matrimonium dissoluit. Tandem illa uirum, ille uxorem alteram duxit. In eius nuptiis prior sponsa affuit et cum ambo, praeteritorum memoria, inuicem subridere coepissent, uidens haec noua uxor, et aliquid suspicans mali, noctu rogauit uirum, ecquid ille sibi uoluisset risus? Tergiuersantem detundendo compulit, ut fabulam referret, et simul illius stultitiam accusaret. Tum uxor: - 'Contristetur,' inquit, 'illam Deus quae tam fuit amens, ut id notum fecisset matri! Quid enim opus erat, ut matri uestrum concubitum referret stulta? Me quidem noster famulus amplius centies cognouit, neque ullum unquam uerbum a me innotuit matri.' Tacuit uir, sentiens sibi debitam mercedem impensam.

[CLVIII] De Foeneratore Vicentino.
Foenerator Vicentinus Religiosum, magnae auctoritatis uirum, continuos sermones de more ad populum habentem, hortabatur saepius ut acriter inueheretur contra usurarios, detestareturque quam maxime uitium, quod praecipue in ea urbe uigeret; adeoque instabat, ut quandoque esset molestus Religioso. Admiratus unus tam continuo instantem pro eius rei castigatione, cuius quaestum ipse faceret, quaesiuit quid sibi tam frequens sollicitudo uellet. Tum ille: - 'Ita multi sunt,' inquit, 'in hoc loco, qui artem usurariam exercent, ut, cum pauci admodum ad me accedant, nihil faciam lucri. Sed si caeteris foenus dissuasum erit, cessabunt ipsi, et peruenient ad me omnium reliquorum emolumenta.' Hoc mihi postea Religiosus ridens retulit.

[CLIX] Fabula Facetissima Iannini Coqui.
Ianninus cocus Baronti Pistoriensis, qui Venetiis coquinariam exercuerat, in conuiuio Secretariorum retulit fabulam admodum iocosam. Venetus insulsus fuit, qui per iniuriam uapulauit. Cum filios habere cuperet, qui acceptam iniuriam ulciscerentur, uxor autem esset sterilis, rogauit amicum, qui filiorum procreandorum se opificem optimum profitebatur, ut sibi hoc munus impenderet procreandi. Ille operam studiumque pollicitus, mariti uice fungebatur. Interim, cum semel, relicto ad serendum agrum uiro, ne quid ei operi impedimenti afferret, per urbem uagaretur, obuio ac maiora minanti inimico: - 'Ho ho,' quassans caput, 'tace, stulte,' inquit. 'Nescis bene quid te contra agatur domi. Si quidem id scires, nedum contineres minas sed timeres tibi. Fit iam, mihi crede, fit qui faciet uindictam nostram!'

[CLX] De Fatuo Veneto Qui Equitans Calcaria In Sinu Gestabat.
Addidit et alterius Veneti haud imparem stultitiam, qui, cum equum ascendisset, rus iturus, calcaria in sinu ferebat. Equus cum pigre tardeque ambularet, ille calcaneis armos saepius percutiendo: 'Tu non moueris?' inquit; 'en, si scires quid in sinu habeam, mutares passum.'