Octauia. 1 (Octavia). Iam uaga caelo sidera fulgens Aurora fugat, surgit Titan radiante coma mundoque diem reddit clarum. 5 Age, tot tantis onerata malis, repete assuetos iam tibi questus atque aequoreas uince Alcyonas, uince et uolucres Pandionias: grauior namque his fortuna tua est. 10 Semper genetrix deflenda mihi, prima meorum causa malorum, tristes questus natae exaudi, si quis remanet sensus in umbris. utinam ante manu grandaeua sua 15 mea rupisset stamina Clotho, tua quam maerens uulnera uidi oraque foedo sparsa cruore! nox semper funesta mihi; tempore ab illo lux est tenebris 20 inuisa magis: tulimus saeuae iussa nouercae, hostilem animum uultusque truces. illa, illa meis tristis Erinys thalamis Stygios praetulit ignes 25 teque extinxit, miserande pater, modo cui totus paruit orbis ultra Oceanum cuique Britanni terga dedere, ducibus nostris ante ignoti 30 iurisque sui; coniugis, heu me, pater, insidiis oppresse iaces seruitque domus cum prole tua capta tyranno. (Nutrix) Fulgore primo captus et fragili bono 35 fallacis aulae quisquis attonitus stupet, subito latentis ecce Fortunae impetu modo praepotentem cernat euersam domum stirpemque Claudi, cuius imperio fuit subiectus orbis, paruit liber diu 40 Oceanus et recepit inuitus rates. En qui Britannis primus imposuit iugum, ignota tantis classibus texit freta interque gentes barbaras tutus fuit et saeua maria, coniugis scelere occidit; 45 mox illa nati: cuius extinctus iacet frater uenenis, maeret infelix soror eademque coniunx nec graues luctus ualet ira coacta tegere crudelis uiri, quem spreta refugit semper atque odio pari 50 ardens mariti mutua flagrat face. animum dolentis nostra solatur fides pietasque frustra: uincit immitis dolor consilia nostra nec regi mentis potest generosus ardor, sed malis uires capit. 55 heu quam nefandum prospicit noster timor scelus, quod utinam numen auertat deum. (Octauia) O mea nullis aequanda malis fortuna, licet repetam luctus, Electra, tuos: 60 tibi maerenti caesum licuit flere parentem, scelus ulcisci uindice fratre, tua quem pietas hosti rapuit texitque fides: 65 me crudeli sorte parentes raptos prohibet lugere timor fratrisque necem deflere uetat, in quo fuerat spes una mihi totque malorum breue solamen. 70 nunc in luctus seruata meos magni resto nominis umbra. (Nutrix) Vox en nostras perculit aures 72a tristis alumnae; cesset thalamis inferre gradus tarda senectus? 75 (Octauia) Excipe nostras lacrimas, nutrix, testis nostri fida doloris. (Nutrix) Quis te tantis soluet curis, miseranda, dies? (Octauia) Qui me Stygias mittet ad umbras. 80 (Nutrix) Omina quaeso sint ista procul. (Octauia) Non uota meos tua nunc casus, sed fata regunt. (Nutrix) Dabit afflictae meliora deus 83a tempora mitis; tu modo blando uince obsequio 85 placata uirum. (Octauia) Vincam saeuos ante leones 86a tigresque truces fera quam saeui corda tyranni: odit genitos sanguine claro, spernit superos hominesque simul, 90 nec fortunam capit ipse suam, quam dedit illi per scelus ingens infanda parens. Licet ingratum dirae pudeat 93a munere matris hoc imperium cepisse, licet 95 tantum munus morte rependat, feret hunc titulum post fata tamen femina longo semper in aeuo. (Nutrix) Animi retine uerba furentis, temere emissam comprime uocem. 100 (Octauia) Toleranda quamuis patiar, haud umquam queant nisi morte tristi nostra finiri mala. genetrice caesa, per scelus rapto patre, orbata fratre, miseriis luctu obruta, maerore pressa, coniugi inuisa ac meae 105 subiecta famulae, luce non grata fruor, trepidante semper corde non mortis metu, sed sceleris – absit crimen a fatis meis, mori iuuabit; poena nam grauior nece est uidere tumidos et truces miserae mihi 110 uultus tyranni, iungere atque hosti oscula, timere nutus cuius obsequium meus haud ferre posset fata post fratris dolor scelere interempti, cuius imperium tenet et sorte gaudet auctor infandae necis. 115 Quam saepe tristis umbra germani meis offertur oculis, membra cum soluit quies et fessa fletu lumina oppressit sopor: modo facibus atris armat infirmas manus oculosque et ora fratris infestus petit, 120 modo trepidus idem refugit in thalamos meos; persequitur hostis atque inhaerenti mihi uiolentus ensem per latus nostrum rapit. tunc tremor et ingens excutit somnos pauor renouatque luctus et metus miserae mihi. 125 Adice his superbam paelicem, nostrae domus spoliis nitentem, cuius in munus suam Stygiae parentem natus imposuit rati, quam, dira post naufragia, superato mari, ferro interemit saeuior pelagi fretis: 130 quae spes salutis, post nefas tantum, mihi? inimica uictrix imminet thalamis meis odioque nostri flagrat et pretium stupri iustae maritum coniugis poscit caput. Emergere umbris et fer auxilium tuae 135 natae inuocanti, genitor, aut Stygios sinus tellure rupta pande, quo praeceps ferar. (Nutrix) Frustra parentis inuocas manes tui, miseranda, frustra, nulla cui prolis suae manet inter umbras cura: qui nato suo 140 praeferre potuit sanguine alieno satum genitamque fratris coniugem captus sibi toris nefandis flebili iunxit face. hinc orta series facinorum: caedes, doli, regni cupido, sanguinis diri sitis; 145 mactata soceri concidit thalamis gener uictima, tuis ne fieret hymenaeis potens. pro facinus ingens! feminae est munus datus Silanus et cruore foedauit suo patrios penates, criminis ficti reus. 150 intrauit hostis, ei mihi, captam domum dolis nouercae, principis factus gener idemque natus, iuuenis infandi ingeni, capaxque scelerum, dira cui genetrix facem accendit et te iunxit inuitam metu. 155 Tantoque uictrix facta successu ferox ausa imminere est orbis imperio sacri. quis tot referre facinorum formas potest et spes nefandas feminae et blandos dolos regnum petentis per gradus scelerum omnium? 160 tunc sancta Pietas extulit trepidos gradus uacuamque Erinys saeua funesto pede intrauit aulam, polluit Stygia face sacros penates, iura naturae furens fasque omne rupit: miscuit coniunx uiro 165 uenena saeua, cecidit atque eadem sui mox scelere nati. Tu quoque extinctus iaces, deflende nobis semper, infelix puer, modo sidus orbis, columen augustae domus, Britannice, heu me, nunc leuis tantum cinis 170 et tristis umbra; saeua cui lacrimas dedit etiam nouerca, cum rogis artus tuos dedit cremandos membraque et uultus deo similes uolanti saeuiens flamma abstulit. (Octauia) Extinguat et me, ne manu nostra cadat! 175 (Nutrix) Natura uires non dedit tantas tibi. (Octauia) Dolor ira maeror miseriae luctus dabunt. (Nutrix) Vince obsequendo potius immitem uirum. (Octauia) Ut fratrem ademptum scelere restituat mihi? (Nutrix) Incolumis ut sis ipsa, labentem ut domum 180 genitoris olim subole restituas tua. (Octauia) Expectat aliam principis subolem domus; me dira miseri fata germani trahunt. (Nutrix) Confirmet animum ciuium tantus fauor. (Octauia) Solatur iste nostra, non releuat mala. 185 (Nutrix) Vis magna populi est. (Octauia) Principis maior tamen. (Nutrix) Respiciet ipse coniugem. (Octauia) Paelex uetat. (Nutrix) Inuisa cunctis nempe. (Octauia) Sed cara est uiro. (Nutrix) Nondum uxor est. (Octauia) Iam fiet, et genetrix simul. (Nutrix) Iuuenilis ardor impetu primo furit, 190 languescit idem facile nec durat diu in Venere turpi, ceu leuis flammae uapor: amor perennis coniugis castae manet. Violare prima quae toros ausa est tuos animumque domini famula possedit diu, 195 iam metuit eadem – (Octauia) Nempe praelatam sibi. (Nutrix) Subiecta et humilis, atque monumenta extruit quibus timorem falsa testatur suum. Et hanc leuis fallaxque destituet deus uolucer Cupido: sit licet forma eminens, 200 opibus superba, gaudium capiet breue. Passa est similes ipsa dolores regina deum, cum se formas uertit in omnes dominus caeli diuumque pater 205 et modo pennas sumpsit oloris, modo Sidonii cornua tauri; aureus idem fluxit in imbri; fulgent caelo sidera Ledae, patrio residet Bacchus Olympo, 210 deus Alcides possidet Heben nec Iunonis iam timet iras, cuius gener est qui fuit hostis. Vicit sapiens tamen obsequium coniugis altae pressusque dolor: 215 sola Tonantem tenet aetherio secura toro maxima Iuno, nec mortali captus forma deserit altam Iuppiter aulam. Tu quoque, terris altera Iuno, 220 soror Augusti coniunxque, graues uince dolores. (Octauia) Iungentur ante saeua sideribus freta et ignis undae, Tartaro tristi polus, lux alma tenebris, roscidae nocti dies, 225 quam cum scelesti coniugis mente impia mens nostra, semper fratris extincti memor. utinam nefandi principis dirum caput obruere flammis caelitum rector paret, qui saepe terras fulmine infesto quatit 230 mentesque nostras ignibus terret sacris nouisque monstris; uidimus caelo iubar ardens cometen pandere infaustam facem, qua plaustra tardus noctis alterna uice regit Bootes, frigore Arctoo rigens: 235 en ipse diro spiritu saeui ducis polluitur aether, gentibus clades nouas minantur astra, quas regit dux impius. non tam ferum Typhona neglecto Ioue irata Tellus edidit quondam parens: 240 haec grauior illo pestis, hic hostis deum hominumque templis expulit superos suis ciuesque patria, spiritum fratri abstulit, hausit cruorem matris – et lucem uidet fruiturque uita noxiam atque animam trahit! 245 Pro summe genitor, tela cur frustra iacis inuicta totiens temere regali manu? in tam nocentem dextra cur cessat tua? utinam suorum facinorum poenas luat Nero insitiuus, Domitio genitus patre, 250 orbis tyrannus, quem premit turpi iugo morumque uitiis nomen Augustum inquinat! (Nutrix) Indignus ille, fateor, est thalamis tuis; sed cede fatis atque fortunae tuae, alumna, quaeso, neue uiolenti moue 255 iram mariti. forsitan uindex deus existet aliquis, laetus et ueniet dies. (Octauia) Graui deorum nostra iam pridem domus urgetur ira, prima quam pressit Venus furore miserae dura genetricis meae, 260 quae nupta demens nupsit incesta face, oblita nostri, coniugis, legum immemor. illos soluta crine, succincta anguibus ultrix Erinys uenit ad Stygios toros raptasque thalamis sanguine extinxit faces; 265 incendit ira principis pectus truci caedem in nefandam: cecidit infelix parens, heu, nostra ferro meque perpetuo obruit extincta luctu; coniugem traxit suum natumque ad umbras, prodidit lapsam domum. 270 (Nutrix) Renouare luctus parce cum fletu pios, manes parentis neue sollicita tuae, graues furoris quae sui poenas dedit. (Chorus) Quae fama modo uenit ad aures? utinam falso credita perdat 275 frustra totiens iactata fidem, nec noua coniunx nostri thalamos principis intret, teneatque suos nupta penates Claudia proles. edat partu pignora pacis, 280 qua tranquillus gaudeat orbis seruetque decus Roma aeternum. Fratris thalamos sortita tenet maxima Iuno, soror Augusti sociata toris 285 cur a patria pellitur aula? sancta quid illi prodest pietas 286a diuusque pater? quid uirginitas castusque pudor? Nos quoque nostri sumus immemores post fata ducis, cuius stirpem 290 prodimus aegro suadente metu. Vera priorum uirtus quondam Romana fuit uerumque genus Martis in illis sanguisque uiris. Illi reges hac expulerunt 294a urbe superbos 295 ultique tuos sunt bene manes, 301 mactata tua, miseranda, manu, 302 nata Lucreti, 303 stuprum saeui passa tyranni. 300 Te quoque bellum triste secutum est, 296 uirgo dextra caesa parentis, 297 ne seruitium paterere graue et 298 improba ferret praemia uictrix 299 dira libido. 304 Dedit infandi sceleris poenas 305 cum Tarquinio Tullia coniunx, quae per caesi membra parentis egit saeuos impia currus laceroque seni uiolenta rogos 308a nata negauit. Haec quoque nati uidere nefas 310 saecula magnum, cum Tyrrhenum rate ferali princeps captam fraude parentem 312a misit in aequor. Properant placidos linquere portus iussi nautae, 315 resonant remis pulsata freta; fertur in altum prouecta ratis, quae resoluto robore labens pressa dehiscit sorbetque mare. Tollitur ingens clamor ad astra 320 cum femineo mixtus planctu. mors ante oculos dira uagatur; quaerit leti sibi quisque fugam: alii lacerae puppis tabulis haerent nudi fluctusque secant, 325 repetunt alii litora nantes; multos mergunt fata profundo. Scindit uestes Augusta suas laceratque comas rigat et maestis fletibus ora. 330 postquam spes est nulla salutis, ardens ira, iam uicta malis: «haec» exclamat «mihi pro tanto munere reddis praemia, nate? hac sum, fateor, digna carina, 335 quae te genui, quae tibi lucem atque imperium nomenque dedi Caesaris amens. Exere uultus Acheronte tuos poenisque meis pascere, coniunx: 340 ego causa tuae, miserande, necis natoque tuo funeris auctor en, ut merui, ferar ad manes inhumata tuos, obruta saeuis aequoris undis.» 345 Feriunt fluctus ora loquentis, ruit in pelagus rursumque salo pressa resurgit; pellit palmis cogente metu freta, sed cedit fessa labori. 350 Mansit tacitis in pectoribus spreta tristi iam morte fides: multi dominae ferre auxilium pelago fractis uiribus audent; bracchia quamuis lenta trahentem 355 uoce hortantur manibusque leuant. Quid tibi saeui fugisse maris profuit undas? ferro es nati moritura tui, cuius facinus uix posteritas, 360 tarde semper saecula credent. Furit ereptam pelagoque dolet uiuere matrem impius ingens geminatque nefas: ruit in miserae fata parentis 365 patiturque moram sceleris nullam. missus peragit iussa satelles: reserat dominae pectora ferro. Caedis moriens illa ministrum rogat infelix, 370 utero dirum condat ut ensem: «hic est, hic est fodiendus» ait «ferro, monstrum qui tale tulit.» post hanc uocem cum supremo mixtam gemitu 375 animam tandem per fera tristem uulnera reddit. (Seneca) Quid, impotens Fortuna, fallaci mihi blandita uultu, sorte contentum mea alte extulisti, grauius ut ruerem edita 380 receptus arce totque prospicerem metus? melius latebam procul ab inuidiae malis remotus inter Corsici rupes maris, ubi liber animus et sui iuris mihi semper uacabat studia recolenti mea. 385 O quam iuuabat, quo nihil maius parens Natura genuit, operis immensi artifex, caelum intueri, solis et cursus sacros mundique motus, noctis alternas uices orbemque Phoebes, astra quam cingunt uaga, 390 lateque fulgens aetheris magni decus; qui si senescit, tantus in caecum chaos casurus iterum, tunc adest mundo dies supremus ille, qui premat genus impium caeli ruina, rursus ut stirpem nouam 395 generet renascens melior, ut quondam tulit iuuenis, tenente regna Saturno poli. Tunc illa uirgo, numinis magni dea, Iustitia, caelo missa cum sancta Fide terra regebat mitis humanum genus. 400 non bella norant, non tubae fremitus truces, non arma gentes, cingere assuerant suas muris nec urbes: peruium cunctis iter, communis usus omnium rerum fuit; et ipsa Tellus laeta fecundos sinus 405 pandebat ultro, tam piis felix parens et tuta alumnis. Alia sed suboles minus conspecta mitis - - - 407a - - - Tertium sollers genus nouas ad artes extitit, sanctum tamen, mox inquietum quod sequi cursu feras 410 auderet acres, fluctibus tectos graui extrahere pisces rete uel calamo leui, decipere uolucres crate - - - 412bis tenere laqueo, premere subiectos iugo tauros feroces, uomere immunem prius sulcare terram, laesa quae fruges suas 414a - - - 415 interior, alte condidit sacro sinu. Sed in parentis uiscera intrauit suae deterior aetas; eruit ferrum graue aurumque, saeuas mox et armauit manus; partita fines regna constituit, nouas 420 exstruxit urbes, tecta defendit sua aliena telis aut petit praedae imminens. neglecta terras fugit et mores feros hominum, cruenta caede pollutas manus Astraea uirgo, siderum magnum decus. 425 cupido belli creuit atque auri fames totum per orbem, maximum exortum est malum luxuria, pestis blanda, cui uires dedit roburque longum tempus atque error grauis. Collecta uitia per tot aetates diu 430 in nos redundant: saeculo premimur graui, quo scelera regnant, saeuit impietas furens, turpi libido Venere dominatur potens, luxuria uictrix orbis immensas opes iam pridem auaris manibus, ut perdat, rapit. 435 Sed ecce, gressu fertur attonito Nero trucique uultu. quid ferat mente horreo. (Nero) Perage imperata: mitte, qui Plauti mihi Sullaeque caesi referat abscisum caput. (Praefectus) Iussa haud morabor: castra confestim petam. 440 (Seneca) Nihil in propinquos temere constitui decet. (Nero) Iusto esse facile est cui uacat pectus metu. (Seneca) Magnum timoris remedium clementia est. (Nero) Extinguere hostem maxima est uirtus ducis. (Seneca) Seruare ciues maior est patriae patri. 445 (Nero) Praecipere mitem conuenit pueris senem. (Seneca) Regenda magis est feruida adolescentia. (Nero) Aetate in hac satis esse consilii reor. (Seneca) Ut facta superi comprobent semper tua. (Nero) Stulte uerebor, ipse cum faciam, deos. 450 (Seneca) Hoc plus uerere quod licet tantum tibi. (Nero) Fortuna nostra cuncta permittit mihi. (Seneca) Crede obsequenti parcius: leuis est dea. (Nero) Inertis est nescire quid liceat sibi. (Seneca) Id facere laus est quod decet, non quod licet. 455 (Nero) Calcat iacentem uulgus. (Seneca) Inuisum opprimit. (Nero) Ferrum tuetur principem. (Seneca) Melius fides. (Nero) Decet timeri Caesarem. (Seneca) At plus diligi. (Nero) Metuant necesse est – (Seneca) Quidquid exprimitur graue est. (Nero) Iussisque nostris pareant. (Seneca) Iusta impera. 460 (Nero) Statuam ipse. (Seneca) Quae consensus efficiat rata. (Nero) Destrictus ensis faciet. (Seneca) Hoc absit nefas. (Nero) An patiar ultra sanguinem nostrum peti, inultus et contemptus ut subito opprimar? exilia non fregere summotos procul 465 Plautum atque Sullam, pertinax quorum furor armat ministros sceleris in caedem meam, absentium cum maneat etiam ingens fauor in urbe nostra, qui fouet spes exulum. tollantur hostes ense suspecti mihi, 470 inuisa coniunx pereat et carum sibi fratrem sequatur. quidquid excelsum est cadat. (Seneca) Pulcrum eminere est inter illustres uiros, consulere patriae, parcere afflictis, fera caede abstinere, tempus atque irae dare, 475 orbi quietem, saeculo pacem suo. haec summa uirtus, petitur hac caelum uia. sic ille patriae primus Augustus parens complexus astra est, colitur et templis deus. illum tamen Fortuna iactauit diu 480 terra marique per graues belli uices, hostes parentis donec oppressit sui: tibi numen incruenta summisit suum et dedit habenas imperi facili manu nutuque terras maria subiecit tuo; 485 inuidia tristis, uicta consensu pio, cessit; senatus, equitis accensus fauor; plebisque uotis atque iudicio patrum tu pacis auctor, generis humani arbiter electus orbem spiritu sacro regis 490 patriae parens: quod nomen ut serues petit suosque ciues Roma commendat tibi. (Nero) Munus deorum est, ipsa quod seruit mihi Roma et senatus quodque ab inuitis preces humilesque uoces exprimit nostri metus. 495 seruare ciues principi et patriae graues, claro tumentes genere quae dementia est, cum liceat una uoce suspectos sibi mori iubere? Brutus in caedem ducis, a quo salutem tulerat, armauit manus: 500 inuictus acie, gentium domitor, Ioui aequatus altos saepe per honorum gradus Caesar nefando ciuium scelere occidit. Quantum cruoris Roma tum uidit sui, lacerata totiens! ille qui meruit pia 505 uirtute caelum, diuus Augustus, uiros quot interemit nobiles, iuuenes senes sparsos per orbem, cum suos mortis metu fugerent penates et trium ferrum ducum, tabula notante deditos tristi neci! 510 exposita rostris capita caesorum patres uidere maesti, flere nec licuit suos, non gemere dira tabe polluto foro, stillante sanie per putres uultus graui. Nec finis hic cruoris aut caedis stetit: 515 pauere uolucres et feras saeuas diu tristes Philippi, - - - 516a - - - hausit et Siculum mare classes uirosque saepe caedentes suos, concussus orbis uiribus magnis ducum. superatus acie puppibus Nilum petit 520 fugae paratis, ipse periturus breui: hausit cruorem incesta Romani ducis Aegyptus iterum, non leues umbras tegit. Illic sepultum est impie gestum diu ciuile bellum. condidit tandem suos 525 iam fessus enses uictor hebetatos feris uulneribus, et continuit imperium metus. armis fideque militis tutus fuit, pietate nati factus eximia deus, post fata consecratus et templis datus. 530 Nos quoque manebunt astra, si saeuo prior ense occuparo quidquid infestum est mihi dignaque nostram subole fundaro domum. (Seneca) Implebit aulam stirpe caelesti tuam generata diuo, Claudiae gentis decus, 535 sortita fratris more Iunonis toros. (Nero) Incesta genetrix detrahit generi fidem, animusque numquam coniugis iunctus mihi. (Seneca) Teneris in annis haud satis clara est fides, pudore uictus cum tegit flammas amor. 540 (Nero) Hoc equidem et ipse credidi frustra diu, manifesta quamuis pectore insociabili uultuque signa proderent odium mei, tandem quod ardens statuit ulcisci dolor – dignamque thalamis coniugem inueni meis 545 genere atque forma, uicta cui cedet Venus Iouisque coniunx et ferox armis dea. (Seneca) Probitas fidesque coniugis, mores pudor placeant marito: sola perpetuo manent subiecta nulli mentis atque animi bona; 550 florem decoris singuli carpunt dies. (Nero) Omnes in unam contulit laudes deus talemque nasci fata uoluerunt mihi. (Seneca) Recedat a te (temere ne credas) amor. (Nero) Quem summouere fulminis dominus nequit, 555 caeli tyrannum, saeua qui penetrat freta Ditisque regna, detrahit superos polo? (Seneca) Volucrem esse Amorem fingit immitem deum mortalis error, armat et telis manus arcuque sacras, instruit saeua face 560 genitumque credit Venere, Vulcano satum: uis magna mentis blandus atque animi calor Amor est; iuuenta gignitur, luxu otio nutritur inter laeta Fortunae bona. quem si fouere atque alere desistas, cadit 565 breuique uires perdit extinctus suas. (Nero) Hanc esse uitae maximam causam reor, per quam uoluptas oritur; interitu caret, cum procreetur semper, humanum genus Amore grato, qui truces mulcet feras. 570 hic mihi iugales praeferat taedas deus iungatque nostris igne Poppaeam toris. (Seneca) Vix sustinere possit hos thalamos dolor uidere populi, sancta nec pietas sinat. (Nero) Prohibebor unus facere quod cunctis licet? 575 (Seneca) Maiora populus semper a summo exigit. (Nero) Libet experiri, uiribus fractus meis an cedat animis temere conceptus furor. (Seneca) Obsequere potius ciuibus placidus tuis. (Nero) Male imperatur, cum regit uulgus duces. 580 (Seneca) Nihil impetrare cum ualet, iuste dolet. (Nero) Exprimere ius est, ferre quod nequeunt preces? (Seneca) Negare durum est. (Nero) Principem cogi nefas. (Seneca) Remittat ipse. (Nero) Fama sed uictum feret. (Seneca) Leuis atque uana. (Nero) Sit licet, multos notat. 585 (Seneca) Excelsa metuit. (Nero) Non minus carpit tamen. (Seneca) Facile opprimetur. merita te diui patris aetasque frangat coniugis, probitas pudor. (Nero) Desiste tandem, iam grauis nimium mihi, instare: liceat facere quod Seneca improbat. 590 et ipse populi uota iam pridem moror 590a - - - cum portet utero pignus et partem mei. quin destinamus proximum thalamis diem. Agrippina: Tellure rupta Tartaro gressum extuli, Stygiam cruenta praeferens dextra facem 595 thalamis scelestis: nubat his flammis meo Poppaea nato iuncta, quas uindex manus dolorque matris uertet ad tristes rogos. manet inter umbras impiae caedis mihi semper memoria, manibus nostris grauis 600 adhuc inultis, reddita et meritis meis funesta merces puppis et pretium imperi nox illa qua naufragia defleui mea; comitum necem natique crudelis nefas deflere uotum fuerat – haud tempus datum est 605 lacrimis, sed ingens scelere geminauit nefas. perempta ferro, foeda uulneribus sacros intra penates spiritum effudi grauem erepta pelago, sanguine extinxi meo nec odia nati: saeuit in nomen ferus 610 matris tyrannus, obrui meritum cupit, simulacra, titulos destruit mortis metu totum per orbem, quem dedit poenam in meam puero regendum noster infelix amor. Extinctus umbras agitat infestus meas 615 flammisque uultus noxios coniunx petit, instat, minatur, imputat fatum mihi tumulumque nati, poscit auctorem necis. iam parce: dabitur, tempus haud longum peto. ultrix Erinys impio dignum parat 620 letum tyranno, uerbera et turpem fugam poenasque quis et Tantali uincat sitim, dirum laborem Sisyphi, Tityi alitem Ixionisque membra rapientem rotam. licet extruat marmoribus atque auro tegat 625 superbus aulam, limen armatae ducis seruent cohortes, mittat immensas opes exhaustus orbis, supplices dextram petant Parthi cruentam, regna diuitias ferant: ueniet dies tempusque quo reddat suis 630 animam nocentem sceleribus, iugulum hostibus desertus ac destructus et cunctis egens. Heu, quo labor, quo uota ceciderunt mea? quo te furor prouexit attonitum tuus et fata, nate, cedat ut tantis malis 635 genetricis ira, quae tuo scelere occidit? utinam, antequam te paruulum in lucem edidi aluique, saeuae nostra lacerassent ferae uiscera: sine ullo scelere, sine sensu innocens meus occidisses; iunctus atque haerens mihi 640 semper quieta cerneres sede inferum proauos patremque, nominis magni uiros, quos nunc pudor luctusque perpetuus manet ex te, nefande, meque quae talem tuli. Quid tegere cesso Tartaro uultus meos, 645 nouerca coniunx mater infelix meis? (Octauia) Parcite lacrimis urbis festo laetoque die, ne tantus amor nostrique fauor principis acres suscitet iras 650 uobisque ego sim causa malorum. non hoc primum pectora uulnus mea senserunt: grauiora tuli; dabit hic nostris finem curis 653a uel morte dies; non ego saeui cernere cogar 655 coniugis ora, non inuisos intrare mihi thalamos famulae; soror Augusti, non uxor ero. absint tantum tristes poenae 660 letique metus – scelerum diri, miseranda, uiri potes hoc demens sperare memor? hos ad thalamos seruata diu uictima tandem funesta cades. 665 Sed quid patrios saepe penates respicis udis confusa genis? propera tectis efferre gradus, linque cruentam principis aulam. (Chorus) En illuxit suspecta diu 670 fama totiens iactata dies: cessit thalamis Claudia diri pulsa Neronis, quos iam uictrix Poppaea tenet, cessat pietas dum nostra graui 675 compressa metu segnisque dolor. Ubi Romani uis est populi, fregit diros quae saepe duces, dedit inuictae leges patriae, fasces dignis ciuibus olim, 680 iussit bellum pacemque, feras 680a gentes domuit, captos reges carcere clausit? Grauis en oculis undique nostris iam Poppaeae fulget imago iuncta Neroni! 685 affligat humo uiolenta manus similes nimium uultus dominae ipsamque toris detrahat altis, petat infestis mox et flammis telisque feri principis aulam. 690 (Nutrix) Quo trepida gressum coniugis thalamis tui effers, alumna, quidue secretum petis turbata uultu? cur genae fletu madent? certe petitus precibus et uotis dies nostris refulsit: Caesari iuncta es tuo 695 taeda iugali, quem tuus cepit decor et culta sancte tradidit uinctum tibi genetrix Amoris, maximum numen, Venus. O qualis altos quanta pressisti toros residens in aula! uidit attonitus tuam 700 formam senatus, tura cum superis dares sacrasque grato spargeres aras mero, uelata summum flammeo tenui caput; et ipse lateri iunctus atque haerens tuo sublimis inter ciuium laeta omina 705 incessit habitu atque ore laetitiam gerens princeps superbo: talis emersam freto spumante Peleus coniugem accepit Thetin, quorum toros celebrasse caelestes ferunt pelagique numen omne consensu pari. 710 Quae subita uultus causa mutauit tuos? quid pallor iste, quid ferant lacrimae doce. (Poppaea) Confusa tristi proximae noctis metu uisuque, nutrix, mente turbata feror, defecta sensu. laeta nam postquam dies 715 sideribus atris cessit et nocti polus, inter Neronis uincta complexus mei somno resoluor; nec diu placida frui quiete licuit. uisa nam thalamos meos celebrare turba est maesta: resolutis comis 720 matres Latinae flebiles planctus dabant; inter tubarum saepe terribilem sonum sparsam cruore coniugis genetrix mei uultu minaci saeua quatiebat facem. Quam dum sequor coacta praesenti metu, 725 diducta subito patuit ingenti mihi tellus hiatu; lata quo praeceps toros cerno iugales pariter et miror meos, in quis resedi fessa. uenientem intuor comitante turba coniugem quondam meum 730 natumque; properat petere complexus meos Crispinus, intermissa libare oscula: irrupit intra tecta cum trepidus mea ensemque iugulo condidit saeuum Nero. Tandem quietem magnus excussit timor; 735 quatit ora et artus horridus nostros tremor pulsatque pectus; continet uocem timor, quam nunc fides pietasque produxit tua. Heu quid minantur inferum manes mihi aut quem cruorem coniugis uidi mei? 740 (Nutrix) Quaecumque mentis agitat intentus uigor, ea per quietem sacer et arcanus refert ueloxque sensus. coniugem thalamos toros uidisse te miraris amplexu noui haerens mariti? sed mouent laeto die 745 pulsata palmis pectora et fusae comae? Octauiae discidia planxerunt sacros inter penates fratris et patrium larem. fax illa, quam secuta es, Augustae manu praelata clarum nomen inuidia tibi 750 partum ominatur, inferum sedes toros stabiles futuros spondet aeternae domus. iugulo quod ensem condidit princeps tuus, bella haud mouebit, pace sed ferrum teget. Recollige animum, recipe laetitiam, precor, 755 timore pulso redde te thalamis tuis. (Poppaea) Delubra et aras petere constitui sacras, caesis litare uictimis numen deum, ut expientur noctis et somni minae terrorque in hostes redeat attonitus meos. 760 Tu uota pro me suscipe et precibus piis superos adora, maneat ut praesens status. (Chorus) Si uera loquax fama Tonantis furta et gratos narrat amores (quem modo Ledae pressisse sinum 765 tectum plumis pennisque ferunt, modo per fluctus raptam Europen taurum tergo portasse trucem), quae regit et nunc deseret astra, petet amplexus, Poppaea, tuos, 770 quos et Ledae praeferre potest et tibi, quondam cui miranti fuluo, Danae, fluxit in auro. Formam Sparte iactet alumnae licet et Phrygius praemia pastor, 775 uincet uultus haec Tyndaridos, qui mouerunt horrida bella Phrygiaeque solo regna dedere. Sed quis gressu ruit attonito aut quid portat pectore anhelo? 780 Nuntius: Quicumque tectis excubat miles ducis, defendat aulam, cui furor populi imminet. trepidi cohortes ecce praefecti trahunt praesidia ad urbis, uicta nec cedit metu concepta rabies temere, sed uires capit. 785 (Chorus) Quis iste mentes agitat attonitus furor? Nuntius: Octauiae fauore percussa agmina et efferata per nefas ingens ruunt. (Chorus) Quid ausa facere quoue consilio doce. Nuntius: Reddere penates Claudiae diri parant 790 torosque fratris, debitam partem imperi. (Chorus) Quos iam tenet Poppaea concordi fide? Nuntius: Hinc urit animos pertinax nimium fauor et in furorem temere praecipites agit: quaecumque claro marmore effigies stetit 795 aut aere fulgens, ora Poppaeae gerens, afflicta uulgi manibus et saeuo iacet euersa ferro; membra per partes trahunt diducta laqueis, obruunt turpi diu calcata caeno. uerba conueniunt feris 800 immixta factis, quae timor reticet meus. Saepire flammis principis sedem parant, populi nisi irae coniugem reddat nouam, reddat penates Claudiae uictus suos. ut noscat ipse ciuium motus mea 805 uoce, haud morabor iussa praefecti exequi. (Chorus) Quid fera frustra bella mouetis? inuicta gerit tela Cupido: flammis uestros obruet ignes quis extinxit fulmina saepe 810 captumque Iouem caelo traxit. Laesi tristes dabitis poenas sanguine uestro; non est patiens feruidus irae 813a facilisque regi: ille ferocem iussit Achillem 815 pulsare lyram, fregit Danaos, fregit Atriden, regna euertit Priami, claras 817a diruit urbes. et nunc animus quid ferat horret uis immitis uiolenta dei. 820 (Nero) O lenta nimium militis nostri manus et ira patiens post nefas tantum mea, quod non cruor ciuilis accensas faces extinguit in nos, caede nec populi madet funerea Roma, quae uiros tales tulit! 825 Admissa sed iam morte puniri parum est, grauiora meruit impium plebis scelus. en illa, cui me ciuium subicit furor, suspecta coniunx et soror semper mihi, tandem dolori spiritum reddat meo 830 iramque nostram sanguine extinguat suo; mox tecta flammis concidant urbis meis, ignes ruinae noxium populum premant turpisque egestas, saeua cum luctu fames. Exultat ingens saeculi nostri bonis 835 corrupta turba nec capit clementiam ingrata nostram, ferre nec pacem potest, sed inquieta rapitur hinc audacia, hinc temeritate fertur in praeceps sua: malis domanda est et graui semper iugo 840 premenda, ne quid simile temptare audeat contraque sanctos coniugis uultus meae attollere oculos; fracta per poenas metu parere discet principis nutu sui. Sed adesse cerno rara quem pietas uirum 845 fidesque castris nota praeposuit meis. (Praefectus) Populi furorem caede paucorum, diu qui restiterunt temere, compressum affero. (Nero) Et hoc sat est? sic miles audisti ducem? 848a * compescis? haec uindicta debetur mihi? 850 (Praefectus) Cecidere motus impii ferro duces. (Nero) Quid illa turba, petere quae flammis meos ausa est penates, principi legem dare, abstrahere nostris coniugem caram toris, uiolare quantum licuit incesta manu 855 et uoce dira? debita poena uacat? (Praefectus) Poenam dolor constituet in ciues tuos? (Nero) Constituet, aetas nulla quam famae eximat. (Praefectus) Tua temperet nos ira, non noster timor. (Nero) Iram expiabit prima quae meruit meam. 860 (Praefectus) Quam poscat ede, nostra ne parcat manus. (Nero) Caedem sororis poscit et dirum caput. (Praefectus) Horrore uinctum trepidus astrinxit rigor. (Nero) Parere dubitas? (Praefectus) Cur meam damnas fidem? (Nero) Quod parcis hosti. (Praefectus) Femina hoc nomen capit? 865 (Nero) Si scelera cepit. (Praefectus) Estne qui sontem arguat? (Nero) Populi furor. (Praefectus) Quis regere dementes ualet? (Nero) Qui concitare potuit. (Praefectus) Haud quemquam, reor, mulier – (Nero) Dedit natura cui pronum malo animum, ad nocendum pectus instruxit dolis. 870 (Praefectus) Sed uim negauit. (Nero) Ut ne inexpugnabilis esset, sed aegras frangeret uires timor uel poena; quae iam sera damnatam premet diu nocentem. tolle consilium ac preces et imperata perage: deuectam rate 875 procul in remotum litus interimi iube, tandem ut residat pectoris nostri tumor. (Chorus) O funestus multis populi 877a dirusque fauor, qui cum flatu uela secundo ratis impleuit uexitque procul, 880 languidus idem deserit alto saeuoque mari. Fleuit Gracchos miseranda parens, perdidit ingens quos plebis amor 883a nimiusque fauor, genere illustres, pietate fide 885 lingua claros, pectore fortes, legibus acres. Te quoque, Liui, simili leto Fortuna dedit, quem neque fasces texere, suae 890 nec tecta domus – plura referre prohibet praesens exempla dolor: modo cui patriam reddere ciues aulam et fratris uoluere toros, nunc ad poenam letumque trahi 895 flentem miseram cernere possunt. Bene paupertas humili tecto 896a contenta latet: quatiunt altas saepe procellae aut euertit Fortuna domos. (Octauia) Quo me trahitis quodue tyrannus 900 aut exilium regina iubet? sic mihi uitam fracta remittit, tot iam nostris euicta malis? sin caede mea cumulare parat luctus nostros, inuidet etiam 905 cur in patria mihi saeua mori? sed iam spes est nulla salutis: fratris cerno miseranda ratem. hac est cuius uecta carina quondam genetrix, nunc et thalamis 910 expulsa soror miseranda uehar. nullum Pietas nunc numen habet nec sunt superi: regnat mundo tristis Erinys. Quis mea digne deflere potest 915 mala? quae lacrimis nostris questus 915a reddere aedon? cuius pennas utinam miserae mihi fata darent! fugerem luctus ablata meos penna uolucri procul et coetus 920 hominum tristes caedemque feram. sola in uacuo nemore et tenui 921a ramo pendens querulo possem gutture maestum fundere murmur. (Chorus) Regitur fatis mortale genus 925 nec sibi quidquam spondere potest firmum et stabile, quem per casus uoluit uarios semper nobis metuenda dies. Animum firment exempla tuum, 930 iam multa domus quae uestra tulit: quid saeuior est Fortuna tibi? Tu mihi primum tot natorum memoranda parens, nata Agrippae, nurus Augusti, Caesaris uxor, 935 cuius nomen clarum toto fulsit in orbe, utero totiens enixa graui 937a pignora pacis, mox exilium, uerbera, saeuas passa catenas, funera, luctus, 940 tandem letum cruciata diu. Felix thalamis Liuia Drusi natisque ferum ruit in facinus poenamque suam. Iulia matris fata secuta est: 945 post longa tamen tempora ferro caesa est, quamuis crimine nullo. Quid non potuit quondam genetrix tua quae rexit principis aulam cara marito partuque potens? 950 eadem famulo subiecta suo cecidit diri militis ense. Quid cui licuit regnum caeli sperare, parens tanta Neronis? non funesta uiolata manu 955 remigis ante, mox et ferro lacerata diu saeui iacuit uictima nati? (Octauia) Me quoque tristes mittit ad umbras ferus et manes ecce tyrannus. 960 quid iam frustra miseranda moror? rapite ad letum quis ius in nos 961a Fortuna dedit. Testor superos – quid agis, demens? parce precari quis inuisa es numina diuum: Tartara testor 965 Erebique deas scelerum ultrices et te, genitor, dignum tali morte et poena: non inuisa est mors ista mihi. Armate ratem, date uela fretis 970 uentisque, petat puppis rector Pandatariae litora terrae. (Chorus) Lenes aurae zephyrique leues, tectam quondam nube aetheria qui uexistis raptam saeuae 975 uirginis aris Iphigeniam, hanc quoque tristi procul a poena portate, precor, templa ad Triuiae. Urbe est nostra mitior Aulis et Taurorum barbara tellus: 980 hospitis illic caede litatur numen superum; ciuis gaudet Roma cruore.