[1,0] LIVRE I. 1 Magnanimum Aeaciden formidatamque Tonanti progeniem et patrio uetitam succedere caelo, diua, refer. quamquam acta uiri multum inclita cantu Maeonio (sed plura uacant), nos ire per omnem— 5 sic amor est—heroa uelis Scyroque latentem Dulichia proferre tuba nec in Hectore tracto sistere, sed tota iuuenem deducere Troia. tu modo, si ueterem digno depleuimus haustu, da fontes mihi, Phoebe, nouos ac fronde secunda 10 necte comas: neque enim Aonium nemus aduena pulso nec mea nunc primis augescunt tempora uittis. scit Dircaeus ager meque inter prisca parentum nomina cumque suo numerant Amphione Thebae. At tu, quem longe primum stupet Itala uirtus 15 Graiaque, cui geminae florent uatumque ducumque certatim laurus—olim dolet altera uinci—, da ueniam ac trepidum patere hoc sudare parumper puluere: te longo necdum fidente paratu molimur magnusque tibi praeludit Achilles. 20 Soluerat Oebalio classem de litore pastor Dardanus incautas blande populatus Amyclas plenaque materni referens praesagia somni culpatum relegebat iter, qua condita ponto fluctibus inuisis iam Nereis imperat Helle, 25 cum Thetis Idaeos—heu numquam uana parentum auguria!—expauit uitreo sub gurgite remos. nec mora et undosis turba comitante sororum prosiluit thalamis: feruent coeuntia Phrixi litora et angustum dominas non explicat aequor. 30 Illa ubi discusso primum subit aera ponto, 'Me petit haec, mihi classis' ait 'funesta minatur, agnosco monitus et Protea uera locutum. ecce nouam Priamo facibus de puppe leuatis fert Bellona nurum: uideo iam mille carinis 35 Ionium Aegaeumque premi; nec sufficit, omnis quod plaga Graiugenum tumidis coniurat Atridis: iam pelago terrisque meus quaeretur Achilles, et uolet ipse sequi. quid enim cunabula paruo Pelion et torui commisimus antra magistri? 40 illic, ni fallor, Lapitharum proelia ludit inprobus et patria iam se metitur in hasta. o dolor, o seri materno in corde timores! non potui infelix, cum primum gurgite nostro Rhoeteae cecidere trabes, attollere magnum 45 aequor et incesti praedonis uela profunda tempestate sequi cunctasque inferre sorores? nunc quoque—sed tardum, iam plena iniuria raptae. ibo tamen pelagique deos dextramque secundi, quod superest, complexa Iouis per Tethyos annos [1,50] grandaeuumque patrem supplex miseranda rogabo unam hiemem.' Dixit magnumque in tempore regem aspicit. Oceano ueniebat ab hospite, mensis laetus et aequoreo diffusus nectare uultus, unde hiemes uentique silent; cantuque quieto 55 armigeri Tritones eunt scopulosaque cete Tyrrhenique greges circumque infraque rotantur rege salutato; placidis ipse arduus undis eminet et triplici telo iubet ire iugales; illi spumiferos glomerant a pectore cursus, 60 pone natant delentque pedum uestigia cauda; cum Thetis: 'O magni genitor rectorque profundi, aspicis in qualis miserum patefeceris usus aequor? eunt tutis terrarum crimina uelis, ex quo iura freti maiestatemque repostam 65 rupit Iasonia puppis Pagasaea rapina. en aliud furto scelus et spolia hospita portans nauigat iniustae temerarius arbiter Idae, eheu quos gemitus terris caeloque daturus, quos mihi! sic Phrygiae pensamus gaudia palmae, 70 hi Veneris mores, hoc gratae munus alumnae. has saltem—num semideos nostrumque reportant Thesea?—si quis adhuc undis honor, obrue puppes, aut permitte fretum! nulla inclementia: fas sit pro nato timuisse mihi. da pellere luctus, 75 nec tibi de tantis placeat me fluctibus unum litus et Iliaci scopulos habitare sepulcri.' Orabat laniata genas et pectore nudo caeruleis obstabat equis. sed rector aquarum inuitat curru dictisque ita mulcet amicis: 80 'Ne pete Dardaniam frustra, Theti, mergere classem; fata uetant: ratus ordo deis miscere cruentas Europamque Asiamque manus, consultaque belli Iuppiter et tristes edixit caedibus annos. quem tu illic natum Sigeo in puluere, quanta 85 aspicies uictrix Phrygiarum funera matrum, cum tuus Aeacides tepido modo sanguine Teucros undabit campos, modo crassa exire uetabit flumina et Hectoreo tardabit funere currus inpelletque manu nostros, opera inrita, muros! 90 Pelea iam desiste queri thalamosque minores: crederis peperisse Ioui; nec inulta dolebis cognatisque utere fretis: dabo tollere fluctus, cum reduces Danai nocturnaque signa Caphereus exseret et dirum pariter quaeremus Ulixem.' 95 Dixerat. illa graui uultum demissa repulsa, quae iam excire fretum et ratibus bellare parabat Iliacis, alios animo commenta paratus, tristis ad Haemonias detorquet bracchia terras. ter conata manu, liquidum ter gressibus aequor [1,100] reppulit et niueas feriunt uada Thessala plantas. laetantur montes et conubialia pandunt antra sinus lateque deae Sperchios abundat obuius et dulci uestigia circuit unda. illa nihil gauisa locis, sed coepta fatigat 105 pectore consilia et sollers pietate magistra longaeuum Chirona petit. domus ardua montem perforat et longo suspendit Pelion arcu; pars exhausta manu, partem sua ruperat aetas. signa tamen diuumque tori et quem quisque sacrarit 110 accubitu genioque locum monstrantur; at intra Centauri stabula alta patent, non aequa nefandis fratribus: hic hominum nullos experta cruores spicula nec truncae bellis genialibus orni aut consanguineos fracti crateres in hostes, 115 sed pharetrae insontes et inania terga ferarum. haec quoque dum uiridis; nam tunc labor unus inermi nosse salutiferas dubiis animantibus herbas, aut monstrare lyra ueteres heroas alumno. et tunc uenatu rediturum in limine primo 120 opperiens properatque dapes largoque serenat igne domum, cum uisa procul de litore surgens Nereis; erumpit siluis—dant gaudia uires— notaque desueto crepuit senis ungula campo. tunc blandus dextra atque imos demissus in armos 125 pauperibus tectis inducit et admonet antri. Iamdudum tacito lustrat Thetis omnia uisu nec perpessa moras: 'Ubinam mea pignora, Chiron, dic', ait, 'aut cur ulla puer iam tempora ducit te sine? non merito trepidus sopor atraque matri 130 signa deum et magnos utinam mentita timores? namque modo infensos utero mihi contuor enses, nunc planctu liuere manus, modo in ubera saeuas ire feras; saepe ipsa—nefas!—sub inania natum Tartara et ad Stygios iterum fero mergere fontes. 135 hos abolere metus magici iubet ordine sacri Carpathius uates puerumque sub axe peracto secretis lustrare fretis, ubi litora summa Oceani et genitor tepet inlabentibus astris Pontus. ibi ignotis horrenda piacula diuis 140 donaque—sed longum cuncta enumerare uetorque. trade magis!' sic ficta parens: neque enim ille dedisset, si molles habitus et tegmina foeda fateri ausa seni. tunc ipse refert: 'Duc, optima, quaeso, duc, genetrix, humilique deos infringe precatu. 145 nam superant tua uota modum placandaque multum inuidia est. non addo metum, sed uera fatebor: nescio quid magnum—nec me patria omina fallunt— uis festina parat tenuesque superuenit annos. olim et ferre minas auideque audire solebat [1,150] imperia et nostris procul haut discedere ab antris; nunc illum non Ossa capit, non Pelion ingens Pharsaliaeue niues. ipsi mihi saepe queruntur Centauri raptasque domos abstractaque coram armenta et semet campis fluuiisque fugari, 155 insidiasque et bella parant tumideque minantur. olim equidem, Argoos pinus cum Thessala reges hac ueheret, iuuenem Alciden et Thesea uidi- -sed taceo.' Figit gelidus Nereida pallor: ille aderat multo sudore et puluere maior, 160 et tamen arma inter festinatosque labores dulcis adhuc uisu: niueo natat ignis in ore purpureus fuluoque nitet coma gratior auro. necdum prima noua lanugine uertitur aetas, tranquillaeque faces oculis et plurima uultu 165 mater inest: qualis Lycia uenator Apollo cum redit et saeuis permutat plectra pharetris. forte et laetus adest—o quantum gaudia formae adiciunt!—: fetam Pholoes sub rupe leaenam perculerat ferro uacuisque reliquerat antris 170 ipsam, sed catulos adportat et incitat ungues. quos tamen, ut fido genetrix in limine uisa est, abicit exceptamque auidis circumligat ulnis, iam grauis amplexu iamque aequus uertice matri. insequitur magno iam tunc conexus amore 175 Patroclus tantisque extenditur aemulus actis, par studiis aeuique modis, sed robore longe, et tamen aequali uisurus Pergama fato. Protinus ille subit rapido quae proxima saltu flumina fumantisque genas crinemque nouatur 180 fontibus: Eurotae qualis uada Castor anhelo intrat equo fessumque sui iubar excitat astri. miratur comitque senex, nunc pectora mulcens nunc fortis umeros; angunt sua gaudia matrem. tunc libare dapes Baccheaque munera Chiron 185 orat et attonitae uaria oblectamina nectens elicit extremo chelyn et solantia curas fila mouet leuiterque expertas pollice chordas dat puero. canit ille libens inmania laudum semina: quot tumidae superarit iussa nouercae 190 Amphitryoniades, crudum quo Bebryca caestu obruerit Pollux, quanto circumdata nexu ruperit Aegides Minoia bracchia tauri, maternos in fine toros superisque grauatum Pelion: hic uicto risit Thetis anxia uultu. 195 nox trahit in somnos; saxo collabitur ingens Centaurus blandusque umeris se innectit Achilles, quamquam ibi fida parens, adsuetaque pectora mauult. At Thetis undisonis per noctem in rupibus astans, quae nato secreta uelit, quibus abdere terris [1,200] destinet, huc illuc diuisa mente uolutat. proxima, sed studiis multum Mauortia, Thrace; nec Macetum gens dura placet laudumque daturi Cecropidae stimulos; nimium opportuna carinis Sestos Abydenique sinus. placet ire per artas 205 Cycladas; hic spretae Myconosque humilisque Seriphos et Lemnos non aequa uiris atque hospita Delos gentibus. inbelli nuper Lycomedis ab aula uirgineos coetus et litora persona ludo audierat, duros laxantem Aegaeona nexus 210 missa sequi centumque dei numerare catenas. haec placet, haec timidae tellus tutissima matri. qualis uicino uolucris iam sedula partu iamque timens, qua fronde domum suspendat inanem; prouidet hic uentos, hic anxia cogitat angues, 215 hic homines: tandem dubiae placet umbra, nouisque uix stetit in ramis et protinus arbor amatur. Altera consilio superest tristemque fatigat cura deam, natum ipsa sinu conplexa per undas an magno Tritone ferat, uentosne uolucres 220 aduocet an pelago solitam Thaumantida pasci. elicit inde fretis et murice frenat acuto delphinas biiugos, quos illi maxima Tethys gurgite Atlanteo pelagi sub ualle sonora nutrierat—nullis uada per Neptunia glaucae 225 tantus honos formae nandique potentia nec plus pectoris humani—; iubet hos subsistere pleno litore, ne nudae noceant contagia terrae. ipsa dehinc toto resolutum pectore Achillem, qui pueris sopor, Haemonii de rupibus antri 230 ad placidas deportat aquas et iussa tacere litora; monstrat iter totoque effulgurat orbe Cynthia. prosequitur diuam celeresque recursus securus pelagi Chiron rogat udaque celat lumina et abreptos subito iamiamque latentes 235 erecto prospectat equo, qua cana parumper spumant signa fugae et liquido perit orbita ponto. illum non alias rediturum ad Thessala Tempe iam tristis Pholoe, iam nubilus ingemit Othrys et tenuior Sperchios aquis speluncaque docti 240 muta senis; quaerunt puerilia carmina Fauni et sperata diu plorant conubia Nymphae. Iam premit astra dies humilique ex aequore Titan rorantes euoluit equos et ab aethere magno sublatum curru pelagus cadit, at uada mater 245 Scyria iamdudum fluctus emensa tenebat, exierantque iugo fessi delphines erili, cum pueri tremefacta quies oculique patentes infusum sensere diem. stupet aere primo: quae loca, qui fluctus, ubi Pelion? omnia uersa [1,250] atque ignota uidet dubitatque agnoscere matrem. occupat illa manu blandeque adfata pauentem: 'Si mihi, care puer, thalamos sors aequa tulisset, quos dabat, aetheriis ego te conplexa tenerem sidus grande plagis, magnique puerpera caeli 255 nil humiles Parcas terrenaque fata uererer. nunc inpar tibi, nate, genus, praeclusaque leti tantum a matre uia est; quin et metuenda propinquant tempora et extremis admota pericula metis. cedamus, paulumque animos submitte uiriles 260 atque habitus dignare meos. si Lydia dura pensa manu mollesque tulit Tirynthius hastas, si decet aurata Bacchum uestigia palla uerrere, uirgineos si Iuppiter induit artus, nec magnum ambigui fregerunt Caenea sexus: 265 hac sine, quaeso, minas nubemque exire malignam. mox iterum campos, iterum Centaurica reddam lustra tibi: per ego hoc decus et uentura iuuentae gaudia, si terras humilemque experta maritum te propter, si progenitum Stygos amne seuero 270 armaui—totumque utinam!—, cape tuta parumper tegmina nil nocitura animo. cur ora reducis quidue parant oculi? pudet hoc mitescere cultu? per te, care puer, cognata per aequora iuro, nesciet hoc Chiron.' sic horrida pectora tractat 275 nequiquam mulcens; obstat genitorque roganti nutritorque ingens et cruda exordia magnae indolis. effrenae tumidum uelut igne iuuentae si quis equum primis submittere temptet habenis: ille diu campis fluuiisque et honore superbo 280 gauisus non colla iugo, non aspera praebet ora lupis dominique fremit captiuus inire imperia atque alios miratur discere cursus. Quis deus attonitae fraudes astumque parenti contulit? indocilem quae mens detraxit Achillem? 285 Palladi litoreae celebrabat Scyros honorum forte diem, placidoque satae Lycomede sorores luce sacra patriis, quae rara licentia, muris exierant dare ueris opes diuaeque seueras fronde ligare comas et spargere floribus hastam. 290 omnibus eximium formae decus, omnibus idem cultus et expleto teneri iam fine pudoris uirginitas matura toris annique tumentes. sed quantum uirides pelagi Venus addita Nymphas obruit, aut umeris quantum Diana relinquit 295 Naidas, effulget tantum regina decori Deidamia chori pulchrisque sororibus obstat. illius et roseo flammatur purpura uultu et gemmis lux maior inest et blandius aurum: atque ipsi par forma deaest, si pectoris angues [1,300] ponat et exempta pacetur casside uultus. hanc ubi ducentem longe socia agmina uidit, trux puer et nullo temeratus pectora motu deriguit totisque nouum bibit ossibus ignem. nec latet haustus amor, sed fax uibrata medullis 305 in uultus atque ora redit lucemque genarum tinguit et inpulsam tenui sudore pererrat. lactea Massagetae ueluti cum pocula fuscant sanguine puniceo uel ebur corrumpitur ostro, sic uariis manifesta notis palletque rubetque 310 flamma repens. eat atque ultro ferus hospita sacra disiciat turbae securus et inmemor aeui, ni pudor et iunctae teneat reuerentia matris. ut pater armenti quondam ductorque futurus, cui nondum toto peraguntur cornua gyro, 315 cum sociam pastus niueo candore iuuencam aspicit, ardescunt animi primusque per ora spumat amor, spectant hilares obstantque magistri. Occupat arrepto iam conscia tempore mater: 'Hasne inter simulare choros et bracchia ludo 320 nectere, nate, graue est? gelida quid tale sub Ossa Peliacisque iugis? o si mihi iungere curas atque alium portare sinu contingat Achillem!' mulcetur laetumque rubet uisusque proteruos obliquat uestesque manu leuiore repellit. 325 aspicit ambiguum genetrix cogique uolentem iniecitque sinus; tum colla rigentia mollit submittitque graues umeros et fortia laxat bracchia et inpexos certo domat ordine crines ac sua dilecta ceruice monilia transfert; 330 et picturato cohibens uestigia limbo incessum motumque docet fandique pudorem. qualiter artifici uicturae pollice cerae accipiunt formas ignemque manumque sequuntur, talis erat diuae natum mutantis imago. 335 nec luctata diu; superest nam plurimus illi inuita uirtute decor, fallitque tuentes ambiguus tenuique latens discrimine sexus. Procedunt, iterumque monens iterumque fatigans blanda Thetis: 'Sic ergo gradum, sic ora manusque, 340 nate, feres comitesque modis imitabere fictis, ne te suspectum molli non misceat aulae rector et incepti pereant mendacia furti.' dicit et admoto non cessat comere tactu. sic ubi uirgineis Hecate lassata Therapnis 345 ad patrem fratremque redit, comes haeret eunti mater et ipsa umeros exsertaque bracchia uelat; ipsa arcum pharetrasque locat uestemque latentem deducit sparsosque tumet conponere crines. Protinus adgreditur regem atque ibi testibus aris [1,350] 'Hanc tibi' ait 'nostri germanam, rector, Achillis— nonne uides ut torua genas aequandaque fratri?— tradimus. arma umeris arcumque animosa petebat ferre et Amazonio conubia pellere ritu. sed mihi curarum satis est pro stirpe uirili; 355 haec calathos et sacra ferat, tu frange regendo indocilem sexuque tene, dum nubilis aetas soluendusque pudor; neue exercere proteruas gymnadas aut lustris nemorum concede uagari. intus ale et similes inter seclude puellas; 360 litore praecipue portuque arcere memento. uidisti modo uela Phrygum: iam mutua iura fallere transmissae pelago didicere carinae.' Accedit dictis pater ingenioque parentis occultum Aeaciden—quis diuum fraudibus obstet?— 365 accipit; ultro etiam ueneratur supplice dextra et grates electus agit: nec turba piarum Scyriadum cessat nimio defigere uisu uirginis ora nouae, quantum ceruice comisque emineat quantumque umeros ac pectora fundat. 370 dehinc sociare choros castisque accedere sacris hortantur ceduntque loco et contingere gaudent. qualiter Idaliae uolucres, ubi mollia frangunt nubila, iam longum caeloque domoque gregatae, si iunxit pinnas diuersoque hospita tractu 375 uenit auis, cunctae primum mirantur et horrent; mox propius propiusque uolant, atque aere in ipso paulatim fecere suam plausuque secundo circumeunt hilares et ad alta cubilia ducunt. Digreditur multum cunctata in limine mater, 380 dum repetit monitus arcanaque murmura figit auribus et tacito dat uerba nouissima uultu. tunc excepta freto longe ceruice reflexa abnatat et blandis adfatur litora uotis: 'Cara mihi tellus, magnae cui pignora curae 385 depositumque ingens timido commisimus astu, sis felix taceasque, precor, quo more tacebat Creta Rheae; te longus honos aeternaque cingent templa nec instabili fama superabere Delo, et uentis et sacra fretis interque uadosas 390 Cycladas, Aegaeae frangunt ubi saxa procellae, Nereidum tranquilla domus iurandaque nautis insula; ne solum Danaas admitte carinas, ne, precor! "Hic thiasi tantum et nihil utile bellis:" hoc famam narrare doce, dumque arma parantur 395 Dorica et alternum Mauors interfurit orbem,— cedo equidem—sit uirgo pii Lycomedis Achilles.' Interea meritos ultrix Europa dolores dulcibus armorum furiis et supplice regum conquestu flammata mouet; quippe ambit Atrides [1,400] ille magis, cui nupta domi, facinusque relatu asperat Iliacum: captam sine Marte, sine armis progeniem caeli Spartaeque potentis alumnam, iura, fidem, superos una calcata rapina. hoc foedus Phrygium, haec geminae commercia terrae? 405 quid maneat populos, ubi tanta iniuria primos degrassata duces?—coeunt gens omnis et aetas: nec tantum exciti, bimari quos Isthmia uallo claustra nec undisonae quos circuit umbo Maleae, sed procul, admotas Phrixi qua semita iungi 410 Europamque Asiamque uetat, quasque ordine gentes litore Abydeno maris alligat unda superni. feruet amor belli concussasque erigit urbes. aera domat Temese, quatitur naualibus ora Eubois, innumera resonant incude Mycenae, 415 Pisa nouat currus, Nemee dat terga ferarum, Cirrha sagittiferas certat stipare pharetras, Lerna grauis clipeos caesis uestire iuuencis. dat bello pedites Aetolus et asper Acarnan, Argos agit turmas, uacuantur pascua ditis 420 Arcadiae, frenat celeres Epiros alumnos, Phocis et Aoniae iaculis rarescitis umbrae, murorum tormenta Pylos Messenaque tendunt. nulla inmunis humus; uelluntur postibus altis arma olim dimissa patrum, flammisque liquescunt 425 dona deum; ereptum superis Mars efferat aurum. nusquam umbrae ueteres: minor Othrys et ardua sidunt Taygeta, exuti uiderunt aera montes. iam natat omne nemus; caeduntur robora classi, silua minor remis. ferrum lassatur in usus 430 innumeros, quod rostra liget, quod muniat arma, belligeros quod frenet equos, quod mille catenis squalentis nectat tunicas, quod sanguine fumet uulneraque alta bibat, quod conspirante ueneno inpellat mortes; tenuant umentia saxa 435 attritu et pigris addunt mucronibus iras. nec modus aut arcus lentare aut fundere glandes aut torrere sudes galeasque attollere conis. hos inter motus pigram gemit una quietem Thessalia et geminis incusat fata querellis, 440 quod senior Peleus nec adhuc maturus Achilles. Iam Pelopis terras Graiumque exhauserat orbem praecipitans in transtra uiros insanus equosque Bellipotens. feruent portus et operta carinis stagna suasque hiemes classis promota suosque 445 attollit fluctus; ipsum iam puppibus aequor deficit et totos consumunt carbasa uentos. Prima ratis Danaas Hecateia congregat Aulis, rupibus expositis longique crepidine dorsi Euboicum scandens Aulis mare, litora multum [1,450] montiuagae dilecta deae, iuxtaque Caphereus latratum pelago tollens caput. ille Pelasgas ut uidit tranare rates, ter monte ter undis intonuit saeuaeque dedit praesagia noctis. coetus ibi armorum Troiae fatalis, ibi ingens 455 iuratur bellum, donec sol annuus omnes conficeret metas. tunc primum Graecia uires contemplata suas; tunc sparsa ac dissona moles in corpus uultumque coit et rege sub uno disposita est. sic curua feras indago latentes 460 claudit et admotis paulatim cassibus artat. illae ignem sonitumque pauent diffusaque linquunt auia miranturque suum decrescere montem, donec in angustam ceciderunt undique uallem; inque uicem stupuere greges socioque timore 465 mansuescunt: simul hirtus aper, simul ursa lupusque cogitur et captos contempsit cerua leones. Sed quamquam et gemini pariter sua bella capessant Atridae famamque auida uirtute paternam Tydides Sthenelusque premant, nec cogitet annos 470 Antilochus septemque Aiax umbone coruscet armenti reges atque aequum moenibus orbem, consiliisque armisque uigil contendat Ulixes: omnis in absentem belli manus ardet Achillem, nomen Achillis amant et in Hectora solus Achilles 475 poscitur; illum unum Teucris Priamoque loquuntur fatalem. quis enim Haemoniis sub uallibus alter creuerit effossa reptans niue? cuius adortus cruda rudimenta et teneros formauerit annos Centaurus? patrii propior cui linea caeli, 480 quemue alium Stygios tulerit secreta per amnes Nereis et pulchros ferro praestruxerit artus? haec Graiae castris iterant traduntque cohortes. cedit turba ducum uincique haud maesta fatetur. sic cum pallentes Phlegraea in castra coirent 485 caelicolae iamque Odrysiam Gradiuus in hastam surgeret et Libycos Tritonia tolleret angues ingentemque manu curuaret Delius arcum, stabat anhela metu solum Natura Tonantem respiciens, quando ille hiemes tonitrusque uocaret 490 nubibus, igniferam quot fulmina posceret Aetnen. Atque ibi dum mixta uallati plebe suorum et maris et belli consultant tempora reges, increpitans magno uatem Calchanta tumultu Protesilaus ait—namque huic bellare cupido 495 praecipua et primae iam tunc data gloria mortis—: 'O nimium Phoebi tripodumque oblite tuorum Thestoride, quando ora deo possessa mouebis iustius aut quaenam Parcarum occulta recludes? cernis ut ignotum cuncti stupeantque fremantque [1,500] Aeaciden? sordet uolgo Calydonius heros et magno genitus Telamone Aiaxque secundus; nos quoque—sed Mauors et Troia arrepta probabunt. illum neglectis—pudet heu!—ductoribus omnes belligerum ceu numen amant. dic ocius: aut cur 505 serta comis et multus honos? quibus abditus oris quaue iubes tellure peti? nam fama nec antris Chironis patria nec degere Peleos aula. heia, inrumpe deos et fata latentia uexa, laurigerosque ignes, si quando, auidissimus hauri! 510 arma horrenda tibi saeuosque remisimus enses, numquam has inbelles galea uiolabere uittas, sed felix numeroque ducum praestantior omni, si magnum Danais pro te dependis Achillem.' Iamdudum trepido circumfert lumina motu 515 intrantemque deum primo pallore fatetur Thestorides; mox igne genas et sanguine torquens nec socios nec castra uidet, sed caecus et absens nunc superum magnos deprendit in aethere coetus, nunc sagas adfatur aues, nunc dura sororum 520 licia, turiferas modo consulit anxius aras flammarumque apicem rapit et caligine sacra pascitur. exsiliunt crines rigidisque laborat uitta comis, nec colla loco nec in ordine gressus. tandem fessa tremens longis mugitibus ora 525 soluit, et oppositum uox eluctata furorem est: 'Quo rapis ingentem magni Chironis alumnum femineis, Nerei, dolis? huc mitte: quid aufers? non patiar: meus iste, meus. tu diua profundi? et me Phoebus agit. latebris quibus abdere temptas 530 euersorem Asiae? uideo per Cycladas altas attonitam et turpi quaerentem litora furto. occidimus: placuit Lycomedis conscia tellus. o scelus! en fluxae ueniunt in pectora uestes. scinde, puer, scinde et timidae ne cede parenti. 535 ei mihi raptus abit! quaenam haec procul inproba uirgo?' Hic nutante gradu stetit amissisque furoris uiribus ante ipsas tremefactus conruit aras. tunc haerentem Ithacum Calydonius occupat heros: 'Nos uocat iste labor: neque enim comes ire recusem, 540 si tua cura trahat. licet ille sonantibus antris Tethyos auersae gremioque prematur aquosi Nereos, inuenies. tu tantum prouidus astu tende animum uigilem fecundumque erige pectus: non mihi quis uatum dubiis in casibus ausit 545 fata uidere prior.' subicit gauisus Ulixes: 'Sic deus omnipotens firmet, sic adnuat illa uirgo paterna tibi! sed me spes lubrica tardat: grande quidem armatum castris inducere Achillem, sed si fata negent, quam foedum ac triste reuerti! [1,550] uota tamen Danaum non intemptata relinquam. iamque adeo aut aderit mecum Peleius heros, aut uerum penitus latet et sine Apolline Calchas.' Conclamant Danai stimulatque Agamemno uolentes. laxantur coetus resolutaque murmure laeto 555 agmina discedunt, quales iam nocte propinqua e pastu referuntur aues, uel in antra reuerti melle nouo grauidas mitis uidet Hybla cateruas. nec mora, iam dextras Ithacesia carbasus auras poscit, et in remis hilaris sedere iuuentus. 560 At procul occultum falsi sub imagine sexus Aeaciden furto iam nouerat una latenti Deidamia uirum; sed opertae conscia culpae cuncta pauet tacitasque putat sentire sorores. namque ut uirgineo stetit in grege durus Achilles 565 exsoluitque rudem genetrix digressa pudorem, protinus elegit comitem, quamquam omnis in illum turba coit, blandeque nouas nil tale timenti admouet insidias: illam sequiturque premitque improbus, illam oculis iterumque iterumque resumit. 570 nunc nimius lateri non euitantis inhaeret, nunc leuibus sertis, lapsis nunc sponte canistris, nunc thyrso parcente ferit, modo dulcia notae fila lyrae tenuesque modos et carmina monstrat Chironis ducitque manum digitosque sonanti 575 infringit citharae, nunc occupat ora canentis et ligat amplexus et mille per oscula laudat. illa libens discit, quo uertice Pelion, et quis Aeacides, puerique auditum nomen et actus adsidue stupet et praesentem cantat Achillem. 580 ipsa quoque et ualidos proferre modestius artus et tenuare rudes attrito pollice lanas demonstrat reficitque colos et perdita dura pensa manu; uocisque sonum pondusque tenentis, quodque fugit comites, nimio quod lumine sese 585 figat et in uerbis intempestiuus anhelet, miratur; iam iamque dolos aperire parantem uirginea leuitate fugit prohibetque fateri. sic sub matre Rhea iuuenis regnator Olympi oscula securae dabat insidiosa sorori 590 frater adhuc, medii donec reuerentia cessit sanguinis et uersos germana expauit amores. {tandem detecti timidae Nereidos astus.} Lucus Agenorei sublimis ad orgia Bacchi stabat et admissum caelo nemus; huius in umbra 595 alternam renouare piae trieterida matres consuerant scissumque pecus terraque reuulsas ferre trabes gratosque deo praestare furores. lex procul ire mares; iterat praecepta uerendus ductor, inaccessumque uiris edicitur antrum. [1,600] nec satis est: stat fine dato metuenda sacerdos exploratque aditus, ne quis temerator oberret agmine femineo: tacitus sibi risit Achilles. illum uirgineae ducentem signa cateruae magnaque difficili soluentem bracchia motu— 605 et sexus pariter decet et mendacia matris— mirantur comites. nec iam pulcherrima turbae Deidamia suae tantumque admota superbo uincitur Aeacidae, quantum premit ipsa sorores. ut uero e tereti demisit nebrida collo 610 errantesque sinus hedera collegit et alte cinxit purpureis flauentia tempora uittis uibrauitque graui redimitum missile dextra, attonito stat turba metu sacrisque relictis illum ambire libet pronosque attollere uultus. 615 talis, ubi ad Thebas uultumque animumque remisit Euhius et patrio satiauit pectora luxu, serta comis mitramque leuat thyrsumque uirentem armat et hostiles inuisit fortior Indos. Scandebat roseo medii fastigia caeli 620 Luna iugo, totis ubi somnus inertior alis defluit in terras mutumque amplectitur orbem. consedere chori paulumque exercita pulsu aera tacent, tenero cum solus ab agmine Achilles haec secum: 'Quonam timidae commenta parentis 625 usque feres? primumque imbelli carcere perdes florem animi? non tela licet Mauortia dextra, non trepidas agitare feras? ubi campus et amnes Haemonii? quaerisne meos, Sperchie, natatus promissasque comas? an desertoris alumni 630 nullus honos, Stygiasque procul iam raptus ad umbras dicor, et orbatus plangit mea funera Chiron? tu nunc tela manu, nostros tu dirigis arcus nutritosque mihi scandis, Patrocle, iugales: ast ego pampineis diffundere bracchia thyrsis 635 et tenuare colus—pudet haec taedetque fateri— iam scio. quin etiam dilectae uirginis ignem aequaeuamque facem captus noctesque diesque dissimulas. quonam usque premes urentia pectus uulnera? teque marem—pudet heu!—nec amore probabis?' 640 Sic ait et densa noctis gauisus in umbra tempestiua suis torpere silentia furtis ui potitur uotis et toto pectore ueros admouet amplexus; uidit chorus omnis ab alto astrorum et tenerae rubuerunt cornua Lunae. 645 illa quidem clamore nemus montemque repleuit; sed Bacchi comites, discussa nube soporis, signa choris indicta putant; fragor undique notus tollitur, et thyrsos iterum uibrabat Achilles, ante tamen dubiam uerbis solatus amicis: [1,650] 'Ille ego—quid trepidas?—genitum quem caerula mater paene Ioui siluis niuibusque inmisit alendum Thessalicis. nec ego hos cultus aut foeda subissem tegmina, ni primo te uisa in litore: cessi te propter, tibi pensa manu, tibi mollia gesto 655 tympana. quid defles magno nurus addita ponto? quid gemis ingentes caelo paritura nepotes? "Sed pater—" ante igni ferroque excisa iacebit Scyros et in tumidas ibunt haec uersa procellas moenia, quam saeuo mea tu conubia pendas 660 funere: non adeo parebimus omnia matri.' {uade sed ereptum celes taceasque pudorem.} Obstipuit tantis regina exterrita monstris, quamquam olim suspecta fides, et comminus ipsum horruit et facies multum mutata fatentis. 665 quid faciat? casusne suos ferat ipsa parenti seque simul iuuenemque premat, fortassis acerbas hausurum poenas? et adhuc in corde manebat ille diu deceptus amor: silet aegra premitque iam commune nefas; unam placet addere furtis 670 altricem sociam, precibus quae uicta duorum adnuit. illa astu tacito raptumque pudorem surgentemque uterum atque aegros in pondere menses occuluit, plenis donec stata tempora metis 674 attulit et partus index Lucina resoluit.