X
    Quis fuit, horrendos primus qui protulit enses?
         Quam ferus et uere ferreus ille fuit!
    Tum caedes hominum generi, tum proelia nata,
         Tum breuior dirae mortis aperta uia est.
    An nihil ille miser meruit, nos ad mala nostra               5
         Vertimus, in saeuas quod dedit ille feras?
    Diuitis hoc uitium est auri, nec bella fuerunt,
         Faginus adstabat cum scyphus ante dapes.
    Non arces, non uallus erat, somnumque petebat
         Securus sparsas dux gregis inter oues.                10
    Tunc mihi uita foret, uolgi nec tristia nossem
         Arma nec audissem corde micante tubam;
    Nunc ad bella trahor, et iam quis forsitan hostis
         Haesura in nostro tela gerit latere.
    Sed patrii seruate Lares: aluistis et idem,               15
         Cursarem uestros cum tener ante pedes.
    Neu pudeat prisco uos esse e stipite factos:
         Sic ueteris sedes incoluistis aui.
    Tum melius tenuere fidem, cum paupere cultu
         Stabat in exigua ligneus aede deus.               20
    Hic placatus erat, seu quis libauerat uua,
         Seu dederat sanctae spicea serta comae,
    Atque aliquis uoti compos liba ipse ferebat
         Postque comes purum filia parua fauum.
    At nobis aerata, Lares, depellite tela,               25
                                 
                                                                   
    25a - 25b
         Hostiaque e plena rustica porcus hara.
    Hanc pura cum ueste sequar myrtoque canistra
         Vincta geram, myrto uinctus et ipse caput.
    Sic placeam uobis: alius sit fortis in armis
         Sternat et aduersos Marte fauente duces,               30
    Ut mihi potanti possit sua dicere facta
         Miles et in mensa pingere castra mero.
    Quis furor est atram bellis accersere mortem?
         Inminet et tacito clam uenit illa pede.
    Non seges est infra, non uinea culta, sed audax               35
         Cerberus et Stygiae nauita turpis aquae;
    Illic percussisque genis ustoque capillo
         Errat ad obscuros pallida turba lacus.
    Quam potius laudandus hic est, quem prole parata
         Occupat in parua pigra senecta casa.               40
    Ipse suas sectatur oues, at filius agnos,
         Et calidam fesso conparat uxor aquam.
    Sic ego sim, liceatque caput candescere canis,
         Temporis et prisci facta referre senem.
    Interea pax arua colat. pax candida primum               45
         Duxit araturos sub iuga curua boues,
    Pax aluit uites et sucos condidit uuae,
         Funderet ut nato testa paterna merum,
    Pace bidens uomerque nitent—at tristia duri
         Militis in tenebris occupat arma situs—               50
    Rusticus e lucoque uehit, male sobrius ipse,
         Uxorem plaustro progeniemque domum.
    Sed Veneris tum bella calent, scissosque capillos
         Femina perfractas conqueriturque fores.
    Flet teneras subtusa genas, sed uictor et ipse               55
         Flet sibi dementes tam ualuisse manus.
    At lasciuus Amor rixae mala uerba ministrat,
         Inter et iratum lentus utrumque sedet.
    A, lapis est ferrumque, suam quicumque puellam
         Verberat: e caelo deripit ille deos.               60
    Sit satis e membris tenuem rescindere uestem,
         Sit satis ornatus dissoluisse comae,
    Sit lacrimas mouisse satis: quater ille beatus,
         Quo tenera irato flere puella potest.
    Sed manibus qui saeuus erit, scutumque sudemque               65
         Is gerat et miti sit procul a Venere.
    At nobis, Pax alma, ueni spicamque teneto,
         Perfluat et pomis candidus ante sinus.